European Tourism Futures Institute. Toekomstscenario s Veenhuizen in 2025

European Tourism Futures Institute

Toekomstscenario’s Veenhuizen in 2025

Scenario’s Veenhuizen 2025

Voorwoord In de periode maart – juli 2011 zijn samen met vertegenwoordigers van bedrijven, overheden en overige instellingen in Veenhuizen drie bijeenkomsten gehouden onder leiding van het European Tourism Futures Institute (EFTI) met het doel om gezamenlijk te komen tot een aantal toekomstscenario’s voor Veenhuizen. Aanleiding voor het ontwikkelen van deze toekomstscenario’s was de vraag in welke richting Veenhuizen zich verder zou moeten of kunnen ontwikkelen en met welke invloeden van buitenaf daarbij rekening gehouden moet worden. In dit project is naast Veenhuizen ook Frederiksoord benoemd, omdat het gedachtegoed van de Maatschappij van Weldadigheid niet alleen in Veenhuizen maar ook in Frederiksoord terug te vinden is. Met andere woorden er is een historische binding tussen beide gebieden. Hoewel dit project zich vooral op Veenhuizen concentreert zal in de uitwerking ook beperkt aandacht worden besteed aan de ontwikkeling van Frederiksoord. Vanaf deze plaats willen we de vertegenwoordigers van diverse bedrijven en organisaties in en rondom Veenhuizen, die meegewerkt hebben aan dit project, bedanken voor hun constructieve bijdragen en de prettige samenwerking.

European Tourism Futures Institute Leeuwarden, december 2011


Toekomstscenario’s: Veenhuizen in 2025 European Tourism Futures Reports 1 ISSN: 2212-9804 Project Manager: Johan Kasper www.etfi.eu / [email protected]

2


Inhoudsopgave 1. 2.

Inleiding De stap naar scenario’s Scenario 1: Geen Wereld Erfgoed/Alle PI’s open Scenario 2: Wel Wereld Erfgoed/Alle PI’s open Scenario 3: Geen Wereld Erfgoed?Alle PI’s dicht7 Scenario 4: Wel wereld Erfgoed?Alle PI’s dicht Beschrijving van de scenario’s 3.1. Historische Kolonie Veenhuizen 3.2. Heritage Expeditie Veenhuizen 3.3. Retraite Resort Veenhuizen 3.4. Wellness world Veenhuizen 3.5. De bijzondere positie van Frederiksoord in dit project

3 4 6 6 7 7 9 11 13 15 17 19

4.

Analyse en strategie 4.1. Inleiding 4.2. Kansen en bedreigingen en strategie per scenario Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4

21 21 22 22 23 24 25

5.

Referenties

27

3.

3


1.

Inleiding

De ingrediënten voor de toekomstscenario’s van Veenhuizen zijn in een interactief proces met vertegenwoordigers van een aantal bedrijven en organisaties, die bij de ontwikkeling van Veenhuizen betrokken zijn, tot stand gekomen. In de eerste bijeenkomst met vertegenwoordigers van bedrijven overheden en overige instellingen in maart 2011 is door het European Tourism Futures Institute (ETFI) uiteengezet hoe scenarioplanning werkt en is een beeld geschetst van allerlei trends en ‘drivers’ en de aspecten daarbinnen die mogelijk van invloed zijn op de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van Veenhuizen. Het schetsen van mogelijke toekomstbeelden in deze eerste bijeenkomst was bedoeld om deelnemers te prikkelen om ‘out of the box’ te denken en ‘het hier en nu’ los te laten. In een tweede bijeenkomst - kort daarna - is met deelnemers een inventarisatie gemaakt van alle mogelijke ‘drivers’ die voor de ontwikkeling van Veenhuizen van belang zouden kunnen zijn. Vervolgens zijn alle aspecten binnen deze ‘drivers’ die van invloed zouden kunnen zijn op toerisme en recreatie in Veenhuizen in een volgorde van belangrijkheid geplaatst. Als laatste stap zijn deze aspecten in een rangorde van zeker naar meest onzeker geplaatst. De tweede sessie is afgesloten met het maken van een definitieve keuze voor de meest belangrijke en tevens meest onzekere aspecten. De twee belangrijkste en meest onzekere aspecten vormen de basis voor het assenkruis waarin vier verschillende scenario’s voor Veenhuizen zijn ontwikkeld. Tevens vormen de trends die zeer relevant zijn en tevens redelijk zeker zijn ook een belangrijke input die in alle vier scenario’s terug kan komen. Ter afsluiting van de tweede bijeenkomst zijn per scenario kwadrant een aantal gedachten opgeschreven die dat betreffende scenario oproept. Na afloop van de tweede bijeenkomst heeft EFTI de beschikbare gegevens bewerkt en verwerkt in vier toekomstscenario’s. Deze vier scenario’s zijn in een derde bijeenkomst met een grotere groep van vertegenwoordigers van betrokken bedrijven, overheden en overige instellingen gepresenteerd en besproken. De resultaten van de discussie van deze derde bijeenkomst zijn meegenomen in de nu voorliggende definitieve eindrapportage over de vier scenario’s.

4


2.

De stap naar scenario’s

Alle aspecten die een mogelijke invloed op de toekomst van Veenhuizen kunnen hebben, zijn in een interactieve sessie door deelnemers uit de regio benoemd en vervolgens in volgorde geplaatst van belangrijkheid en mate van onzekerheid. Blijven alle PI’s in de toekomst In overleg met de deelnemers is vervolgens bepaald dat de finanwel open en krijgt Veenhuizen ciële situatie (economisch ontwikkelingspeil van Nederland, in de toekomst wel de Wereld financiële ontwikkelingsmogelijkheden in Veenhuizen en het Erfgoed status? subsidiebeleid van het Rijk) een zeer onzeker aspect vormt dat doorvertaald kan worden naar het al dan niet voortbestaan van de vier penitentiaire inrichtingen (PI’s) in Veenhuizen. Dat aspect vormt de basis voor één van de assen in het scenario kwadrant (zie figuur 1). Een tweede aspect dat vooral afhankelijk is van de mate van politieke relevantie en de prioriteit voor cultuur betreft het in de toekomst al dan niet toekennen van het predicaat ‘Wereld Erfgoed’ aan Veenhuizen.

5


Figuur 1.

Invulling van het scenario assenkruis

6

Scenario’s Veenhuizen 2025 Ten behoeve van de ontwikkeling van de vier scenario’s zijn door de deelnemers de volgende implicaties per scenario genoemd ter gedachtebepaling: Scenario 1: Geen Wereld Erfgoed / Alle PI’s open           

Minder status/publiciteit Minder free publicity Minder interesse / geld van overheid/politiek Minder aantrekkelijk voor specifieke doelgroepen Beperkte groei toerisme / cultuur Meer/Pro-actief andere bedrijvigheid zoeken Meer op eigen kracht (creatieve ondernemers) Meer nieuwe bedrijfseconomische impulsen geven Stabilisering bezoekers museum rond 100.000 Meer lokale /regionale dimensie Meer marketing/Pr nodig

Scenario 2: Wel Wereld Erfgoed / Alle PI’s open           

Meer free publicity Meer internationale publiciteit/bekendheid Meer belangstelling overheid/politiek Meer groei publieke belangstelling Van 120-140.000 en na 2020 naar 180-200.000 bezoekers Versnelling in ontwikkeling/boost Bedrijfs- en productontwikkeling (moet vooral selectief zijn: kwaliteit) Oppassen voor aantasting cultuur-historie en omgeving Opvangen grote bezoekersstromen (logistiek en infrastructuur) Woon- en leefklimaat: Waardestijging huizen Woon- en leefklimaat Waken voor overlast / zonering / regulering

7

European Tourism Futures Institute Scenario 3: Geen Wereld Erfgoed / Alle PI’s dicht          

Beperkte groei toerisme (stabilisatie/stagnatie) Minder bekendheid/publiciteit Sociaal-economische impact: minder werkgelegenheid/ minder toelevering vanuit regionale bedrijven Extra dimensie gevangenis valt weg (Justitie wordt EZ) Bedreiging leefbaarheid en voorzieningen Veel leegstaande gebouwen (verpaupering) / veel potentiële ruimte Herbestemming gebouwen (bruidsschat) / nieuwe kansen Nieuwe bedrijfseconomische invulling / impulsen geven Koppelen aan historische karakter van de regio (heropvoeden, discipline, vorming, training, educatie en bezinning) Meer planontwikkeling en publiciteit nodig (nieuwe bedrijven, bezoekers)

Scenario 4: Wel Wereld Erfgoed / Alle PI’s dicht          

Meer bekendheid / publiciteit Impuls toerisme en cultuur-historie Internationale bekendheid/ aantrekkingskracht Sociaal-economische impact: minder werkgelegenheid, minder toelevering vanuit regionale bedrijven Bedreiging leefbaarheid / voorzieningenniveau Extra dimensie gevangenis valt weg (Justitie wordt EZ) Veel leegstaande gebouwen (verpaupering) / veel potentiële ruimte Herbestemming gebouwen (bruidsschat) / nieuwe kansen Cultuur-toeristische ontwikkelingspotenties in combinatie met andere passende bedrijfsontwikkelingen.

8


Figuur 2. Scenario assenkruis met enkele gedachtenbepalers

9


3.

Beschrijving van de scenario’s

De implicaties die per scenario zijn genoemd, hebben geleid tot de volgende vier scenario’s:

1) Historische kolonie Veenhuizen

- ambachtelijk/slow food/zelfvoorzienend traditioneel streekproducten - cultuur/cultuur-historie/muziek/toneel/ theater/nieuwe media toepassen in productaanbod restauratie/ industrieel erfgoed - bezinning/heropvoeding/discipline/ vorming/ training educatie - cure en care/revalidatie/obesitas/burnout/ gezondheidsprogramma’s/zakelijke dienstverlening en sportieve recreatie

2) Heritage Expeditie Veenhuizen

3) Retraite Town Veenhuizen 4) Wellness World Veenhuizen

10


11

European Tourism Futures Institute 3.1

Scenario 1: Geen Wereld Erfgoed status en alle PI’s blijven open

Historische Kolonie Veenhuizen Het is 2025. Ook in Veenhuizen heeft de tijd niet stilgestaan. Mede door het achterwege blijven van de Wereld Erfgoed status is gekozen voor een ontwikkelingsrichting die zich niet alleen focused op toerisme en recreatie. Ingezet is op een bredere bedrijfseconomische ontwikkeling waarbij ook bedrijven op het gebied van landinrichting, landschapsontwikkeling, ingenieurs-, ontwerp- en Ziet u het al voor u: adviesbureaus en zorg gerelateerde bedrijven aangetrokken zijn. Veenhuizen als internationaal bekend Wereld Erfgoed Centrum ….…, of ontstaat er toch allerlei nieuwe bedrijvigheid op het gebied van bezinning en gezondheid?

Dat past bij de ontwikkelingsgeschiedenis en het karakter van het gebied en speelt in op de toenemende zorgvraag in een regio en een provincie (Drenthe) die sterker vergrijst is dan veel andere gebieden in Nederland. Een combinatie van commerciële bedrijvigheid en zorgbedrijven zorgen voor nieuwe economische impulsen naast het bestaande toeristisch-recreatieve aanbod. Dat betekent dat een aantal gebouwen in Veenhuizen een zodanig herbestemming hebben gekregen dat het cultureel erfgoed behouden kan blijven. Op het gebied van justitie zijn de nodige inspanningen verricht om de PI’s te behouden. In aansluiting op de justitiële werkzaamheden en de oorspronkelijke sociale concepten van de Maatschappij van Weldadigheid is een verdere groei bewerkstelligd door nieuwe vormen van detentie en opvang aan te bieden. Ook worden zwakkere groepen in de samenleving opgevangen en voorbereid op nieuwe werkplekken en een terugkeer naar een zelfstandig functioneren in de maatschappij. Ontwikkelingen in de zorg sluiten aan op het reeds bestaande zorghotel, de zorgacademie en de rugkliniek. Het groeiende aanbod van ouderen in Drenthe vraagt ook om meer voorzieningen voor het opvangen van dementerende ouderen en mensen in hun laatste fase van hun leven. In de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van Veenhuizen is vooral voortgeborduurd op de trends en ontwikkelingen die in de periode rond 2010-2011 al zichtbaar waren en is vooral aansluiting en afstemming gezocht bij het oorspronkelijke karakter van het gebied. Daarom spelen de museale functie, ambachtelijk werk (glasblazen, smederij) en streekproducten (bierbrouwerij, kaasmakerij, regionale keuken, wijnproductie en wijnproeverij) een belangrijke rol.

12

Scenario’s Veenhuizen 2025 De bezoekersaantallen voor het museum stabiliseren rond 100.000 bezoekers op jaarbasis. Voor verdere groei van de toeristisch-recreatieve sector is op het gebied van cultuurhistorie en natuur samenwerking gezocht met bedrijven en instellingen in een grote regio rondom Veenhuizen. Samen met De authenticiteit van het eigen Frederiksoord zijn arrangementen ontwikkeld op het gebied van gebied staat in scenario 1 natuur, cultuur en educatie (Pauperpad, natuur ontdekroutes, centraal bij ontwikkeling van culinaire ontdekroutes, monumenten- en kunstroutes). In het het productaanbod. De aanbod van deze arrangementen speelt de nieuwe regionale cultuur biedt nog informatietechnologie een belangrijke rol. Bezoekers kunnen zowel zeer veel nieuwe onbenutte virtueel als in werkelijkheid een bezienswaardigheid bezoeken of kansen. een route afleggen en worden dankzij de informatie technologie intensief betrokken bij het product aanbod of worden daar zelfs een integraal onderdeel van. In de periode tot 2020 zijn de inspanningen van het ontwikkelingsbureau om nieuwe economisch bedrijvigheid (ondernemers) en activiteiten naar Veenhuizen te trekken sterk opgevoerd. Omdat vanwege het achterwege blijven van de Wereld Erfgoed status nieuwe impulsen nodig waren om de bezoekersstromen naar Veenhuizen op gang te houden en de exploitatie van het cultureel erfgoed op peil te kunnen houden. Want zoals het spreekwoord zegt: ‘rust roest’. In dit scenario is er eerder sprake van een handhaving van de status quo dan van groei. Daarom zijn de huidige infrastructuur en het voorzieningenniveau voldoende om de bezoekersstromen te kunnen opvangen. De Marketing- en Pr inspanningen zijn vooral gericht op het handhaven van een stabiele bezoekersstroom en het aantrekken van een beperkt aantal nieuwe ondernemers op het gebied van commerciële bedrijvigheid en zorgvoorzieningen. Dankzij het voortbestaan van de PI’s en de nieuwe bedrijvigheid blijft de werkgelegenheid voor het dorp en de omliggende regio op niveau. Het huidige voorzieningenniveau en het cultureel erfgoed blijft mede daardoor gehandhaafd.

13


3.2

Scenario 2: Wereld Erfgoed status en alle PI’s blijven open

Heritage Expeditie Veenhuizen Veenhuizen heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. De status van Wereld Erfgoed heeft Veenhuizen nationaal en internationaal op de kaart gezet als een bijzonder cultureel erfgoed dat in binnen- en buitenland zijn weerga niet kent. De bezoekersaantallen van het museum zijn opgelopen van 100.000 naar 130.000 in 2015 en naar 180-200.000 in 2025. De laatste jaren stabiliseert het bezoekersaantal zich rond 200.000. Met name in de periode na 2015 is het aantal internationale bezoekers gestaag gegroeid. De sterk toegenomen aantrekkingskracht van Veenhuizen dankzij de Wereld Erfgoed status heeft ervoor gezorgd dat veel nieuwe toeristisch-recreatieve bedrijven zich in het gebied hebben gevestigd. Dat betreft bedrijven op het gebied van verblijfsaccommodatie, horeca en dagrecreatie. Ondernemers in het gebied en in de omliggende regio hebben gezamenlijk tal van één- en meerdaagse arrangementen opgesteld waardoor bezoekers langer in de regio verblijven. De arrangementen richten zich op de natuur en cultuur in de regio en er wordt gebruik gemaakt van de meest innovatieve presentatie middelen om bezoekers de natuur en cultuur te laten beleven. De hele regio inclusief het gebied rond Frederiksoord (Maatschappij van Weldadigheid) profiteren van deze ontwikkeling. De nieuwe ontwikkelingen in het productaanbod hebben bijvoorbeeld te maken met nieuwe technologie die mogelijkheden biedt om naast een werkelijk bezoek de regio ook virtueel te verkennen, of virtueel een museum te bezoeken. Ook komen bezoekers dankzij nieuwe technologische toepassingen virtueel historische figuren tegen in het veld die een verhaal vertellen en daarmee een diepere betekenis geven aan de omgeving en de objecten daarin. De nieuwe informatie technologie maakt het ook mogelijk om bezoekers een integraal onderdeel te laten zijn van het productaanbod. Bezoekers kunnen zelf een actieve rol spelen in het productaanbod. Nieuwe elementen in de productontwikkeling hebben ook betrekking op de PI’s die in Veenhuizen gevestigd zijn. Het voortbestaan van de PI’s geeft een extra dimensie aan het karakter van Veenhuizen en het productaanbod in het gebied.

De erkenning als Wereld Erfgoed geeft status en biedt mogelijkheden om nieuwe doelgroepen naar Veenhuizen te trekken en kan zo een belangrijk vliegwiel effect sorteren.

14

Scenario’s Veenhuizen 2025 Voor bezoekers zijn er mogelijkheden om in dagrecreatieve sfeer en als verblijfsrecreant aan den lijve een gevangenisregime te ondervinden: overnachten in een cel, maar buiten de cel alle bijbehorende exclusieve randvoorwaarden daaromheen. De valkuil van de snelle toeristische ontwikkeling is de aantasting van het sociaal-cultureel erfgoed en verlies van het oorspronkelijke en unieke karakter van het gebied. Het gevaar van verlies van identiteit en ‘verpretparking’ van het productaanbod ligt op de loer. Daarom is het van groot belang dat het ontwikkelingsbureau en het Toeristisch Overleg Veenhuizen voortdurend de vinger aan de pols houden als het gaat om het aantrekken van nieuwe bedrijven en het ontwikkelen van productaanbod. Het bewaken van de kwaliteit van het aanbod en de afstemming van het aanbod op het karakter van het gebied (en het bestaande productaanbod daarbinnen) zijn van groot belang voor de bedrijfsformule van Veenhuizen. Intensieve samenwerking en regelmatig overleg tussen ondernemers en ontwikkelingsbureau voorkomt dat deze valkuil werkelijkheid wordt. De erkenning als Wereld Erfgoed heeft ervoor gezorgd dat het rijk, de provincie en de gemeente Noordenveld hun financiële steun aan Veenhuizen gecontinueerd hebben. Dat is ook nodig, omdat de relatief snelle groei van de bezoekersaantallen Kwaliteitsbewaking is nodig: de nodige problemen met zich meebrengt. Op het gebied van te snelle en ongecontroleeerde infrastructuur en voorzieningen zijn investeringen nodig om de – op groei van de bezoekersaantalsommige dagen - grote bezoekersstromen goed op te kunnen len dankzij de Wereld Erfgoed vangen. Ook van de lokale bedrijven vraagt dat de nodige status kan een gevaar beteke(financiële) inspanningen. nen voor de kwaliteit van het De toenemende bezoekersstromen leveren aanvankelijk enige productaanbod. spanning op onder de woongemeenschap in het dorp. Op hoogtijdagen is er veel verkeer van bussen en auto’s in en rondom Veenhuizen. Het vergt de nodige inspanning om die ontwikkeling goed op te vangen door goede voorlichting en informatievoorziening, overleg met bewoners, instellen van zonering, geleiding van verkeersstromen en uitbreiding van parkeervoorzieningen. Sociaal-economisch vaart het gebied zeer wel bij deze ontwikkeling. Het aanbod van infrastructuur en voorzieningen is gegroeid en het aantal inwoners is mede dankzij de toeristische ontwikkeling in combinatie met het voortbestaan van de PI’s licht toegenomen.

15


Scenario 3: Geen Wereld Erfgoed status en alle PI’s gaan dicht

Retraite Resort Veenhuizen Veenhuizen is in 2025 sterk veranderd. Het wegvallen van de drie PI’s was een flinke aderlating voor Veenhuizen en het omliggende gebied. Daarmee ging veel werkgelegenheid en inkomen in de regio verloren. Dat geldt ook voor de toeleverende bedrijven. Het wegvallen van de drie PI’s heeft ook gevolgen gehad voor de ontwikkeling van het dorp Veenhuizen omdat meer inwoners vertrokken voor werk in andere regio’s en daarmee het draagvlak voor een aantal voorzieningen sterk achteruit ging. Met het wegvallen van de PI’s is ook een extra dimensie van Veenhuizen – een levend gevangenisdorp – verdwenen. Het karakter en de identiteit waren vanaf nu uitsluitend verbonden aan een historische context. Dit scenario leidt ertoe dat het gebied zich niet meer afhankelijk van overheden en subsidies kan opstellen en zelf op basis van nieuwe bedrijvigheid aan de slag moet.

Omdat ook de plaatsing op de Wereld Erfgoed lijst niet doorging, kwam de toeristische ontwikkeling en het aantal bezoekers aanvankelijk onder druk te staan. Door het wegvallen van de Wereld Erfgoed bestemming kwam de gezamenlijke ontwikkelingsambitie van Veenhuizen met Frederiksoord op de tocht te staan. Duidelijk was dat er nieuwe impulsen nodig waren om het verval van Veenhuizen te voorkomen.

Het ontwikkelingsbureau kwam samen met de huidige ondernemers tot een plan van aanpak waarin nieuwe bedrijvigheid naar Veenhuizen gehaald moest worden. Er waren zowel in het dorp als daarbuiten veel gebouwen beschikbaar voor een volledig nieuwe functie. Belangrijk uitgangspunt voor nieuwe vormen van bedrijvigheid was het historische karakter en de functies van het gebied waarin heropvoeding, discipline, vorming, training, educatie en bezinning centraal stonden. Gemikt werd op een mix van educatie, trainingscentrum en een Taizé – achtige retraite locatie. Ook het opvangen van thuis- en daklozen, moeilijk opvoedbare jongeren en een afkick- en heropvoedingcentrum paste in dat plaatje. Een exclusief 5*hotel als Lauswolt annex sanatorium of spa-gezondheidcentrum maakt de formule compleet. Deze ontwikkeling paste bij het historische karakter van de bedrijvigheid in Veenhuizen op het gebied van opvang, zorg en heropvoeding.

16

Scenario’s Veenhuizen 2025 Een belangrijke dreiging als gevolg van de sluiting van de PI’s is het leegstaan van een groot aantal gebouwen en de terugloop van overheidsfinanciering in gebouwen en de kans op verpaupering en achteruitgang van de leefomgeving. Ook de werkgelegenheid neemt fors af waardoor het dorp Veenhuizen inwoners verliest en er leegstand ontstaat. Belangrijk voor deze ontwikkeling was de toezegging van het rijk, de provincie en de gemeente voor een jarenlange financiële ondersteuning om de periode van het sluiten van de PI’s naar de ontwikkeling van de nieuwe vormen van bedrijvigheid te overbruggen en de herinrichting en aanpassing van gebouwen te financieren. Na een aanvankelijke sociaal-economische teruggang richt Veenhuizen zich dankzij de impulsen van nieuwe bedrijvigheid weer op. De nieuwe bedrijvigheid is een welkome aanvulling en versterking op het al aanwezige toeristisch-recreatief aanbod. Het leidt in een latere fase ook tot de ontwikkeling van allerlei nieuwe arrangementen met toeristisch-recreatieve bedrijven in de regio.

Het wegvallen van de PI’s in combinatie met het niet doorgaan van de Wereld Erfgoed leidt tot innovatieve nieuwe ontwikkelingen.

In de Marketing/Pr speelt de nieuwe bedrijvigheid een belangrijke rol. Bedrijven zullen zelf in samenwerking met het ontwikkelingsbureau het nieuwe Veenhuizen op de kaart moeten zetten en bezoekersgroepen naar Veenhuizen moeten trekken.

17


Scenario 4: Wereld Erfgoed status en alle PI’s gaan dicht

Wellness World Veenhuizen Dankzij de erkenning van Veenhuizen als Wereld Erfgoed krijgt de toeristische ontwikkeling in het gebied een belangrijke impuls. De status van Wereld Erfgoed trekt nationaal en internationaal veel bezoekers naar Veenhuizen. Er ontstaat nieuwe bedrijvigheid op het gebied van horeca, verblijfsaccommodatie en dagrecreatie. Ook de samenwerking met Frederiksoord krijgt gestalte in de vorm van gezamenlijke ontwikkeling van één- en meerdaagse arrangementen. De groeiende bezoekersstromen dwingen het ontwikkelingsbureau ertoe om plannen te maken voor een betere geleiding van bezoekersstromen in de vorm van zonering, verkeersgeleiding en extra parkeervoorzieningen. Het wegvallen van de PI’s is aanvankelijk een flinke sociaal-economische aderlating voor Veenhuizen. De werkgelegenheid loopt terug en het draagvlak voor een aantal voorzieningen is kleiner, terwijl ook toeleverende bedrijven de teruglopende klandizie voelen. Na verloop van jaren wordt met behulp van een nieuw plan van het ontwikkelingsbureau in samenwerking met de ondernemers nieuwe bedrijvigheid aangetrokken. Door het wegvallen van de PI’s is er veel ruimte en zijn er veel gebouwen beschikbaar voor nieuwe ontwikkelingen. Daarom wordt ingezet op uitbreiding van bedrijvigheid die aansluit bij de formules van reeds aanwezige bedrijvigheid (hospitality, wellness, gezondheid, training). Ook programma’s, trainingen en cursussen op het gebied van gezondheid evenals een uitbreiding naar zakelijke dienstverlening en sportieve allweather accommodatie past daarin. Daarom wordt gemikt op een mix van cultuurhistorie en hoogwaardige toeristische bedrijvigheid: hotelaccommodatie, healthcare, zakelijke dienstverlening (vergaderaccommodatie) en een hoogwaardige all-weather recreatiecomplex met een aantrekkelijk en sportief productaanbod voor het gehele jaar (tropisch bad met strand, kooisportveldjes, gezondheid-, sauna- en fitness voorzieningen).

Als de PI’s sluiten, komen er veel gebouwen leeg te staan. Dat kan leiden tot verpaupering, maar het biedt ook allerlei nieuwe kansen.

18


De leegstaande PI’s en de terreinen daaromheen bieden ruimte genoeg voor deze nieuwe ontwikkelingen. En de combinatie van hoogwaardige toeristische bedrijvigheid op het gebied van recreatie, gezondheid en zakelijke dienstverlening sluit goed aan bij het historische karakter van het gebied (opvoeding, discipline) en de nieuwe Wereld Erfgoed status die Veenhuizen kreeg. Voor dit scenario geldt dat een combinatie van overheidssteun – als compensatie voor de sluiting van de PI’s – en privaat kapitaal voor de ontwikkelingsimpuls moet zorgen. Evenals in scenario 2 groeien de bezoekersaantallen dankzij de Wereld Erfgoed status. Dat betekent dat aanzienlijke inspanningen verricht moeten worden en investeringen gedaan moeten worden in infrastructuur, zonering en geleiding van verkeersstromen. Meer dan in scenario 2 gaat hier naast dagrecreanten ook om verblijfsrecreanten (toeristen). Naast dagrecreatie speelt ook De sluiting van de PI’s heeft aanvankelijk een negatieve invloed de kort verblijfsrecreatie een op de sociaal-economische situatie in het dorp en in de regio belangrijke rol in scenario 4. vanwege de sterk teruggelopen werkgelegenheid en minder regionale bestedingen. De ontwikkeling van nieuwe toeristische bedrijvigheid compenseert die teruggang in latere jaren in belangrijke mate. De Marketing/PR kan in eerste instantie sterk profiteren van de Wereld Erfgoed status, maar voor de ontwikkeling van de verblijfsrecreatie zal meer specifieke Marketing/PR nodig zijn.

19


De bijzondere positie van Frederiksoord in dit project

Bij aanvang van het project is gevraagd ook aandacht te besteden aan Frederiksoord omdat dit gebied historisch gezien onlosmakelijk verbonden is met Veenhuizen en de aanvraag voor een Wereld Erfgoed status ook de Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord betreft. De aanleiding voor het kiezen van het blijven of wegvallen van de PI’s in Veenhuizen als één van de meest relevante en onzekere aspecten voor de toekomst van Veenhuizen maakt een één op één doorvertaling naar de toekomst van Frederiksoord lastig. De toekomst van de Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord is namelijk niet zozeer afhankelijk van het De link met Frederiksoord voortbestaan van de PI’s in Veenhuizen. Anders ligt dit bij het al moet vooral gestalte krijgen in dan niet verkrijgen van de Wereld Erfgoed status. Dat aspect is de vorm van routes en van groot belang voor de toekomst van Frederiksoord. De gezamenlijke arrangementen. erkenning als Wereld Erfgoed betekent ook een belangrijke impuls voor meer bezoekers en nieuwe bedrijvigheid in Frederiksoord. Het sluit aan bij de ontwikkelingsschets van scenario 2. De erkenning als Wereld Erfgoed zet ook Frederiksoord nationaal en internationaal (beter) op de kaart. Het trekt extra bezoekers aan uit Nederland, maar ook buitenlanders die in Nederland op bezoek zijn.

20

Scenario’s Veenhuizen 2025 In samenwerking met Veenhuizen en de omliggende regio is er voor Frederiksoord in dit scenario veel perspectief voor het ontwikkelen van arrangementen. De arrangementen richten zich op de natuur en cultuur in de regio en er wordt gebruik gemaakt van de meest innovatieve presentatie middelen om bezoekers de natuur en cultuur te laten beleven. Er wordt gebruik gemaakt van nieuwe informatie technologie die het mogelijk maakt om naast een werkelijk bezoek de regio ook virtueel te verkennen, of virtueel een museum te bezoeken. Ook komen bezoekers dankzij nieuwe technologische toepassingen virtueel historische figuren tegen in het veld die een verhaal vertellen en daarmee een diepere betekenis geven aan de omgeving en objecten daarin, die bezoekers bekijken. De nieuwe informatie technologie maakt het ook mogelijk om bezoekers meer een integraal onderdeel te laten zijn van het productaanbod. Bezoekers kunnen zelf een actieve rol spelen in het productaanbod. De toenemende stroom van bezoekers biedt ook mogelijkheden voor horeca en het aanbieden van overnachtingaccommodaties voor kort verblijf. Daarbij kan gedacht worden aan hotelaccommodaties of hoogwaardige bed- en breakfast voorzieningen. Bij het niet doorgaan van de Wereld Erfgoed status speelt scenario 1 een belangrijke rol. In feite is er sprake van een voortzetting van de status quo. Er wordt veel meer tijd en energie gestoken in het op de kaart zetten van Frederiksoord. Bij de productontwikkeling wordt vooral aangesloten bij trends en ontwikkelingen die in de periode rond 2010-2011 al zichtbaar waren en is vooral aansluiting en afstemming gezocht bij het oorspronkelijke karakter van het gebied. Daarom spelen de museale functie, ambachtelijk werk en streekproducten een belangrijke rol. Voor verdere groei van de toeristisch-recreatieve sector is op het gebied van cultuur-historie en natuur samenwerking gezocht met bedrijven en instellingen in een grote regio rondom Frederiksoord. Samen met Veenhuizen zijn arrangementen ontwikkeld op het gebied van natuur, cultuur en educatie (Pauperpad, natuur ontdekroutes, culinaire ontdekroutes, monumenten- en kunstroutes).

21


4.

Analyse en strategie

4.1

Inleiding

De grote mate van onzekerheid over het open blijven van de PI’s en de het al dan niet erkend worden als Wereld Erfgoed vragen om een strategie die voorlopig nog veel opties open houdt.

Op voorhand is niet aan te geven welk scenario het meest waarschijnlijk is of waar het meest rekening mee gehouden moet worden. De PI’s kunnen open blijven, maar er is ook een reële kans dat de rijksoverheid zoveel gaat bezuinigen dat ook een aantal PI’s worden gesloten. Het al dan niet toekennen van de Wereld Erfgoed status is ook een zeer onzekere factor. Het zou over een aantal jaren kunnen gebeuren, maar evenzeer bestaat de kans dat de Wereld Erfgoed status niet wordt toegekend.

Op dit moment is de beste strategie om alle opties open te houden, optimaal in te zetten op de Wereld Erfgoed status en daar dan maar het beste van hopen en bij de PI’s extra aandacht te besteden aan efficiency en het ontwikkelen van aanbod voor nieuwe doelgroepen (zodat de kansen om alle PI’s open te houden groter worden).

22

Scenario’s Veenhuizen 2025 4.2

Kansen en bedreigingen en strategie per scenario’s

Scenario 1: Geen Wereld Erfgoed status / Alle PI’s open: Historische Kolonie Veenhuizen Kansen:     

Niet afhankelijk van subsidies: Leren op eigen benen te staan / Ondernemen zonder steun; Geen belemmeringen / voorschriften vanuit Wereld Erfgoed status; Doet groot beroep op creativiteit en ondernemerschap; Lokale en regionale markt en toeristen/dagrecreanten; Forse toename van het aantal ouderen in Noord- en Oost Nederland.

Bedreigingen:     

Voortzetting status quo / weinig impulsen voor verandering en ontwikkeling; Minder belangstelling van overheden, bedrijfsleven (investeren in bedrijvigheid en voorzieningen); Geen internationale dimensie; Minder aantrekkingskracht op publiek (geen nationale trekker); Afname van gezinnen met kinderen in Noord- en Oost-Nederland.

Strategie: 

 



Intensieve samenwerking zoeken met andere bedrijven en instellingen op lokaal en regionaal niveau. Dat kan ook buiten de sector zijn, bijvoorbeeld voor ambachtelijke bedrijvigheid, en arrangementen met streekproducten; Afspraken maken over gezamenlijke productontwikkeling en arrangementen; Inzetten op productontwikkeling en arrangementen die aansluiten bij het karakter van de regio en regionale producten voor het voetlicht brengen (ambachtelijk, voedsel, regionale keuken, regionale cultuur en natuur); Arrangementen voor specifieke doelgroepen ontwikkelen; bijvoorbeeld dagarrangementen of kort verblijf voor ouderen uit Noord- en Oost-Nederland.

23


Scenario 2: Wel Wereld Erfgoed status / Alle PI’s open : Heritage Expeditie Veenhuizen Kansen:    

Internationale bekendheid en aantrekkingskracht; Meer free publicity; Forse groei van publieke belangstelling (nationaal en internationaal); Versnelde ontwikkeling.

Bedreigingen:    

Oppassen voor aantasting cultuur-historie en omgeving

(verpretparking); Selectie van toe te laten bedrijvigheid; Begeleiding bezoekersstromen nodig (logistiek, infrastructuur, parkeren); Waken voor overlast in het dorp Veenhuizen.

Strategie:   



De eerste jaren kan de strategie van scenario 1 nog gevolgd worden omdat de Wereld Erfgoed status nog een aantal jaren op zich zal laten wachten; Intussen ook een gezamenlijke inspanning en strategie om Wereld Erfgoed binnen te halen; Gezamenlijke strategie bepalen om Wereld Erfgoed status te verzilveren:  welke nieuwe doelgroepen worden verwacht  welke behoeften hebben die doelgroepen  welke verwachtingen zijn er i.v.m. de Wereld Erfgoed status  hoe kunnen we daaraan voldoen  welke productontwikkeling is nodig  welke uitbreiding van bedrijvigheid is wenselijk en welke juist niet  seizoensspreiding  hoe gaan we bezoekersstromen opvangen /geleiden  welke marketing en Pr is nodig Voor de PI’s is het van belang om efficiency te bevorderen en aanbod te ontwikkelen voor nieuwe doelgroepen.

24


Scenario 3 Geen Wereld Erfgoed status / Alle PI’s gaan dicht: Retraite Resort Veenhuizen Kansen:   

Veel potentiële ruimte vanwege leegstaande gebouwen; Bruidsschat voor herbestemming gebouwen; Uitdaging voor creativiteit en nieuwe bedrijfseconomische impulsen.

Bedreigingen:        

Beperking bezoekersstromen; Minder nationale en internationale bekendheid en publiciteit; Negatieve sociaal-economische impact (wegvallen werkgelegenheid en bestedingen); Extra dimensie van de gevangenis valt weg; Leegstand en verpaupering in het dorp Veenhuizen; Veel leegstaande gebouwen (wegvallen rijkssubsidies); Wegtrekken van inwoners (geen werkgelegenheid); Draagvlak voor voorzieningen neemt af.

Strategie: 

  

Intensieve samenwerking van lokale en regionale bedrijven en instellingen zoeken (problemen zijn dermate groot dat alleen een gezamenlijke regionale aanpak zin heeft); Extra aandacht voor gezamenlijke planontwikkeling, creatieve sessies en publiciteit om nieuwe bedrijvigheid te kunnen ontwikkelen of aan te kunnen trekken; Via Ontwikkelingsbureau vroegtijdig bemiddelen bij overheden voor bruidsschat als PI’s sluiten; Plannen ontwikkelen om leegstand niet te laten leiden tot verpaupering: zoeken naar andere invullingen, nieuwe functies en anders afbreken van bestaande leegstaande bebouwing.

25


Scenario 4 Wereld Erfgoed status / Alle PI’s dicht: Wellness World Veenhuizen Kansen:    

Nationale en internationale bekendheid en publiciteit; Meer free publicity; Toename nationale en internationale aantrekkingskracht Veenhuizen; Enorme impuls voor toerisme en cultuur-historie.

Bedreigingen:        

Negatieve sociaal-economische impact (wegvallen werkgelegenheid en bestedingen); Extra dimensie van de gevangenis valt weg; Leegstand en verpaupering in het dorp Veenhuizen; Veel leegstaande gebouwen (wegvallen rijkssubsidies); Wegtrekken van inwoners (geen werkgelegenheid); Draagvlak voor voorzieningen neemt af; Bezoekerstromen geleiden; Waken voor verpretparking en overlast.

26


Strategie:   

De eerste jaren kan de strategie van scenario 1 nog gevolgd worden omdat de Wereld Erfgoed status nog een aantal jaren op zich zal laten wachten. Intussen ook een gezamenlijke inspanning en strategie om Wereld Erfgoed binnen te halen. Gezamenlijke strategie bepalen om Wereld Erfgoed status te verzilveren:         

welke nieuwe doelgroepen worden verwacht welke behoeften hebben die doelgroepen welke verwachtingen zijn er i.v.m. de Wereld Erfgoed status hoe kunnen we daaraan voldoen welke productontwikkeling is nodig welke uitbreiding van bedrijvigheid is wenselijk en welke juist niet seizoensspreiding hoe gaan we bezoekersstromen opvangen /geleiden welke marketing en Pr is nodig



Intensieve samenwerking van lokale en regionale bedrijven en instellingen zoeken (problemen zijn dermate groot dat alleen een gezamenlijke regionale aanpak zin heeft).



Extra aandacht voor gezamenlijke planontwikkeling, creatieve sessies en publiciteit om nieuwe bedrijvigheid te kunnen ontwikkelen of aan te kunnen trekken. Via Ontwikkelingsbureau vroegtijdig bemiddelen bij overheden voor bruidsschat als PI’s sluiten. Plannen ontwikkelen om leegstand niet te laten leiden tot verpaupering: zoeken naar andere invullingen, nieuwe functies en anders afbreken van bestaande Emmen.

 

27


5. Referenties ANWB. (2009). Verlangen naar vrije tijd. Trends in recreatie en vakantie 2009/2010. Den Haag Bakas, A. Megatrends Nederland. http://www.bakas.com Draper, S.; Goodman, J. and others. (2009). Tourism 2023. London. Forum for the Future. Dijk-Bettenhaussen, E. (2011). Handboek City- en Regiomarketing. Groningen/Amsterdam ETC Market Intelligence Report. (2011). European Tourism in 2011. Trends & Prospects. Quarterly Report (Q1/2011). Brussels Gottlieb Duttweiler Institute. (2006). The Future of Leisure Travel – Trend Study. Zürich Lindgren, M. and Bandhold, H. (2009). Scenario Planning. The link between future and strategy. New York Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen. (2008). Destinatie Holland 2020. Noordelijke Rekenkamer. (2008). Toerisme en recreatie in Drenthe, Fryslân en Groningen. Groningen Ontwikkelingsbureau Veenhuizen (2011). Werken aan de toekomst van Veenhuizen. Toerdata Noord. (2011). Toerisme in Cijfers 2011. Leeuwarden. Stenden hogeschool Waagmeester, K. (2001). Innovaties in Toerisme. Op weg naar duurzaam toerisme. Delft: DTO-KOV Yeoman, I. (2008). Tomorrows tourists. Scenario’s & trends. Amsterdam: Elsevier Ltd.

28


European Tourism Futures Reports 1 ISSN: 2212-9804

European Tourism Futures Institute Bezoekadres: Rengerslaan 8, 8917 DD Leeuwarden Postadres: Postbus 1298, 8900 CG Leeuwarden Telefoonnr.: 0 58 244 1992

[email protected] / www.etfi.eu Het European Tourism Futures Institute is medegefinancierd door de provincie Drenthe, de gemeenten Emmen en Leeuwarden, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het Samenwerkingsverband Noord Nederland.

European Tourism Futures Institute. Toekomstscenario s Veenhuizen in 2025

Recommend Documents