Voor meer informatie: European Tourism Futures Institute Website:

Colofon Dit rapport is een onderzoek naar de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincies Fryslân en Groningen in het jaar 2011. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de provincies Fryslân en Groningen. Copyright © 2012, European Tourism Futures Institute Het European Tourism Futures Institute (ETFI) is houder van de intellectuele eigendomsrechten van de in dit onderzoek gepubliceerde gegevens, waaronder in ieder geval het auteursrecht. De provincies Fryslân en Groningen zijn mede-eigenaren van de gegevens. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Het staat derden niet vrij gegevens uit dit rapport te gebruiken voor commerciële dan wel betaalde activiteiten zonder schriftelijke toestemming van het ETFI. Voor meer informatie: European Tourism Futures Institute Email: [email protected] Website: www.etfi.eu ISBN- 978-90-809794-8-2 Herziene druk: augustus 2012

Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

Onderzoek naar de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincies Fryslân en Groningen in het jaar 2011.

Toerisme Monitor Fryslân en Groningen is een samenwerkingsverband op toeristisch– recreatief gebied van de provincies Groningen en Fryslân. In opdracht van:

Uitgevoerd door:

European Tourism Futures Institute Bezoekadres: Rengerslaan 8, 8917 DD Leeuwarden Postadres: Postbus 1298, 8900 CG Leeuwarden Telefoonnr.: 0 58 244 1992

[email protected] / www.etfi.eu

Inhoudsopgave 1

Inleiding 1.1 1.2 1.3 1.4

2

Management samenvatting 2.1 2.2 2.3

3

Inleiding Bestedingen dagrecreanten in Groningen en Fryslân Bestedingen verblijfstoeristen in Fryslân en Groningen

Verblijfsrecreatie 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

7

Landelijke standaard Totale toeristisch–recreatieve werkgelegenheid Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Economische betekenis recreatie en toerisme

Bestedingen 5.1 5.2 5.3

6

Inleiding Overnachtingen per provincie

Werkgelegenheid 4.1 4.2 4.3 4.4

5

Algemeen beeld Ontwikkelingen in perspectief Het weer in 2011

Overnachtingen in Fryslân en Groningen 3.1 3.2

4

Toerisme Monitor Fryslân en Groningen Methodologie Verklaring verschillen Toerisme Monitor Fryslân en Groningen en CBS–statistiek Leeswijzer

Inleiding Hotels en pensions Kampeerterreinen Recreatie en verhuurwoningen Groepsaccommodaties

Watersport 7.1 7.2 7.3

Inleiding Jachthavens Samenvatting

9 9 10 11 12

13 13 13 20

22 22 22

24 24 25 32 33

34 34 34 34

37 37 38 42 48 53

57 57 57 57

7.4 7.5

8

Jachtverhuur Brug– en sluistellingen

Dagattracties

61 67

69

Bijlage 1: Gehanteerde definities

71

Bijlage 2: Tabellenboek

73

Lijst met tabellen Tabel 1

Verschillen CBS / Toerisme Monitor Fryslân en Groningen met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet

11

Tabel 2

Ontwikkeling overnachtingen in verschillende accommodatievormen volgens CBS gegevens, 2010-2011

14

Tabel 3

Totale aantal overnachtingen (x 1000) naar verblijfscategorie en provincie (2009– 2011)

22

Tabel 4

Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector, 2011

25

Tabel 5

Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, 2007–2011

32

Tabel 6

Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in 2011

33

Tabel 7

Totale uitgaven dagrecreanten in Groningen en Fryslân in 2011

34

Tabel 8

Totale uitgaven verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân naar accommodatievorm, 2009–2011 (x 1 mln.)

35

Tabel 9

Totale uitgaven dag– en verblijfstoeristen in Noord–Nederland in 2011

36

Tabel 10

Methode en bronnen

36

Tabel 11

Jachtverhuur: Aantallen per boottype, 2007-2011

63

Tabel 12

Brug– en sluistellingen recreatievaart 2007–2011, geïndexeerd (2007 = 100)

67

Tabel 13

De drie drukste passagepunten in Groningen, 2007-2011

68

Tabel 14

De vijf drukste passagepunten in Fryslân, 2007-2011

68

Lijst met grafieken Grafiek 1

Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100)

26

Grafiek 2

Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, 2007–2011

27

Grafiek 3

Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Groningen, 2011

27

Grafiek 4

Samenstelling sector R&T Groningen, 2011

28

Grafiek 5

Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Fryslân, 2007–2011

29

Grafiek 6

Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Fryslân, 2011

30

Grafiek 7

Samenstelling sector R&T Fryslân, 2011

31

Grafiek 8

Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van hotels/pensions in Groningen en Fryslân, 2007-2011

38

Grafiek 9

Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) hotels/pensions Groningen/Fryslân, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100)

39

Grafiek 10

Hotelovernachtingen in Groningen, 2011

39

Grafiek 11

Hotelovernachtingen in Fryslân, 2011

40

Grafiek 12

Capaciteitsontwikkeling (toeristische plaatsen) kampeerterreinen in Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

42

Grafiek 13

Capaciteitsontwikkeling (vaste standplaatsen) kampeerterreinen in Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

43

Grafiek 14

Ontwikkeling aantal overnachtingen (toeristische standplaatsen) kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

43

Grafiek 15

Verhuurgraad vaste plaatsen kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

44

Grafiek 16

Bezettingsgraad toeristische plaatsen kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

44

Grafiek 17

Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Groningen, 2011

45

Grafiek 18

Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Fryslân, 2011

46

Grafiek 19

Capaciteitsontwikkeling (verhuur– en tweede woningen) recreatieparken in Groningen, Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100)

49

Grafiek 20

Gemiddelde bezettingsgraad verhuurwoningen in Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

49

Grafiek 21

Overnachtingen in groepsaccommodaties in Groningen (x1000), 2011

50

Grafiek 22

Overnachtingen in verhuurworningen in Fryslân (x 1000), 2011

51

Grafiek 23

Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) groepaccomodaties in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007-2011 (2007 = 100)

53

Grafiek 24

Gemiddelde bezettingsgraad groepsaccommodaties in Groningen en Fryslân, 20072011

54

Grafiek 25

Overnachtingen in groepsaccommodaties in Groningen, 2011

54

Grafiek 26

Overnachtingen in groepsaccommodaties in Fryslân, 2011

55

Grafiek 27

Capaciteitsontwikkeling (aantal passantenligplaatsen) jachthavens in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007-2011 (2007 = 100)

58

Grafiek 28

Gemiddelde verhuurgraad jachthavens in Groningen en Fryslân, 2007-2011

58

Grafiek 29

Overnachtingen in jachthavens in Groningen (x 1000), 2011

59

Grafiek 30

Overnachtingen in jachthavens in Fryslân (x 1000), 2011

60

Grafiek 31

Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

62

Grafiek 32

Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007-2011 (2007 = 100)

62

Grafiek 33

Jachtverhuur: Aantal verhuurdagen alle categorieën Fryslân en Groningen en totaal, 2007-2011

63

Grafiek 34

Aantal verhuurboten in de provincie Fryslân, 2007-2011

64

Grafiek 35

Aantal verhuurbedrijven in provincie Fryslân

64

Grafiek 36

Aantal verhuurbedrijven in de provincie Groningen

65

Grafiek 37

Index bezoekersaantallen in Groningen, Fyslân en totaal (periode 2007-2011, index is 2007)

69

Grafiek 38

Bezoekersaantallen in Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

70

Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2011

1 Inleiding 1.1 Toerisme Monitor Fryslân en Groningen De werkgroep Toerdata Noord publiceert vanaf 1996 een analyse van de vraag– en aanbodzijde van het toerisme in Groningen, Fryslân en Drenthe. De werkgroep heeft in het verleden de volgende rapporten gepubliceerd: Consumentenonderzoek Toerisme (één keer per drie jaar) Het Consumentenonderzoek geeft een beschrijving van het profiel, het keuze–, boekings– en vakantiegedrag en de waardering van toeristen die hun vakantie in Groningen, Fryslân of Drenthe hebben doorgebracht. In juni 2010 is de laatste versie van dit rapport verschenen. Toerisme Monitor (jaarlijks) Het rapport Toerisme Monitor (voorheen Toerisme in Cijfers) geeft een overzicht van de capaciteit, bezettingsgraad en overnachtingscijfers van de logiesverstrekkers (kampeerterreinen, hotels, etc.) in Groningen en Fryslân. Daarnaast wordt aandacht besteed aan toeristische werkgelegenheid, bestedingen en watersport. Tot slot komen de bezoekersaantallen van dagattracties aan bod. In 2012 is het onderzoek en de rapportage, onder de titel Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, uitgevoerd door het European Tourism Futures Institute (ETFI).

9


1.2 Methodologie Met ingang van 2012 is gekozen voor een nieuwe methode van dataverzameling. Alle toeristische bedrijven in Groningen en Fryslân zijn elektronisch benaderd met het verzoek een online enquête in te vullen. Het doel van een online enquête is tweeledig. Allereerst om het proces van datacollectie te vereenvoudigen voor zowel de deelnemende bedrijven als voor ETFI. Het tweede doel is het creëren van een instrument waarmee bedrijven hun eigen cijfers kunnen vergelijken met provinciale of regionale cijfers uit hun bedrijfstak. Over dit laatste later meer. ETFI streeft naar een hoge respons van de toeristisch-recreatieve bedrijven in NoordNederland. Daarom zijn alle bedrijven in de toeristisch-recreatieve sector benaderd met een digitale vragenlijst. Dit in tegenstelling tot de bekende landelijke toeristische onderzoeken van CVO/CBS die zich baseren op beperkte steekproeven en een belangrijk deel van de bedrijfstak (vooral kleine bedrijven) buiten het onderzoek laten, of niet jaarlijks onderzoeken (watersport). Bovendien splitsen CVO/CBS in hun onderzoek niet op naar alle verblijfscategorieёn die ETFI in haar monitor hanteert. Alleen bij een dergelijk opsplitsing kunnen bedrijven hun bedrijfsgegevens toetsen aan regionale ontwikkelingen van vergelijkbare bedrijven. De respons van bedrijven is om en nabij 50%. Het is moeilijk om exact aan te geven hoe hoog de respons is omdat bedrijven de vragenlijst op verschillende manieren hebben ingevuld. Er zijn bedrijven die bijvoorbeeld wel de capaciteitsgegevens hebben aangeleverd, maar bijvoorbeeld niet het aantal overnachtingen. Deze bedrijven zijn wel meegenomen in de berekeningen. Voor het aantal overnachtingen zijn dan overnachtingsgegevens van een eerder jaar gebruikt. Ook zijn er bedrijven die wel een deel van hun overnachtingen hebben ingevuld, maar niet de overnachtingen van alle bedrijfsonderdelen (blijkbaar vonden ze dat teveel werk, want dan moet je de digitale vragenlijst opnieuw door). Kortom voor de respons kun je verschillende uitgangspunten nemen. Verder moet bedacht worden dat het niet om een steekproef gaat, maar om een integrale benadering van alle toeristisch-recreatieve bedrijven in Fryslân en Groningen. Het versterken van de betrokkenheid van bedrijven bij deze nieuwe digitale methodiek vergt tijd en veel communicatie. In de achterliggende periode zijn alle relevante bedrijven in Groningen en Fryslân benaderd met een digitale vragenlijst met het verzoek deze in te vullen en te retourneren. Ook zijn na verloop van enkele weken herinneringen verstuurd om de respons op te hogen. Vervolgens zijn bedrijven die nog niet geantwoord hadden telefonisch benaderd met een vragenlijst en in sommige gevallen is de vragenlijst op verzoek per mail naar een bedrijfsvertegenwoordiger gestuurd met het verzoek alsnog de vragen te beantwoorden. De respons is daarmee aanzienlijk opgehoogd en voldoende om te extrapoleren op het niveau van toeristische regio’s en op provinciaal niveau. Zoals reeds gezegd, is één van de vernieuwingen gericht op het creëren van een benchmark mogelijkheid voor bedrijven. In het verleden werd het rapport in sterke mate gebruikt door overheden, belangenorganisaties en consultants. Door het ontwikkelen van een online beschikbare benchmark optie, wordt de beschikbare informatie interessanter voor deelnemende bedrijven. Op dit moment wordt de beschikbare data ontsloten per toeristische regio en per bedrijfscategorie (bootverhuur, recreatiewoningen, enz.). In de nabije toekomst kan een individueel bedrijf interactief toegang krijgen tot zijn gegevens en die vergelijken met

10


de gegevens van zijn bedrijfscategorie op provinciaal of regionaal niveau. Hiermee wordt de beschikbare informatie meer toegespitst op de behoeften van het bedrijfsleven. Ook dit jaar is een update gemaakt van de bedrijfsbestanden in de monitor. Dat heeft ertoe geleid dat een aantal bedrijven verdwenen zijn, maar ook dat er een aantal nieuwe bedrijven aan het bestand zijn toegevoegd. Door deze update van de registratie van bedrijven kan het zijn dat het aantal bedrijven in een bepaalde categorie in 2011 afwijkt van het aantal bedrijven van 2010.

1.3 Verklaring verschillen Toerisme Monitor Fryslân en Groningen en CBS–statistiek Er zijn net als vorig jaar enkele verschillen met vergelijkbare rapportages van het CBS. Deze verschillen zijn verklaard in onderstaande tabel. Tabel 1

— Verschillen CBS / Toerisme Monitor Fryslân en Groningen met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet Toerisme Monitor Fryslân en CBS: het gebruik van Groningen logiesaccommodaties

Onderzoeksmethode

Integraal

Gestratificeerd (regio, type en grootte); steekproef (ca 30%) Ondergrens (>5 slaapplaatsen)

Hotels

Geen ondergrens

Logies en ontbijt

Onderdeel van het onderzoek

Toeristische standplaatsen Vaste standplaatsen

Geen ondergrens 4 slaapplaatsen per standplaats Onderdeel van het onderzoek

Huurbungalows

Geen ondergrens

Tweede woningen

Onderdeel van het onderzoek

Groepsaccommodatie

Geen ondergrens

Watersport

Verhuur jachten, slaapplaatsen

Seizoen

Standaard openingstijden1

1 x per 3 jaar statistiek watersport Maatwerk openingstijden

Frequentie

Jaarlijks

Maandelijks

Geen onderdeel van het onderzoek Ondergrens (>20 standplaatsen) 5 slaapplaatsen per standplaats Geen onderdeel van het onderzoek Alleen complexen met >20 slaapplaatsen Geen onderdeel van het onderzoek Ondergrens (>20 slaapplaatsen)

Bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, CBS Uit bovenstaande tabel blijkt dat Toerisme Monitor Fryslân en Groningen een groter deel van de toeristische sector in beeld brengt dan het CBS. Naast de hierboven genoemde verschillen publiceert Toerisme Monitor Fryslân en Groningen cijfermateriaal per provincie en regio, opgesplitst naar verblijfscategorie. Dit concept is uniek in Nederland. 11


1.4 Leeswijzer Het rapport start in hoofdstuk twee met een samenvatting van de belangrijkste resultaten, inclusief een vergelijking met landelijke trends. In hoofdstuk drie worden de belangrijkste kengetallen met betrekking tot het aantal overnachtingen gepresenteerd. Vervolgens wordt er dieper ingegaan op het economisch belang van de sector. In hoofdstuk vier wordt de invloed op de werkgelegenheid geanalyseerd, gevolgd door een beschrijving van de bestedingen in hoofdstuk vijf. De hoofdstukken zes, zeven en acht besluiten het rapport met een meer gedetailleerde beschrijving van de ontwikkelingen in respectievelijk de verblijfsrecreatie, watersport en dagattracties

12


2 Management samenvatting In dit hoofdstuk worden eerst per provincie de belangrijke resultaten uit het onderzoek besproken. Vervolgens worden deze vergeleken met een aantal algemene trends om de ontwikkelingen in een breder perspectief te kunnen zien.

2.1 Algemeen beeld In Groningen zien we een gevarieerd beeld van het toerisme over de verschillende sectoren. Het aantal hotelovernachtingen is gegroeid met bijna 2%. Dat is een gematigde afspiegeling van de landelijke groeitrend in de hotelsector. Het aantal overnachtingen op campings is in 2011 gedaald. Die daling zit uitsluitend in het aantal overnachtingen op toeristische plaatsen. Het aantal overnachtingen in recreatiewoningen en 2e woningen is licht gestegen en de bezettingsgraad van recreatiewoningen is in 2011 stabiel, na jaren van daling. De belangstelling voor groepsaccommodaties is licht gedaald, dat geldt ook voor de bezettingsgraden van groepsaccommodaties. Bezoekersaantallen bij attracties zijn gestabiliseerd. In Fryslân zien we een soortgelijk beeld, hoewel er wel degelijk verschillen zijn. Het aantal hotelovernachtingen is na een dip in 2010 in 2011 met 9% gestegen. Op campings is het aantal toeristische plaatsen en het aantal toeristische overnachtingen licht gestegen. Omdat ook de capaciteit iets is toegenomen is de bezettingsgraad minimaal gedaald. Het aantal recreatiewoningen is licht gestegen (in belangrijke mate toe te schrijven aan een update in de registratie). Het aantal overnachtingen in de verhuurwoningen is gedaald, evenals het aantal overnachtingen in 2e woningen. De bezettinggraad is daardoor met 2% gedaald. Het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties is gedaald, evenals de bezettinggraad van groepsaccommodaties (-2%). In Fryslân en Groningen is het aantal jachthavens toegenomen. Dat heeft voor een deel te maken met een update van de registratie van de jachthavens. Voor een ander deel heeft het ook te maken met de ontwikkeling van (nieuwe) vaarwegen en vaarcircuits. Fryslân is van oudsher een watersportgebied. Dit weerspiegelt zich in de verhuur van boten die over bijna de hele linie licht is gestegen, na een dip in 2010. Een uitzondering vormt de verhuur van open zeilboten die gedaald is. Het aantal ligplaatsen in jachthavens is gegroeid maar de update van de registratie zal daar mede debet aan zijn. Het aantal overnachtingen in jachthavens is in 2011 met 7% toegenomen.

2.2 Ontwikkelingen in perspectief Toerdata Noord is in 1996 opgezet omdat de CBS statistieken op regionaal niveau te weinig data en informatie bevatten. De mate van detail van de gegevens van Toerdata verschilt van die van het CBS. Ook de methodiek, het aantal categorieёn en de definities van categorieën in verblijfsaccommodaties zijn verschillend. In de Toerisme Monitor 2011 (TM2011) zijn dezelfde categorieën data verzameld als voorheen met Toerdata Noord. Dat betekent dat in dit rapport niet een goede vergelijking kan worden gemaakt tussen de trends in de TM2011-gegevens en die van het CBS. Op basis van ervaringen van de afgelopen jaren met cijfers van Toerdata Noord en het CBS blijkt dat de fluctuaties in CBS cijfers doorgaans aanzienlijk groter zijn dan in de Toerdata gegevens. Tabel 2 (blz. 14) geeft een voorbeeld van deze soms grote fluctuaties.

13


Als voorbeeld wordt geciteerd uit het Trendrapport Toerisme 2010/2011 van het CBS met betrekking tot groepsaccommodaties (blz. 204): “Het aantal overnachtingen door Nederlanders in groepsaccommodaties op de Waddeneilanden daarentegen verdrievoudigde waardoor dit toeristengebied in 2010 de tweede plaats inneemt, na West- en Midden-Brabant. Ook in Twente, Salland en de Vechtstreek verdubbelde het aantal overnachtingen in een jaar tijd.” Tabel 2 -

Ontwikkeling overnachtingen in verschillende accommodatievormen volgens CBS gegevens, 2010-2011. Fryslân Groningen Accommodatievorm 2010 2011 2010 2011 Kampeeraccommodatie -37% + 19% -22% +13% Huisjescomplexen -44% -8% -9% +3% Groepsaccommodatie +16% -19% -1% -20% Bron: CBS/Statline, 2011

Geconcludeerd wordt dat het geen zin heeft om CBS gegevens en TM2011-cijfers met elkaar te vergelijken.

2.2.1 Werkgelegenheid In Groningen heeft de R&T sector een aandeel van 5,4% in de totale werkgelegenheid. In Fryslân is dat 6,6%. De totale werkgelegenheid in R&T in De trend van lichte Nederland liet tussen 2007 en 2009 een stijgende lijn werkgelegenheidsgroei in zien en sinds 2009 een stabilisatie. De totale Groningen en lichte toeristisch-recreatieve werkgelegenheid in Fryslân werkgelegenheidsdaling in en Groningen samen is sinds 2007 toegenomen met Fryslân zet zich voort. 2,1%. Ook tussen april 2010 en april 2011 was er een lichte stijging. De stijging is vooral toe te schrijven aan Groningen. Deze provincie liet sinds 2007 een werkgelegenheidsgroei zien van 5,8% en Fryslân een daling van 0,3%. Deze stijgende tendens in Groningen en dalende tendens in Fryslân was ook het afgelopen jaar zichtbaar (resp. +2,5% en -1,6%). Wanneer naar subsectoren wordt gekeken dan is in Groningen horeca verreweg de belangrijkste subsector met 55%. De werkgelegenheidsgroei tussen 2010 en 2011 is vooral een gevolg van de groei in de ’cultuur, recreatie en amusement’ (+8,1%). In Fryslân is horeca eveneens veruit de grootste subsector (42%). De algehele licht dalende tendens in R&T werkgelegenheid in Fryslân is een gevolg van de lichte daling in horeca (-2,5%), sport (-1,8%) en de categorie overig (-3,6%).

Verdergaande afname van werkgelegenheid in de watersportsector in Fryslân.

14

Aan analyse van de werkgelegenheidsontwikkeling in de watersportsector in Fryslân laat zien dat deze sinds 2007 is gedaald met 3,0%, vooral in 2010-2011 (4,5%). In feite is de daling sinds 2007 zichtbaar in alle watersportgerelateerde sectoren, met uitzondering van watersportgebonden handel en diensten. Vooral de jachthavens en de bootverhuur lieten een sterke


daling zien in deze periode (resp. -13,2% en -12,4%). Het laatste jaar 2010-2011 laat een trendbreuk zien met de jaren daarvoor. De daling bij jachthavens, jachtwerven, en vooral ook zeilscholen neemt dit jaar toe. De daling bij de bootverhuur neemt af en bij de passagiersvaart slaat de daling van na 2007 in 2010-2011 om in een lichte stijging. De werkgelegenheidscijfers in de Toerisme Monitor 2011 zijn volgens de landelijke standaard berekend.

2.2.2 Bestedingen Voor het berekenen van de toeristische bestedingen wordt de sector gesplitst in dagrecreanten en verblijfsgasten. De bestedingen van dagrecreanten worden – conform landelijke normen - in Fryslân en Groningen in 2011 gesteld op €15,07 per persoon per dag. ToeristischGerelateerd aan het aantal dagtochten betekent dit dat in 2011 in recreatieve Fryslân €508 miljoen werd besteed door dagrecreanten en in bestedingen in Groningen €469 miljoen, samen bijna €1 miljard. Fryslân geschat op Verblijfsrecreanten waren in 2011 in Fryslân verantwoordelijk voor een geschatte €470 miljoen aan bestedingen en in Groningen €127 miljoen. Tezamen dus €597 miljoen. De totale bestedingen van dagen verblijfstoeristen samen bedragen €596 miljoen in Groningen en €978 miljoen in Fryslân.

€978 mln., in Groningen op €596 mln.

15


2.2.3 Hotels, Pensions en Logies & Ontbijt Sinds 2006 is het aantal hotels (incl. pensions) in Nederland toegenomen (+15,8%) evenals het aantal bedden (+11,5%). Ook het afgelopen jaar is het aantal hotels, het aantal hotelbedden en het aantal overnachtingen in hotels toegenomen (resp. 6,3%, 0,9% en 2,6%). Het aantal overnachtingen is sinds 2006 eveneens gegroeid, zij het iets minder (+8,9%). De gemiddelde bezettingsgraad is betrekkelijk stabiel: sinds 2006 is er een geringe afname (-2,3%), maar afgelopen jaar laat een kleine toename zien (+1,6%) (bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). Landelijk is de Logies & Ontbijt-sector de afgelopen jaren sterk gegroeid. Meer dan de helft van de ca. 5000 B&B’s is in de periode sinds 2005 opgericht. De economische recessie heeft de groei verder aangewakkerd. Eigenlijk is dit het resultaat van twee bewegingen op de markt: enerzijds heeft de economische situatie veel bedrijven genoopt hun deuren te sluiten, anderzijds heeft een aantal bedrijven geprofiteerd van de toenemende vraag naar goedkope accommodatie. Een gemiddelde B&B in Nederland heeft 2,4 kamers, maar de recenter opgerichte B&B’s zijn gemiddeld kleiner dan de oudere. Het aantal bedden bedraagt gemiddeld 5,7. Tussen 2006 en 2008 steeg het aantal gasten met 23% en het aantal overnachtingen met 4%. Vooral de jongere B&B’s zien een toename van het aantal gasten. In 2010 is de populariteit van de sector verder toegenomen: in deze periode steeg het aantal reserveringsaanvragen sneller dan het aantal adressen. In de huidige conjunctuur zijn de belangrijkste redenen voor de stijgende populariteit de luxe voor een hotelkamer van dezelfde prijs, met daarbij persoonlijke aandacht (Bron: Trendrapport Toerisme, Recreatie en Vrije tijd, 2008-2009, 2009-2010, 2010-2011).

Aanhoudende groei binnen de sector Hotel & Pensions sinds 2006. Fryslân en Groningen samen volgen deze trend in gematigde vorm.

In Fryslân en Groningen samen laat de hotelsector (inclusief pensions en Logies & Ontbijt) zowel in aantal bedden als in overnachtingen sinds 2007 een lichte toename zien. Alleen in 2010 was er sprake van een dip als gevolg van de economische crisis. In 2011 treedt ruimschoots een herstel op van het aantal overnachtingen. Het aantal bedden is echter nog iets meer gestegen, waardoor de bezettingsgraad licht daalt(- 0,1%). Fryslân en Groningen vertonen nagenoeg dezelfde ontwikkeling: het aantal bedden en het aantal overnachtingen is in 2011 gestegen, terwijl de bedbezetting in 2011 zeer licht is afgenomen. Dat wil zeggen dat de trends in de hotelsector in Fryslân en Groningen in gematigde vorm een afspiegeling zijn van het landelijke beeld. De bezettingsgraden liggen Misset Horeca, 13 sept. 2011 echter al jaren aanzienlijk onder het landelijk gemiddelde (Bron: TM2011).

16


2.2.4 Kampeerterreinen In Nederland is zowel het aantal kampeerterreinen (-10,1%), het aantal bedden op kampeerterreinen (-3,0%), het aantal overnachtingen (-11,4%) als de bezettingsgraad (8,7%) sinds 2006 afgenomen. De afname is in 2011 bij alle vier grootheden gering geweest (resp. -1,9%, -2,0%, -2,5%, -0,5%). Het CBS maakt in zijn statistieken geen onderscheid in vaste en toeristische plaatsen (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking).

Kamperen neemt nationaal af. Groningen volgt deze trend, in Fryslân is in 2011 sprake van een licht herstel.

De Toerdata en TM2011-cijfers laten voor Fryslân en Groningen tezamen sinds 2007 een lichte toename zien in het aantal toeristische plaatsen (en slaapplaatsen) en een geleidelijke afname in het aantal overnachtingen. Dat wordt veroorzaakt door een daling in de toeristische overnachtingen in Groningen. In Frylân is het aantal toeristische overnachtigen in 2011 heel licht gestegen. De bezettingsgraad van deze toeristische plaatsen is in 2011 verder gedaald met 0,7% naar 12,5% (Bron: Toerdata Noord en TM2011). Het aantal vaste standplaatsen is in Fryslân en Groningen licht toegenomen. De verhuur en het aantal overnachtingen op vaste plaatsen is in Fryslân in 2011 licht toegenomen. Ook in Groningen is het aantal vaste plaatsen in de verhuur en het aantal overnachtingen – na een dipje in 2010 in 2011 licht Toeristische standplaatsen: toegenomen. De bezettingsgraden dalen sinds 2007 capaciteit aanpassen aan heel licht, in Groningen iets sterker dan in Fryslân (Bron: een veranderende Toerdata Noord en TM2011).

marktvraag.

2.2.5 Huisjesterreinen Bij de Nederlandse huisjesterreinen is zowel het aantal accommodaties, het aantal bedden als het aantal overnachtingen sinds 2006 gegroeid, met resp. 6,2%, 12,6% en 6,7%. Ook het afgelopen jaar laat bij het aantal huisjesterreinen, het aantal bedden en bij het aantal overnachtingen een toename zien. Omdat het aantal bedden sinds 2006 meer is gegroeid dan het aantal overnachtingen is de bezettingsgraad afgenomen: met 5,2%. Het afgelopen jaar is de afname zelfs 5,4% geweest (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). In Groningen is het aantal verhuurwoningen (incl. appartementen, verhuurwoningen en tweede woningen) in 2011 gestegen. De bezettingsgraad daalde in de periode 2007-2010, maar stabiliseert in 2011 op 21%. Ook het aantal bedrijven (+3) en overnachtingen is in 2011 licht toegenomen. In Fryslân is het aantal

De nationale stijgende trend in overnachtingen en bezettingsgraden doet zich in Fryslân niet voor.

17


verhuurwoningen in 2011 toegenomen. Het aantal overnachtingen in 2e woningen en verhuurwoningen is in 2011 licht afgenomen. De bezettingsgraad in Fryslân was sinds 2007 stabiel, maar laat in 2011 een daling zien (Bron: Toerdata Noord en TM2011).

2.2.6 Groepsaccommodaties In Nederland is het aantal groepsaccommodaties, het aantal bedden in groepsaccommodaties en het aantal overnachtingen in deze logiesvorm sinds 2006 flink afgenomen, met respectievelijk -10,7%, - 14,0% en met -18,1%. Ook het afgelopen jaar toonde in het aantal bedrijven en het aantal bedden een lichte afname. De daling in het aantal overnachtingen was in 2011 groot: -12,9%. De bezettingsgraad van de groepsaccommodaties is sinds 2006 met 4,7% gedaald, maar vooral in 2011 was de daling sterk: -11,1% (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking).

Nationaal nemen de overnachtingen in groepsaccommodaties af. Fryslân en Groningen volgen.

18

In Fryslân en Groningen samen is het aantal bedrijven en de beddencapaciteit licht toegenomen in 2011. In Groningen is sinds 2007 het aantal overnachtingen licht afgenomen. De bezettingsgraad ligt sinds 2007 rond 16-17%, maar is in 2011 gedaald naar 14,7%. In Fryslân is het aantal overnachtingen sinds 2009 licht aan het dalen. De bezettingsgraad is in die periode gedaald van 21,5% naar 19% (Bron: Toerdata Noord en TM2011).


2.2.7 Watersport De meest recente nationale (CBS-) cijfers betreffen 2010. In de Nederlandse watersport participeren ongeveer 4200 bedrijven. Daarvan zijn er 2200 die watersport als hoofdactiviteit hebben. De bruto omzet van de sector bedraagt ongeveer 2,6 miljard euro (2010). Daarvan is ongeveer 1,5 miljard export. In de watersportsector werken ongeveer 30.000 personen (Bron: CBS Statline, april 2012). Het aantal binnenlandse overnachtingen laat in 2010 (4.125.000) een licht herstel zien t.o.v. 2009 Watersport: de trend blijft (4.058.000). Over een langere periode (2002-2010) is positief. er sprake van een duidelijke daling van het aantal bootovernachtingen. Het aantal buitenlandse bootovernachtingen laat over diezelfde periode een duidelijke stijging zien (Bron: CBS Statline, april 2012). De Groningse, Friese en Noordwest-Overijsselse meren waren goed voor de meeste binnenlandse bootovernachtingen (28%), gevolgd door de IJsselmeerkust met 23% van de overnachtingen. Het marktaandeel van de Gronings, Friese en NoordwestOverijsselse meren is licht gegroeid van 27% in 2009 naar 28% in 2010 (Bron: CBS Statline, april 2012). Het aantal watersportbedrijven en het aantal passantenligplaatsen in Fryslân en Groningen is licht gestegen. Het aantal vaste ligplaatsen en de verhuur van vaste ligplaatsen is in Fryslân licht gestegen en in Groningen iets gedaald. Het aantal overnachtingen is in Fryslân licht gestegen, dat geld ook voor de bezettingsgraad (+0,7%). In Groningen is het aantal overnachtingen licht gedaald en is de bezettingsgraad met 1,6% teruggelopen. Het aantal passages door bruggen en sluizen is in 2011 zowel in Groningen als in Fryslân opnieuw gedaald. In Groningen is de Robbengatsluis (Lauwersoog) nog steeds het drukste passagepunt, in Fryslân zijn de sluis bij Warns en de Johan Frisosluis de drukste passagepunten.

2.2.8 Dagattracties De sterke daling in het bezoek aan attracties in Groningen en Fryslân sinds 2008, lijkt zich te stabiliseren in 2011. Het aantal bezoekers is in 2011 in Fryslân zelfs licht toegenomen ten opzichte van 2010. Dat is vooral toe te schrijven aan de noordelijke regio’s in Fryslân, de zuidelijke regio’s laten een daling zien. In Groningen is er sprake van een licht neergaande lijn sinds 2008. Oost-Groningen lijkt zich enigszins te herstellen van de neergaande lijn. De respons van de attractieparken is met deze nieuwe digitale meting lager dan in voorgaande jaren, daarom zijn de totaalcijfers per regio soms aanzienlijk lager en moeten de cijfers met enige voorzichtigheid geinterpreteerd worden.

19


2.3 Het weer in 2011 Het weer in 2011 gedroeg zich verre van ‘normaal’. Grofweg beleefden we de zomer in het voorjaar, de herfst in de zomer en de lente in de herfst (bron: weeronline). In maart, april, mei en november was het droog. De zomermaanden juni, juli en augustus waren de natste sinds het begin van de metingen in 1906. Met name de zomervakantieperiode was in doorsnee koud en nat. De maand juli kende niet één zomerse dag (25 graden of hoger). In augustus was het wel iets beter, maar was er ook regelmatig sprake van extreem weer en zwaar onweer. Het was overigens geen koud jaar. De gemiddelde jaartermperatuur bedroeg 10.9 graden Celsius, normaal is dat 10,1 graden Celdius. Ook het aantal zonuren was met 1840 uren boven gemiddeld (normaal is 1640 uren). Die zonuren werden echter relatief meer verkregen in het voorjaar en het najaar.

20


Het ligt voor de hand een relatie te veronderstellen tussen de zeer natte zomer en de resultaten van het toeristische bedrijfsleven. De zomermaanden juli en augustus van 2011 waren uitermate slecht voor met name de kampeersector in Groningen en de kampeersector en watersport in Fryslân. Het is niet gewaagd om te stellen dat de regenachtige zomer van invloed is geweest op de economie van de twee noordelijke provincies in bredere zin.

21


3 Overnachtingen in Fryslân en Groningen 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de overnachtingscijfers van de verschillende logiesverstrekkende ondernemingen samengevoegd. Het geeft een totaalbeeld van het aantal overnachtingen per jaar, uitgesplitst naar provincie.

3.1 Overnachtingen per provincie Tabel 3 —

Totale aantal overnachtingen (x 1000) per provincie naar verblijfscategorie (2009–2011) Groningen 2009

2010

2011

Hotel/Pension (incl. logies & ontbijt)

565

578

588

Kampeerterreinen (toeristisch)

476

474

411

Kampeerterreinen (vast)

527

520

540

77

72

71

Recreatiewoningen (verhuur)

527

520

527

Tweede woningen

134

135

138

Watersport

155

155

151

2.461

2.454

2.426

2009

2010

2011


1.341 1.485

1.287 1.481

1.399 1.500


2.129

2.148

2.150

970

939

880

1.927

1.915

1.848

574

574

568

Watersport

1.161

1.148

1.231

Totaal

9.587

9.492

9.576

12.048

11.946

12.002

Groepsaccommodaties

Totaal

Fryslân Hotel/Pension (incl. logies & ontbijt)

Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen

Totaal Groningen + Fryslân Bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

22


De overnachtingscijfers geven voor alle accommodatievormen een redelijk consistent beeld over de laatste drie jaren (tabel 3). In totaal is er sprake van een minimale toename van het aantal overnachtingen voor beide provincies tezamen(<1%). De minimale toename van het aantal overnachtingen komt op het conto van de provincie Fryslân (+1%), in Groningen is nagenoeg sprake van stabilisatie van het aantal overnachtingen. De overnachtingen in de categorie hotel/pension zijn in beide provincies licht toegenomen. Verder is er in Fryslân een lichte groei van overnachtingen op kampeerbedrijven, (toeristisch en vast) en de watersport. In Fryslân is er sprake van een lichte daling van de overnachtingen bij groepsaccommodaties en recreatiewoningen ( zowel verhuurwoningen als tweede woningen). In Groningen daalt het aantal toeristische overnachtingen bij kampeerbedrijven licht en groeit het aantal vaste standplaats overnachtingen. Verder groeien de overnachtingen in recreatiewoningen (zowel verhuur als 2e woningen) minimaal. In de watersport neemt het aantal overnachtingen licht af.

23


4 Werkgelegenheid 4.1 Landelijke standaard Zoals in de rapportage van de afgelopen 2 jaar ook is omschreven wordt voor de berekening van de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme aangesloten bij een nieuwe methodiek die landelijk is ontwikkeld 1. Deze methodiek, kortweg de landelijke standaard genoemd, wijkt op twee punten af van de oude methodiek die tot 2010 door Toerdata Noord werd toegepast. In de eerste plaats wijkt de selectie van SBI-codes iets af van die van Toerdata Noord. Dit verschil is echter zeer beperkt. Een tweede, veel belangrijker verschil is dat niet alle SBI-codes volledig worden meegeteld, maar dat er wordt gewerkt met wegingsfactoren die aangeven voor hoeveel procent iedere SBI-code meetelt. Een aantal SBI-codes heeft namelijk wel een zijdelingse relatie met de sector Recreatie en Toerisme (R&T), maar niet volledig. In de oude methodiek werden de banen van deze SBI-codes volledig toegerekend aan de sector R&T, wat eigenlijk onjuist was. In de nieuwe methode van de landelijke standaard wordt dit ondervangen door deze SBIcodes slechts voor een deel (10%, 30%, 50%) mee te tellen. Het gevolg is dat de uitkomsten gemiddeld ongeveer 15% lager zijn in vergelijking met de cijfers volgens de oude methode. Voor de ontwikkeling van het aantal banen in de sector R&T heeft deze methodiek weinig gevolgen. De procentuele banengroei over een wat langere periode is volgens beide methoden vrijwel gelijk. De werkgelegenheidscijfers van de voorliggende jaren zijn alle herzien volgens de nieuwe methodiek. Dat betekent dus dat alle in dit hoofdstuk gepresenteerde cijfers volgens de landelijke standaard zijn berekend.

1 Kennis As: De Landelijke R&T Standaard. Notitie over bepalen bestedingen en werkgelegenheid in de vrijetijdssector op provinciaal niveau. Oktober 2009

24


4.2 Totale toeristisch–recreatieve werkgelegenheid In Groningen en Fryslân samen is de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme in de periode van april 2010 tot april 2011 licht gestegen met 0,3%. De totale werkgelegenheid in de provincies samen is heel licht toegenomen. In Groningen was er een kleine groei van 1,1% terwijl de totale werkgelegenheid in Fryslân is gedaald met 0,5%. Wat betreft de werkgelegenheid in de sector R&T was er een stijging (2,5%) in Groningen, in Fryslân liep deze daarentegen licht terug (-1,6%). Gerekend over de laatste 5 jaar is de werkgelegenheid in de sector R&T in de provincies Groningen en Fryslân samen, toegenomen met 2,1%. In Groningen is aantal banen sinds 2007 toegenomen met 5,8%. In Fryslân was er een lichte daling in deze periode van 0,3%.

Tabel 4 — 2011

Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector,

Fryslân Detailhandel/groothandel

Groningen

Totaal

Nederland (x1000)

847

494

1.342

17.3

Logiesverstrekking

3.643

1.522

5.165

71.7

Horeca

8.048

8.109

16.157

247.1

Vervoer

1.050

895

1.945

39.9

Cultuur, recreatie en amusement

1.381

1.750

3.131

53.2

Sport

1.325

741

2.066

31.7

Overig

2.791

1.258

4.048

32.9

Totaal R&T

19.086

14.769

33.855

493.8

Totaal werkgelegenheid

287.891

272.175

560.066

8065.1

6.6%

5.4%

6.0%

6.1%

Aandeel R&T in totale werkgelegenheid

Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters, LISA

25


Grafiek 1

— Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100)

106

104 102 100

98 96

2007

2008

Groningen

2009

Fryslan

2010

Nederland

2011

4.2.1 Groningen In Groningen laat de sector R & T een kleine stijging zien van 2,5% ten opzichte van het jaar ervoor. Ook de totale werkgelegenheid in Groningen laat een (lichte) stijging zien (+1,1%). In grafiek 2 op de volgende bladzijde is de jaarlijkse ontwikkeling weergegeven van de toeristische werkgelegenheid in vergelijking met de totale werkgelegenheid.

26


Grafiek 2

—

Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, 2007–2011

5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 2007

2008

2009

2010

2011

-1,0% -2,0% R&T

Totaal

Om het belang van de sector R&T wat betreft werkgelegenheid weer te geven is in grafiek 3 de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 5,5% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (3,5%) en iets kleiner dan bijvoorbeeld de overheid (6,3%). Grafiek 3 — Groningen, 2011

Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in

25% 20% 15% 10% 5% 0%

27


De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de sector in Groningen is samengesteld. Grafiek 4

—

Samenstelling sector R&T Groningen, 2011

Cultuur, recreatie en amusement 12%

Vervoer 6%

Sport 5%

Overig 9%

Detailhandel/ groothandel 3%

Logiesverstrek king 10%

Horeca 55%

In 2011 is er in de totale sector R & T een lichte toename waargenomen (+ 2,5%) van het aantal werkzame personen. Deze toename is voornamelijk van toepassing op de deelsector cultuur, recreatie en amusement. Hier was de stijging in 2011 8,1% ten opzichte van het voorafgaande jaar. In de deelsectoren detailhandel en overig daalde het aantal werkzame personen met respectievelijk 4,9% en 7,5%. In de overige deelsectoren was een lichte stijging te zien.

28


4.2.2 Fryslân De daling van het aantal personen dat werkzaam is in de sector R&T heeft zich in 2011 doorgezet (- 1,6%). De totale werkgelegenheid in Fryslân is in 2011 ook licht gedaald met 0,5%. Grafiek 5

—

Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Fryslân, 2007–2011

6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1%

2007

2008

2009

2010

2011

-2% R&T

Totaal

Om het belang van de sector R&T weer te geven is in grafiek 6 de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 6,6% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw en visserij (4,7%) en de overheid (4,7%). De sector is iets kleiner dan de bouwnijverheid (7,0%) en het onderwijs (7,4%).

29


Grafiek 6 Fryslân, 2011

—

Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in

20% 15% 10% 5% 0%

De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In grafiek 7 is weergegeven hoe de sector in Fryslân is samengesteld.

30


Grafiek 7

—

Cultuur, recreatie en amusement 7%

Samenstelling sector R&T Fryslân, 2011

Sport 7%

Overig 15%

Detailhandel/ groothandel 4%

Logiesverstrekking 19%

Vervoer 6% Horeca 42%

In totaal zijn er vergeleken met het voorgaande jaar in 2011 308 personen minder werkzaam in de totale R & T sector (-1,6%). Net als in Groningen is in Fryslân de horeca (veruit) de grootste deelsector. In het jaar 2011 is het aantal werkzame personen hier met 2,5% licht gedaald tot 8.048 personen. De vervoersector is licht gestegen met 1,2%.

31


4.3 Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Ook voor de berekening van de werkgelegenheid in de watersport is de methode aangepast aan de landelijke standaard. Net als bij de werkgelegenheid in de totale sector R&T worden hier nu ook wegingsfactoren toegepast. Het blijkt echter dat de selectie van SBI-codes van de landelijke standaard op het gebied van de watersport niet toereikend is om het belang van de watersport in Fryslân goed weer te geven. De Friese situatie wijkt op dit punt nogal af van de landelijke situatie. Fryslân heeft veel bedrijven in de watersportgebonden industrie en dienstverlening die niet in de definitie van de landelijke standaard worden teruggevonden, bijvoorbeeld de jachtbetimmering, zeilmakerijen en jachtmakelaars. Probleem is echter dat deze bedrijven verstopt zitten in SBI-codes die niet specifiek met watersport hebben te maken. Zo valt de jachtbetimmering onder de SBI-code van de Interieurbouw. Gerekend over heel Nederland is de jachtbetimmering maar een klein onderdeel van de interieurbouw, maar in Fryslân is dit 50%. De selectie van SBI-codes is daarom aangepast aan de Friese situatie. Er zijn een aantal SBI-codes toegevoegd en de wegingsfactoren zijn bepaald door per sbi-code te bekijken hoe groot het aandeel werkzame personen is van de watersport-gelieerde bedrijven (de bedrijfsnaam geeft vaak een goede indicatie of het bedrijf gericht is op de watersport). Net als bij de totale sector R&T zijn de uitkomsten volgens deze nieuwe methode (volgens de landelijke standaard) iets lager dan bij de oude methode. In tabel 5 is de ontwikkeling van de watersport weergegeven over de periode 2007-2011. De watersport heeft het afgelopen jaar moeten inleveren. In 2011 bedroeg de afname 4,5%. Over de wat langere periode van 20072011 komt de watersport uit op een iets kleinere daling van 3%. Afgelopen jaar hebben vooral de jachthavens en de zeilscholen in moeten leveren met respectievelijk een daling van 16,8% en 15,9%. Tabel 5

— Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, 2007–2011 20102011

20072011

2007

2008

2009

2010

2011

Jachthavens

326

324

340

340

283

-16.8%

-13.2%

Bootverhuur

515

504

489

484

451

-6.8%

-12.4%

Zeilscholen

92

97

101

107

90

-15.9%

-2.2%

Passagiersvaart

508

522

486

468

496

6.0%

-2.2%

1.737 2.050 1.956 1.824 1.721

-5.7%

-0.9%

Jachtwerven Overige watersportgebonden industrie

428

448

447

417

419

0.5%

-2.1%

Watersportgebonden handel en diensten

370

401

413

398

397

-0.2%

7.4%

3.975 4.344 4.232 4.039 3.858

-4.5%

-3.0%

Totaal Bron: Werkgelegenheidsregister Fryslân

32


4.4 Economische betekenis recreatie en toerisme De cijfers in de vorige paragrafen hebben betrekking op de directe werkgelegenheid binnen de sector recreatie en toerisme. De invloed van de sector reikt echter verder. Buiten de sector is werkgelegenheid aan te treffen die nauw verwant is aan toeristische bestedingen. Het gaat dan om afgeleide en indirecte effecten. De afgeleide effecten vloeien voort uit bestedingen van toeristen die weliswaar geen directe relatie hebben met de toeristische bestemming, maar toch gedaan worden. Denk bijvoorbeeld aan aankopen in een supermarkt, of tanken bij benzinestations. Voornamelijk op de eilanden en in toeristische landelijke gebieden is het voortbestaan van deze activiteiten soms sterk afhankelijk van de komst van toeristen. Daarnaast zijn er de indirecte effecten van het toerisme. Het gaat hier om toelevering– en uitbestedingsrelaties van bedrijven met toeristische bedrijven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan aannemers die werkzaamheden in verblijfsaccommodaties verrichten, de wasserij die de lakens van een hotel reinigt, etc. De totale economische impact van toerisme (in termen van werkgelegenheid) is daarmee groter dan wat in de vorige paragrafen is beschreven. Uit o.a. onderzoek in de provincie Drenthe is gebleken dat de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme bij fulltime banen circa 50% hoger is als bovenstaande indirecte en afgeleide effecten ook worden meegerekend. Op basis hiervan kan de volgende inschatting worden gemaakt van de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme. Tabel 6

— Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in 2011 Totaal aantal banen R&T volgens Toerisme Monitor Fryslân & Groningen

Totale werkgelegenheid

Aandeel R&T in totale werkgelegenheid

(full time plus part time en full time plus 50%)

Groningen

19.094

272.175

7,0%

Fryslân

25.100

287.900

8,7%

Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters bewerkt door Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2011

Ecorys Nederland BVI: Toerisme in Drenthe: ‘de groene motor’. De economische betekenis van toerisme en recreatie in Drenthe. Rotterdam, november 2008.

33


5 Bestedingen 5.1 Inleiding Bij het bepalen van de uitgaven van de verblijfstoeristen in de Groningen en Fryslân is gebruik gemaakt van cijfermateriaal afkomstig uit de Toerdata Noord–rapportage “Consumentenonderzoek Toerisme 2009”. Cijfermateriaal met betrekking tot dagrecreatie is gebaseerd op de CBS publicatie “Toerisme en recreatie in cijfers 2011”. De gegevens in deze CBS publicatie zijn echter weer gebaseerd op het rapport “Dagrecreatie in Nederland 2006 / 2007” van het NRIT 2. Recentere cijfers over bestedingen van verblijfstoeristen en dagrecreanten zijn niet voorhanden.

5.2 Bestedingen dagrecreanten in Groningen en Fryslân — Totale uitgaven dagrecreanten in Groningen en Fryslân 3 in 2011 Aantal dagtochten Uitgaven per persoon Uitgaven op jaarbasis (x 1 mln.) per dag (x €1 mln.)

Tabel 7

Groningen

31,1

€15,07

€469

Fryslân

33,7

€15,07

€508

Totaal Groningen en Fryslân

64,8

€15,07

€977

Bron: CBS , Toerisme en recreatie in cijfers 2011 Bovenstaande uitgaven per persoon per dag zijn gebaseerd op het onderzoek van het NRIT uit 2007. Er is jaarlijks een inflatiecorrectie toegepast op de gegevens van 2007. De uitgaven per persoon per dag (inclusief inflatiecorrectie) zijn in 2010 €15,07. De totale uitgaven in Groningen en Fryslân door dagrecreanten bedragen bijna €1,0 miljard en is bijna evenredig over de beide provinciën verdeeld.

5.3 Bestedingen verblijfstoeristen in Fryslân en Groningen Voor de berekening van de bestedingen van verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân worden de bestedingen per persoon per dag gebruikt zoals deze zijn berekend in het “Consumentenonderzoek Toerisme 2009” van Toerdata Noord en gecorrigeerd voor inflatie. Uit tabel 8 blijkt dat verblijfstoeristen €597 miljoen besteed hebben in het jaar 2011.

2 Dit rapport wordt eens in de vijf jaar gepubliceerd. 3 Toerdata Noord past een inflatiecorrectie toe op de uitgaven van dagtoeristen.

34


Tabel 8 — Totale uitgaven verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân naar accommodatievorm, 2009–2011 (x 1 mln.) 4 Groningen Fryslân Totaal 2009 € % € % € % Hotel/Pension incl. LO 45 40% 100 22% 146 26% Kampeerterreinen (toeristisch)

15

13%

49

11%

64

11%


16

14%

80

18%

97

17%

3

2%

48

11%

51

9%

19

17%

84

19%

103

18%

Tweede woningen

8

7%

21

5%

29

5%

Watersport

7

6%

67

15%

73

13%

Totaal 2009

113

100%

450

100%

563

100%

€

%

€

%

€

%

Hotel/Pension incl. LO

46

40%

97

22%

143

25%


16

14%

49

11%

64

11%


16

14%

82

18%

99

17%

3

2%

47

11%

50

9%

19

17%

85

19%

104

18%

Tweede woningen

8

7%

22

5%

30

5%

Watersport

7

6%

67

15%

74

13%

Totaal 2010

116

100%

449

100%

565

100%

€

%

€

%

€

%

Hotel/Pension incl. LO

49

38%

116

25%

165

28%


15

12%

54

11%

69

12%


19

15%

77

16%

97

16%

4

3%

46

10%

49

8%

Recreatiewoningen (verhuur)

24

19%

84

18%

108

18%

Tweede woningen

10

8%

40

9%

49

8%

Watersport

7

5%

53

11%

60

10%

Totaal 2011

127

100%

470

100%

597

100%

Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur)

2010

Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur)

2011

Groepsaccommodaties

Bron: Toerdata Noord

4 Deze bestedingen zijn gebaseerd op de gegevens van het “Consumentenonderzoek Toerisme 2009” en gecorrigeerd voor inflatie. Dit heeft geresulteerd in de volgende bedragen voor bestedingen per persoon: Hotel: €83, campinggasten €36, groepsaccommodaties €52, recreatiewoningen verhuur €46, tweede woningen €70 en watersport €44. 35


Over de afgelopen jaren 2009, 2010 en 2011 zijn de bestedingen in Fryslân (variёrend van 449-470 miljoen) en Groningen (variёrend van 113-127 miljoen) redelijk stabiel. In Groningen valt het grote aandeel van de hotelsector in de bestedingen op. In Fryslân is er meer sprake van een gelijkmatige verdeling van de bestedingen over meerdere accommodatievormen. Tabel 9 —

Totale uitgaven dag– en verblijfstoeristen in Noord–Nederland in 2011 Uitgaven Uitgaven Totale uitgaven dagtoerisme verblijfstoerisme toerisme (x €1 mln.) (x €1 mln.) (x €1 mln.) Groningen €469 €127 €596 Fryslân

€508

€470

€978


€977

€597

€1.574

Bron: Toerdata Noord, NRIT, uitgaven verblijfstoerisme zijn voorlopige indicaties die gedeeltelijk op extrapolaties zijn gebaseerd. Uit bovenstaande tabel blijkt dat dagrecreanten en verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân ruim €1,5 miljard hebben uitgegeven. Dagrecreatie neemt met 62% het grootste deel voor haar rekening. Bij dagrecreatie zien we ook een vrij gelijke verdeling tussen de beide provincies, maar bij verblijfstoerisme verschuift het zwaartepunt sterk naar Fryslân. Tabel 10

Dagtoerisme

Verblijfstoerisme

— Methode en bronnen Aantal dagtochten Gemiddelde uitgaven per dagtoerist per dag Aantal overnachtingen (exclusief watersport) Gemiddelde uitgaven per verblijfstoerist per dag

Bron: Toerdata Noord, NRIT

36

NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 Toerdata Noord: Toerisme in Cijfers 2011 Toerdata Noord: Consumentenonderzoek 2009


6 Verblijfsrecreatie 6.1 Inleiding Tot de verblijfsrecreatie behoren de volgende categorieën: • • • • • •

Hotels, pensions Logies en ontbijt Erfgoedlogies Kampeerterreinen Recreatiewoningen Groepsaccommodaties

In dit hoofdstuk is per bovengenoemde verblijfscategorie, op provinciaal niveau, het volgende gepresenteerd: • •

Bezettingsgraad Trendanalyse (over de afgelopen 5 jaar)

37


6.2 Hotels en pensions In dit hoofdstuk zijn de hotels en pensions (inclusief logies en ontbijt) geanalyseerd. In de database van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen zijn alle hotels en pensions, ongeacht het totale aantal bedden, opgenomen. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens.

6.2.1 Samenvatting hotels en pensions In de hotel en pensionsector zijn geen grote onderlinge verschillen tussen Groningen en Fryslân waar te nemen wat betreft de capaciteit (het aantal bedden) en de bezettingsgraad (grafiek 8,9). De hotelsector laat in beide provincies een toename zien van het aantal bedden en een toename van het aantal overnachtingen. Deze toename in overnachtingen leidt in Fryslân ook tot een lichte toename van de bezettingsgraad. In Groningen daalt de bezettingsgraad met 1% (grafiek 8). In Fryslân stijgt de bezettingsgraad in 2011 met 0,3% naar 33,4% (grafiek 8). Zowel het aantal bedden (+11%) als het aantal overnachtingen (+8,7%) is in 2011 in Fryslân gestegen (grafiek 9). In Groningen neemt de bezettingsgraad in 2011 iets af (1%) (grafiek 8). Het aantal bedden is in Groningen in 2011 licht toegenomen (+6%). Daarmee wordt de lijn van lichte groei van de capaciteit van de laatste jaren voortgezet (grafiek 9). Het aantal overnachtingen is licht gestegen (+2%). Grafiek 8

— Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van hotels/pensions in Groningen en Fryslân, 2007-2011

40% 38% 36% 34% 32% 30%

38

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011


Grafiek 9

— Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) hotels/pensions Groningen/Fryslân, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100)

115

110 105 100

95 90

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

6.2.2 Hotels en pensions in Groningen Grafiek 10

-

Hotelovernachtingen in Groningen, 2011

Oost-Groningen 168.274

Eemsmond 88.659

West-Groningen 34.658

GroningenHaren 296.906

39


Het aantal hotel/pensions (incl. logies en ontbijt) is in Groningen jarenlang stabiel gebleven op 220 bedrijven. In 2011 is het aantal bedrijven toegenomen naar 229. Het aantal bedden is met 6% (225 bedden) gestegen naar 4948 bedden. De grootste groei zit in de regio GroningenHaren. De bezettingsgraad is licht gedaald van 33,5% naar 32,6%. Het aantal overnachtingen is in alle regio’s toegenomen.

6.2.3 Hotels en pensions in Fryslân Grafiek 11

-

Hotelovernachtingen in Fryslân, 2011 NoordoostFryslân 95.070

NoordwestFryslân 247.611

Waddeneilanden 541.554

Zuidwest-Fryslân 275.890 Zuidoost-Fryslân 239.112

Het aantal hotel/pensions (incl. logies en ontbijt) is in Fryslân vanaf 2007 gegroeid van 522 naar 569 bedrijven. De beddencapaciteit was jarenlang redelijk stabiel, maar is in 2011 toegenomen met 7% naar 11.465 bedden. De bezettingsgraad is licht gestegen van 33,2% naar 33,4%. Het aantal overnachtingen is in de periode van 2007 tot 2011 licht gestegen met een dipje in 2010, gevolgd door een duidelijk herstel in 2011. Dat verschijnsel is vooral goed zichtbaar op de Waddeneilanden en in Zuidwest-Fryslân. In de regio’s Noordoost-Fryslân en Zuidoost-Fryslân is sprake van een lichte daling van het aantal overnachtingen.

6.2.4 Methodologie Begin 2012 hebben alle hotels en pensions een vragenlijst ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal bedden, het aantal kamers en het aantal overnachtingen in 2011. De bezettingsgraden per regio en provincie zijn berekend uit deze gegevens. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed, ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend.

40


Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal bedden [respons] x 365 dagen). In werkelijkheid zullen niet alle accommodaties het gehele jaar zijn geopend. Voornamelijk in specifieke toeristenregio’s zullen veel bedrijven een deel van het jaar gesloten zijn. Hiermee is met de berekening van de bezettingsgraad geen rekening gehouden. Het aantal overnachtingen per regio (of provincie) is berekend door de gemiddelde bezettingsgraad van de regio te vermenigvuldigen met de totale capaciteit (= aantal bedden) in die regio. Betrekking op alle hotels In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen.

41


6.3 Kampeerterreinen In dit hoofdstuk zijn alle kampeerterreinen in Groningen en Fryslân opgenomen, ongeacht het aantal standplaatsen. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens.

6.3.1 Samenvatting kampeerterreinen Twee belangrijke begrippen die in dit rapport veel voorkomen zijn de verhuurgraad en de bezettingsgraad. De verhuurgraad geeft inzicht in de mate waarin de vaste standplaatsen zijn verhuurd. De bezettingsgraad geeft inzicht in welke mate de toeristische standplaatsen op jaarbasis zijn verhuurd. Voor beide provincies geldt dat het aantal toeristische plaatsen licht is toegenomen, terwijl het aantal toeristische overnachtingen in Groningen licht is afgenomen en in Fryslân licht is toegenomen (grafiek 12 en 14). De bezettingsgraad van de toeristische plaatsen laat een lichte daling zien (grafiek 16). Het aantal vaste plaatsen in Fryslân is - na jaren van stabilisatie -licht afgenomen, terwijl de verhuurgraad van de vaste plaatsen licht is toegenomen (grafiek 13 en 15). Groningen laat een toename zien van het aantal toeristische plaatsen (+3%). Het aantal overnachtingen is fors afgenomen (-13%)en de bezettingsgraad is daardoor in 2011 ook teruggelopen met 2% (grafiek 12, 14, 16). Het aantal vaste plaatsen in Groningen is in 2011 licht toegenomen, terwijl de verhuurgraad van deze plaatsen afneemt (grafiek 13 en 15). De bezettingsgraad laat ten opzichte van vorige jaren een lichte daling zien (grafiek 16). Grafiek 12

— Capaciteitsontwikkeling (toeristische plaatsen) kampeerterreinen in Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

20.000 15.000 10.000 5.000 0

42

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011


Grafiek 13

— Capaciteitsontwikkeling (vaste standplaatsen) kampeerterreinen in Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

20.000 15.000 10.000 5.000 0

2007

Grafiek 14

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

— Ontwikkeling aantal overnachtingen (toeristische standplaatsen) kampeerterreinen Groningen, Fryslân en totaal, 20072011

3.000.000

2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000

500.000 0

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

43


Grafiek 15

— Verhuurgraad vaste plaatsen kampeerterreinen Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

95% 90% 85% 80% 75% 70%

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011

Grafiek 16 — Bezettingsgraad toeristische plaatsen kampeerterreinen Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011 30%

25% 20% 15% 10% 5% 0%

44

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011


6.3.2 Kampeerterreinen in Groningen Grafiek 17 2011

—

Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Groningen,


Eemsmond 212.273


Gronigen-Haren 58.925

In Groningen is het aantal kampeerbedrijven licht toegenomen naar 129 bedrijven. De regio Eemsmond groeide het meest. De capaciteit van toeristische plaatsen is in de regio’s Eemsmond en Oost-Groningen het meest toegenomen. In West-Groningen neemt de capaciteit af. Ook voor vaste plaatsen neemt de capaciteit toe in de regio’s Eemsmond en Oost-Groningen. Het aantal overnachtingen neemt in alle regio’s licht af, behalve in Groningen-Haren.

45


6.3.3 Kampeerterreinen in Fryslân Grafiek 18

—

Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Fryslân, 2011 NoordwestFryslân 215.472

NoordoostFryslân 329.356 Waddeneilanden 1.149.843

ZuidwestFryslân 1.501.012

ZuidoostFryslân 454.319

Het aantal kampeerbedrijven in Fryslân is in 2011 licht toegenomen naar 389 bedrijven. De grootste groei zat in de regio Zuidwest-Fryslân. Vanwege een aanpassing van de regio indeling in Fryslân is een goede vergelijking van cijfers met voorgaande rapporten niet goed mogelijk. In alle regio’s is sprake van een lichte groei van de capaciteit van toeristische plaatsen, behalve in Noordwest-Fryslân. Het aantal vaste plaatsen neemt af in de meeste regio’s, behalve op de Waddeneilanden en Noordwest-Fryslân. Het aantal overnachtingen is licht toegenomen in de regio’s Waddeneilanden, Noordoost-Fryslân en Zuidoost Fryslân. In Noordwest-Fryslân en Zuidwest-Fryslân zijn de toeristische overnachtingen afgenomen.

46


6.3.4 Methodologie In de database van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen zijn alle kampeerterreinen opgenomen, ongeacht het aantal standplaatsen. Deze hebben begin 2012 een digitale enquête ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal standplaatsen (vaste en toeristische), het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen en het aantal verhuurde vaste standplaatsen. De bezettingsgraad per regio (of provincie) is berekend op basis van de uitkomsten van deze enquête. De bruto bezettingsgraad is de bezettingsgraad per bed (4 bedden per standplaats), er van uitgaande dat de accommodatie 7 maanden (= 210 dagen) per jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal toeristische standplaatsen [respons] x 4 bedden x 210 dagen). Het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen per regio is berekend door het aantal toeristische standplaatsen, verkregen uit de respons, te relateren aan de gemiddelde bezettingsgraad. Betrekking op alle kampeerterreinen In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal toeristische standplaatsen x 4 bedden x 210 dagen. De verhuurgraad van de vaste standplaatsen wordt berekend door het aantal verhuurde vaste standplaatsen te delen door het totale aantal vaste standplaatsen. Bij de berekening van het aantal overnachtingen op vaste standplaatsen is uitgegaan van 200 overnachtingen per vaste standplaats per jaar.

47


6.4 Recreatie- en verhuurwoningen In de database van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen zijn alle recreatiewoningcomplexen in beide provincies opgenomen. Meestal zijn dit bungalows, maar ook appartementen worden tot deze categorie gerekend. Bungalowparken waar de particuliere eigenaren hun woningen in eigen beheer verhuren, worden niet als recreatiewoningen tot de verhuurcategorie gerekend. Deze bungalows worden gerekend tot de categorie tweede woningen. De ontwikkelingen ten aanzien van tweede woningen worden door Toerisme Monitor Fryslân en Groningen ook geregistreerd.

6.4.1 Samenvatting recreatiewoningen Het aantal recreatiewoningen (= verhuurwoningen + 2e woningen) in Groningen en Fryslân is in 2011 stabiel ten opzichte van 2010 (grafiek 19). Het aantal verhuurwoningen en het aantal overnachtingen is in Groningen in 2011 licht gestegen (grafiek 19, 20). Het aantal overnachtingen komt in 2011 weer op het niveau van 2009, maar is lager dan de jaren voor de crisis in 2008. De bezettingsgraden in Groningen zijn in 2011 met 21% stabiel ten opzichte van 2010. De bezettingsgraden zitten onder het niveau van 2007. In Fryslân is sprake van een stabilisatie van het aantal recreatiewoningen en verhuurwoningen. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen is licht afgenomen (-3,5%), terwijl ook het aantal overnachtingen in tweede woningen licht (-1%) is afgenomen (grafiek 19, 20). De bezettingsgraden zijn in Fryslân afgenomen van 18% in 2010 naar 16% in 2011. Er kan worden geconcludeerd dat er voor Fryslân sprake is van een stabilisatie van het aanbod van recreatiewoningen (huur + tweede woningen), terwijl de marktvraag (het aantal overnachtingen) licht afneemt. Daardoor komen de bezettingsgraden onder druk te staan.

48


Grafiek 19 — Capaciteitsontwikkeling (verhuur– en tweede woningen) recreatieparken in Groningen, Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007–2011 (2007 = 100) 125

115 105

95 85 75

2007

Grafiek 20 — en totaal, 2007-2011

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

Gemiddelde bezettingsgraad verhuurwoningen in Groningen, Fryslân

30%

25% 20% 15% 10%

5% 0%

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011

49


6.4.2 Recreatiewoningen in Groningen Grafiek 21

—


Overnachtingen verhuurwoningen in Groningen (x 1000), 2011

West-Groningen 115.157 GroningenHaren 13.505

ZuidoostGroningen 79.342

Het aantal bedrijven in recreatie- en verhuurwoningen is in Groningen in 2011 iets toegenomen (van 31 naar 35 bedrijven). Dat kan een gevolg zijn van het updaten van de registratie van bedrijven in het bestand. Zowel het aantal verhuurwoningen als het aantal tweede woningen is daardoor ook licht toegenomen. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen is licht gestegen. De stijging zit vooral in de regio Oost-Groningen. Het aantal overnachtingen in tweede woningen is ook licht gestegen. De stijging zit vooral in OostGroningen en West-Groningen.

50


6.4.3 Recreatiewoningen in Fryslân Grafiek 22

—


Overnachtingen verhuurwoningen in Fryslân (x 1000), 2011 NoordoostFryslân 382.212

Waddeneilanden

729.526

ZuidwestFryslân 528.104 ZuidoostFryslân 100.542

In Fryslân is het aantal bedrijven na een stabilisatie over een aantal jaren in 2011 licht gestegen. De stijging zit vooral in Zuidwest-Fryslân. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen is in 2011 na jaren van stabilisatie licht gedaald. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door de regio’s Waddeneilanden en Noordoost-Fryslân. Het aantal overnachtingen in tweede woningen is ook gedaald. De daling wordt vooral veroorzaakt door de regio’s Waddeneilanden en Zuidwest-Fryslân.

51


6.4.4 Methodologie Het totale aantal recreatiewoningen per gemeente komt van het CBS (Statline) en de Toerisme Monitor. Het totale aantal verhuurwoningen komt uit de database van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen. De bezettingsgraad per regio is berekend uit de resultaten van de Toerisme Monitor Fryslân en Groningen–enquête die begin 2012 is verstuurd naar alle bedrijven. Bij de berekening van de bezettingsgraad is er vanuit gegaan dat de verhuurwoningen het gehele jaar door worden verhuurd en over gemiddeld vijf bedden per verhuurwoning beschikken. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal verhuurwoningen [respons] x 5 bedden x 365 dagen). Het aantal overnachtingen per regio is berekend door de bezettingsgraad te relateren aan het totale aantal verhuurbungalows. Dit zijn alle bungalows die in de recreatieparken worden verhuurd. Betrekking op alle bedrijven met verhuurwoningen In formule: overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal verhuurwoningen x 5 bedden x 365 dagen. Alle overige recreatiewoningen worden beschouwd als tweede woningen, waarvoor een vast aantal van 100 overnachtingen per jaar wordt gehanteerd.

52


6.5 Groepsaccommodaties Alle groepsaccommodaties zijn in het bestand van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen opgenomen. Er zijn daarbij geen beperkingen gesteld aan het minimum aantal bedden. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens.

6.5.1 Samenvatting groepsaccommodaties In Groningen is het aantal bedden licht toegenomen (grafiek 23). Het aantal overnachtingen blijft geleidelijk dalen. De bezettingsgraad vertoont een afname van 1,3% t.o.v. 2010 (grafiek 24). In Fryslân is het aantal bedden in 2011 licht gestegen (grafiek 23). Het aantal overnachtingen in 2011 is met 6% afgenomen. Hierdoor is ook de bezettingsgraad met 2% afgenomen naar 19% (grafiek 24).

Grafiek 23

— Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) groepsaccommodaties in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007-2011 (2007 = 100)

110 105 100 95 90

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

53


Grafiek 24 — Fryslân, 2007-2011

Gemiddelde bezettingsgraad groepsaccommodaties in Groningen en

30%

25% 20% 15% 10% 5% 0%

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011

6.5.2 Groepsaccommodaties in Groningen Grafiek 25

—

Overnachtingen in groepsaccommodaties in Groningen, 2011

Oost-Groningen 21.318 West-Groningen 23.698

Eemsmond 10.195

GroningenHaren 15.312

54


Het aantal bedrijven in Groningen is in 2011 met 2 toegenomen. De beddencapaciteit is in alle regio’s licht toegenomen, terwijl het aantal overnachtingen alleen in West-Groningen licht is gestegen. In de andere regio’s is sprake van een daling van het aantal overnachtingen.

6.5.3 Groepsaccommodaties in Fryslân Grafiek 26

—

ZuidwestFryslân 185.968

ZuidoostFryslân 105.660

Overnachtingen in groepsaccommodaties in Fryslân, 2011 NoordwestFryslân 78.406

NoordoostFryslân 25.156

Waddeneilanden 485.036

In Fryslân is het aantal bedrijven ook licht gestegen. De stijging doet zich voor in alle regio’s met uitzondering van de Waddeneilanden. Ook het aantal bedden is in alle regio’s licht toegenomen, terwijl het op de Waddeneilanden licht is afgenomen. Het aantal overnachtingen is licht gestegen in Noordoost- en Noordwest- Fryslân. Op de Waddeneilanden en in de regio Zuidwest-Fryslân is er sprake van een lichte afname van het aantal overnachtingen. In Zuidoost Fryslân is sprake van stabilisatie van het aantal overnachtingen.

.

55


6.5.4 Methodologie Alle groepsaccommodaties hebben begin 2012 een enquête ontvangen van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, waarin is gevraagd naar het aantal bedden en overnachtingen. De bezettingsgraad is berekend uit de gegevens van de Toerisme Monitor Fryslân en Groningen– enquête. Aan de hand van deze gegevens is de bezettingsgraad per regio en provincie berekend. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad = aantal overnachtingen (respons) / (aantal bedden (respons) x 365 dagen). Het aantal overnachtingen is berekend door per regio de gemiddelde bezettingsgraad van de responderende bedrijven te relateren aan de totale beddencapaciteit. Betrekking op alle groepsaccommodaties In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen.

56


7 Watersport 7.1 Inleiding Het hoofdstuk watersport is verdeeld in jachthavens en jachtverhuur. Tevens komen in dit hoofdstuk de brug– en sluistellingen en de chartervaart aan bod.

7.2 Jachthavens Alleen jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen zijn meegenomen in de tabellen over de watersport. Ook jachthavens die niet bedrijfsmatig worden geëxploiteerd (bijvoorbeeld jachthavens van verenigingen of stichtingen) zijn in de rapportage opgenomen. In veel gevallen wordt de exploitatie van jachthavens gecombineerd met een andere activiteit, zoals een jachtwerf of bootverhuur. De onderverdeling van vaste ligplaatsen en passantenligplaatsen plus het aantal overnachtingen op vaste ligplaatsen zijn in de tabellen gepresenteerd. Door het updaten van de registratie kan het aantal jachthavens in een gebied toenemen of afnemen zonder dat er in werkelijkheid jachthavens zijn opgeheven of nieuwe jachthavens zijn bijgekomen. Kleine jachthavens die uitbreiden naar meer dan 20 plaatsen kunnen eveneens als nieuwe jachthaven in de telling worden meegenomen. Door deze update voor 2011 is het aantal jachthavens toegenomen. Dat brengt de cijfers dichter bij de werkelijkheid. Ter vergelijking: de Rabobank registreerde in 2011 219 jachthavens in het Friese Merengebied (inclusief havens met minder dan 20 ligplaatsen). In deze TM 2011 tellen we 164 jachthavens met meer dan 20 plaatsen voor Zuidoost- en Zuidwest-Fryslân. Dat is aanzienlijk meer dan in Toerdata rapporten van de voorgaande jaren toen er voor het Friese merengebied en Zuidoost-Fryslân 130 jachthavens geregistreerd stonden.

7.3 Samenvatting Bij de ligplaatsen wordt onderscheid gemaakt in passantenligplaatsen en vaste ligplaatsen. Het aantal passantenligplaatsen in Groningen en Fryslân tezamen vertoont sinds 2007 een aanvankelijk lichte groei en in 2011 een sterke groei van 23% (grafiek 27). Dat kan ook met het updaten van de registratie te maken hebben. Het aantal vaste ligplaatsen vertoont een wisselend beeld: in Fryslân een lichte groei en in Groningen een lichte daling. De verhuurgraad van de vaste ligplaatsen voor beide provincies is betrekkelijk stabiel en schommelt sinds 2007 rond de 87% (grafiek 28). Het zal geen verwondering wekken dat Fryslân verreweg het grootste aandeel heeft in zowel passantenligplaatsen als in vaste ligplaatsen. Het aandeel passantenligplaatsen is in de periode 2006-2011 in Fryslân gemiddeld ruim 4 keer zo groot als in Groningen, het aantal vaste ligplaatsen ongeveer 7 keer zo groot. Het aandeel van passanten- en vaste ligplaatsen in Fryslân in het totaal neemt geleidelijk toe (grafiek 27). In Fryslân zien we sinds 2007 een trend van een geleidelijke toename van het aantal passantenligplaatsen, waarbij 2011 een sterkere stijging laat zien. Het aantal vaste ligplaatsen is in Fryslân sinds 2007 stabiel gebleven, met een lichte toename in 2011. De verhuurgraad van de vaste ligplaatsen is in Fryslân sinds 2007 stabiel rond 88% (grafiek 28). Kortom, de capaciteit van zowel passanten- als vaste ligplaatsen vertoont een licht opgaande lijn, terwijl de verhuurgraad stabiel blijft (vgl. grafiek 27 en 28).

57


Het aantal passantenligplaatsen in Groningen laat sinds 2007 een lichte toename zien. De trend in het aantal vaste ligplaatsen is in Groningen omgekeerd ten opzichte van wat er in Fryslân gebeurt. We zien in Groningen een licht dalende tendens in het aantal vaste ligplaatsen. De verhuurgraad van de vaste ligplaatsen in Groningen vertoonde tussen 2007 en 2010 een lichte stijging, maar is in 2011 gedaald t.o.v. 2010. In 2011 bedraagt de verhuurgraad 85%. Samengevat toont het aantal passantenligplaatsen een licht stijgende lijn, en het aantal vaste ligplaatsen een dalende lijn. Grafiek 27

— Capaciteitsontwikkeling (aantal passantenligplaatsen) jachthavens in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 20072011 (2007 = 100)

150

130 110

90 70 50

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

Grafiek 28 — Gemiddelde verhuurgraad jachthavens in Groningen en Fryslân, 2007-2011 90% 85% 80% 75% 70% 65% 60%

58

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Gemiddelde

2011


Grafiek 29

—

Overnachtingen in jachthavens in Groningen (x 1000), 2011



Eemsmond 30.620 GroningenHaren 28.050

Het aantal jachthavens in Groningen is iets toegenomen (van 48 naar 52 bedrijven). De groei zit in de regio Oost-Groningen waar nieuwe vaarwegen in ontwikkeling zijn. Het aantal overnachtingen in jachthavens in Groningen is in 2011 afgenomen met -3% t.o.v. 2010. De afname zit vooral in de regio Eemsmond en de regio Oost-Groningen. De regio WestGroningen is iets gegroeid.

59


7.3.1 Jachthavens in Fryslân Grafiek 30

—


Overnachtingen in jachthavens in Fryslân (x 1000), 2011 NoordoostFryslân 151.032

Waddeneilanden 6.205 Zuidoost-Fryslân 88.426

ZuidwestFryslân 703.903

Het aantal jachthavens in Fryslân is in 2011 met 19 toegenomen. Dat is vooral toe te schrijven aan een update van de registratie. De grootste toename zit in Zuidwest-Fryslân. Het aantal overnachtingen in jachthavens is in 2011 met 7% toegenomen. De groei doet zich voor in Noord-oost-Fryslân, Noordwest-Fryslân en Zuidwest-Fryslân.

7.3.2 Methodologie Alle jachthavens hebben begin 2012 een enquête ontvangen van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, waarin is gevraagd naar het aantal ligplaatsen (passanten en vaste) en het aantal verhuurde vaste ligplaatsen. Aan de hand van de gegevens uit de TM2011–enquête is de verhuurgraad per regio en provincie berekend. Betrekking op responderende bedrijven onderzoek In formule: bruto verhuurgraad = aantal verhuurde vaste ligplaatsen (respons) / aantal vaste ligplaatsen (respons). Voor de berekening van het aantal overnachtingen is uitgegaan van 50 overnachtingen per verhuurde vaste ligplaats. Betrekking op alle jachthavens In formule: aantal overnachtingen =aantal verhuurde vaste ligplaatsen x 50.

60


7.4 Jachtverhuur Tot de sector jachtverhuur worden gerekend: de verhuur van kajuitmotorboten, kajuitzeilboten, open zeilboten en platbodemboten. Alle bedrijven met minimaal 2 boten van de vermelde types zijn in de database opgenomen. Niet opgenomen in de database zijn de watersportbedrijven die gespecialiseerd zijn in klein watersportmateriaal, bijvoorbeeld. kanoverhuurders. Zoals in het vorige hoofdstuk al is aangegeven, worden de activiteiten jachthaven en jachtverhuur in een aantal gevallen door één en hetzelfde bedrijf uitgevoerd. In de bijlagen zijn het aantal bedrijven, de aantallen van de verschillende boottypen en de overnachtingen van kajuitmotor– en kajuitzeilboten weergegeven. De meeste verhuurbedrijven bevinden zich in Fryslân. Dit is de reden dat de provincie Groningen minder uitgebreid wordt behandeld.

7.4.1 Samenvatting jachtverhuur In Fryslân is van de verschillende typen verhuurboten het aantal platbodems het kleinst. Het aantal kajuitzeilboten is ruim 2 keer zo groot, het aantal kajuitmotorboten 3 keer en het aantal open zeilboten zelfs 6 keer zo groot (tabel 11). Het totaal aantal verhuurboten in Fryslân is in de periode 2007-2011 licht toegenomen. Deze stijging heeft zich voorgedaan bij de kajuitmotorboten en bij de kajuitzeilboten. Het aantal open zeilboten neemt sinds 2007 geleidelijk af (tabel 11). Het totaal aantal verhuurdagen laat vanaf 2007 een licht dalende lijn zien (grafiek 33). Ditzelfde ontwikkelingspatroon doet zich voor bij de open zeilboten en bij de platbodems. De terugval in 2011 is het sterkst bij de open zeilboten (-12%). Een tegenovergestelde ontwikkeling laten de kajuitzeilboten zien: is de trend van 2007 tot 2010 betrekkelijk stabiel, in 2011 is er een duidelijke stijging van de verhuur waarneembaar. Samengevat komt het er op neer dat het aantal boten in de verhuur sinds 2007 geleidelijk toeneemt, en dat die ontwikkeling zich manifesteert bij alle boottypen behalve die van de open zeilboten: daar is sprake van een daling (tabel 11 en grafiek 34). Het aantal verhuurdagen laat een schommelend beeld zien. De verhuur van kajuitzeilboten en kajuimotorboten gaat nog steeds goed bezien over een langere periode van jaren. De afname is het sterkst bij de open zeilboten. Voor Groningen is het aantal gegevens te beperkt om uitspraken te kunnen doen. Alleen over de open zeilboten kunnen voorzichtige uitspraken worden gedaan. Het aantal daarvan is sinds 2007 toegenomen van 5 naar 8, maar het aantal verhuurdagen van deze boten is fors afgenomen (grafiek 34).

61


Grafiek 31

— Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, 2007-2011

3.500

3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500

0

Grafiek 32

2007

2008

Groningen

2009

Fryslân

2010

Totaal

2011

— Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd 2007-2011 (2007 = 100)

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Groningen

Fryslân 2007

2008

2009

Totaal 2010

2011

* De uitschieter in de index voor Groningen voor 2011 ontstaat door het zeer beperkte aantal boten in de respons

62


Grafiek 33

— Jachtverhuur: Aantal verhuurdagen alle categorieën Fryslân en Groningen en totaal, 2007-2011

150

130 110

90 70 50

Tabel 11

2007

—

2008

Groningen

2009

Fryslân

2010

2011

Totaal

Jachtverhuur: Aantallen per boottype, 2007-2011 2007

2008

2009

2010

2011

Kajuitmotorboten

724

734

746

747

786

Kajuitzeilboten

440

439

440

440

694

Open zeilboten

1.409

1.356

1.380

1.354

1.225

250

253

267

263

261

Platbodems

Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

63


Grafiek 34

—

Aantal verhuurboten in de provincie Fryslân, 2007-2011

1.600

1.400 1.200 1.000 800 600 400 200

0

2007

2008

Kajuitmotorboten

Open zeilboten

Grafiek 35

— NoordwestFryslân 32

2009

2010

Kajuitzeilboten

2011

Platbodems

Aantal verhuurbedrijven in provincie Fryslân NoordoostFryslân 12

Waddeneilanden 1

Zuidoost-Fryslân 7

ZuidwestFryslân 114

Het aantal bootverhuurbedrijven in Fryslân is in 2011 met vier bedrijven toegenomen naar 166 bedrijven. De regio Noordwest Fryslân is in belangrijke mate verantwoordelijk voor deze groei.

64


Grafiek 36

—

Oost-Groningen 7

Aantal verhuurbedrijven in de provincie Groningen

West-Groningen 2

GroningenHaren 2 Eemsmond 2

Het aantal verhuurbedrijven in Groningen is met 2 bedrijven toegenomen tot 13 bedrijven in totaal. De toename doet zich voor in de regio Oost-Groningen.

65


7.4.2 Methodologie Alle bedrijven met boten in de verhuur hebben begin 2012 een enquête ontvangen van Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, waarin is gevraagd naar het aantal boten (kajuitmotorboten, kajuitzeilboten, open zeilboten en platbodemboten). Tevens is gevraagd naar het gemiddelde aantal dagen dat een boot verhuurd is. Op basis van de gegevens uit de Toerisme Monitor Fryslân en Groningen–enquête is het gemiddelde aantal dagen dat een boot verhuurd is, berekend. Betrekking op responderende bedrijven onderzoek In formule: gemiddelde aantal dagen verhuurd (per boottype) = totaal aantal verhuurdagen (respons) / totale aantal boten (respons). Voor de berekening van het aantal overnachtingen is uitgegaan van 3 slaapplaatsen per boot. Betrekking op alle verhuurbedrijven In formule: aantal overnachtingen = aantal verhuurde boten (kajuitmotor– en kajuitzeilboten) x gemiddelde aantal verhuurde dagen x 3 slaapplaatsen.

66


7.5 Brug– en sluistellingen Ieder jaar worden bij verschillende bruggen en sluizen in de provincies Groningen en Fryslân het aantal passerende recreatievaartuigen geregistreerd. Bij de sluizen worden alle vaartuigen geteld, bij de bruggen alleen de vaartuigen die een geopende brug passeren.

7.5.1 Berekening indexering brug– en sluistellingen De cijfers met betrekking tot brug– en sluistellingen waren de afgelopen jaren niet altijd voor alle bruggen en sluizen beschikbaar. Dit geldt met name voor de cijfers van de brug en sluistellingen in de provincie Groningen. De (geïndexeerde) cijfers die in dit hoofdstuk gepubliceerd worden hebben alleen betrekking op de bruggen en sluizen die elk jaar (2007 – 2011) de tellingen hebben doorgegeven. In de loop der jaren hebben er diverse werkzaamheden aan de waterwegen plaatsgevonden die de cijfers beïnvloeden. In de cijfers zijn over de loop der jaren ook sterke fluctuaties te zien die niet zonder extra informatie duidelijk te verklaren zijn. Tenslotte moet rekening gehouden worden met wijzingen van enkele van de meetpunten in de provincie Fryslân wat leidt tot een trendbreuk. Tabel 12 is puur bedoeld als indicatie van de ontwikkeling van het aantal vaarbewegingen in Groningen en Fryslân samen. In tabel 12 zijn de totaalcijfers van de twee provincies weergegeven.

Tabel 12

— Brug– en sluistellingen recreatievaart 2007–2011, geïndexeerd (2007 = 100) 2007

2008

2009

2010

2011

Groningen

100.0

99.1

107.9

87.6

85.6

Fryslân

100.0

104.8

107.4

105.1

101.5


100.0

103.9

107.5

102.4

99.1

Bron: Provincies Groningen, Fryslân Op de volgende pagina’s zijn overzichten per provincie gepresenteerd van de bruggen en sluizen waar over de laatste jaren de meeste passages hebben plaatsgevonden.

7.5.2 Samenvatting brug– en sluistellingen Het aantal passages door bruggen en sluizen is in Groningen en Fryslân samen in 2011 licht gedaald ten opzichte van 2010. In zowel Groningen als Fryslân is er sprake van iets minder brug- en sluispassages.

67


7.5.3 Brug– en sluistellingen in Groningen Tabel 13

—

De drie drukste passagepunten in Groningen, 2007-2011 2007

2008

2009

2010

2011

Lauwersoog (Robbengatsluis)

13.834

14.647

15.538

13.124

12.648

Brug Roodehaan

8.841

9.503

9.051

6.502

7.143

Gaarkeuken

7.192

7.328

7.651

6.276

6.880

Bron: Provincie Groningen Het drukste punt in Groningen (Lauwersoog) is in 2011 nog steeds het drukte passagepunt van Groningen. In vergelijking met het voorgaande jaar is Brug Roodehaan een plaats gestegen en staat Gaarkeuken met 6.880 passanten op de tweede plaats van de drie drukste passagepunten in Groningen. Lauwersoog heeft te maken gehad met een kleine afname van het aantal geregistreerde passages; Brug Roodehaan en Gaarkeuken hadden juist te maken met een kleine stijging van het aantal geregistreerde passages (tabel 13).

7.5.4 Brug– en sluistellingen in Fryslân Tabel 14

—

De vijf drukste passagepunten in Fryslân, 2007-2011 2007

2008

2009

2010

2011

Warns

43.014

46.605

46.907

45.288

44.879

Johan Frisosluis

35.119

39.212

39.496

38.962

38.246

Brug Follega

29.292

26.945

32.568

31.380

30.739

Heerenzijl

29.530

31.531

30.625

28.837

27.435

Uitwellingerga

27.787

29.513

29.697

27.063

27.026

Bron: Provinsje Fryslân Tabel 14 geeft de 5 drukste passagepunten van Fryslân weer. Al deze vijf bruggen en sluizen hebben te maken gehad met iets minder passages vergeleken met het jaar ervoor. Dit komt overeen met het beeld bij de overige brug- en sluistellingen, slechts bij 4 van de totaal 20 bruggen en sluizen was een kleine stijging te zien.

68


8 Dagattracties In dit hoofdstuk komen de bezoekersaantallen van dagattracties in de provincies Fryslân en Groningen aan bod. De cijfers met betrekking tot de dagattracties komen rechtstreeks uit de Toerisme Monitor Fryslân en Groningen database en zijn verwerkt in verschillende tabellen. De toeristische dagattracties zijn ingedeeld in de categorieën: ambachten, attractieparken, dierentuinen, kartbanen, musea, zwembaden/sportcomplexen en overige attracties. Over het algemeen geldt dat alleen dagattracties zijn opgenomen waarvoor een toegangsprijs moet worden betaald, anders vindt er geen registratie van het aantal bezoekers plaats. Daarnaast wordt voor opname in het Toerisme Monitor Fryslân en Groningen–bestand een minimum van 500 bezoekers per jaar gehanteerd. Voor zwembaden en sportaccommodaties wordt een minimum aantal bezoekers van 50.000 per jaar gesteld. Het bezoek aan attracties in Groningen en Fryslân is in 2011 (4,6 miljoen) licht toegenomen t.o.v. 2010 (4,4 miljoen) – (grafiek 37, 38). Vanaf 2007/2008 zijn de bezoekersaantallen jaarlijks afgenomen, maar het lijkt nu te stabiliseren. In Groningen komt een afname voor in alle regio’s met uitzondering van de regio OostGroningen, waar de bezoekcijfers redelijk stabiel zijn. In Fryslân is er, na een aantal jaren van afname, sprake van een zeer lichte groei in de bezoekersaantallen in 2011. Die wordt volledig veroorzaakt door de regio Waddeneilanden. De andere regio’s laten ook in 2011 stabiele of licht dalende cijfers zien.

Grafiek 37

— Index bezoekersaantallen in Groningen, Fryslân en totaal (periode 2007-2011, index is 2007)

120

100

80 60 40 20

0

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011

69


Grafiek 38

—

Bezoekersaantallen in Groningen, Fryslân en totaal, 2007-2011

7.000.000

6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000

0

70

2007

2008

Fryslân

2009

Groningen

2010

Totaal

2011


Bijlage 1: Gehanteerde definities Onderstaande definities zijn ontleend aan het CBS: Hotel Een accommodatie met slaapplaatsen voor logiesverstrekking in overwegend een- en tweepersoonskamers tegen boeking per nacht, waar afzonderlijke maaltijden, kleine etenswaren en dranken kunnen worden verstrekt aan gasten en aan passanten. Hierbij is een gast een persoon die overnacht in de desbetreffende accommodatie en een passant iemand die niet blijft overnachten. Verder kunnen nog andere diensten ter beschikking worden gesteld zoals receptie, room- en telefoonservice. Motel Een locatie langs de snelweg met aan elkaar geschakelde kamers met de deuren aan een parkeerplaats of gemeenschappelijke ruimte voor logiesverstrekking tegen boeking per nacht. Pension Een accommodatie waarin overwegend logies verstrekt wordt tegen boeking anders dan per nacht, waar eventueel maaltijden, kleine eetwaren en dranken worden verstrekt aan gasten doch, in tegenstelling tot een hotel, niet aan passanten. Appartement met hoteldienstverlening Appartement waarbij gedurende het verblijf het appartement schoon wordt gehouden worden en de bedden opgemaakt. Jeugdaccommodatie Jeugdhotel en jeugdherberg Een jeugdhotel is een hotel voor overwegend jeugdige gasten met slaapgelegenheid die men niet met 'vreemden' hoeft te delen. Een jeugdherberg is een accommodatie voor overwegend jeugdige gasten met slaapgelegenheid in kamers en/of zalen die men mogelijk met 'vreemden' moet delen. Bed & Breakfast Particuliere woning waar men kan overnachten en ontbijten. Kampeerterrein Een terrein of een deel van een terrein met toeristische slaapplaatsen, waarop kan worden overnacht in tenten, toercaravans, kampeerauto's, stacaravans, tenthuisjes of trekkershutten. Huisjescomplex Een terrein met een aantal zomerhuisjes, (vakantie-)bungalows of (vakantie-)appartementen, die hoofdzakelijk voor verhuur door de exploitant of beheerder van het complex beschikbaar zijn. Appartementen die verhuurd worden met hoteldienstverlening, worden niet als huisjescomplex beschouwd maar als (appartementen)hotel. Appartementen zonder hoteldienstverlening, die vaak deel uitmaken van een groter gebouw, worden beschouwd als bungalow of zomerhuisje. Groepsaccommodatie Accommodatie met logiesverstrekking overwegend aan personen in groepsverband (geen

71


gezinsverband) met slaapgelegenheid in kamers, zalen, huisjes, tenthuisjes, appartementen en/of tenten die gasten mogelijk met vreemden moeten delen. Onder groepsaccommodaties worden verstaan: •

kampeerboerderijen

•

(kinder)vakantiehuizen

•

kamphuizen/scoutinghuizen

•

natuurvriendenhuizen

•

tentenkampen

•

logiesaccommodaties behorende tot watersportcentra of maneges.

Mengvorm In de praktijk komen de logiesvormen vaak in combinatie voor. Wordt een combinatie aangetroffen van hotel/pension met een andere logiesvorm, waarbij de slaapplaatscapaciteit in beide sectoren boven de gestelde waarnemingsgrens ligt, dan wordt de accommodatie beschouwd en behandeld als twee accommodaties. Bij een mengvorm van kampeerterreinen, huisjescomplexen en/of groepsaccommodaties worden alleen die onderdelen waargenomen die boven de waarnemingsgrens liggen. Open accommodatie Logiesaccommodatie die in de betrokken maand geopend is voor gasten. Sluiting kan voorkomen door bijvoorbeeld seizoen, verbouwing of persoonlijke omstandigheden. Slaapplaats Ieder bed of andere ruimte in een logiesaccommodatie waar één persoon kan slapen. Alle eenpersoonsbedden of andere eenpersoonsslaapplaatsen in hotels en pensions worden als één slaapplaats geteld; tweepersoonsbedden worden als twee slaapplaatsen geteld. Bijzetbedden in hotels en bedden in dependances worden niet meegeteld. Bij huisjesterreinen en groepsaccommodaties worden alle eenpersoonsbedden of andere eenpersoonsslaapplaatsen als één slaapplaats geteld; tweepersoonsbedden worden als twee slaapplaatsen geteld. Slaapplaatsen in vast verhuurde huisjes of bungalows tellen niet mee. Op kampeerterreinen telt een standplaats voor vijf slaapplaatsen. Slaapplaatsen op vaste standplaatsen tellen niet mee.

72


Bijlage 2: Tabellenboek Tabel 1 — Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Groningen en Fryslân, 2007-2011 ......................... 74 Tabel 2 — Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Groningen, 2007-2011........................................... 76 Tabel 3 — Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Fryslân, 2007-2011 ................................................ 78 Tabel 4 — Werkgelegenheid Watersport Fryslân, 2007-2011........................................................... 80 Tabel 5 — Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal bedrijven, 2007-2011............................... 81 Tabel 6 — Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal bedden, 2007-2011 ................................. 81 Tabel 7 — Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal overnachtingen, 2007-2011..................... 82 Tabel 8 — Kampeerterreinen: Aantal bedrijven, 2007-2011............................................................. 83 Tabel 9 — Kampeerterreinen: Aantal standplaatsen, 2007-2011 ..................................................... 83 Tabel 10 — Kampeerterreinen: Aantal toeristische standplaatsen, 2007-2011 ............................. 84 Tabel 11 — Kampeerterreinen: Aantal vaste standplaatsen, 2007-2011 ........................................ 84 Tabel 12 — Kampeerterreinen: Aantal overnachtingen toeristische standplaatsen, 2007-2011 ... 85 Tabel 13 — Kampeerterreinen: Aantal overnachtingen vaste standplaatsen, 2007-2011 ............. 85 Tabel 14 — Recreatiewoningen: Aantal bedrijven, 2007-2011 ....................................................... 86 Tabel 15 — Recreatiewoningen: Aantal recreatiewoningen, 2007-2011 ........................................ 86 Tabel 16 — Recreatiewoningen: Aantal verhuurwoningen, 2007-2011.......................................... 87 Tabel 17 — Recreatiewoningen: Aantal tweede woningen, 2007-2011 ......................................... 87 Tabel 18 — Recreatiewoningen: Aantal overnachtingen verhuurwoningen, 2007-2011 ............... 88 Tabel 19 — Recreatiewoningen: Aantal overnachtingen tweede woningen, 2007-2011 ............... 88 Tabel 20 — Groepsaccommodaties: Aantal groepsaccommodaties, 2007-2011 ............................ 89 Tabel 21 — Groepsaccommodaties: Aantal bedden, 2007-2011 .................................................... 89 Tabel 22 — Groepsaccommodaties: Aantal overnachtingen, 2007-2011 ....................................... 90 Tabel 23 — Jachthavens: Aantal jachthavens, 2007-2011............................................................... 91 Tabel 24 — Jachthavens: Totaal aantal ligplaatsen, 2007-2011 ...................................................... 91 Tabel 25 — Jachthavens: Totaal aantal passantenligplaatsen, 2007-2011 ..................................... 92 Tabel 26 — Jachthavens: Totaal aantal vaste ligplaatsen, 2007-2011 ............................................ 92 Tabel 27 — Jachthavens: Aantal verhuurde vaste ligplaatsen, 2007-2011 ..................................... 93 Tabel 28 — Jachthavens: Aantal overnachtingen, 2007-2011 ......................................................... 93 Tabel 29 — Jachtverhuur: Totaal aantal bedrijven, 2007-2011 ....................................................... 94 Tabel 30 — Jachtverhuur: Totaal aantal verhuurboten, 2007-2011................................................ 94 Tabel 31 — Jachtverhuur: Totaal aantal kajuitmotorboten, 2007-2011 ......................................... 95 Tabel 32 — Jachtverhuur: Totaal aantal kajuitzeilboten, 2007-2011 .............................................. 95 Tabel 33 — Jachtverhuur: Totaal aantal zeilboten, 2007-2011 ....................................................... 96 Tabel 34 — Jachtverhuur: Totaal aantal platbodems, 2007-2011 ................................................... 96 Tabel 35 — Jachtverhuur: Aantal overnachtingen kajuitmotorboten, 2007-2011 .......................... 97 Tabel 36 — Jachtverhuur: Aantal overnachtingen kajuitzeilboten, 2007-2011 .............................. 97 Tabel 37 — Brug- en sluistellingen: passages Groningen, 2007-2011 ............................................. 98 Tabel 38 — Brug- en sluistellingen: passages Fryslân, 2007-2011................................................... 99 Tabel 39 – Bezoekcijfers dagattracties, 2007-2011............................................................................. 100 Tabel 40 — Beschrijving SBI-codes Recreatie en Toerisme ........................................................... 106 Tabel 41 — Beschrijving SBI-codes Watersport ............................................................................. 109 73


Tabel 1 — Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Groningen en Fryslân, 2007-2011 Fulltime + Parttime 2007

2008

2009

2010

2011

Detailhandel/groothandel

1.414

1.415

1.399

1.361

1.342

Logiesverstrekking

4.940

5.181

5.116

5.130

5.165

Horeca

16.319

16.716

16.523

16.079

16.157

Vervoer

1.981

1.978

2.006

1.916

1.945


2.569

2.609

2.818

2.997

3.131

Sport

1.853

1.917

2.020

2.069

2.066

Overig

4.019

4.473

4.394

4.254

4.048

Totaal R&T

33.095

34.289

34.276

33.806

33.855


548.479

561.797

565.506

558.559

560.075

6,0%

6,1%

6,1%

6,1%

6,0%

% R&T

Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI Fulltime (12/15+ uren) 2007

2008

2009

2010

2011


1.029

1.043

1.053

1.024

992

Logiesverstrekking

3.109

3.281

3.267

3.338

3.349

Horeca

7.933

8.103

8.203

8.249

8.389

Vervoer

1.531

1.565

1.567

1.469

1.558


1.859

1.798

2.071

2.166

2.224

Sport

1.065

1.148

1.196

1.246

1.235

Overig

2.968

3.365

3.273

3.064

2.929

Totaal R&T

19.494

20.303

20.629

20.557

20.676


437.547

449.677

456.335

450.369

453.090

4,5%

4,5%

4,5%

4,6%

4,6%

% R&T

Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI

74


Parttime (12/15- uren) 2007 Detailhandel/groothandel

2008

2009

2010

2011

385

372

346

337

350

Logiesverstrekking

1.831

1.900

1.849

1.792

1.816

Horeca

8.386

8.613

8.320

7.830

7.768

Vervoer

450

413

440

447

388


710

811

747

831

907

Sport

788

770

825

823

831

Overig

1.051

1.108

1.121

1.190

1.119

Totaal R&T

13.601

13.986

13.648

13.250

13.178


110.862

112.116

109.028

104.860

106.976

12,3%

12,5%

12,5%

12,6%

12,3%

% R&T


75


Tabel 2 — 2007-2011

Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Groningen,

Fulltime + Parttime 2007 Detailhandel/groothandel

2008

2009

2010

2011

570

551

549

520

494

Logiesverstrekking

1.370

1.442

1.441

1.494

1.522

Horeca

7.886

8.299

8.176

7.823

8.109

Vervoer

899

879

936

878

895

1.345

1.350

1.479

1.619

1.750

Sport

622

669

697

719

741

Overig

1.267

1.341

1.354

1.360

1.258

Totaal R&T

13.958

14.531

14.631

14.413

14.769

Groningen totaal

262.369

270.337

272.156

269.189

272.175

5,3%

5,4%

5,4%

5,4%

5,4%


% R&T

Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI Fulltime (12+ uren) 2007

2008

2009

2010

2011


396

398

410

397

357

Logiesverstrekking

827

901

933

991

1.022

Horeca

3.663

3.882

3.955

4.021

4.126

Vervoer

685

705

730

662

733


922

823

1.035

1.125

1.191

Sport

325

373

405

427

435

Overig

895

932

939

855

785

7.713

8.014

8.407

8.478

8.649

210.918

217.750

223.838

221.852

223.555

3,7%

3,7%

3,8%

3,8%

3,9%

Totaal R&T Groningen totaal % R&T


76


Parttime (12- uren) 2007

2008

2009

2010

2011


174

153

139

123

137

Logiesverstrekking

543

541

508

503

500

Horeca

4.223

4.417

4.221

3.802

3.983

Vervoer

214

174

206

217

162


423

527

444

494

559

Sport

297

295

292

292

306

Overig

372

409

415

505

473

Totaal R&T

6.246

6.518

6.224

5.935

6.120

Groningen totaal

51.451

52.587

48.318

47.337

48.620

% R&T

12,1%

12,4%

12,9%

12,5%

12,6%


77


Tabel 3 2011

—

Werkgelegenheidsontwikkeling R&T Fryslân, 2007-

Fulltime + Parttime 2007 Detailhandel/groothandel

2008

2009

2010

2011

845

864

851

842

847

Logiesverstrekking

3.570

3.739

3.675

3.636

3.643

Horeca

8.433

8.417

8.347

8.256

8.048

Vervoer

1.082

1.098

1.071

1.038

1.050


1.224

1.259

1.339

1.378

1.381

Sport

1.231

1.249

1.324

1.350

1.325

Overig

2.752

3.132

3.040

2.894

2.791

Totaal R&T

19.136

19.758

19.645

19.394

19.086

Fryslân totaal

286.040

291.456

293.207

286.040

287.891

6,7%

6,8%

6,7%

6,8%

6,6%

% R&T

Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI Fulltime (15+ uren) 2007 Detailhandel/groothandel

2008

2009

2010

2011

633

645

643

627

635

Logiesverstrekking

2.282

2.380

2.334

2.347

2.327

Horeca

4.270

4.221

4.248

4.228

4.263

Vervoer

847

860

836

808

825


937

975

1.036

1.041

1.033

Sport

740

775

791

819

800

Overig

2.073

2.434

2.333

2.210

2.144

Totaal R&T

11.782

12.290

12.221

12.079

12.027

Fryslân totaal

226.629

231.927

232.497

228.517

229.535

5,2%

5,3%

5,3%

5,3%

5,2%

% R&T


78


Parttime (15- uren) 2007 Detailhandel/groothandel

2008

2009

2010

2011

211

218

208

215

212

Logiesverstrekking

1.288

1.359

1.341

1.289

1.316

Horeca

4.163

4.196

4.099

4.028

3.785

Vervoer

235

238

234

230

226


287

284

303

337

348

Sport

491

474

533

531

525

Overig

679

698

707

685

646

Totaal R&T

7.355

7.468

7.424

7.314

7.058

Fryslân totaal

59.411

59.529

60.710

57.523

58.356

% R&T

12,4%

12,5%

12,2%

12,7%

12,1%


79


Tabel 4

—

Werkgelegenheid Watersport Fryslân, 2007-2011 Fulltime + Parttime 2007

2008

2009

2010

2011

Jachthavens

326

324

340

340

283

Bootverhuur

515

504

489

484

451

Zeilscholen

92

97

101

107

90

Passagiersvaart

508

522

486

468

496

1.737

2.050

1.956

1.824

1.721

Overige watersportgebonden industrie

428

448

447

417

419


370

401

413

398

397

Totaal 3.975 4.344 Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI

4.232

4.039

3.858

Jachtwerven

Fulltime (15+ uren) 2007

2008

2009

2010

2011

Jachthavens

240

248

253

260

214

Bootverhuur

322

320

310

315

300

Zeilscholen

59

63

65

67

64

Passagiersvaart

385

395

373

356

403

1.568

1.880

1.785

1.668

1.590


380

399

399

373

377


289

308

317

293

297

Totaal 3.243 3.612 Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI

3.503

3.332

3.245

Jachtwerven

Parttime (15- uren) 2007

2008

2009

2010

2011

Jachthavens

86

76

87

80

69

Bootverhuur

194

184

178

169

151

Zeilscholen

33

34

36

40

26

Passagiersvaart

122

127

112

112

93

Jachtwerven

168

170

171

156

132


49

49

48

44

43


81

93

96

105

100

Totaal 732 732 Bron: Provinciale werkgelegenheidsregisters, bewerking ETFI

729

706

613

80


Tabel 5 — Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal bedrijven, 2007-2011 Som van aantal bedrijven 2007 2008 60 60 Eemsmond 36 36 Groningen-Haren 66 66 Oost-Groningen 58 58 West-Groningen 85 91 Noordoost-Fryslân 116 116 Noordwest-Fryslân 88 88 Waddeneilanden 77 77 Zuidoost-Fryslân 156 161 Zuidwest-Fryslân 220 220 Groningen 522 533 Fryslân 742 753 Totaal Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

Tabel 6 — 2007-2011

2009 60 36 66 58 93 116 88 77 162 220 536 756

2010 60 36 66 58 93 116 88 77 162 220 536 756

2011 62 41 68 58 97 128 89 81 174 229 569 798

Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal bedden, Som van bedden

2007 2008 887 897 Eemsmond 1.838 1.844 Groningen-Haren 1.429 1.420 Oost-Groningen 436 415 West-Groningen 948 965 Noordoost-Fryslân 1.671 1.620 Noordwest-Fryslân 3.979 4.051 Waddeneilanden 1.635 1.632 Zuidoost-Fryslân 2.239 2.314 Zuidwest-Fryslân 4.590 4.576 Groningen 10.472 10.582 Fryslân 15.062 15.158 Totaal Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009 907 1.918 1.428 438 987 1.622 4.067 1.632 2.315 4.691 10.623 15.314

2010 929 1.918 1.433 443 998 1.618 4.067 1.633 2.313 4.723 10.629 15.352

2011 906 2.142 1.446 454 1.051 1.805 4.232 1.772 2.605 4.948 11.465 16.413

81


Tabel 7 — Hotels, Pensions en Logies en Ontbijt: Aantal overnachtingen, 2007-2011 Som van overnachtingen 2007 2008 98 99 Eemsmond 267 278 Groningen-Haren 156 153 Oost-Groningen 31 32 West-Groningen 93 96 Noordoost-Fryslân 210 205 Noordwest-Fryslân 517 546 Waddeneilanden 253 248 Zuidoost-Fryslân 250 254 Zuidwest-Fryslân 552 563 Groningen 1.322 1.349 Fryslân 1.874 1.912 Totaal Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009 93 286 155 31 100 191 538 259 253 565 1.341 1.905

2010 110 286 151 32 98 181 520 250 238 578 1.287 1.865

2011 89 297 168 35 95 248 542 239 276 588 1.399 1.947

82


Tabel 8

—

Kampeerterreinen: Aantal bedrijven, 2007-2011 Aantal bedrijven 2007

2008

2009

2010

2011

Eemsmond

26

26

26

26

29

Groningen-Haren

6

6

6

6

6

Oost-Groningen

54

54

54

54

56

West-Groningen

38

38

38

38

38

Noordoost-Fryslân

54

55

56

57

61

Noordwest-Fryslân

42

42

42

42

46

Waddeneilanden

62

62

62

62

65

Zuidoost-Fryslân

73

73

73

73

74

Zuidwest-Fryslân

136

138

138

138

143

Groningen

124

124

124

124

129

Fryslân

367

370

371

372

389

495

496

518

Totaal 491 494 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

Tabel 9

—

Kampeerterreinen: Aantal standplaatsen, 2007-2011 Totaal aantal standplaatsen 2007

Eemsmond

2008

2009

2010

2011

1.647

1.627

1.622

1.629

1.851

Groningen-Haren

488

488

488

488

488

Oost-Groningen

3.340

3.313

3.308

3.305

3.535

West-Groningen

2.317

2.294

2.305

2.295

2.279

Noordoost-Fryslân

2.640

2.672

2.694

2.665

2.855

Noordwest-Fryslân

2.114

2.155

2.149

2.154

2.163

Waddeneilanden

7.207

7.126

7.030

7.067

7.300

Zuidoost-Fryslân

3.398

3.368

3.387

3.405

3.404

Zuidwest-Fryslân

10.386

10.383

10.386

10.473

10.086

Groningen

7.792

7.722

7.723

7.717

8.153

Fryslân

25.745

25.704

25.646

25.764

25.808

Totaal 33.537 33.426 33.369 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

33.481

33.961

83


Tabel 10 — 2007-2011

Kampeerterreinen: Aantal toeristische standplaatsen, Totaal aantal toeristische standplaatsen 2007

Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

2009

2010

2011

856 328 1.750 1.544 1.477 1.349 3.928 1.909 4.417

856 328 1.750 1.543 1.504 1.344 3.929 1.895 4.404

861 328 1.750 1.544 1.469 1.346 3.929 1.911 4.480

924 348 1.840 1.528 1.708 1.337 3.950 1.948 4.560

Groningen 4.465 4.478 Fryslân 13.031 13.080 Totaal 17.496 17.558 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

4.477 13.076 17.553

4.483 13.135 17.618

4.640 13.503 18.143

Tabel 11 2011

—

861 328 1.769 1.507 1.451 1.310 3.967 1.894 4.409

2008

Kampeerterreinen: Aantal vaste standplaatsen, 2007Totaal aantal vaste standplaatsen 2007


786 160 1.571 810 1.189 804 3.240 1.504 5.977

2008

2009

2010

2011

771 160 1.563 750 1.195 806 3.198 1.459 5.966

766 160 1.558 762 1.190 805 3.101 1.492 5.982

768 160 1.555 751 1.196 808 3.138 1.494 5.993

927 140 1.695 751 1.147 826 3.350 1.456 5.526

Groningen 3.327 3.244 Friesland 12.714 12.624 Totaal 16.041 15.868 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

3.246 12.570 15.816

3.234 12.629 15.863

3.513 12.305 15.818

84


Tabel 12 — Kampeerterreinen: Aantal overnachtingen toeristische standplaatsen, 2007-2011 Totaal overnachtingen toeristische standplaatsen 2007

2008

Eemsmond 73 71 Groningen-Haren 26 27 Oost-Groningen 155 153 West-Groningen 187 216 Noordoost-Fryslân 121 124 Noordwest-Fryslân 93 106 Waddeneilanden 565 463 Zuidoost-Fryslân 211 208 Zuidwest-Fryslân 584 563 Groningen 441 468 Fryslân 1.574 1.464 Totaal 2.015 1.932 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009 73 27 158 218 71 103 485 214 612 476 1.485 1.961

2010 60 27 170 217 94 115 480 209 584 474 1.481 1.956

2011 50 32 131 197 107 110 513 218 553 411 1.500 1.911

Tabel 13 — Kampeerterreinen: Aantal overnachtingen vaste standplaatsen, 2007-2011 Totaal aantal overnachtingen vaste standplaatsen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

122 30 268 145 213 139 578 222 1004

2008

2009

2010

2011

119 30 250 142 213 123 601 254 1016

117 30 240 139 204 116 588 236 985

113 30 239 137 201 99 600 232 1016

162 27 220 132 223 105 637 237 948

Groningen 565 541 Fryslân 2.157 2.207 Totaal 2.722 2.749 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

527 2.129 2.656

520 2.148 2.667

540 2.150 2.690

85


Tabel 14

—

Recreatiewoningen: Aantal bedrijven, 2007-2011 Aantal bedrijven 2007


2008 10 3 10 8 24 15 74 11 58

2009 10 3 10 8 25 15 75 11 60

Groningen 31 31 Friesland 182 186 Totaal 213 217 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

Tabel 15 2011

—

2010

2011

10 3 10 8 25 15 75 11 60

10 3 10 8 26 15 75 11 60

10 3 13 9 28 19 79 12 70

31 186 217

31 187 218

35 208 243

Recreatiewoningen: Aantal recreatiewoningen, 2007Aantal recreatiewoningen 2007


506 40 1.051 587 1.047 500 3.038 505 3.363

2008 506 40 1.049 586 1.171 525 3.093 513 3.342


2009

2010

2011

512 40 1.063 584 1.221 527 3.062 513 3.347

514 40 1.059 586 1.172 531 3.072 517 3.369

514 40 1.125 590 1.343 590 3.052 580 3.174

2.199 8.670 10.869

2.199 8.661 10.860

2.269 8.739 11.008

86


Tabel 16 2011

—

Recreatiewoningen: Aantal verhuurwoningen, 2007-

Aantal verhuurwoningen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

230 20 418 189 413 199 1.248 189 799

2008 230 20 416 184 477 200 1.266 193 789


Tabel 17 2011

—

2009

2010

2011

233 20 420 182 501 200 1.248 193 788

235 20 406 184 477 200 1.250 195 796

235 20 448 186 627 227 1.237 198 766

855 2.930 3.785

845 2.918 3.763

889 3.055 3.944

Recreatiewoningen: Aantal tweede woningen, 2007-

Aantal tweede woningen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

276 20 633 398 634 301 1.790 316 2.564

2008 276 20 633 402 694 325 1.827 320 2.553


2009

2010

2011

279 20 643 402 720 327 1.814 320 2.559

279 20 653 402 695 331 1.822 322 2.573

279 20 677 404 716 363 1.815 382 2.408

1.344 5.740 7.084

1.354 5.743 7.097

1.380 5.684 7.064

87


Tabel 18 — Recreatiewoningen: Aantal overnachtingen verhuurwoningen, 2007-2011 Aantal overnachtingen verhuurwoningen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

96 13 365 123 371 119 759 135 490

2008 80 13 343 124 400 86 820 126 486

Groningen 596 560 Friesland 1.874 1.918 Totaal 2.470 2.478 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009

2010

2011

80 14 319 117 435 81 827 101 482

79 13 309 114 416 83 821 100 496

79 14 319 115 382 108 730 101 528

530 1.927 2.457

515 1.916 2.431

527 1.848 2.376

Tabel 19 — Recreatiewoningen: Aantal overnachtingen tweede woningen, 2007-2011 Aantal overnachtingen tweede woningen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

28 2 63 40 63 30 179 32 256

2008 28 2 63 40 69 33 183 32 255


2009

2010

2011

28 2 64 40 72 33 181 32 256

28 2 65 40 70 33 182 32 257

28 2 68 40 72 36 182 38 241

134 574 708

135 574 710

138 568 706

88


Tabel 20 — Groepsaccommodaties: Aantal groepsaccommodaties, 2007-2011 Aantal groepsaccommodaties 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

2008 5 2 12 13 20 11 94 24 56

2009 5 2 13 13 22 12 94 24 57

Groningen 32 33 Fryslân 205 209 Totaal 237 242 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

Tabel 21

—

2010

2011

5 2 13 13 22 12 94 24 58

5 2 13 13 22 12 94 24 58

7 2 14 13 27 15 93 29 65

33 210 243

33 210 243

36 229 265

Groepsaccommodaties: Aantal bedden, 2007-2011 Aantal bedden 2007


109 137 362 630 558 452 6.315 1.458 3.507

2008 109 137 367 630 596 488 6.220 1.478 3.533


2009

2010

2011

109 137 357 630 594 488 6.226 1.478 3.549

109 138 357 630 594 488 6.241 1.478 3.569

133 162 361 660 646 608 6.081 1.801 3.600

1.233 12.335 13.568

1.234 12.370 13.604

1.316 12.736 14.052

89


Tabel 22 2011

—

Groepsaccommodaties: Aantal overnachtingen, 2007-

Aantal overnachtingen (x 1000) 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

10 20 27 21 18 64 549 85 226

2008 10 20 26 19 19 64 521 114 232

Groningen 77 75 Fryslân 941 949 Totaal 1.018 1.025 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009

2010

2011

11 20 26 20 21 64 551 108 226

11 18 23 20 21 58 541 106 212

10 15 21 24 25 78 485 106 186

77 970 1.047

72 939 1.011

71 880 951

90


Tabel 23

—

Jachthavens: Aantal jachthavens, 2007-2011 Aantal jachthavens 2007


10 3 23 12 26 55 4 13 140

2008

2009

10 3 23 12 27 55 4 13 140


Tabel 24

—

2010

2011

10 3 23 12 27 55 4 13 140

10 3 23 12 27 55 4 13 140

10 3 26 13 28 62 4 15 149

48 239 287

48 239 287

52 258 310

Jachthavens: Totaal aantal ligplaatsen, 2007-2011 Totaal aantal ligplaatsen 2007


962 743 1.799 1.426 3.852 7.007 667 2.221 17.391

2008 969 693 1.793 1.426 3.889 7.088 662 2.221 17.453


2009

2010

2011

969 693 1.793 1.426 3.895 7.089 662 2.221 17.435

970 693 1.693 1.426 3.945 7.089 662 2.188 17.416

980 643 1.731 1.491 3.824 7.374 672 2.568 20.320

4.881 31.302 36.183

4.782 31.300 36.082

4.845 34.758 39.603

91


Tabel 25 — 2007-2011

Jachthavens: Totaal aantal passantenligplaatsen,

Totaal aantal passantenligplaatsen 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen

2008

2009

2010

2011

310 75 497

317 75 515

317 75 515

317 75 515

322 80 584

West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

281 430 1.230 537 113 2.624

281 437 1.225 542 113 2.620

281 437 1.225 542 113 2.620

281 477 1.225 542 111 2.623

311 400 1.339 542 300 4.180

Groningen Fryslân Totaal

1.163 4.934 6.097

1.188 4.937 6.125

1.188 4.937 6.125

1.188 4.978 6.166

1.297 6.761 8.058


Tabel 26 2011

—

Jachthavens: Totaal aantal vaste ligplaatsen, 2007-

Totaal aantal vaste ligplaatsen 2007

2008

2009

2010

2011

Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden

652 668 1.302 1.145 3.422 5.777 130

652 618 1.278 1.145 3.452 5.863 120

652 618 1.278 1.145 3.458 5.864 120

653 618 1.178 1.145 3.468 5.864 120

658 563 1.147 1.180 3.424 6.035 130

Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

2.108 14.767

2.108 14.833

2.108 14.815

2.077 14.793

2.268 16.140

Groningen Fryslân

3.767 26.204

3.693 26.376

3.693 26.365

3.594 26.322

3.548 27.997

Totaal

29.971

30.069

30.058

29.916

31.545


92


Tabel 27 — 2007-2011

Jachthavens: Aantal verhuurde vaste ligplaatsen, Totaal aantal verhuurde vaste ligplaatsen 2007


634 646 862 1.022 2.902 5.008 129 1.746 13.383

2008 620 562 884 1.017 2.888 5.094 120 1.733 13.529


Tabel 28

—

2009

2010

2011

631 562 896 1.017 2.889 5.068 120 1.733 13.427

624 562 904 1.030 2.935 5.050 129 1.599 13.248

612 561 791 1.059 3.021 5.631 124 1.769 14.078

3.106 23.237 26.343

3.120 22.961 26.081

3.023 24.623 27.646

Jachthavens: Aantal overnachtingen, 2007-2011 Aantal overnachtingen (x 1.000) 2007


32 32 43 51 145 250 6 87 669

2008 31 28 44 51 144 255 6 87 676

Groningen 158 154 Friesland 1.158 1.168 Totaal 1.317 1.322 Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

2009

2010

2011

32 28 45 51 144 253 6 87 671

31 28 45 52 147 253 6 80 662

31 28 40 53 151 282 6 88 704

155 1.162 1.317

156 1.148 1.304

151 1.231 1.382

93


Tabel 29

—

Jachtverhuur: Totaal aantal bedrijven, 2007-2011 Totaal aantal bedrijven 2007


2 1 5 2 13 28 1 6 117

2008 2 2 5 2 13 27 1 6 117


Tabel 30

—

2009

2010

2011

2 2 5 2 13 27 1 6 118

2 2 5 2 13 27 1 6 117

2 2 7 2 12 32 1 7 114

11 165 176

11 164 175

13 166 179

Jachtverhuur: Totaal aantal verhuurboten, 2007-2011 Totaal aantal verhuurboten 2007


12 13 27 16 147 373 19 66 2.150

2008 12 16 27 16 147 367 18 71 2.108


2009

2010

2011

12 16 27 16 147 370 18 71 2.156

12 16 27 16 136 380 18 61 2.138

13 16 37 45 90 417 19 76 2.253

71 2.762 2.833

71 2.733 2.804

111 2.855 2.966

94


Tabel 31 2011

—

Jachtverhuur: Totaal aantal kajuitmotorboten, 2007Totaal aantal kajuitmotorboten 2007


0 0 25 10 64 132 0 44 449

2008 0 3 25 10 64 130 0 49 453


Tabel 32 2011

—

2009

2010

2011

0 3 25 10 64 131 0 49 464

0 3 25 10 64 139 0 39 467

0 3 35 10 26 163 1 54 494

38 708 746

38 709 747

48 738 786

Jachtverhuur: Totaal aantal kajuitzeilboten, 2007Totaal aantal kajuitzeilboten 2007


0 0 0 0 5 29 0 0 406

2008 0 0 0 0 5 29 0 0 405


2009

2010

2011

0 0 0 0 5 30 0 0 405

0 0 0 0 5 32 0 0 403

0 0 0 0 5 72 0 0 617

0 440 440

0 440 440

0 694 694

95


Tabel 33

—

Jachtverhuur: Totaal aantal zeilboten, 2007-2011 Totaal aantal zeilboten 2007


2009

2010

2011

12 13 2 6 70 142 18 21 1.072

12 13 2 6 70 142 18 21 1.096

12 13 2 6 59 142 18 21 1.081

13 13 2 35 56 148 18 21 919


33 1.347 1.380

33 1.321 1.354

63 1.162 1.225

Tabel 34

—

12 13 2 6 70 145 19 21 1.121

2008

Jachtverhuur: Totaal aantal platbodems, 2007-2011 Totaal aantal platbodems 2007


0 0 0 0 8 67 0 1 174

2008

2009

2010

2011

0 0 0 0 8 66 0 1 178

0 0 0 0 8 67 0 1 191

0 0 0 0 8 67 0 1 187

0 0 0 0 3 34 0 1 223


0 267 267

0 263 263

0 261 261

96


Tabel 35 — Jachtverhuur: Aantal overnachtingen kajuitmotorboten, 2007-2011 Overnachtingen kajuitmotorboten ( x 1.000) 2007 Eemsmond Groningen-Haren Oost-Groningen West-Groningen Noordoost-Fryslân Noordwest-Fryslân Waddeneilanden Zuidoost-Fryslân Zuidwest-Fryslân

0 0 14 0 16 52 0 20 177

2008

2009

0 2 13 0 5 51 0 24 194


Tabel 36 — 2007-2011

2010

2011

0 0 15 0 4 35 0 18 158

0 0 15 0 5 38 0 19 176

0 0 14 0 2 55 0 21 144

15 215 230

15 238 253

14 223 237

Jachtverhuur: Aantal overnachtingen kajuitzeilboten, Overnachtingen kajuitzeilboten ( x 1.000) 2007


0 0 0 0 0 8 0 0 109

2008

2009 0 0 0 0 0 4 0 0 68


2010

2011

0 0 0 0 0 9 0 0 76

0 0 0 0 0 4 0 0 56

0 0 0 0 0 5 0 0 76

0 85 85

0 60 59

0 81 76

97


Tabel 37 2011

—

Brug- en sluistellingen: passages Groningen, 2007-

2007 Brug Roodehaan De Groeve Noord De Groeve Zuid Dorkwerdersluis Eexterbrug Euvelgunnerbrug Farmsum zeesluis Gaarkeuken Hunsingoersluis Kinderverlatenbrug Lauwersoog (Robbengatsluis) Lalleweer Meedenerbrug Oostersluis Rengersbrug Boterdiepbrug Slochtersluis

2008

2009

2010

2011

8.841 2.615 1.793 5.919 * 4.864 6.158 7.192 1.349 731

9.503 2.561 2.321 6.116 * 3.499 5.935 7.328 1.354 677

9.051 4.352 3.668 6.653 * 3.489 6.180 7.651 1.627 400

6.502 3.159 2.680 5.251 895 3.309 4.909 6.276 1.114 351

7.143 2.272 1.852 5.548 * 3.184 4.946 6.880 1.186 264

13.834 570 1.307 7.642 2.809 * *

14.647 * * 7.446 1.788 417 330

15.538 * * 7.853 2.347 355 319

13.124 * 978 6.721 2.419 180 304

12.648 * * 6.322 2.345 270 *

Bron: Provincie Groningen, 2012

98


Tabel 38

—

Brug- en sluistellingen: passages Fryslân, 2007-2011 2007

Meineslootbrug Brug Oudeschouw Damsluis Brug Follega Brug Warns Brug Heerenzijl Hooidambrug Janesloot Johan Frisosluis Klaarkampsterbrug Linthorst Homansluis Brug Aldeboarn Nieuwe Lemstersluis Princes Margrietsluis Nije Sansleatbrege Scharsterbrug Sudergoabrêge Tjerk Hiddessluizen Brug Uitwellingerga Willem Loresluis Bron: Provincie Fryslân 2012

9.147 16.365 1.526 29.292 43.014 29.530 11.593 22.063 35.119 12.193 25.389 2.508 13.465 27.411 15.177 20.847 23.094 12.510 27.787 15.122

2008 18.401 15.323 * 26.945 46.605 31.531 11.288 * 39.212 * 25.642 2.571 14.260 26.463 15.567 21.334 22.161 11.952 29.513 14.756

2009 25.299 15.998 1.053 32.568 46.907 30.625 15.708 26.698 39.496 * 25.695 2.504 11.591 27.180 17.731 17.756 21.510 13.789 29.697 13.056

2010 22.058 14.746 1.284 31.380 45.288 28.837 * * 38.962 11.248 25.620 2.557 16.122 26.306 15.044 19.355 21.697 12.810 27.063 15.553

2011 20.813 14.808 1.339 30.739 44.879 27.435 * 23.266 38.246 10.252 25.110 2.545 15.779 20.848 15.643 18.386 21.816 11.489 27.026 15.536

Cijfers zijn over de periode april t/m oktober uit de lijst verwijderd: Jelteslootbrug, Spannenburg en stroobos/Schuilenburg toegevoegd zijn de volgende vier bruggen: brug Follega, brug Warns, Nije Sansleatbrêge en brug Uitwellingerga

99


Tabel 39 – Bezoekcijfers dagattracties, 2007-2011 Row Labels Aardewerkfabriek Altena-Krooyenga Abel Tasmankabinet Abrrahams mosterdmakerij Activiteitenboerderij Fjouwerhusterpleats Aldheidskeamer Uldrik Bottema Antiek Boerderij "De Marpleats" Appartementen De Klokkenstoel AquaZoo Friesland B en B & Ambachtelijk Zadelmakerij Museum Beeldenmuseum Herintredend Snoeihout Bezoekerscentrum Appelscha Bezoekerscentrum Molen De Zwaluw Bezoekerscentrum Nationaal Park Alde Feanen Bezoekerscentrum Schiermonnikoog Boerderij Diek'n Boerderij Museum Duurswold Bonifatiuskapel Botanische tuin De Kruidhof Camping De Bronzen Eik Camping 't Hop V.O.F. Cultuur Historisch Kookmuseum Cultuur Historisch museum "De Sûkerei" Cultuurhistorisch Museum De Wemme Cultuur-Historisch Museum Sorgdrager De Bildtse Slag De Hege Gerzen De Leeuwenborg Recreatie BV De Lindelaar De Seedykstertoer De Stiennen Flier De Theefabriek De Twirre / De Stripe / Annage De Vries Indoor Karting De Welle Dekema State D'Elf Ieken Doe- en Kijk-centrum Nooitgedagt Domies Toen Botanische Tuin Doolhofpark Bakkeveen Duikmuseum Lemmer Duinen Zathe Eise Eisinga Planetarium Epema-State

2007

2008

2009

2010

2011

* 1.000 7.500 8.500 560 * * 165.000 * * 170.000 1.900 *

* 1.000 7.500 9.000 510 * * 165.000 * * 174.000 2.000 *

* 1.000 7.500 * 530 * * 165.000 * * 184.000 2.000 *

* * 7.500 * 490 * * 155.000 * * 180.000 1.500 *

* * 7.500 * 490 * * 155.000 * * 180.000 2.662 40.000

61.000 * 1.475 20.507 13.000 * * * * 3.700 13.800 71.000 9.000 * * * 263.000 50.000 5.800 * 388.816 8.362 * 3.570 6.373 * * * 42.806 1.000

50.000 * 1.450 16.828 17.000 * * * 4.000 4.100 13.750 69.000 9.500 * * * * 50.000 5.800 * 400.000 8.114 * 3.710 6.600 * * * 51.571 4.200

50.000 * 1.550 12.396 17.000 * * * 4.100 3.700 11.630 60.000 9.900 * * * * 50.000 5.800 * * 7.019 * 3.930 6.780 * * * 46.029 4.300

50.000 * 600 * 17.000 * * * 4.500 4.050 11.739 62.000 * * * * * 50.000 5.800 * * 11.856 * 4.106 6.980 * * * 45.416 5.200

50.000 0 600 * 17.600 800 1.000 * 4.500 4.050 11.739 0 * 19.000 964 15.875 * 50.000 5.800 * * 9.072 2.000 4.106 6.980 * * * 46.649 5.200 100


Row Labels Euro Kartracing Groningen Fogelsangh-State Fontana Bad Nieuweschans Fries Museum Fries Scheepvaartmuseum Frysk Lânbou Museum Gem. Centrum voor Natuur en Landschap Gemeentemuseum Het Hannemahuis Glasblazer Jip Grafisch Museum Groninger Museum Groninger Schaatsmuseum Haga boterdrabbelkoekfabriek De Friese Sjees Harlinger Aardewerk Museum Het Eerste Friese Schaatsmuseum Het IJstijdenmuseum Het kleine Boerenmuseum Het Nationale Modelspoormuseum Holland Casino Groningen Holland Casino Leeuwarden Hortus Haren Houtbouwmuseum De Helling Indoor Karting Berlikum Indoor Karting Leeuwarden Indoor Karting Poleposition Indoor Kartracing Veendam Informatiecentrum De Noordwester Informatiecentrum Mar en Klif It Gysbert Japicxhûs It Kokelhûs fan Jan en Sjut Johan's Outdoor fitness Centrum Jopie Huisman Museum Kaarsenmakerij JoHpie Kaarsenmakerij Wilhelmus Kaasboerderij De Deelen Kaatsmuseum Kameleondorp Terherne Kapiteinshuis Pekela Karmelklooster Kazemattenmuseum Kerkmuseum Kinder Party Centrum Apekooi Kinderboerderij Anna Zijlstrahoeve Kinderboerderij De Naturij Kinderwagenmuseum Klokkengieterijmuseum

2007

2008

2009

2010

2011

* 5.000 204.500 47.823 24.895 10.010 23.635 3.750 * 5.678 194.631 650 4.500 500 20.000 13.102 * 20.351 341.929 * 46.279 * * * * * 14.200 15.000 348 1.250 * 49.000 * 24.000 11.000 1.200 60.000 1.030 18.000 13.706 1.112 * 15.000 115.000 2.100 4.595

* 5.000 200.000 58.936 24.085 10.000 20.555 5.000 * 4.910 257.416 330 4.500 500 20.000 16.800 * 17.177 308.403 * 38.085 * * * * * 15.312 30.362 * 925 * 52.000 * 35.000 11.000 1.100 20.000 1.158 18.000 12.806 350 * 15.000 120.000 1.750 4.755

* 5.000 202.900 65.784 23.521 20.000 24.500 8.504 * 6.733 227.700 550 4.500 500 22.000 18.000 * 18.151 265.001 * 27.160 * * * * * 15.110 32.968 * 1.201 * 49.000 * 44.500 12.000 1.500 12.000 650 18.000 10.929 400 * 15.000 110.000 1.500 5.902

* * 200.800 43.116 16.818 17.000 20.724 8.368 * 6.858 88.469 475 * * * 17.000 * * 243.611 * 29.700 * * * * * 16.058 30.000 * 620 * * * 44.500 * 1.100 18.000 * * 14.055 260 * 10.000 120.000 1.000 *

* 4.000 204.200 27.995 22.600 13 20.724 8.368 * 6.858 214 475 * * 20.000 38 * * 243.611 * 57.000 * * 15.000 * * 15.498 15 * 720 0 * * 44.500 * 700 10.000 1.806 * 28.000 260 * 10.000 130.000 800 7.089 101


Row Labels Klokmakerij Den Heyer Klompenmuseum Klooster Ter Apel Koeienmuseum Koffie- en winkelmuseum Koninklijke Tichelaar Makkum Kostuummuseum De Gouden Leeuw Kunsthuis Kort Laagveenderij Museum It Damshûs Landbouw en Juttersmuseum Swartwoude Landbouwmuseum De Brink Landbouwmuseum 't Rieuw Landgoed "De Boschplaatse" Landgoed Fraeylemaborg Landgoed Verhildersum Martinitoren Menkemaborg Mineralogisch Museum Miniatuurpark Appelscha Minicamping Nij Wybranda Molen De Rat Molen 't Lam Monkey Donky Munt- en Penningkabinet Museum 1939-1945 Museum Ald Slot Museum Bakkerij Mendels Museum Belvédère Museum 'De Striid tsjin it Wetter' Museum De Trije Gritenijen Museum De Verzamelaar Museum en Zeeaquarium Delfzijl Museum Grutterswinkel Museum Hindeloopen Museum It Braakhok Museum It Earmhûs Museum J. de Vries Museum Lammert Boerma Museum Lemster Fiifgea Museum Martena Museum Oold Ark Museum Ruurd Wiersma Hûs Museum Sint Bernardushof Museum 'Slag bij Heiligerlee' Museum Smallingerland Museum Stad Appingedam

2007

2008

2009

2010

2011

* 8.454 37.077 * * 30.000 4.900 9.000 8.135 15.300 1.850 3.289 * 75.784 16.250 25.500 28.119 1.629 * * * * 9.725 1.280 * 3.497 150 45.000 700 1.233 190 14.285 14.850 7.197 163 * * 1.900 1.298 10.894 * 2.024 6.000 2.753 11.500 4.703

* 9.118 34.368 * * 30.000 4.900 9.000 9.304 14.600 1.600 2.530 * 76.037 20.410 35.711 25.156 1.029 * * * * 6.773 1.310 * 2.788 360 35.000 800 1.025 182 15.390 14.750 6.747 421 * * 1.800 2.000 7.906 * 1.565 6.000 3.078 10.100 5.229

* 8.560 36.986 * * 30.000 4.900 8.000 9.494 14.550 1.050 3.100 * 82.527 15.200 42.005 23.172 1.392 * * * * * 945 * 2.016 360 39.000 700 986 191 15.311 17.350 6.533 251 * * 1.300 1.827 9.107 * 2.054 7.500 4.099 10.100 6.706

* 8.685 33.558 * * * * 8.000 * 12.180 1.000 * * 68.789 18.700 40.000 23.096 960 * * * * * 1.003 * * * 45.000 * 1.348 198 16.352 15.300 6.671 324 * * 1.100 1.734 9.000 * 2.047 * * * 9.673

* 7.486 37.085 * * * * 8.000 19.424 12.180 1.000 * * 65 22.750 80 23.096 987 * 25 * * * 0 * * * 43 * 1.348 198 16.352 15.300 6671 324 * * 1.100 500 9.000 2.300 2.047 6.600 * * 9.673 102


Row Labels Museum Stedhûs Sleat Museum Stoomgemaal Winschoten Museum 't Kiekhuus Museum voor Kerkelijke Kunst Museum Warkums Erfskip Museum Wierdenland Museum Willem van Haren Museumboerderij Hermans Museumboerderij Ot & Sien Museumspoorlijn STAR Nôtmûne Koartwâld Nationaal Rijtuigmuseum Nationaal Vlechtmuseum Noordwolde Natuurcentrum Ameland Natuurmuseum Dokkum Natuurmuseum Fryslân Natuurmuseum Groningen Nederlands Opel museum Nederlands Strijkijzer-Museum Nederlands Stripmuseum Noordelijk Bus Museum Noordelijk Scheepvaartmuseum Oerka Museum Openlucht zwembad De Sawn Stjerren Openluchtmuseum Het Hoogeland Optiekmuseum Oranjekamer Oudheidkamer Bolsward Oudheidkamer Dantumadeel Oudheidkamer Mr.Andreae Oudheidkamer Uithuizermeeden Paintballcentrum Bullet Factory Pakhuis Koophandel "t andere museum Parc Emslandermeer Pension "Stee en Stoetje" Poppentheater & museum Popta Slot - Heringa State Porselein Dierenpark Princessehof Keramiekmuseum Pronkkeamer Abe Lenstra Stadion Radio- en Speelgoedmuseum Recreatiecentrum Dundelle Reddingsmuseum Abraham Fock Reinhart Orchideeën Rijwiel- en bromfietsmuseum Rondvaart- en partyboot Dekker

2007

2008

2009

2010

2011

* 1.900 275 2.811 0 3.000 17.152 * * 26.000 * 18.663 8.546 74.700 1.578 42.655 24.304 * 1.100 37.000 1.492 21.900 250 33.630 12.035 750 * * 359 400 1.350 * 2.000 175.000 * * 3.316 * 30.600 * * 26.350 52.100 * * *

9.425 2.700 * 3.221 2.000 3.000 12.069 * * 31.500 * 15.088 8.490 68.700 1.765 43.065 24.000 * 900 39.000 1.066 23.530 * 41.599 11.788 720 * * 277 540 1.643 * 2.200 155.000 * * 2.980 * 23.700 * * 32.000 41.500 15.000 * *

* 2.700 * 2.946 5.000 7.073 9.107 * * 25.177 * 17.536 9.965 91.475 1.412 37.792 * * 900 41.000 1.100 54.423 * 41.893 14.468 650 * * 337 554 1.600 * 1.800 140.000 * * 2.869 * 39.242 * * 34.000 65.000 15.000 * *

* * * 2.512 2.000 7.770 10.414 * * 28.630 * 15.230 * 94.374 1.715 48.667 * * * 43.000 * 26.975 * 36.439 15.976 420 * * 365 610 1.565 * 1.500 135.000 * * 3.991 * 29.525 * * 29.000 69.000 * * *

* * * 1.500 800 7.770 10.414 * * 28.630 * 14.730 19.000 94.374 3.137 79.143 * * * 43.000 * 23 * 36.439 14.814 420 * * 450 602 1.565 * 1.500 135.000 1.000 * 3.991 * 29.525 * 1.256 35 69.000 * * 15.000 103


Row Labels Rondvaartbedrijf Zeehond Scheepswerf en garnalenfabriek Moddergat Schelpenmuseum Paal 14 Schierstins Schilder- en bakkerijmuseum 't Steenhuus Simke Kloostermanhûs Slaait'nhoes Slijterij Weduwe S. Joustra & Zn Sonnema BV Speelpark Sanjesfertier Spoorwegattributen-expositie Sport- & vakantiepark Het Pagedal Sport en Recreatiebad De Blauwe Golf Sport- en Recreatiecentrum Thialf Sportcentrum Kardinge Sportfondsen Pekela B.V. Sportfondsen-terschelling N.V. Sportvisserij Dageraad Star Stichting Aldfaers Erf Route Stichting Kinderboek Cultuurbezit Stichting Museum Joure Stichting Museum Tromp's Huys Stichting Recreatie Nienoord Stichting Talant Kinderboerderij It Buthus Stichting Vesting Bourtange Stichting Visserijmuseum 'Aike van Stien' Streekhistorisch Centrum Streekmuseum De Oude Wolden Streekmuseum Het Admiraliteitshuis Streekmuseum/Volkssterrenwacht Burgum Strijkijzermuseum Bouten van Boudje Subtropisch Zwemparadijs Tropiqua Sybrandy's Ontspanningspark 't Fiskershuske Technisch doe-centrum Aeolus Terschelling museum 't Behouden Huys Theeschenkerij De Heale Moanne Themapark De Spitkeet TIP Gorredijk Titus Brandsma Museum Toankamer 't Ponthûs Tolhuisbad Traditiekamer vliegbasis Leeuwarden Tresoar Tropische Kas

2007

2008

2009

2010

2011

15.000 * 3.935 4.889 3.260 200 * 3.950 10.000 55.477 500 12.000 410.000 400.000 446.000 76.350 69.050 4.175 * 34.500 865 22.009 5.470 306.000 26.200 83.333 990 3.851 1.792 6.813 7.124 10 219.551 44.500 14.570 * 14.500 500 9.300 4.500 1.600 1.000 167.852 250 39.434 2.921

15.000 * 4.749 3.651 3.050 50 * 3.950 10.000 50.540 400 * 412.213 390.000 432.000 87.500 71.865 4.152 * 32.250 835 24.200 4.688 304.000 25.904 80.000 1.212 4.420 1.965 5.013 8.167 * 219.006 44.000 14.101 * 14.200 500 10.000 4.610 2.180 1.050 170.000 350 39.421 3.800

* * 4.982 5.465 2.750 150 * 3.950 10.000 44.907 400 * * 380.000 391.000 65.346 67.343 4.100 * 31.500 1.017 22.276 4.710 295.000 22.465 84.000 1.372 4.326 3.221 4.878 6.547 * 221.202 44.000 13.690 * 14.500 750 9.200 3.900 1.600 1.000 151.403 300 48.183 3.800

* * 4.931 4.694 * * * 3.950 10.000 41.955 * * * 350.000 370.000 66.862 66.251 3.223 * 30.500 963 23.608 6.569 220.890 18.062 85.000 1.425 3.718 * 4.658 6.367 * 226.905 39.500 12.821 * 14.000 * 10.000 3.960 * * 151.194 250 49.671 *

* * 5.000 8.674 2.858 * * 3.950 0 41.955 * * 260.000 413.500 375.000 66.862 66.251 3.223 20.325 64 963 23.608 6.569 220.890 15.062 101.300 1.425 3.718 * 4.690 6.367 * 226.905 39.500 12.521 * 15.000 * 10.000 3.960 * * 151.194 250 52 6.000 104


Row Labels Tsjerke en Uniastate Bears Universiteitsmuseum Us Heit Varend Friesland Veenkoloniaal Museum Vestingmuseum Nieuweschans Vestingmuseum Oudeschans Visserijmuseum Vogelopvangcentrum De Fugelpits Volkenkundig Museum Groningen Vuurtoren Ameland Vuurtoren Vlieland VVV Molenmuseum Waddencentrum Pieterburen Wonderwereld Zeehondencrèche Zwembad It Paradyske Zwembad de Frosk Zwembad De Kûpe Zwembad It Rak Zwembad Vitaloo Bolsward Zwembad Wettervlecke Zwemcentrum Kollum (blank)

2007

2008

2009

2010

2011

2.467 9.250 * * 21.987 471 1.500 4.000 * 0 71.500 12.000 5.093 * 39.000 150.000 * 130.000 107.000 * * 52.000 * *

2.524 15.015 * * 28.841 498 1.500 4.510 * 0 71.500 12.000 4.597 * 39.000 140.000 * 128.000 115.000 * * 55.000 * *

2.350 15.500 * * 27.321 297 1.250 5.000 * 0 64.500 10.500 5.243 * 39.000 * * 128.000 140.000 * * 57.000 * *

2.019 * * * 27.003 285 * * * 0 64.500 * 4.188 * * * * * * * * 55.000 * *

2.000 * * 0 27.003 285 * * * 0 64.500 * 4.072 * * * * * * * * 55.000 * 3.000

Bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen

105


Tabel 40

—

Beschrijving SBI-codes Recreatie en Toerisme

Sector Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Detailhandel/groothandel Logiesverstrekking Logiesverstrekking

SBI 2008 45194 46492 46493 4730 47642 47643 47644 47722 47781 55101 55102

Wegingsfactor 1 1 1 0,1 1 1 1 0,3 0,3 1 1

Logiesverstrekking Logiesverstrekking Logiesverstrekking Logiesverstrekking Horeca Horeca

55201 55202 5530 5590 56101 56102

1 1 1 1 1 1

Horeca Horeca Vervoer

56103 5630 4910

1 1 0,1

Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer Vervoer

4932 49391 5010 5030 5110 5222 5223 7911 7912 7990

0,1 1 0,5 0,1 0,1 0,1 0,1 1 1 1

Beschrijving 2008 Handel in en reparatie van caravans Groothandel in watersportartikelen Groothandel in kampeerartikelen (geen caravcans) Benzineservicestations Winkels in watersportartikelen Winkels in sportartikelen (geen watersport) Winkels in kampeerartikelen (geen caravans) Winkels in lederwaren en reisartikelen Winkels in fotografische artikelen Hotel restaurants Hotels (geen hotel-restaurants), pensions en conferentieoorden Verhuur van vakantiehuisjes en appartementen Jeugdherbergen en vakantiekampen Kampeerterreinen Overige logiesverstrekking Restaurants Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, eetkramen e.d. IJssalons Cafés Personenvervoer per spoor (geen tram of metro) Vervoer per taxi Ongeregeld personenvervoer over de weg Zee- en kustvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Binnenvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Personenvervoer door de lucht Dienstverlening voor vervoer over water Dienstverlening voor de luchtvaart Reisbemiddeling Reisorganisatie Informatieverstrekking op het gebied van toerisme en reserveringsbureaus

Bron: IPO: De Landelijke R&T Standaard. 2009

106


WegingsSector SBI 2008 factor Beschrijving 2008 Sport 85511 1 Zeil- en surfscholen Sport 85519 0,3 Overig sport- en recreatieonderwijs Sport 9311 0,3 Exploitatie van sportaccommodaties (zwembaden + overig) Sport 93111 0,3 Exploitatie van zwembaden Sport 93112 0,3 Exploitatie van sporthallen, -zalen, en gymzalen Sport 93113 0,3 Exploitatie van sportvelden Sport 93119 0,3 Exploitatie van overige sportaccommodaties Sport 9312 0,3 Buitensport Sport 93121 0,3 Veldvoetbal Sport 93122 0,3 Veldsport in teamverband (geen voetbal) Sport 93123 0,3 Atletiek Sport 93124 0,3 Tennis Sport 93125 0,3 Paardensport, inclusief maneges Sport 93126 0,3 Wielersport Sport 93127 0,3 Auto- en motorsport Sport 93128 0,3 Wintersport Sport 93129 0,3 Overige buitensport Sport 9313 1 Fitnesscentra Sport 9314 0,3 Binnensport Sport 93141 0,3 Individuele zaalsport Sport 93142 0,3 Zaalsport in teamverband Sport 93143 0,3 Kracht- en vechtsport Sport 93144 0,3 Bowlen, kegelen, biljarten e.d. Sport 93145 0,3 Denksport Sport 93146 0,3 Sportscholen Sport 93149 0,3 Overige binnensport en omnisport Sport 93151 0,3 Zwem- en onderwatersport Sport 93152 0,3 Roei-, kano-, zeil- en surfsport e.d. Sport 93191 0,3 Beroepssportlieden Sport 93192 1 Hengelsport Bron: IPO: De Landelijke R&T Standaard. 2009

107


Sector Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Cultuur, recreatie en amusement Overig Overig

SBI 2008 5914 90011 90013 90041 90042 91021 91022 91041 91042 93211 93212 5914 90011 90013 90041 90042 91021 91022 91041 91042 3012 77111

Wegingsfactor 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0,1

Overig

7712

0,3

Overig Overig Overig Overig Overig Overig Overig Overig Overig

7721 7734 8230 92001 92009 93299 9604 3012 77111

1 0,3 1 1 1 1 1 1 0,1

Overig

7712

0,3

Overig 7721 1 Overig 7734 0,3 Overig 8230 1 Overig 92001 1 Overig 92009 1 Bron: IPO: De Landelijke R&T Standaard. 2009

Beschrijving 2008 Bioscopen Beoefening van podiumkunst Circus en variété Theaters en schouwburgen Evenementenhalllen Musea Kunstgalerieën en expositieruimten Dieren en plantentuinen, kinderboerderijen Natuurbehoud Pret- en themaparken Kermisattracties Bioscopen Beoefening van podiumkunst Circus en variété Theaters en schouwburgen Evenementenhalllen Musea Kunstgalerieën en expositieruimten Dieren en plantentuinen, kinderboerderijen Natuurbehoud Bouw van sport- en recreatievaartuigen Verhuur van personenauto's en lichte bedrijfsauto's (geen operational lease) Verhuur en lease van bestel en vrachtauto's, autobussen en campers Verhuur en lease van sport- en recreatieartikelen Verhuur en lease van schepen Organiseren van congressen en beurzen Loterijen en kansspelen Exploitatie van amusements- en speelautomaten Overige recreatie n.e.g. (geen jachthavens) Sauna's, solaria, baden e.d. Bouw van sport- en recreatievaartuigen Verhuur van personenauto's en lichte bedrijfsauto's (geen operational lease) Verhuur en lease van bestel en vrachtauto's, autobussen en campers Verhuur en lease van sport- en recreatieartikelen Verhuur en lease van schepen Organiseren van congressen en beurzen Loterijen en kansspelen Exploitatie van amusements- en speelautomaten

108


Tabel 41

—

Beschrijving SBI-codes Watersport

Sector Jachthavens Bootverhuur Zeilscholen Passagiersvaart

SBI-2008 93291 7721 85511 5010

Wegings-factor 1 0,8 1 0,5

Passagiersvaart

5030

0,8

Passagiersvaart Passagiersvaart Jachtwerven

7734 93193 3011

0,8 1 0,3

Jachtwerven Jachtwerven Overige watersportgebonden industrie

3012 3315 1392

1 0,5 0,5

Overige watersportgebonden industrie Overige watersportgebonden industrie Watersportgebonden handel en diensten

2811 31011 4614

0,5 0,5 0,3


4618

0,3

Watersportgebonden handel en diensten Watersportgebonden handel en diensten Watersportgebonden handel en diensten Watersportgebonden handel en diensten Watersportgebonden handel en diensten Bron: Provincie Fryslân

5222 46492 47642 93151 93192

0,1 1 1 0,3 1

Omschrijving Jachthavens Verhuur van sport- en recreatieartikelen Zeil- en surfscholen Zee- en kustvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Binnenvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Verhuur en lease van schepen Verzorgen van vistochten Bouw van schepen (geen sport- en recreatievaartuigen) Bouw van sport- en recreatievaartuigen Reparatie en onderhoud van schepen Vervaardiging van geconfectioneerde art. van textiel (geen kleding) Vervaardiging van motoren en turbines Interieurbouw Handelsbemiddeling in machines, techn. benodigdheden en schepen Handelsbemiddeling gespecialiseerd in overige goederen Dienstverlening voor vervoer over water Groothandel in watersportartikelen Winkels in watersportartikelen Zwem- en onderwatersport Hengelsport

109

110

Voor meer informatie: European Tourism Futures Institute Website:

Recommend Documents