VOORBEELD Supplement “Netto”, De Tijd - 22 Mar. 2014 Page 60
Relaties zijn gemakkelijk vandaag. We stappen er snel in en zetten er ook snel een punt achter. Wat we durven te vergeten, is dat elke duurzame nieuwe relatie ook een nieuwe speler introduceert in de nalatenschap. De nieuwe liefde zorgt voor een spanningsveld dat een mijnenveld kan worden als u niet stilstaat bij de precieze gevolgen voor de vererving van uw vermogen. De sleutel ligt bij de samenlevingsvorm waarvoor u kiest. Die bepaalt welke rechten de nieuwe partner krijgt op de nalatenschap. 1. Samenwonen Gaat u samenwonen zonder meer, dan voorziet de wet dat alles in volle eigendom naar uw kinderen gaat. De nieuwe partner krijgt niets. Behalve datgene wat hij samen met u in onverdeeldheid heeft aangekocht. Stel dat u twee kinderen hebt (elk heeft een wettelijke reserve van 1/3), dan kunt u het vrij beschikbare deel (het resterende 1/3) via testament laten toekomen aan uw partner. 'Feitelijke samenwoners komen in aanmerking voor het goedkopere tarief 'echtgenoten' als ze één jaar zijn ingeschreven op hetzelfde adres. Voor de gezinswoning is dat drie jaar', zegt Bart Verdickt, advocaat bij Cazimir. 2. Wettelijk samenwonen Gaat u wettelijk samenwonen, dan heeft uw partner recht op het vruchtgebruik van de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad. Uw kinderen worden de blote eigenaar van de woning en inboedel en erven de rest van het vermogen in volle eigendom. Wat er op de bankrekening staat, zal dus naar uw kinderen gaan. Bovendien kunt u uw partner het vruchtgebruik op de gezinswoning ontnemen door een testament in die zin op te stellen. 3. Huwelijk Een huwelijk heeft de meest verregaande gevolgen voor een nalatenschap. Bij een overlijden krijgt de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap. De kinderen krijgen de blote eigendom. Stel dat Jan twee kinderen en geen testament heeft nagelaten, dan zal zijn nieuwe partner Nathalie een derde in volle eigendom krijgen en het vruchtgebruik op twee derde van de nalatenschap. 'Als Nathalie sterft, vloeit dat vermogen naar haar familie. En blijft zo definitief buiten het bereik van Jans kinderen. Nathalie geniet zelfs het vruchtgebruik op de goederen die Jan aan zijn kinderen heeft geschonken', vertelt Vincent Hovine, estate planner bij Puilaetco Dewaay. Hoe de kinderen uit uw eerste relatie beschermen? De verregaande voorrechten die de wet voorziet voor de langstlevende echtgenoot zorgen vaak voor conflicten tussen de eigen kinderen en de nieuwe partner. Vooral als er tussen beide geen hechte band bestaat en de kinderen hun blote eigendom meteen willen verzilveren. 'Zolang de stiefouder nog in leven is, hebben de kinderen niets aan de blote eigendom die ze hebben geërfd en waarop ze successierechten hebben betaald. Alle inkomsten van huurwoningen of beleggingen gaan immers naar de langstlevende', legt notaris Maarten Duytschaever uit. De kosten aan de woning zijn voor rekening van de vruchtgebruiker, tenzij het gaat om grote structurele werken. 'Stel dat het hele dak plus het gebinte moeten worden vervangen, dan zal ook de blote eigenaar daar mee voor opdraaien', aldus Duytschaever. 1. Om die frustrerende patstelling te vermijden heeft de wetgever de mogelijkheid ingebouwd om het vruchtgebruik in te perken. Via een clausule in het huwelijkscontract - de zogenaamde Valkeniersclausule, genoemd naar meervoudig gehuwd VLD-politicus Jef Valkeniers - kunnen mensen met kinderen uit een vorige relatie het vruchtgebruik tot de helft van de nalatenschap beperken. Die clausule biedt alleen soelaas voor grotere vermogens, 'want het erfrecht van de langstlevende kan nooit minder zijn dan het vruchtgebruik op de gezinswoning en het huisraad. Ook al bedragen die samen meer dan de helft van de nalatenschap', zeg Ann Maelfait, advocate bij Rivus en gespecialiseerd in estate planning. Wie zijn kinderen uit een eerste relatie wil beschermen, kan via zo'n clausule precies bepalen wat zijn nieuwe partner krijgt uit de nalatenschap. 'Dat is soms delicaat omdat die op voorhand moet verzaken aan het hele vruchtgebruik dat hem of haar bij wet toekomt. Maar het is een vaak gebruikte techniek om zoveel mogelijk te laten toevloeien naar de eigen kinderen', zegt Vincent Hovine.
Copyright © 2012 gopress. All rights reserverd
Het huwelijkscontract verplicht op die manier tot een overleg dat obstakels wil wegnemen die later tot problemen kunnen leiden. 'Zolang de aangekondigde vernieuwing van het erfrecht uitblijft en erfovereenkomsten niet rechtsgeldig zijn, is het de enige wettelijke manier om via overleg op voorhand in de nalatenschap in te grijpen. En erfenisruzies te vermijden', zegt Nathalie Labeeuw, advocate gespecialiseerd in successieplanning bij Cazimir. 2. Ook huwen met scheiding van goederen kan het touwtrekken tussen de eigen kinderen en de nieuwe partner vermijden. Er komt alleen onverdeeldheid tot stand voor de goederen die zijn aangekocht in onverdeeldheid, wat meestal erg beperkt is. De rest van het vermogen, onder meer de goederen die de ouder heeft verkregen tijdens de relatie waaruit de kinderen zijn voortgekomen, komen alleen in vruchtgebruik toe aan de nieuwe partner. En ook dat recht kan dus worden uitgehold. 'Neem twee mensen met elk een huwelijk achter de rug, kinderen en een pak vermogen die elkaar op de golfcourse leren kennen. Zij zullen vaak kiezen voor een clausule waarbij ze hun erfrechten zoveel mogelijk beperken', zegt Philipp Bollen, directeur estate planning bij BNP Paribas Fortis. 'Bij een overlijden krijgt de langstlevende het vruchtgebruik op de gezinswoning, maar de kinderen erven de tweede verblijven en wat er op de rekening staat in volle eigendom.' Een Valkeniersclausule kan ook later in het huwelijkscontract worden ingelast. En ook het huwelijksstelsel kan te allen tijde via de notaris worden aangepast. Uiteraard altijd in onderlinge overeenstemming tussen de partners. 3. Kinderen uit een eerste relatie kunnen ook een omzetting van het vruchtgebruik vragen. 'Op die manier kunnen ze meteen beschikken over de volle eigendom van de nalatenschap', zegt Philipp Bollen. 'Zonder dat ze moeten wachten tot de langstlevende sterft.' VOORBEELD Aangezien Jans huidige echtgenote zelf pas 45 jaar oud is, zouden de kinderen dus wel eens lang kunnen wachten op hun deel in volle eigendom. Ook de waardeberekening van het vruchtgebruik wordt door het leeftijdsverschil problematisch. Hoe jonger de achtergebleven huwelijkspartner, hoe groter de waarde ervan - en hoe minder de kinderen in verhouding krijgen. Bij wijze van correctie telt de wet daarom 20 jaar bij de leeftijd van het oudste kind om de referentieleeftijd voor de waardeberekening te bekomen. Door die zogenaamde 'instantveroudering' wordt Nathalie 66 jaar. De waarde van het vruchtgebruik bij nalatenschap bedraagt daardoor 32 procent (en niet 56 procent zoals bij haar werkelijke leeftijd), zodat ze van elke 100 er 32 krijgt. Het saldo gaat naar de kinderen. Hoe uw nieuwe partner zoveel mogelijk nalaten? Soms is de relatie met de kinderen uit een vorig huwelijk zodanig verwaterd of verzuurd dat een erflater zijn nieuwe partner zoveel mogelijk wil nalaten. 'Het is in zo'n geval mogelijk om via testament of schenking zoveel mogelijk door te schuiven naar de nieuwe partner. Maar nooit meer dan de wettelijke reserve van de kinderen toelaat', zegt notaris Duytschaever. VOORBEELD Jan bezat behalve de gezinswoning (waarde 400.000 euro) ook een landgoed in Toscane (waarde 1 miljoen euro) en twee appartementen aan zee (waarde 750.000 euro) en had nog 850.000 euro staan aan effecten en cash. Hij kan in dat geval aan Nathalie een derde van zijn vermogen in volle eigendom laten toekomen, plus het vruchtgebruik op de overige twee derde. De kinderen kunnen bij het overlijden van Jan de omzetting vragen van het vruchtgebruik voor die twee derde, maar nooit voor de gezinswoning en de huisraad. 'Stel dat Jan te veel aan Nathalie nalaat, dan valt dat opnieuw in de reserve. In dat geval moeten de kinderen hun reserve opeisen', zegt notaris Duytschaever (zie kader: Hoe kunt u uw wettelijke reserve opeisen?). Hoe alle kinderen gelijk behandelen? Het plaatje wordt nog ingewikkelder wanneer beide partners ook nog samen kinderen hebben. Stel dat Nathalie en Jan samen een kind hebben, dan heeft dat gemeenschappelijke kind dezelfde erfrechten als de kinderen uit Jans eerste huwelijk. Er zijn dan drie reservataire erfgenamen die elk recht hebben op 1/4 van de nalatenschap. Het vrij beschikbare deel (1/4) kan Jan aan zijn echtgenote geven of aan het gemeenschappelijke kind, mocht hij dat willen bevoordelen. Heeft Nathalie echter ook een kind uit een vorige relatie, dan heeft dat geen recht op een reserve. Jan kan zijn stiefkind alleen iets nalaten door, opnieuw via testament of schenking, het vrij beschikbare deel toe te kennen. Een stiefkind betaalt in dat geval dezelfde successietarieven in rechte lijn (3, 9 of 27 procent) als een eigen kind. De beste
Copyright © 2012 gopress. All rights reserverd
weg naar nieuw samengesteld gewin Gaat uw erfenis naar de eigen kinderen of naar de nieuwe partner? Of misschien naar de stiefkinderen? Erven in een nieuw samengesteld gezin is te complex om het op zijn gewone - lees wettelijke - beloop te laten. Tekst: Wouter De Broeck erfenistips voor... koppels ouders singles idealisten gescheiden partners nieuw samengestelde gezinnen grootouders Hoe kunt u uw wettelijke reserve opeisen? Stel, uw vader met wie u al jaren geen contact meer heeft, overlijdt. Via testament heeft hij alles nagelaten aan zijn nieuwe echtgenote. En dat terwijl u als zijn enige zoon recht hebt op een wettelijke reserve die gelijk is aan de helft van de nalatenschap (onder voorbehoud van het vruchtgebruik van de langstlevende daarop). 'In dat geval moet u zich bekendmaken bij de langstlevende echtgenoot om uw reserve op te eisen', zegt Maarten Duytschaever. Uw inkorting vorderen, zoals dat in notarisjargon heet. Komt er geen reactie, dan kunt u een advocaat inschakelen en een procedure beginnen voor een gerechtelijke vereffening. Die procedure kan gemakkelijk twee tot zelfs drie jaar aanslepen. Betwiste eigendommen staan vaak al die tijd leeg en verliezen aan waarde. Al kan voor de duur van de procedure wel een beheerder worden aangesteld. 'We geven daarom de voorkeur aan een minnelijke verdeling. De voorwaarde is dat de partijen met elkaar willen praten. Meestal gebeurt dat ook, al kan het een tijdje duren. Zeker als het om een nalatenschap gaat die bestaat uit een complex geheel van schenkingen en toewijzingen via testament.' AF TE RADEN l l l Wat blijft er over van uw erfenis? Stel dat u 300.000 euro nalaat, te verdelen over 1 eigen kind, 1 gemeenschappelijk kind en 1 stiefkind. De eigen kinderen krijgen via de reserve elk 1/3, het stiefkind net hetzelfde omdat u het via testament het beschikbare deel nalaat. Wat blijft daarvan over? In Vlaanderen:
Copyright © 2012 gopress. All rights reserverd
Uw kinderen en stiefkinderen betalen elk 6.000 euro successierechten op hun erfdeel van 100.000 euro. Van uw erfenis van 300.000 euro blijft dus 282.000 euro over. 0 tot 50.000 euro: 3% 50.000 tot 250.000 euro: 9% Boven 250.000 euro: 27% In Brussel Uw kinderen en stiefkinderen betalen 5,5 procent successierechten (5.500 euro) op hun erfdeel. 0 tot 50.000 euro: 3% 50.000 tot 100.000 euro: 8% 100.000 tot 175.000 euro: 9% 175.000 tot 250.000 euro: 18% 250.000 tot 500.000 euro: 24% Boven 500.000 euro: 30% Sinds begin dit jaar betalen kinderen, stiefkinderen en zorgkinderen dezelfde schenkingsrechten in Vlaanderen: 3 procent op roerende goederen, tussen 3 en 30 procent op onroerende goederen. Wat voorziet de wet voor u? Kinderen in nieuw samengestelde gezinnen hebben altijd recht op het wettelijke erfdeel in de nalatenschap van vader of moeder. Nieuwe partners erven afhankelijk van de samenlevingsvorm waarvoor is gekozen. U hebt 1 kind en een nieuwe partner: Kind: minimaal 1/2, maximaal alles in volle eigendom Nieuwe partner: minimaal niets (feitelijk samenwonen), maximaal 1/2 in volle eigendom en vruchtgebruik op de hele nalatenschap (gehuwd) U hebt 2 kinderen en een nieuwe partner + kind: Kind 1: minimaal 1/3, maximaal 2/3 Kind 2: minimaal 1/3, maximaal 2/3 Nieuwe partner: minimaal niets (feitelijk samenwonen), maximaal 1/3 in volle eigendom en vruchtgebruik op de hele nalatenschap (gehuwd) Stiefkind: minimaal niets, maximaal 1/3 Van hoeveel grootouders kunt u erven? In een nieuw samengesteld gezin kan het aantal grootouders snel oplopen. Neem een nieuw samengesteld gezin met drie kinderen. Vader (A) en moeder (B) hebben elk een kind uit een vorige relatie (1 en 2) én een kind samen (3). Kind 1 en 2 zeggen 'opa' en 'oma' tegen de ouders van vader of moeder, maar ook tegen die van hun biologische
Copyright © 2012 gopress. All rights reserverd
moeder/vader en misschien ook tegen die van hun stiefmoeder/vader. Drie paar grootouders dus. Kind 3 heeft volgens dezelfde redenering zelfs acht grootouders. Stel dat kind 3 de lieveling is van alle acht, dan kan het ook zoveel keer via testament een deel toegewezen krijgen. Dat deel kan maximaal overeenkomen met het vrij beschikbare deel van elke grootouder-erflater. De reserve is immers voorbehouden voor vader of moeder en komt later automatisch terecht bij kind 3 (althans in de directe vader- of moederlijn). Wil een stiefouder zijn stiefkind een deel nalaten, dan kan dat ook uitsluitend via het beschikbare deel (maar wel tegen het lagere successietarief van de rechte lijn). Ook kinderen van samenwoners zijn volgens de wet volwaardige stiefkinderen. nieuw samengestelde gezinnen
Copyright © 2012 Mediafin. All rights reserverd
Copyright © 2012 gopress. All rights reserverd
