DEBAT
Globaal
Asiel
Clash mogelijk
‘Leven in wachtstand’:
tussen noorden en
asielzoekers helpen
zuiden Nigeria.
naar toekomst kijken.
‘Seculiere criteria zoals
Pagina 3 ▶ Vizier
Pagina 4 ▶ Samen Leven
gelijkheid van man en
Gelovigen nemen het woord
Marcel Gielis en
Frans Van Looveren:
vrouw zijn irrelevant © belga
bij priesterwijding.’ Pagina 13 ▶ Spirit
Christelijk opinieweekblad | 11 januari 2012 | 12de jaargang | nr. 622 | € 1,99 | Afgiftekantoor Antwerpen X
Voor ouders mogen scholen katholieker benadrukken. Dat blijkt uit recent onderzoek van de KU Leuven. De gegevens zijn belangrijk in het debat over de levensbeschouwelijke vakken.
voer aan het debat over het voorstel van liberalen en groenen dat in de derde graad van het middel-
© ilse prinsen
Ouders vinden dat katholieke scholen hun identiteit best wel meer mogen
baar onderwijs ten minste de helft van het levensbeschouwelijke vak verplicht invult met vergelijkende godsdienstwetenschap (zie Tertio nr.547 en
Emmanuel Van Lierde | Het gloednieuwe onder-
en pleit voor het zoeken naar een nieuwe manier
616). De nieuwe gegevens ontkrachten alvast de
zoek van het Centrum Academische Lerarenop-
om de katholieke identiteit en de christelijke bood-
bewering dat ouders niet meer kiezen voor katho-
leiding van de Leuvense faculteit Theologie en
schap vorm te geven. Een vijfde twijfelt of die recon-
lieke scholen omdat die katholiek zijn, maar voor
Religiewetenschappen liep van 2008 tot en met
textualisering een goede zaak is, maar kant er zich
andere redenen zoals nabijheid en imago.
2011. Verspreid over Vlaanderen namen er 641
niet tegen. Ruim een vierde van de ondervraagde
ouders aan deel. Daarbij gaat het niet alleen om
ouders wenst reconfessionalisering, een scherpe
Topvrouw Mieke Van Hecke van het katholiek on-
superkatholieken. Drie op de vier van hen zijn te
katholieke herprofilering. Slechts 1,7 procent verzet
derwijs reageert verbaasd dat het aantal ouders
beschouwen als gelegenheidskatholieken, stipt
zich tegen de katholieke identiteit van de school.
dat recontextualisering wenst groter is dan de groep die alleen waardeopvoeding verkiest. Fi-
theoloog Didier Pollefeyt aan.
‘Ik sluit niet uit ooit weer naar de kerk te gaan’
Voor Pollefeyt is deze studie het bewijs dat scholen
losoof Guido Vanheeswijck zou wel eens willen
Econoom en bekende Vlaming
Net geen 36 procent van de respondenten steunt
het debat over hun identiteit nadrukkelijker moe-
weten hoe de jongeren zelf tegen levensbeschou-
Geert Noels gaat voor een duur-
volmondig het katholieke karakter van de school en
ten voeren, net zoals recentelijk gebeurde aan de
wing aankijken. Hij blijft met veel vragen zitten.
bijna 35 procent vindt die identiteit oké. Bijna drie
KU Leuven, maar hij benadrukt dat die gesprek-
zame economie – minder kwan-
op de vier van de ondervraagden meent dat waar-
ken in het lager en middelbaar onderwijs best zo
Pagina 2 ▶ Standpunt
titeit en meer kwaliteit. Hij vindt
deopvoeding op de katholieke school niet volstaat
inhoudelijk mogelijk verlopen. Zijn studie geeft
Pagina 7-9 ▶ Dossier
dat terug in het christendom: “De christelijke boodschap heeft veel zin en ik hoop dat ze overeind blijft. Ik voel dat ze veel mensen met elkaar verbindt.” Pagina 14-15 ▶ Tête-à-tête: Geert Noels
‘Regime Syrië stuurt aan op burgeroorlog’ “De vrees is groot dat op korte termijn geen oplossing komt voor de toestand in Syrië”, zegt Brigitte Herremans van Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen. “Het regime stuurt aan op een burgeroorlog.”
© rr
Pagina 5 ▶ Globaal
Studie ontkracht dat ouders niet meer zouden kiezen voor katholieke scholen omdat die katholiek zijn, maar voor andere redenen zoals nabijheid of imago.
2 11 januari 2012
Opinie TERTIO
standpunt
Succes wekt uitdagingen
republikeinse voorverkiezingen:
Peter Vande Vyvere Meer dan 70 procent van de ouders die hun kinderen naar het katholiek onderwijs sturen, noemt zich een voorstander van dat confessionele aanbod. Bijna 75 procent meent dat waardeopvoeding op school niet volstaat. Cijfers waar niemand omheen kan. Ze illustreren dat ouders waarde hechten aan het katholieke opvoedingsproject én aan de godsdienstles. Het jongste onderzoek van de Leuvense godsdienstpedagoog Didier Pollefeyt wijst uit dat het voor veel ouders zelfs gerust geprofileerder mag. Of dat alles voor de katholieke onderwijswereld een reden is om rustig onderuit te zakken, is zeer de vraag. Allereerst laat de studie niet zien wat ouders onder het label ‘katholiek’ verstaan. Maar stel dat het werkelijk betekent dat het ‘belijdende’ karakter van de school sterker mag, dan rijst de levensgrote vraag: kunnen katholieke scholen dat waarmaken?
lezersBRIEVEN
Filosoof Guido Vanheeswijck (UA en KU Leuven) heeft een punt als hij zich – uit bekommernis voor het katholieke profiel – zorgen maakt over de overwichtspositie van het katholiek onderwijs: hoe maak je die waar terwijl de kerk in de cultuur, in de samenleving en de media in de marge opereert? Is dat wel realistisch? Let wel, je kunt best vanuit een minderheidspo-
ACW en middenveld
sitie onderwijs organiseren voor een divers publiek – buitenlandse voorbeelden en de hele
In Tertio nr. 621 reflecteren de broers Bert en Pa-
zig met klantenbinding dan met de eigenheid en
missiegeschiedenis illustreren dat. Maar er zijn voorwaarden. Aan de ‘aanbodzijde’ moeten
trick Claerhout over de actuele toestand in de
waarden. In Vlaanderen staan er mooie christe-
voldoende kennis en engagement aanwezig zijn. Het katholieke opvoedingsproject moet
financiële wereld en de attitudes waarmee de
lijke façades met grote leegte daarachter.” Is ook
genoeg zichtbaar zijn, alle medewerkers moeten het respecteren én een betekenisvolle
brede christelijke gemeenschap hierop inspeelt.
dat geen grove veralgemening?
groep moet het dragen. Laten we maar toegeven dat dit bij ons niet langer evident is. Al-
De teneur van het dubbelinterview naar zowel
licht kan een katholiek opvoedingsproject alleen slagen als in de school een groep perso-
het ACW als het christelijke middenveld, deed mij
Het christelijke middenveld wordt zowel intern
neelsleden geregeld uitdrukkelijk rond die inspiratie samenkomt. En scholen die dat willen,
ernstig de wenkbrauwen fronsen. Laten we toch
als extern in zijn dagelijkse inzet op diverse do-
zouden daartoe op de ondersteuning van de koepel van het katholiek onderwijs moeten
het kind niet met het badwater weggooien. Ik
meinen van de Vlaamse samenleving gecon-
kunnen rekenen – niet alleen met teksten, maar met de inzet van mensen.
pleit voor nuancering en intellectuele eerlijkheid.
fronteerd met wat filosoof Jürgen Habermas een
De wijze waarop het ACW reageerde op de fi-
weg betekent dit dat het christelijke middenveld
postseculiere samenlevingscontext noemt. Kort-
‘Katholiek opvoedingsproject kan alleen slagen als daarvoor voldoende kennis en engagement aanwezig zijn.’
nanciële problemen van Dexia en de Groep
in eerste lijn de dialoog met mensen moet aan-
ARCO is genuanceerder dan de woorden die
gaan – zowel binnen als buiten de eigen organi-
Bert Claerhout onze beweging in de mond legt:
satie – in een secularistisch en levensbeschouwe-
“Ze doen het allemaal.” Dat hebben we nooit ge-
lijk divers klimaat. Dat is geen gemakkelijke situ-
zegd. Volgens Claerhout ondergraaft de sociale
atie, omdat het christelijke middenveld in deze
Uit het nieuwe onderzoek blijkt ook dat ouders doorgaans wel degelijk veel verwachten van het
beweging haar geloofwaardigheid en wijst ze de
postseculiere samenleving zonder meer wordt
katholieke godsdienstonderwijs. Dat moet deugdelijk informeren én leerlingen uitnodigen in
verantwoordelijkheid af. Integendeel! Het ACW
uitgedaagd zijn christelijke identiteit te hertalen.
vrijheid een eigen ‘positie’ te ontdekken vanuit de bevoorrechte confrontatie met het katholieke
neemt steeds zijn verantwoordelijkheid op voor
geloof. Dat de godsdienstleerkracht daarin een cruciale rol speelt, hoeft geen betoog. Hij of zij
datgene wat het doet en doet dat altijd van-
moet het geloof kennen, beleven en appelerend voorstellen. En dat in toenemende mate in een
uit de kern waarvoor het (be-)staat: zijn maat-
gramma, waarbij de ‘façades’ al eens een facelift
missionaire situatie met leerlingen die weinig of geen voeling met het christelijke geloof hebben.
schappelijke project. De dagelijkse inzet van de
krijgen. Er bestaat geen grote leegte achter deze
Is de tijd niet rijp om de opleiding en de begeleiding van de godsdienstleerkrachten grondig te
verschillende deelorganisaties, beroepskrach-
‘façades’! Neen, voor en achter de ‘façades’ brengt
evalueren? De pedagogische opleidingen van hogescholen, de KU Leuven en de hogere gods-
ten en 250.000 vrijwilligers bewijst de geloof-
het christelijke middenveld zijn eigenheid en waar-
dienstinstituten van de bisdommen vormen leerkrachten godsdienst. Hoeveel aandacht gaat
waardigheid van het ACW als sociale beweging
den ‘in de praktijk’. Het is net vanuit deze praktijk-
daarbij naar persoonlijke spirituele vorming in de katholieke traditie? Is dat geen must in een tijd
in het opnemen van kleine én grote verantwoor-
ervaring dat het christelijke middenveld vandaag
waarin zo’n vorming zeldzaam is geworden en tegelijk noodzakelijk om op een weerbare manier
delijkheden voor een leefbare, solidaire en recht-
meer dan ooit inspanningen levert om in te spelen
de job uit te oefenen? Ongetwijfeld kan ook de kerk meer doen om haar spirituele schatten met
vaardige samenleving. Dat Claerhout dit “een
op de noodzakelijke hertaling en herdefiniëring
ervaren godsdienstleerkrachten te delen? Katholiek onderwijs blijft onverminderd gegeerd. Dat
beetje” plaatst naast de pedofilieschandelen
van zichzelf. En het zal dat ook blijven doen.
is een heuglijke vaststelling, maar de uitdagingen worden er niet kleiner op. Uw reacties zijn welkom op
[email protected]
Dat laatste is een actief en voortdurend leerpro-
in de kerk is meer dan het kind met het badwater weggooien. Verder stelt hij: “Het christelijke
Wim Vandewiele,
middenveld was de jongste decennia meer be-
Algemeen Zingevingscoördinator ACW
Inzendingen voor de rubriek lezersbrieven bedragen maximaal 1.500 tekens, spaties inbegrepen.
Colofon
De redactie beslist autonoom over de publicatie en behoudt het recht brieven te redigeren en/of in te korten.
Redactie Tertio Louys Frarynlaan 75, 2050 Antwerpen, tel.: 03/210.08.70, fax: 03/210.08.77,
[email protected] , www.tertio.be Hoofdredacteur Geert De Kerpel, Peter Vande Vyvere
Gedelegeerd bestuurder Jean-Marie Scheerlinck
Eindredacteur Boudewijn Vanpeteghem
Verantwoordelijke uitgever Ernest Henau, Mechelsesteenweg 82, 1970 Wezembeek-Oppem
Redacteurs Jan De Volder, Koenraad De Wolf, Emmanuel Van Lierde
Marketing manager Hans Tytgat, Tertio, tel.: 03/210.08.76,
[email protected]
Lay-out Michael Moras
Repro en drukwerk Halewijn nv
Huiscartoonist Edwin Nagels
Werkten mee aan dit nummer Raf Butstraen, Eveline Coussement, Guido Dierickx, Ludo Dosogne, Marcel Gielis, Jan Glorieux, Toon Lambrechts, Ludo Van den Eynden, Suzanne Van der Schot, Bieke Vandekerckhove, Frans Van Looveren
Abonnementen Een nieuw abonnement? Tertio niet ontvangen? Onregelmatige ontvangst? Een ander probleem? Abonnementendienst Tertio, p/a Halewijn n.v., Halewijnlaan 92, 2050 Antwerpen, tel. 03/210.08.37,
[email protected] Nieuw adres bij verhuis Geef adresveranderingen altijd zelf rechtstreeks aan onze abonnementendienst door. De post doet dit niet. Advertenties Katrien Lannoo, Trevi Plus, Leopold II-laan 53, 1080 Brussel. Tel.: 02/428.21.03, fax: 02/428.37.55,
[email protected] © Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag geen enkele tekst geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.
Quote van de week ‘Onkelinx: ‘De gelovigen verdienen beter dan Léonard.’ Zalig de christenen die zich beschermd weten door de heilige Laurette.’ Tweet van strategisch directeur Rik Van Cauwelaert (Knack) zondagavond als reactie op de verklaring eerder die dag van federaal vice-premier Laurette Onkelinx (PS) op de Franstalige commerciële televisiezender RTL-TVI.
TERTIO Dossier: Ouders verkiezen katholiek onderwijs
11 januari 2012
Gloednieuw onderzoek belicht visie ouders op katholieke identiteit scholen
7
en noch de godsdienstlessen, noch het specifieke levensbeschouwelijke opvoedingsproject van de katholieke scholen laten hen koud.
Geloof mag meer in de verf worden gezet
Het onderzoek liep van 2008 tot en met 2011 en werd uitgevoerd in vijf basisscholen uit VlaamsBrabant en zestien secundaire scholen – vooral uit Antwerpen en Vlaams-Brabant, maar ook één uit Limburg en twee uit West-Vlaanderen; een OostVlaamse school ontbreekt. In totaal namen 641 ouders met een gemiddelde leeftijd van 43,6 jaar deel aan het onderzoek. Van de respondenten was 25,7 procent de vader en 72,7 procent de moeder. “Het is geen verrassing dat vrouwen meer deelnamen aan
Katholieke scholen hoeven geen
het onderzoek omdat zij vaak directer betrokken
koudwatervrees te hebben om hun
zijn bij de opvoeding en het onderwijs van hun kin-
identiteit ter sprake te brengen.
deren. Ze hebben meestal wel een positievere kijk op de katholieke identiteit van scholen dan man-
Als het van de ouders van de leer-
nen en dat vertekent de resultaten een beetje”, nu-
lingen afhangt, dan mag het geloof
anceert theoloog Didier Pollefeyt.
op school meer dan nu gebeurt,
Geloofspraktijk
actief worden vernieuwd. Dat blijkt
Toch geeft de steekproef een goed en te vertrou-
uit gloednieuwe cijfers van de fa-
wen beeld omdat de gekozen scholen een correcte
culteit Theologie en Religieweten-
wijsveld, zowel wat de richtingen – basisonder-
weerspiegeling bieden van het Vlaamse onder-
schappen van de KU Leuven.
wijs, ASO, TSO, BSO – als wat de leerlingenpopulatie betreft. Pollefeyt wijst daarenboven naar de zondagspraktijk en het gebedsleven van deze ou-
Emmanuel Van Lierde | De commissie Onderwijs
van het Vlaams parlement buigt zich sinds decem-
ders. “Het is zeker geen steekproef bij alleen maar
ber over het voorstel van decreet om in de derde
praktiserende kerkgangers. Drievierde kun je om-
graad van het secundair onderwijs ten minste de
schrijven als sociologische gelegenheidskatholie-
helft van het levensbeschouwelijke vak verplicht
ken die alleen naar de kerk gaan voor begrafenis-
in te vullen met vergelijkende godsdienstweten-
sen, huwelijken of een hoogdag”, zegt de theoloog
schap. Voor de hoorzittingen was een van de ge-
die samen met wetenschappelijk medewerker Jan
vraagde deskundigen Patrick Loobuyck, de voor-
Bouwens voor het onderzoek instond.
zitter van de vzw Levensbeschouwing, Ethiek en Uit de cijfers blijkt dat 9 procent wekelijks aan een
noeg gaan en pleit voor een nieuw LEF-vak voor alle
ritueel deelneemt, 5,6 procent tweewekelijks, 8,6
leerlingen in alle jaren en netten van Vlaanderen ter
procent maandelijks en 8,1 procent tijdens hoogda-
vervanging van de huidige vakken in een van de er-
gen. Voor speciale gelegenheden bezoekt 63,3 pro-
© rob stevens
Filosofie (LEF). Hij vindt het voorstel niet ver ge-
kende godsdiensten of zedenleer. Bezorgde ouders en gelovigen begonnen alvast een petitie tegen de invoering van zo’n vak. Meer dan drieduizend mensen ondertekenden al de tekst (zie www.petities24.
cent nog eens een kerk en 3,6 procent gaat nooit naar de kerk. Die cijfers over de kerkelijke praxis liggen een klein beetje hoger dan het Vlaamse gemiddelde omdat het toch gaat over ouders die hun kinderen naar een katholieke school sturen. Bij de
com/tegen_de_seculiere_dictatuur).
Didier Pollefeyt: “De steun voor de katholieke schoolidentiteit komt niet alleen van superkatholieken.”
Nabijheid en imago
aan dat ouders niet voor katholieke scholen kie-
eer een intuïtie. Gloednieuwe empirische gege-
In zijn argumentatie wees Loobuyck erop dat
zen omdat die katholiek zijn – “behalve een paar
vens over de visie van ouders op de katholieke
maar niet vaak en 24,3 procent alleen in vreugde-
de erkende instanties niet meer de nodige, be-
ouders” –, maar veeleer voor de nabijheid of de
identiteit van de school, laten een genuanceerder
volle of moeilijke situaties. Tot slot zegt 22,6 procent
gebedspraktijk geeft 4,7 procent aan dagelijks te bidden; 10,1 procent regelmatig; 26,7 procent soms,
kwame mensen vinden om die levensbeschou-
kwaliteit. Die bewering wordt niet gestaafd door
beeld zien. Ouders zijn veeleer vragende partij
dat ze ooit gebeden hebben, maar nu niet meer en
welijke vakken te dragen. Daarnaast kaartte hij
wetenschappelijk onderzoek, maar vertolkt veel-
voor een meer geprofileerde katholieke identiteit
9,8 procent geeft aan nog nooit te hebben gebeden. “Het gaat dus zeker niet over een kerngroep van su-
tabel 1
perkatholieken”, concludeert Pollefeyt.
Ben jij een voorstander van katholiek onderwijs?
Draagvlak identiteit Wat is nu de kijk van deze ouders op de katholieke
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
identiteit van de school? Op de vraag: ‘Ben jij een
40%
voorstander van katholiek onderwijs?’, antwoordde
Groot voorstander
9,5 procent een grote voorstander en 26,4 procent
9,5% 26,4%
Voorstander
Expliciete steun
een voorstander te zijn (zie tabel 1). Dat betekent dat
reëel draagvlak voor katholieke schoolidentiteit
35,9 procent expliciet het katholieke karakter van de
35,9%
school steunt. Dat reële draagvlak voor de katholieke schoolidentiteit omvat een opvallend veel groter aantal ouders dan alleen de wekelijkse kerkgangers (9 procent).“In zijn argumentatie in het Vlaams
34,6%
Ik vind het wel oké
Het kan mij niet schelen
parlement beweert Loobuyck dat het draagvlak voor die identiteit zo goed als onbestaande is en hooguit nog te zoeken valt bij de pratikerende katholieken, maar uit deze antwoorden blijkt het reële
11,4%
draagvlak veel groter te zijn”, merkt Pollefeyt op. Daarenboven is er nog een grote groep die mild
Tegenstander
Groot tegenstander
1,2% 0,5%
Expliciet verzet reëel gebrek aan draagvlak voor katholieke schoolidentiteit
1,7%
positief tot passief tolerant staat: 34,6 procent vinkte aan de katholieke identiteit wel oké te vinden. Slechts een minderheid van de respondenten ligt niet wakker van die identiteit (11,4 procent), is er een tegenstander (1,2 procent) of zelfs groot tegenstander (0,5 procent) van. Het expliciete verzet tegen de katholieke schoolidentiteit ligt dus opvallend laag: maar 1,7 procent.
▶
8 11 januari 2012
TERTIO Dossier: Ouders verkiezen katholiek onderwijs
Een volgende reeks vragen (zie tabel 2) ging na hoe de ouders de huidige
tabel 2
katholieke identiteit van de scholen ervaren of inschatten (feitelijke situatie, telkens de eerste verticale balk), en hoe ze wensen dat die identi-
Helemaal niet akkoord
Twijfelzone
Niet akkoord
Akkoord
Helemaal akkoord
teit vorm krijgt (normatief niveau, telkens de tweede verticale balk). Uit hun antwoorden blijkt dat ze de scholen nu niet ervaren als geseculariseerd. Ze hebben niet de indruk dat het christendom geen rol van betekenis meer speelt in het onderwijs en vinden ook niet dat katholieke scholen hun identiteit beter zouden opgeven (secularisering). Slechts 16,7 procent vindt het wenselijk dat de ‘K’ wordt geschrapt, maar daartegenover staat 61 procent die dat zeker niet wil. Het andere uiterste van het spectrum waarbij die katholieke identiteit sterk in de verf wordt gezet (reconfessionalisering), vinden velen evenmin wenselijk, hoewel het verzet daartegen – 43,3 procent – ook niet overweldigend is. “Ouders zien op de school van hun kinderen vooral ‘waardeopvoeding’ (65 procent) en een zoektocht naar een vernieuwde manier om de katholieke identiteit en de christelijke boodschap vorm te geven (recontextualisering – 66,9 procent), maar als je het feitelijke en het wenselijke niveau vergelijkt, zie je dat ze waardeopvoeding alleen steeds meer onvoldoende vinden en de verdere recontextualisering van de katholieke identiteit aanmoedigen: 74 procent wenst die vernieuwing van de identi-
100% 90%
70% 60%
6,1%
1,3%
5
21,6% 10,6% 22,2% 71,4%
4,2%
5
5
19,7% 22,7% 50,6%
0%
9,4%
12,7%
5
20%
5
57,2% 50,6%
54,2%
29,9%
40,5%
30%
10%
5
5
31,6%
28,2% 1,3%
5
3,4%
5
Secularisering
De ouders gaven ook aan of het nog merkbaar is dat de school van
6,8%
5
32,8% 54,7% 35,6%
40%
het debat voeren over hun identiteit, net zoals de KU Leuven de voorbije
7,8%
57,6%
50%
teit en 21 procent twijfelt, maar is er ook niet tegen. Scholen moeten weer
Geen getto
5
80%
20%
maanden deed, maar dan liefst zo inhoudelijk mogelijk”, legt Pollefeyt uit.
5,7%
2,8%
0,2%
5
5
Reconfessionalisering
3,4%
5
31,1%
28,2%
8,7%
5 5
4,9%
5
0,2%
Waardeopvoeding
21,1% 4,3%
5
Recontextualisering
24,4% 0,4%
5
Confessionaliteit
hun kinderen katholiek gekleurd is (confessionaliteit). “Daar is twijfel over. Ouders lijken te vrezen dat de identiteit van de school naar de achtergrond verdwijnt en wensen daarom meer duidelijkheid. Het
respondenten maakt dat duidelijk.“Het personeel pleit nog sterker dan
dienstles (tabel 4).“De twijfel daarover is groot, maar de antwoorden
geloof mag meer geprofileerd worden, liefst in een dynamische dia-
de ouders voor recontextualisering en huivert iets meer voor reconfes-
neigen in de richting van een grotere weerstand tegen het evangeli-
loog met de cultuur en de context waarin we leven, hoewel ook een
sionalisering. Omdat zij in het veld staan, ervaren ze meer dan de ouders
seren. Ouders willen dat het geloof wordt aangeboden, maar zieltjes
reconfessionalisering niet uitgesloten is: 26,9 procent verkiest zo’n
dat de waardeopvoeding alleen onvoldoende is en dat dit de katholieke
winnen en bekeren liggen gevoeliger”, stelt Pollefeyt.
scherpe herprofilering”, verduidelijkt de theoloog. Dat de scholen
identiteit uitholt. Ze willen daaraan weerwerk bieden. Bij hen pleit 81,8
wat meer voluit katholiek mogen zijn, betekent niet dat het scholen
procent voor een recontextualisering en maar 1,9 procent is daartegen
Tegenkanting
moeten worden “van, voor en door” katholieken. Monoloog- of get-
gekant. Slechts 19,7 procent verkiest een reconfessionalisering.”
De ouders steunen toch meer de aanpak van de huidige godsdienst-
deze ouders tegen kleurloze scholen zijn waar levensbeschouwing
Godsdienstles
dienstles in mijn school wil alle leerlingen – zowel christenen als anders-
toscholen worden overweldigend van de hand gewezen, net zoals
leerplannen, zoals blijkt uit de positieve respons op de stelling“De gods-
en religie niet aan bod komen omdat dit een privéaangelegenheid
Het onderzoek polste ook naar de mening van de ouders over de
gelovigen – helpen om zin in hun leven te ontdekken en dieper mens te
zou zijn. De meerderheid verkiest een dialoogschool waar vanuit de
godsdienstlessen. Het klopt volgens hen niet dat God, Jezus of de Bij-
worden in dialoog met het christelijke verhaal” (zie tabel 5). 72,3 procent
eigen identiteit de dialoog wordt aangegaan, hoewel ook de pluralis-
bel daarin niet meer ter sprake komen. Verrassend zijn de uitgespro-
vindt dat dit nu al in de godsdienstles gebeurt en 66,5 procent vindt dat
tische, kleurrijke school zich voor de helft van de ouders als een alter-
ken reacties op de scherpe, normatieve formulering: “Ik vind de gods-
wenselijk. “Uit wat de ouders zelf verkiezen, blijkt toch een zekere te-
natief aandient, mocht de recontextualisering niet lukken.
dienstlessen op katholieke scholen zeer belangrijk, want leren over
genkanting tegen deze stelling. Zo’n 13 procent gaat niet akkoord. Die
het geloof bevordert een katholieke levenswijze.” Uit tabel 3 blijkt
groep bestaat uit twee tegengestelde partijen: zij die liever een verdere secularisering zien, maar ook zij die een reconfessionalisering wensen
Personeel beaamt
dat de meerderheid daarmee akkoord gaat en maar een kleine groep
De patronen die zich bij de ouders aftekenen, zie je eveneens bij de per-
het daar niet mee eens is. De volgende twee omschrijvingen formu-
en vinden dat de godsdienstles exclusief evangelisatie moet zijn die van
soneelsleden. Een steekproef in dezelfde 21 scholen met bijna duizend
leerden de hoop dat leerlingen meer zouden geloven door de gods-
alle leerlingen gelovigen maakt”, verheldert de theoloog.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
tabel 3 Mijn school vindt de lessen godsdienst zeer belangrijk, want leren over het geloof bevordert een katholieke levenswijze.
Twijfelzone
Akkoord
Helemaal akkoord
tabel 4 Ik vindt de lessen godsdienst op katholieke scholen zeer belangrijk, want leren over het geloof bevordert een katholieke levenswijze.
De godsdienstles in mijn school probeert om het waardenaanvoelen van de leerlingen te verbinden met het christelijke geloof, in de hoop dat ze daardoor meer gelovig worden.
Ik vind dat een godsdienstles moet proberen om het waardenaanvoelen van de leerlingen te verbinden met het christelijke geloof, in de hoop dat ze daardoor meer gelovig worden.
De christelijke godsdienstles in mijn school wil alle leerlingen - zowel christenen als andersgelovigen - helpen om zin in hun leven te ontdekken en dieper mens te worden in dialoog met het christelijke verhaal.
Volgens mij moet de christelijke godsdienstles alle leerlingen - zowel christenen als andersgelovigen - helpen om zin in hun leven te ontdekken en dieper mens te worden in dialoog met het christelijke verhaal.
9,6%
3%
3,7%
5
5
5
4%
6,1%
49,7%
42,2%
44,8%
33,5%
66,2%
5
4%
tabel 5
5
5
56,9%
29,7% 31,9% 14,2%
5
1,2%
5
25,9%
35%
23,1%
5
5,1%
5
15,6%
5
0,7%
5
26%
5
20%
6,8%
7,5% 5 0,2%
5
5 5
20,4%
5
10,5%
5 5
2,6%
9
11 januari 2012
Filosoof Guido Vanheeswijck (UA en KU Leuven) reageert
‘Laten we als katholieken toegeven dat we een minderheid zijn’ plichtvak dwingen we jongeren in een keurslijf en
“Het is verheugend te zien dat de katholieke
In Tertio nr. 619-620 zegt de abt van Westvleteren,
identiteit ouders niet koud laat en dat ze vin-
Manu Van Hecke, in zijn kerstinterview iets heel be-
dat werkt op lange termijn contraproductief. De
den dat die versterkt mag worden, maar ik stel
langrijks: ‘Indien we zouden aanvaarden een min-
katholieke identiteit is kwetsbaar, daar kun je mensen niet toe dwingen. En waarom zou dat vrijwillige
daarbij twee vragen. Ten eerste: hoe kijken jon-
derheid te zijn, zou dat al een nieuw elan geven.’ En
geren zelf aan tegen levensbeschouwing, want
‘onze relatie met Christus moet centraal staan, niet
aanbod synoniem moeten zijn met ‘confessionele
daar zegt deze studie niets over. Waaraan mer-
de structuur van het instituut’. Dat geldt voor de
strakheid’, zoals sommigen graag beweren?
ken zij dat hun school katholiek is? Leren zij
kerk vandaag, maar ook voor het katholiek onder-
dat Christus de bron is van de naastenliefde?
wijs. Niet het behoud van de structuur telt, wel de
Stop struisvogelpolitiek
Hoe hen in deze ontkerkelijkte cultuur met die
kwetsbare kern van de christelijke inspiratie.
Zingeving en waardeopvoeding krijgen we nog
kwetsbare identiteit in aanraking brengen? Als
verkocht, maar geldt dit ook voor ‘zinvinding’?
katholieken aangeven gebed en eucharistie be-
Geldt dat ook voor het doorgeven van een per-
‘Overwicht in het
langrijk te vinden, waarom krijgen ze dat dan
onderwijs stemt toch
niet verkocht in onze cultuur? Ik weet wel dat © Rob Stevens
godsdienstlessen niet bedoeld zijn om zieltjes te winnen, maar als onze identiteit ons zo ter harte gaat en we willen die doorgeven aan jongeren, waarom boeken we dan geen resultaat?
niet overeen met positie in de marge?’
soonlijk Godsgeloof? Is het stellen van die vragen een aanval op de godsdienstleerkrachten? Hoegenaamd niet. Er is alleen de vaststelling dat alle leerkrachten, ouders en jongeren nu eenmaal kinderen zijn van deze tijd en leven in een ‘immanent frame’ die het moeilijk maakt de kern van het
Nog slechts een kleine minderheid staat open voor
christendom ter sprake te brengen. Laten we daar
Guido Vanheeswijck pleit voor het LEF-vak.
de christelijke invulling van het transcendente. De
niet blind voor zijn en ophouden met de struisvo-
kerk is al marginaal in onze cultuur, in de samenle-
gelpolitiek. Het is beter met open vizier het debat
zijn vandaag niet het probleem, wel de eigen iden-
deel van ons cultureel erfgoed of als een geloofs-
ving, in de media. Die positie in de marge stemt toch
aan te gaan, dan het status-quo te handhaven en
titeit. De overgrote meerderheid van de jongeren
boek? Dergelijke nuances kun je niet blootleggen
niet overeen met het overwicht in het onderwijs?
te doen alsof er niets aan de hand is. Ik weet dat
en hun ouders komt nooit in de kerk, en toch vra-
met enquêtes. Wat betekent ‘recontextualise-
Kunnen we ook daar niet eerlijk toegeven dat we
dit niet makkelijk is, dat de afbraak van structu-
gen die ouders naar katholieke identiteit. Wat ver-
ren’, als het levensbeschouwelijke terrein voor de
in de minderheidspositie zitten? Zou het niet beter
ren waaraan mensen gehecht zijn pijn kan doen,
staan ze daar dan onder en als ze die echt belang-
meeste jongeren braak ligt? Is het niet veeleer zo
zijn in plaats van het plichtvak godsdienst, de kern
maar is struisvogelpolitiek om ‘te redden wat er
rijk vinden, wat doen ze er dan voor? Wensen ou-
dat de religieuze ongeletterdheid zo groot is ge-
van het christendom die hoe dan ook een‘teken van
te redden valt’, uiteindelijk geen vorm van ‘schul-
ders bijvoorbeeld dat hun kinderen in aanraking
worden dat je jongeren beter eerst een kennisvak
tegenspraak’ is, facultatief aan te bieden aan hen
dig verzuim’? Dat is de uitdaging, in onze paro-
komen met de Bijbel omdat ze dat boek zien als
over alle levensbeschouwingen geeft?
die daarvoor openstaan in een keuzevak? Met een
chies, in de kerk en in ons onderwijs.” (EVL)
Religieuze ongeletterheid Ten tweede: openheid en respect voor de ander
Mieke Van Hecke (VSKO) reageert
‘Vrees niet om kleur te bekennen’ leerlingen geen taboe zijn. Nieuwe leerkrach-
Alle leerlingen waren volgens haar studie be-
contextualisering wensen groter is dan de groep
ten, ouders en leerlingen moeten beseffen dat
reid te participeren in het rituele repertoire dat
die alleen waardeopvoeding verkiest. Met die
ze in een katholieke school terechtkomen en
de school hen aanbiedt, zolang ze niet het ge-
optie wordt geen terugkeer naar vroeger bepleit,
dat dit naar hen toe verwachtingen inhoudt,
voel krijgen iets te moeten doen dat ingaat te-
maar een eigentijdse invulling van onze eigen-
gaande van loyauteit tot engagement.
gen wat ze thuis religieus of levensbeschouwelijk hebben geleerd. De leerlingen vragen
heid. Ik lees daarin de boodschap aan schoolbesturen: ‘Heb geen schrik om bezig te zijn met uw
Leerlingen vragen duidelijkheid
ook duidelijkheid en willen niet dat fundamen-
identiteit. Vrees niet om kleur te bekennen.’ Als je
Het standpunt van de leerlingen blijft in de dis-
tele kwesties zoals het bestaan van God of het
niets met je identiteit doet, word je in de feiten al
cussie buiten beeld, terwijl het toch ook over hen
ontstaan van de wereld – evolutieleer versus scheppingsverhaal – uit de weg worden ge-
snel een kleurrijke en daarna een kleurloze school.
gaat. Een eerdere studie van Goedroen Juchtmans
Eerst zijn we katholiek, dan wordt het katholiek of
toonde aan dat ook de leerlingen levensbeschou-
gaan. Andere vakleerkrachten verwijzen die
christelijk geïnspireerd, daarna verandert dat in
welijke duidelijkheid belangrijk vinden en verlan-
vragen volgens de leerlingen te veel door naar de leerkracht levensbeschouwing.
eerst christelijke en dan humane waarden, en tot
gen dat hun leerkrachten kleur bekennen. Jucht-
slot is er niets meer en zijn we neutraal geworden.
mans onderzocht in 2009 in vijf Vlaamse scho-
Daarom is waardeopvoeding alleen onvoldoende.
len van diverse netten en met een uiteenlopende leerlingenpopulatie hoe scholen, leerkrachten en
‘Zoals het vuur na
Taal ontbreekt
leerlingen omgaan met de toenemende levens-
een barbecue, smeult
Als scholen niet aan hun identiteit werken, is
beschouwelijke complexiteit. De visie van de leer-
dat vaak niet omdat ze het niet willen, maar
lingen in haar resultaten gelijkt sterk op die van de
de interesse voor het
omdat ze het niet kunnen of durven door het
ouders in dit onderzoek. Volgens Juchtmans ap-
gebrek aan een taal daarvoor. Ze weten niet
preciëren kinderen het vak levensbeschouwing,
hoe erover te spreken. Daarom is het belang-
ongeacht hun levensbeschouwelijke achtergrond,
geloof nog sterk.’
© vsko
“Het verwondert mij dat het aantal ouders die re-
Mieke Van Hecke wil katholieke identiteit aanwakkeren.
De toenemende diversiteit brengt het nadenken
rijk dat we schoolbesturen en directies een taal
vooral door het verschil met andere vakken. Hier
over het versterken van de eigen identiteit met
partij zijn om het gesprek te voeren over de ka-
aanreiken, zodat ze met hun personeel, ouders
wordt op een andere manier naar het leven geke-
zich mee, maar die diversiteit mag niet de enige
tholieke identiteit. Zoals het vuur na een barbe-
en leerlingen over de katholieke identiteit en
ken, is er ruimte voor gesprek en reflectie, en min-
reden zijn om dat te doen. Er moet ook een posi-
cue, smeult de interesse voor het geloof nog sterk
het eigen opvoedingsproject in gesprek kun-
der druk om te presteren. De leerlingen voelen dat
tieve wil zijn om het eigen opvoedingsproject ei-
en dan moet je niet veel moeite doen om dat vuur
nen gaan. Die specificiteit mag bij de indienst-
ze bij die leerkracht terechtkunnen met meer per-
gentijds te vertalen. Deze onderzoeken tonen aan
weer aan te wakkeren. Het is nu het moment om
neming van personeel of bij de inschrijving van
soonlijke en emotionele vragen en kwesties.
dat personeel, ouders en leerkrachten vragende
de smeulende as niet te laten doven.” (EVL)
