November 2012 - Nr. 5 - Jaargang 4
ambitie / ijver / vuur
Van/voor en door de Delftse techniekstudent
Nanotechnologie:
onzichtbare onderzoekswereld • Breenhozen • Kooktips • Carmen masterclass • Roosterperikelen
• Nobelprijzen • Ingenieur of diplomaat • Schoonmaakactie • OWee collage
• Masterdispuut • Tedx • Layar • Studietips
Sporen in Arnhem
BAM
Inhousedag 22 november 2012 13.30 - 18.30 uur Locatie Bunnik (evenementenlocatie Brothers). Goed bereikbaar met het openbaar vervoer.
Erasmus Medisch Centrum
• Ontmoet en spreek BAM’ers vanuit verschillende disciplines; • Kom meer te weten over projectmanagement en innovaties bij grote integrale projecten; • Loopbaaninterviews met diverse jong professionals; • Zeker interessant als je een civiel technische, bouwkundige, elektrotechnische of werktuigbouwkundige achtergrond hebt.
Ga naar www.baminhousedag.nl voor het volledige programma en om je aan te melden.
2
november 2012
BreenIntro
Ik zie er helemaal niks in!
HOOFDARTIKEL
04 Nanotechnologie belicht 18 Layar en Claire Boonstra
REPORTAGE
11 OWee en Paaldansen 06 D:Dream hal
04
INTERVIEW
0 8 Hard studeren!?
UITGELICHT
12 Duurzaam en innovatief 16 Culiporno
WEDSTRIJD 17 Nobelprijzen
BREENHOZEN
06
07 Arhur Dobbe 15 Ymke van Zwet
INFORMATIE 10 Naar het toilet 14 TEDxDelft
Spraakmakend 20 MyTimetable 21 Deus ex Machina 22 Nutteloos Onderzoek
DUOHNIINHOUD
Van/voor en door de Delftse techniekstudent
Overal om je heen gaat het om nano. Nanobiologie, nanodeeltjes in de zonnebrand, nanomotoren, ipod nano, waar gáát dit over? Voor een student in Delft is het een ontzettend belangrijk voorvoegsel. Iedere opleiding zal ermee geconfronteerd worden, natuurkunde waarschijnlijk iets meer dan maritieme techniek. We kunnen boeken vol schrijven over nanotechnologie. Breen zet in een uitgebreid artikel de belangrijkste nano-ontwikkelingen aan de TU Delft centraal. Terecht krijgt deze onzichtbare onderzoekswereld ongelooflijk veel aandacht. Julia Cramer schreef er uitgebreid over. Er is zoals altijd veel meer boeiends in deze Breen. Claire Boonstra vertelt op haar bekende bevlogen wijze over Layar! De techniek staat voor niets. Ook deze Breen maken we op deze manier actief en meer dan interactief. Zeer lezenswaardig is het TU-verhaal over studeren. Trek het je aan! Natuurlijk ontbreken in Breen de spraakmakende columns niet en hebben we weer twee mooie Breenhozen. Floris Visser en zijn Carmen Masterclassstudenten belichten we, evenals de studenten Delftschoonmaakactie, OWee en de Tedxlezing. Er is nog meer: een trots toilet, masterdispuut, Lely-centraal, diplomaat of ingenieur, breentips, kookboektips enzovoort enzovoort. Weer in dit voorwoord te veel om te benoemen. Gauw pakken, lezen, kijken en herlezen deze boeiende Breen. Volg ons ook op twitter, bekijk hem op internet, laat wat van je weten, zien en horen. Wil je meedoen!? Graag zelfs. Laat het ons weten via de mail of anders en we nemen contact met je op.
Breen wordt ondersteund met
Veel genoegen met deze Breen, namens alle medewerkers.
Ron Labordus (redacteur/mede-uitgever)
11
Colofon Breen verschijnt 5x per jaar en is gratis verkrijgbaar op de campus van de TU Delft, bij Inholland en de HTS van de Haagse Hogeschool. Het is het enige studentenblad dat zich exclusief richt op de techniekstudent in Delft. Breen heeft als motto: ambitie, passie en vuur. Breen is een blad van/voor en door studenten. Uitgever:
19
SandeDruk – Nootdorp
Reactieadres: Ambachtshof 1 2632 BB Nootdorp Telefoon: 015 310 92 94 E-mail:
[email protected] [email protected] Redactie: Eric van Houten Ron Labordus Hans van de Sande Medewerker: Julia Cramer
21
Fotografie:
Eric van Houten Job Jansweijer
Zeal
Ontwerp:
Theo van Vliet
Vormgeving:
Jolanda de Koning Colinda van de Sande
Acquisitie:
Monique van de Sande
Druk: Drukkerij Van de Sande, Nootdorp Internet: www.breenmagazine.nl Verantwoording: De redactie werkt met zorg aan de inhoud van de artikelen. Uitgever noch redactie zijn verantwoordelijk voor de inhoud ervan of de gevolgen en zijn derhalve niet aansprakelijk.
ZeaL
Vuur
Breen Meed
Omslag: Alex de Mulder (Avalon Designs) Guenevere Prawiroatmodjo (TU Delft)
nee/nee sticker Breen Magazine wordt super op prijs gesteld zo horen we van veel van onze lezers. Breen vind je op alle faculteiten en bij studie- en studentenverenigingen in onze bekende presentatiezuil. Breen wordt ook huis-aan-huis bezorgd in studentenflats. Ook als er een nee-nee sticker op de bus zit, krijg je een Breen in de bus. Wil je Breen echt niet ontvangen, mail dan je adres naar de redactie dan wordt Breen niet meer ongeadresseerd bij je bezorgd.
november 2012
3
Onzichtbare onderzoekswereld krijgt
Ik zie er hele Overal om je heen gaat het om nano. Nanobiologie, nanodeeltjes in de zonnebrand, nanomotoren, ipod nano, waar gáát dit over? Voor een student in Delft is het een ontzettend belangrijk voorvoegsel. Iedere opleiding zal ermee geconfronteerd worden, natuurkunde waarschijnlijk iets meer dan maritieme techniek. We kunnen boeken vol schrijven over nanotechnologie, maar Breen zal zich in dit artikel proberen te beperken tot de belangrijkste nano ontwikkelingen aan de TU Delft. Door : Julia Cramer BEELD : T U Delft
interview
rep
Even een klein stoomcursusje: wat is nano nu eigenlijk? Nano is een voorvoegsel, net als milli. Zoals een millimeter een duizendste meter is, is een nanometer een miljoenste millimeter, ofwel 10-9 meter. Niet zo goed zichtbaar, als jewedstrijd bedenkt dat
m
zichtbaar licht een golflengte in de orde van honderden nanometers heeft, dat golft er gewoon lekker langs. De dikte van je DNA is ongeveer 2 nanometer, we spreken dus over een ondenkbaar kleine schaal, die toch steeds meer in de media verschijnt en steeds meer tevoorschijn lijkt te komen in ons dagelijks leven.
wedstrijd
Heel erg schoon Om op deze schaal te kunnen werken is ieder stofdeeltje er een teveel, deze zijn immers veel groter dan de nano objecten die we willen manipuleren. Daarom werken veel Delftse onderzoekers als een soort mannen op de maan in de cleanroom, zoals te zien is op de foto’s bij dit artikel. Deze ruimte is, zoals de naam al zegt, ontzettend schoon. In onze omgeving waaien wel 35 miljoen deeltjes per kubieke meter rond in de lucht. In zo’n cleanroom wordt dit zoveel mogelijk gefilterd, tot wel honderdduizend keer minder losse deeltjes.
Nieuwe bachelor Dit studiejaar is er een geheel nieuwe bachelor opleiding bijgekomen: nanobiologie. Ons DNA is blijkbaar op nanoschaal, dus om de biologie met nanotechnologie te benaderen is eigenlijk heel logisch. Toch is dit ook heel bijzonder. De nanobiologie is een nieuw maar zeer hard groeiend vakgebied. De vakgroep Bionanoscience van
De belangrijkste nanoontwikkelingen aan de TU Delft.
Cees Dekker bestaat sinds 2009 en ontwikkelt zich ontzettend snel. Logisch dat er nu, in combinatie met Rotterdam een nieuwe opleiding aan gekoppeld is.
Celtransport Een voorbeeld van het onderzoek in de richting van nanotechnologie is het transport van en naar cellen. Dit is medisch gezien ontzettend relevant onderzoek, op deze manier leren onderzoekers heel precies hoe bijvoorbeeld medicijnen getransporteerd worden en aanslaan. Hiervoor worden celwanden zo goed mogelijk benaderd met
4
NOVEMBER 2012
m
ongelooflijk veel aandacht
maal niks in? behulp van nanostructuren. Behalve directe medische
een geheel nieuwe manier van rekenen: met behulp
toepassingen, heeft het onderzoek grote fundamen-
van de toekomstige kwantumcomputer. Stap voor
tele waarde. Door de groeiende technische mogelijk-
stap worden materialen gezocht en gemanipuleerd
heden wordt er steeds meer bekend over de werking
om in bepaalde materialen deze eigenschappen te
van transport in menselijke cellen. Daarom proberen
combineren tot bits van de quantum computer: qubits.
de wetenschappers een levende cel te creëren met behulp van biologische moleculen.”
Minimotor
Nooit alleen Een van deze toekomstige qubits is veel in het nieuws geweest. De groep van Leo Kouwenhoven
Een andere onderzoeksrichting die zonder nanotech-
heeft een Majoranadeeltje gedetecteerd. Dit deeltje
nologie niet zou kunnen bestaan is er een die elek-
werd in 1937 al voorspeld door de theoreticus Ettore
tronische eigenschappen van moleculen gebruikt voor
Majorana, maar nooit gedetecteerd. Het bijzondere
toepassingen. Een voorbeeld hiervan is onderzoek
aan dit deeltje is dat het zijn eigen spiegelbeeld of
naar motor bestaande uit slechts een molecuul. Dit
antideeltje is. Dit is bijzonder, want normaal gespro-
molecuul wordt gevangen tussen twee elektrische
ken heeft een antideeltje altijd iets tegenoverge-
polen en zou dan met behulp van een elektrisch veld
stelds, denk aan het positief geladen positron, het
kunnen gaan ronddraaien. Bijna alle planten en die-
antideeltje van het elektron. Ook komt het Majora-
ren gebruiken moleculaire motoren, die enorm veel
nadeeltje nooit alleen, het kan slechts samen met
efficiënter zijn dan motoren die wij op onze schaal
zijn tweelingbroertje verschijnen. Op een heel klein
kunnen bouwen.
chipje, afgekoeld tot bijna het absolute nulpunt is het
Nanolego Leuk en ook nuttig speelgoed is de ‘scanning tunne-
de onderzoekers gelukt karakteristieke resultaten die wijzen op het Majoranadeeltje te laten zien.
ling microscope’. Deze microscoop kan veel kleinere
Kleurtje in diamant
schalen laten zien dan dat met licht mogelijk is. Een
Een ander potentieel materiaal voor de kwantum-
naaldje dat aan het uiteinde slechts één atoom heeft,
computer is diamant. Wist je dat de kleuren die een
wordt over een oppervlak geschoven. Door hier een
diamant zo mooi laten schitteren eigenlijk afwijkingen
elektrisch veld op aan te leggen kan dit naaldje met
zijn in het materiaal? Deze afwijkingen zijn gevoelig
gemak enkele atomen laten zien. En dit is nog niet
voor licht en kunnen door er met lasers op te schijnen
alles. Door op een bepaalde manier voltages tussen
gebruikt worden als qubits. In Delft wordt veel onder-
het oppervlak en de naald te zetten, kan deze micro-
zoek verricht naar kwantum berekeningen met qubits,
scoop atomen oppakken en ze ergens anders weer
zo is het al gelukt twee nabijgelegen atoomkernen
achterlaten. Het is de groep van Sander Otte zelfs al
met elkaar te verstrengelen op een manier die in de
gelukt kleine roostertjes van ijzeratomen te maken.
klassieke wereld nooit mogelijk zou zijn. Daarbij wordt
Theoretisch gezien is het ontzettend complex om het
er op dit moment gewerkt aan een verstrengeling tus-
gedrag van magnetische atomen in een rooster te
sen twee van die defecten in diamanten die ver van
beschrijven, daarom is dit onderzoek fundamenteel
elkaar af liggen, een experiment dat een doorbraak
gezien zo interessant.
zal betekenen in het vakgebied.
Kwantumcomputer
Nog veel meer
Wanneer je op steeds kleinere schaal gaat kijken,
Zoals je kunt lezen wordt er in Delft ontzettend
werken de klassieke wetten van de natuurkunde niet
gevarieerd onderzoek gedaan op de nanoschaal. En
meer zo goed. Het draait om probabilistische eigen-
dan hebben we hier slechts een paar voorbeelden
schappen, deeltjes zijn op twee plaatsen tegelijk, kun-
gegeven. Zo hebben we niks geschreven over al het
nen door een meting aan een ander deeltje ineens van
onderzoek gerelateerd aan deze voorbeelden, maar
toestand veranderen en eigenschappen kunnen tun-
zelfs totaal andere vakgebieden als nano-chemie en
nelen zoals we alleen in science fiction films kunnen
nano-mechanica zijn in Delft aan de orde van de dag.
zien. Deze mogelijkheden leiden tot onderzoek naar
Zeal
Vuur
ZeaL
Breen Meed
NOVEMBER 2012
5
Tekst: Lotje van der Kooij
Beeld: Sjaak van Houten
Studenten Schoonmaakactie Delft
In een studentenstad als Delft mag de inzet van studenten natuur-
Eye-opener
lijk niet ontbreken. Daarom is aan het einde van de zomer door
Als vereniging vinden we het belangrijk om een maat-
360 aspirant leden van het Delftsch Studenten Corps een steentje
is het mooi om te zien dat de studenten het als een
bijgedragen aan een schone en leefbare woonomgeving.
te maken in hun nieuwe woonplaats. De bewustwor-
schappelijke bijdrage te kunnen leveren. Daarnaast eye-opener hebben ervaren om twee dagen schoon ding onder de studenten is daarbij groot, iedereen
Als onderdeel van de Kennismakingstijd bij de nieuwe
de schoonmaakactie voor de gemeente Delft plaats-
zal nu wel twee keer nadenken alvorens afval op
vereniging is dit jaar een grootse schoonmaakactie
gevonden. In verschillende groepen hebben deze aan-
de straat achter te laten. De Gemeente Delft heeft
in de gemeente georganiseerd. Het is gebruikelijk
komende eerstejaars studenten op 27 en 28 augustus
ook laten weten erg blij te zijn met de bijdrage. We
dat er een bijdrage wordt geleverd in de vorm van
onder meer zwerfvuil opgeruimd, verkeersborden
kunnen concluderen dat de schoonmaakactie een
vrijwilligerswerk, maar dit jaar heeft voor het eerst
schoongemaakt en boomspiegels geschoffeld.
succes was!
D:DREAM hal: Snoepwinkel voor de ingenieur Hard studeren hoort erbij, toch laten vele studenten zien dat ze hun vrije tijd heel nuttig gebruiken. In de D:DREAM hal van de TU Delft worden veertien extracurriculaire projecten uitgevoerd. Van de Nuna tot opera Carmen, dit zijn de activiteiten die de TU Delft extra positiviteit geven. Op 31 oktober was de feestelijke opening van de D:DREAM hal, ‘eindelijk is het geen ondergronds orgaan meer.’ Breen was erbij om de teams te feliciteren. Collegevoorzitter Dirk-Jan van den Berg feliciteert Wim
mag de wisseltrofee overdragen aan DutRacing, maar
Thijs, de geestelijke vader van de dreamteams, met
krijgt hem al snel weer terug. De fiets is met 128,9
de opening: “Hier wordt niet alleen geleerd, maar ook
km/u de op een na snelste fiets ter wereld. De beker
gedaan. De toepassing van kennis die opgedaan wordt
voor de beste teamspeler wordt uitgereikt door het uni-
in het curriculum.” Daarbij bedankt hij ook nog even de
versiteitsfonds. Ieder team heeft iemand aangedragen
ouders, want voor hen is een zoon of dochter die een
maar uiteindelijk gaat Ivar van DutRacing er met de
jaartje ertussen uit wil soms best duur. “Maar,” wordt
beker vandoor. Ook krijgt hij 1500 euro voor zijn team.
ze verzekerd, “het is heel goed besteed sponsorgeld:
Dat zal vast goed besteed worden, want Ivar zet zich
publiek drie vragen met volmondig “ja” beantwoorden:
er wordt hier verdomd hard gewerkt!”
inmiddels al ruim drie jaar in voor het team.
‘Ja, we zijn blij met de dreamteams, ja we zijn blij met
Als de teamcaptains naar voren mogen komen blijkt
De officiële opening eindigt op voorspraak van Wim
de TU Delft die dit mogelijk maakt, en JA we wensen
de teamspirit er overal goed in te zitten, tijd voor de
Thijs met een symbolisch huwelijk tussen de TU Delft
ze een lang en gelukkig samenzijn.’ De taart wordt
bekers. Het Human Power Team met de snelste fiets
en de studenten van de dreamhal. Als getuige moet het
aangesneden en het feest gaat door. (J.C.)
6
5 november 2012
BEELD : ERIC VAN HOU TEN
Hoos Naam: Arthur Dobbe Studie: Life Science & Technology Waarom Delft: Na wat zoek- en streepwerk bleef deze studie als hoogste op mijn lijst staan. Bij LST is de keuze niet alleen voor Delft, maar ook voor Leiden. Dit zorgt voor een interessante combinatie tussen microbiologie en biotechnologie die nergens anders te vinden is. Struikelvak: Calculus, een vak waar je tijd in moet steken om het te oefenen. Tijd die je in je eerste studiejaar nog niet echt wilt gebruiken voor de studie. Food and Drinks: Pasta’s! Niet alleen omdat het erg lekker is, maar zeker ook vanwege de korte bereidingstijd. Seizoen: Ik heb al erg veel zin in de aankomende winter, wintersport is geboekt! Vakantieland: In de winter waar sneeuw ligt en in de zomer waar de zon schijnt. Hier word ik blij / gelukkig van: Een dagje uitslapen is zo nu en dan niet verkeerd. Uitgaan: Alle feestjes van studievereniging LIFE langsgaan en mogelijk meer! Bijbaan: Op dit moment heb ik geen bijbaan, alleen soms op de studie helpen met projecten en practica. Lijfspreuk: Life is life, je zorgt zelf voor hoe bruisend en levendig je het maakt. Ambitie dwz ‘Over 5 jaar ben ik?’: Sowieso wil ik een master in Life Science & Technology halen. Of ik hierna een PhD wil gaan doen moet ik de komende jaren beslissen, want het bedrijfsleven lijkt mij ook wel wat.
NOVEMBER 2012 BEELD: Ernst de Groot
7 5
De nieuwe generatie doet het gewoon
Hard studeren?! Studeren wordt steeds minder vrijblijvend en normaal. Eerst een jaartje feesten, wennen, lekker genieten van het vrije leven? Dat kan echt niet meer. De overheid gooit er een hoop maatregelen tegenaan om de student harder en efficiënter te laten studeren. Universiteiten kunnen niet anders dan meewerken. Langstudeerboete, harde knip en BSA: er is veel geprotesteerd vorig studiejaar. De nieuwe generatie weet niet beter dan dat flierefluiten geen optie is. Hoe staan zij hier tegenover? Breen ging op zoek naar eerstejaars. Tekst Julia Cramer Beeld Eric van Houten
Vanaf studiejaar 2009 is bij de TU Delft het bindend studie advies (BSA) ingevoerd: minder dan
interview
reporta
30 punten in je eerste jaar betekent stoppen met je studie en vier jaar lang niet meer aan dezelfde studie beginnen. Dit studiejaar is de eis zelfs verhoogd naar 45 studiepunten: driekwart van de vakken. Een koers van 45 punten per wedstrijd jaar betekent
medis
je bachelor in vier jaar halen, iets wat op dit moment slechts door een mager kwart van de studenten behaald wordt. De TU heeft wel een duidelijke reden voor deze eis: “Wanneer je driekwart wedstrijd van je vakken haalt, weet je of de studie bij je past. Het is heel vervelend als je daar na een jaar nog niet achter bent.”
Drempel met een duwtje Het klinkt als een ontzettende drempel, de eis van 45 punten. Gelukkig beseft de TU zich dit maar al te goed en laat de student niet alleen. Dit jaar zijn een paar studies al begonnen met het zogenoemde blok onderwijs. Niet meer dan drie vakken tegelijk in een periode van vijf weken. Tussentoetsen, 40 contact-uren per week en huiswerk zorgen ervoor dat je niet achter kúnt raken. Compensatior toetsen, huiswerk en vele tussentoetsen zijn sowieso aan de orde van de dag in het nieuwe studiejaar: je krijgt ontzettend veel feedback op je werk.
Nieuwe cultuur Deze maatregelen worden door de TU niet ingevoerd om de studen-
8
5 november 2012
medis
ten te pesten maar te beschermen: je weet snel of je
ouderejaars studenten. Maar zoals Breen ondervond,
“Ik wil deze studie gewoon heel graag doen, dus ik
je studie aankan en bij je past. Verder kom je niet voor
blijken de nieuwe eerstejaars een stuk minder nega-
blijf hard studeren om het te halen!”
nare verrassingen zoals de onlangs weer ingetrokken
tief tegenover de eisen te staan. Breen sprak twee
langstudeerboete of de harde knip te staan. Toch ver-
enthousiaste eerstejaars, die echt niet alleen stude-
Jorn
eist het voor studenten veel aanpassingen. Uitslapen
ren, maar toch keihard voor hun P-in-1 gaan.
Na een jaartje HBO bouwkunde en een jaar Kunsten
na een feestje, bijbaantjes, intensieve commissies,
Cultuur en Media in Groningen voelt Jorn zich hele-
besturen of verenigingsactiviteiten? De nieuwe gene-
Nienke
ratie kan echt niet zoveel meer buiten zijn studie doen.
Nienke is net begonnen met haar studie Technische
en de manier van werken past echt bij mij.” Voor Jorn
De TU hoopt op een cultuuromslag: een cultuur van
Natuurkunde. Ze vindt het BSA wel hoog, maar zet
is de veertig-urige werkweek juist een voordeel:
veertig uur per week efficiënt studeren en, als je tijd
nog wat hoger in: ze gaat voor haar P-in-1. Het blok-
“Twaalf contact-uren werkt voor mij gewoon niet
en energie over hebt, daarbuiten ‘leuke dingen’ doen.
onderwijs betekent 40-urige werkweken en een hoop
echt, hier moet je wel.” Op dit moment is hij met een
toetsen: “Je blijft wel lekker bezig.” Hoewel Nienke
groepje bezig met het maken van tapas-party-beno-
niet lid is bij een studentenvereniging doet ze wel
digdheden, de wraps liggen verspreid door de studio.
Menig vereniging en studentenraad heeft zich ont-
leuke dingen buiten studeren: “Hiphop dansen, eten
Ook Jorn is niet lid geworden van een vereniging. “Dat
zettend verzet tegen deze maatregelen. De Delftse
en logeren bij studiegenootjes en af en toe oppassen
is niet echt mijn ding.” Maar hij vermaakt zich wel met
student studeert dan wel gemiddeld 7,2 jaar, hij is wel
bij de buren.” “Door al die aanwezigheid hoef ik thuis
zijn 15 huisgenoten, tappen in het ID Kafee en lekker
ontzettend gewild in het bedrijfsleven. Juist omdat
niet zoveel te doen, alleen in een tentamenweek is
sporten. Daarbij begint hij deze week met de commis-
Delftse studenten niet alleen studeren maar zich ook
het even heel hard werken.” De aanwezigheidsplicht
sie ID Fix. “Actief zijn bij de studievereniging betekent
inzetten buiten hun studie. Deze brede oriëntatie zorgt
vindt ze ook niet zo erg: “Door samen te werken krijg
veel vrienden maken die dezelfde studie doen, en dat
wel vaak voor studievertraging, maar dat lijken bedrij-
je meteen feedback op je ideeën.” Echt bang is ze niet
maakt studeren leuk. Het is leuk om veel mensen te
ven voor lief te nemen. Protesten komen vooral vanuit
voor het BSA, hoewel ze zich er zeker van bewust is:
kennen op de plek waar je veel tijd doorbrengt.”
Meningen verdeeld
maal thuis bij Industrieel Ontwerpen. “Het is breder,
De veertig-urige werkweek heeft voordelen voor je studie.
NOVEMBER 2012
9 5
Masterdispuut Pandora naar Mother Russia TEKST: C y ril Kooijmans BEELD : P r/Jasper Bos
Door rondleidingen, presentaties en cases zullen ze erachter komen hoe Westers dit voormalig communistisch land anno 2012 eigenlijk is. Naast multinationals als TNT Express en Electron (Philips) bezoeken de studenten ook Russische bedrijven. De studiereis wordt afgesloten met een - volgens insiders ‘niet te missen’ - bezoek aan een fabriek van de Russian Standard Corporation. M asterdispuut Pandora klaar voor de studiereis naar Mother Russia
Een groep van 17 studenten zal 14 november op studiereis gaan naar
Warm afscheid Deze holding staat bekend om zijn typische combinatie van drie branches: een bank, verzekeringsmaat-
het koude Rusland. Zij doen allen de masterspecialisatie ‘Production
schappij en … de productie van Russische Vodka!
Engineering and Logistics’ en zullen diverse gerelateerde bedrijven in
vol vele, mooie en bovenal leerzame indrukken, op
Moskou en St. Petersburg bezoeken.
En omgekeerd.
Na tien dagen zal Mother Russia zo ongetwijfeld, een warme manier afscheid nemen van Pandora.
In december g a at T e a m An t icipat e w eer n a a r Ca mbodja V.l .n.r . : M a rijn Goem a ns, F l eur Derks, Hel l a Hekk el m a n en Hui-Hsua n Wa ng
Met trots naar het toilet Hoe kan de acceptatie van toiletten onder de plattelandsbevolking van Cambodja verbeterd worden? Dat is dit semester de uitdaging voor Team Anticipate, bestaande uit vier IO master studentes van de TU Delft, als onderdeel van het Joint Master Project. TEKST EN BEELD : T eam Anticipate
Het project - deels in Cambodja en in Delft - is in
tot fatsoenlijk sanitair en diarree is nog altijd kin-
huisje kunnen kopen. Team Anticipate’s doel is dan ook
dersterfte oorzaak nummer één. Tijd voor actie dus!
dé nieuwe oplossing te ontwerpen, om een betaalbaar en gewild toilethuisje te realiseren in samenwerking
samenwerking met SaniShop, een bedrijfje dat
Toiletwens
betaalbare toiletten produceert en verkoopt aan de
De afgelopen jaren heeft SaniShop zo’n 30.000 huis-
geweest voor veldonderzoek en ze zullen in december
lokale bevolking, via een lokaal micro-franchise net-
houdens van een wc voorzien; een mooi resultaat, maar
aanstaande weer afreizen om een prototype te bouwen
werk. De situatie in Cambodja is bijzonder slecht:
dit aantal kan veel hoger. Het blijkt namelijk dat veel
en een business plan op te zetten. Give a Shit?! Check
slechts 22% van de plattelandsbevolking is de trotse
Cambodjanen wel graag een toilet willen, maar hun
dan www.teamanticipate.nl.
eigenaar van een toilet, de rest heeft geen toegang
aankoop jaren uitstellen totdat ze zowel een toilet als
10
5 november 2012
met SaniShop. Hiervoor is het team al naar Cambodja
OWee: Delftse passie!
Column
Paaldansen op de Markt Op de markt in Delft is een feest aan de gang. Mensen fluiten mee met “I follow rivers”, dat uit speakers knalt. Jongeren met felle blauwe of paarse tee’ s en met allen dezelfde kleine rugzakjes lopen langs studentenverenigingen, bedrijven en anderen stands die de kersverse nullen ergens voor willen interesseren. Het feest is de Delftse Waldorf and Stadler die men vaak op het bankje voor het stadhuis kan vinden ook niet ontgaan. Ze zijn zo op leeftijd dat ze bij wijze van spreken de grachtenpanden nog hebben zien bouwen. Een man is lang en heeft een opvallend rode aardbeienneus en verwaaid grijs vlassig haar. Alsof hij zo van de fiets is gestapt na een flinke rit tegen de wind in. De ander is klein, gespierd, heeft een flinke buik, een bokserneus en draagt een zwart petje, “bad boy” staat er op. Deze twee hebben alle tijd. “Ze worre ieder jaar jonger”, zegt de lange man in ongecensureerd Delfts, wijzend naar de studenten. “Ach ja”, antwoordt de kleine afwezig. Hij kijkt voorovergebogen, met de handen gevouwen peinzend naar een paaldansende jonge meid. Ze draagt een strak mouwloos rood T-shirt en een felgekleurde gemêleerde korte broek. Haar wafelhaar danst op het ritme van haar bewegingen in perfecte harmonie mee. “Dat heb niet veel om het lijf”, spreekt hij voor zich uit. Ook hij beheerst het Delfts. De lange kijkt nu ook. “Tjonge, jonge!“ schudt hij zijn hoofd. “Mot je bedenken dat ik een kleindochter heb in die leeftijd, ik zou ze alle hoeken van de kamer laten zien, als zij dit zou doen”, meldt hij de bad boy fel. “Schandalig!” Even stopt er op twee meter voor het bankje een groepje rugzakjes. Zij ontnemen de mannen zodoende het zicht op de danseres. “Hee, daar, loop eens door”, roept de bokser. “Ja ff daaro gaan staan”, wijst hij naar rechts. Enkele van de nullen draaien naar de mannen en zonder te antwoorden trekken ze de andere van de groep een stukje verder mee. De danseres draait nog steeds haar rondjes. “Viespeuk”, glimlacht de lange. “Ho ho, Geer, dat deed ik toch allemaal voor jou joh! Mijn interesseert het niks.” Dan schieten ze tegelijk in de lach. “Mot je een sjekkie?” vraagt de grijze, verwaaide man. “Joh, Ik ben toch al in het eerste millennium gestopt, en dat zou jij ook moeten doen, anders word je niet oud.” Weer lachen de mannen. De kleine is duidelijk een gangmaker die op ieder feestje welkom is. De danseres is gestopt en mengt zich onder de jeugd. De aandacht van Geer is nu op een ander groepje gevestigd. “Wat is BSA, Kees?” vraagt hij zijn maat, wijzend op een geel bord waarop de tekst “BSA halen wordt een makkie” staat. “Weet ik veel, voor de oorlog had ik een motorfiets van dat merk, maar dat zal het wel niet wezen. Het ken me eigenlijk ook niks schelen, Geer. Ik ben toch veel te oud voor al deze onzin joh, alleen die jonge grietjes vin ik leuk, de rest kan me gestolen worre”. Een Bad boy blijf je kennelijk je hele leven. Hendricus van Oosteinde
NOVEMBER 2012
11 5
Lely: Innovators in agriculture:
Duurzaam en innovatief voor
“Innovatie en duurzaamheid ten voordele van mens én dier vormen de drijvende kracht achter de productontwikkeling van de Lely Groep”, aldus Ko van de Walle, director product development bij Lely. “Een boeiende uitdaging om het leven van agrariërs en hun dieren zo aangenaam mogelijk te maken! Melkrobots, energiesystemen en geautomatiseerde voer- en schoonmaaksystemen zijn er enkele voorbeelden en resultaten van.” TEKST RON L ABORDUS BEELD PR LELy
er een essentiële vorm van, met onze melkrobot die we twintig jaar geleden al introduceerden en voortdurend
212
november 2012 55 NOVEMBER 2012
Hoe bereikt Lely dat uitdagende doel? Van de Walle:
perfectioneren als voorbeeld. In ons agrarisch concept
“Door ver doorgevoerde automatisering; robotisering is
is bedrijfsvoering zo geautomatiseerd dat er geen men-
Over Lely!
welzijn van mens én dier
Visie Een duurzame, winstgevende en aangename toekomst in de agrarische sector.
senhanden nodig zijn. Automatisering gaat beduidend
ook het teamwork, het (kunnen) werken in projecten en
verder dan mechaniseren. Mechaniseren beperkt zich
deelprojecten. Samen ga je voor een innovatie, waarin
tot tools, mechaniekjes, hulpmiddelen om het menselijk
je uiteindelijk jouw ‘ding en inbreng’ aanwijsbaar kan
handelen te verlichten. Automatiseren is in wezen een
terugvinden. Buitengewoon boeiend.”
revolutionaire ommezwaai in bedrijfsvoering. Lely is er van meet af aan innovator in. Elektronica, software,
Ford en Lely?
systemen slimmer op elkaar aan laten sluiten enzovoort:
Over innovatief zijn op de markt waar Lely zich wereld-
daar zit de kern van automatiseren.”
wijd op beweegt, heeft Van de Walle een aansprekend,
Welbevinden koe
historisch voorbeeld. “Als Henry Ford eind negentiende eeuw aan Amerikanen gevraagd zou hebben wat hun
Lely promoot het vrij koeverkeer. Ko van de Walle daar-
wensen waren, had hij als antwoord waarschijnlijk
over: “Op die visie is onze melkrobot gebouwd. Een koe
gekregen dat ze een sneller of sterker paard voor hun
gaat vrijwillig vanuit het weiland of de stal naar de robot
rijtuig zouden willen hebben. Innovatief als hij was,
waar automatisch gemolken wordt. Bepalend in haar
vond hij de auto uit, perfectioneerde hem en zijn Ford
gedrag is het welbevinden van die koe. Daar moeten
werd een wereldwijd succes. Geldt ook voor Lely.
we dus voor zorgen. Een koe moet zich goed voelen,
Natuurlijk werken we klantvraag-gericht en ontwikke-
moet gezond zijn en moet het naar haar zin hebben.
len en perfectioneren we met klanten onze bestaande
Dwang heeft geen nut. Een uitdaging voor Lely om daar
producten. Maar vooral denken we na over bijvoorbeeld
op te anticiperen. Dat bedoelen we met de combinatie
de toekomst, over duurzaamheid, over welbevinden,
van innovatie en welzijn van het dier en ook voor de
over energiezuinigheid, over te verwachten verande-
mens, voor de boer in dit specifieke geval. Met respect
ringen in de akkerbouw en veeteelt, over oorzaken en
voor de natuur van een dier, voor de kuddegeest en
gevolg, over de groei van de bevolking op deze aarde,
de hiërarchie in de stal. Naast de melkrobot geldt dit
over de voedselbehoefte, kortom: over veranderingen
op precies dezelfde wijze ook voor ons geavanceerde
in de wereld en hoe we die wereld ‘enjoyable’ houden.
voedersysteem.”
Bij Lely kijken we (vele) jaren vooruit. Met mensen die
Uitdaging?
bekwaam zijn om die innovatieslag te maken. Wij geven ze er alle ruimte voor. Met elkaar komen onze medewer-
Missie Wij inspireren mensen om innovatieve oplossingen te bedenken waarmee onze klanten kunnen uitblinken in duurzame melkproductie, ruwvoederwinning en energievoorziening.
Profiel Lely, opgericht in 1948, richt zich op een duurzame, winstgevende en aangename toekomst in de agrarische sector.
Strategie De groei van de Lely Groep waarborgen we via de ontwikkeling en verkoop tegen concurrerende prijzen van innovatieve en superieure producten en diensten die onze klanten aanspreken en die zijn gericht op verbetering van hun financiële en sociale welzijn.
Kernwaarden De kernwaarden Innovatie, Passie, Vooruitgang, Respect en Eerlijkheid dienen als kompas voor ons handelen en geven aan hoe wij in de wereld staan.
Innovatie Wij denken ‘out-of-the box’ en zoeken altijd mogelijkheden voor innovatie, gericht op positieve veranderingen om een betere toekomst te creëren voor mens en dier.
Vooruitgang
Waarin zit voor een TU-student het uitdagende van
kers tot de beste producten. In teamverband gesteund
het uiteindelijk werken bij Lely? Van de Walle: “De
door de afdelingen inkoop, productie, assemblage en
uitdaging zit onder andere in de verscheidenheid aan
niet te vergeten ons eigen Octrooibureau ter bescher-
technieken die we gebruiken. Niet alleen werktuigbouw,
ming van innovatieve vindingen. Onlangs hebben we
elektronica, software en/of megatronica: het is veel
ter versterking van ons duurzame karakter een bedrijf
meer. Het gaat ook om diergezondheid, om hygiëne,
overgenomen dat windmolens en windturbines bouwt.
om nagenoeg alle bedrijfsprocessen en de combina-
Niet voor niets zijn we innovators in agriculture.”
Respect
meer: ook regelgeving die niet altijd even prettig is,
Lely Industries N.V.
maar daardoor wel uitdagend; verder ook de totale pro-
Weverskade 110 / 3147 PA MAASSLUIS
Welzijn van mens en dier zijn, net als zorg voor het milieu, diep geworteld in ons bedrijf. Wij zoeken constant naar duurzame oplossingen.
op productdevelopment heeft met al die facetten te
T. 31 (0)10 59 96 500
Vacatures
maken. Natuurlijk heeft ieder zijn eigen extra meer-
E.
[email protected]
waarde en vakbekwaamheid; voor Lely geldt vooral
I. www.lely.com
ties van mogelijkheden die machines bieden. Er is nog
ductie en niet te vergeten klanten! Iedere medewerker
interview
wedstrijd
Wij beseffen dat ons bedrijf alleen kan groeien als onze mensen zich ontwikkelen. Wij stimuleren onze mensen om net een stap harder te gaan en ondersteunen hen in hun professionele en persoonlijke ontwikkeling.
Lely is op zoek naar 60 engineers! Kijk voor meer informatie op www.lely.nl
reportage
recept
medisch
onderzoek
NOVEMBER NOVEMBER2012 2012
review
uitgaan
133 5 5
innov
evene
Geslaagde tweede editie
TEDxDelft 2012 - Never Grow Up
Tekst: Rob Speekenbrink
Beeld: Roy Borghouts Photography
Vrijdag 5 oktober jongstleden beleefde TEDxDelft zijn tweede editie in de aula van de TU Delft. Ruim 900 mensen, een hele dag, 19 performers (iedereen op ons podium is een performer), onmetelijk veel energie en inspiratie en veel nieuwe ontmoetingen. Een tweede keer is spannend, zeker omdat de ver-
waarom dingen zijn zoals ze zijn. Met ons thema
wachtingen na de eerste editie hoog waren. We heb-
‘Never Grow Up’ hebben we een bijdrage gele-
ben ons tot doel gesteld het evenement opnieuw uit
verd aan inspiratie en creativiteit op de gebieden
te vinden, de kwaliteit te overtreffen en te leren van
T(echnology), E(ntertainment) en D(esign) met een
2011. De onderwerpen in 2012 brachten ons langs
Delftse touch.
het opruimen van plastic soep, koloniseren van Mars, hervormen van democratie, repareren van asfalt met
Blijvende aandacht
magnetron, een stukje opera, design in reclame en
Op www.TEDxDelft.nl staan de video’s van de per-
een optreden van Spinvis.
formances, maar TEDxDelft is ook live te ervaren. Elke derde woensdag van de maand tijdens (en met)
Rollercoaster
lunch op de TEDxDelft Salon in de bibliotheek van de
Kortom: Een rollercoaster die het brein op alle gebie-
TU Delft met 1 live performer, 1 TED video en een
den prikkelde. Een dag die oproept tot het blijven
discussie. Op 20 november is TEDxYouth@Delft in
stellen van vragen, dingen op een andere manier te
theater de Veste voor 12-18 jarigen en wie weet, is
bekijken, dromen te blijven volgen en af te vragen
er in 2013 ook weer een groot evenement.
14
5 november 2012
Hoos Naam: Ymke van Zwet Studie: Molecular Science & Technology (MST) Waarom Delft: De stad, studenten en de technische kant van scheikunde. Struikelvak: De struikelvakken heb ik opgespaard voor het huidige collegejaar en ik denk dat Fysische Transportverschijnselen in periode 2 en 3 veel kans maakt! Food and Drinks: Kaasfondue van pittige boerenkaas in combinatie met gatenkaas en met een lekkere La Trappe uit Berkel-Enschot. Als toetje mijn favoriete witte chocolade frambozentaart. Seizoen: De herfst, met mijn laarzen aan het bos in en genieten van de prachtige kleuren van de bladeren. En de tijd van het jaar waarin er weer goede winterse kost gegeten wordt én de Sint naar Nederland komt! Vakantieland: Afgelopen jaar ben ik naar Berlijn, Praag en Krakau geweest; alle drie prachtige steden met mooie imposante gebouwen. Hier word ik blij / gelukkig van: Samen iets doen, een etentje organiseren voor een grote groep, commissiewerk, verse eitjes, een te gekke antieke stoel voor weinig geld bij het goede doelen winkeltje. Sport / hobby: Viool spelen bij Apollo en Qui Vive. Uitgaan: Goede pils in kroegjes in Delft, maar om te kunnen dansen moet je naar andere (studenten)steden. Bijbaan: Ik heb één bijleskindje op 6-VWO, ik help haar met scheikunde. Lijfspreuk: Altijd blijven lachen. Ambitie dwz ‘Over 5 jaar ben ik’: Nét afgestudeerd en heb ik een supermooie baan op een grote chemische plant!
NOVEMBER 2012 BEELD: Ernst de Groot
15 5
Breenkooktip
Kolom Column
NLR
Kookboeken7daagse krijgt eigen magazine: Genot!
Kop Tekst
Van zaterdag 10 november tot en en met zaterdag 17 november vindt voor de derde keer de Kookboeken7daagse plaats. Dit jaar ondersteunt de CPNB de campagne met een gratis magazine over kookboeken: Genot. Het wordt vanaf deze kookboekenweek door de boekverkoper bij aankoop van € 12,50 aan (kook) boeken cadeau gedaan aan haar klanten. Op 23 oktober werden de nominaties bekendgemaakt voor Kookboek van het Jaar. Publiek kon stemmen via www.kookboeken7daagse.nl en in januari wordt bekend welk kookboek de Gouden Garde Publieksprijs 2012
Reëel of Virtueel
wint. Vlak voor de start van Kookboeken7daagse wordt
Culiporno
op 8 november bekendgemaakt wie dit jaar de Johannes
Het gratis kooktijdschrift Genot is het cadeau van de
Met een gesimuleerde omgeving kun je scenario’s en situaties creëren die te duur of te gevaarlijk zijn om in het echt uit te proberen. Een simulatie kan bijzonder nuttig zijn om bijvoorbeeld piloten of toekomstige luchtverkeerleiders te trainen. Twee voorbeelden van simulatoren die door het NLR ontwikkeld zijn, zijn de F4S (F-16’s simulator) en NARSIM (verkeerstoren simulator).
van Dam oeuvreprijs wint. De Kookboeken7daagse is
boekverkoper aan haar klanten. Het biedt veel infor-
een initiatief van bureau de Wonderneming. Bij kook-
matie over kookboeken, achtergronden en recepten,
winkels, boekwinkels en warenhuizen in heel Nederland
culinaire fotografie (culiporno) en zelfs over hoeveel
zijn evenementen rondom kookboeken. Chefkoks koken
pannen je nodig hebt om twee eieren te bakken. Kook-
gerechten uit hun eigen kookboeken, auteurs geven
boeken zijn populairder dan ooit, men wil weten wat
tips & trucs of schrijven een persoonlijke boodschap
men eet en staat graag zelf achter het fornuis. Kijk
in hun boeken.
voor alle activiteiten op: www.kookboeken7daagse.nl.
De realiteit kun je echter nooit helemaal nabootsen. Zo worden oefeningen voor rampenbestrijding georganiseerd zonder dat er een werkelijke ramp plaatsvindt. Waar het om gaat is dat een model niet precies overeen hoeft te komen met de werkelijkheid, maar ons in staat moet stellen de werkelijkheid te vereenvoudigen en dus hanteerbaar te maken. In plaats van echte systemen proberen te simuleren is het interessanter om echte en gesimuleerde systemen samen te brengen. Een voorbeeld is een scenario waarin een F-16 vlieger (Flight Lead) in een echte kist vliegt, terwijl zijn squadron met virtuele F-16’s vliegt. Deze manier van simuleren wordt LVC genoemd (Live, Virtual en Constructief). LVC brengt de sterke punten van ’het echt doen’ en ‘het simuleren’ samen en vormt de volgende stap in het denken over en het toepassen van simulaties.
Ena Voûte nieuwe decaan faculteit Industrieel Ontwerpen Het College van Bestuur heeft Ena Voûte (50) met ingang van 1 september 2012 benoemd tot decaan van de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. Ena Voûte komt terug bij haar alma mater: zij studeerde Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft.
Liban Abdulkadir
16
5 november 2012
vatieconsultant bij Altuïtion. De laatste negen jaar
werkte Ena Voûte
werkte zij bij Philips Consumer Lifestyle en Lighting
bij Unilever, waar ze
in diverse wereldwijde rollen.
wereldwijde merk-
De schrijver van deze column, Liban Abdulkadir (32), is in 2011 afgestudeerd aan de TU Delft (Lucht- en Ruimtevaarttechniek, richting ruimtevaart). Na zijn afstuderen is hij bij het NLR gaan werken als R&D engineer junior.
Deze gastcolumn wordt geschreven door telkens wisselende jongeren die werkzaam zijn bij het NLR.
In de jaren negentig
en marketingstra-
Het College van Bestuur is ingenomen met deze
tegieën
ontwik-
benoeming. “Met Ena Voûte halen we niet alleen een
kelde, onder meer
gedegen manager in huis, maar iemand die vanuit haar
voor producten als
langjarige ervaring bij kan dragen aan strategieën om
de Magnum. Begin
de weg van creatief idee tot succesvolle innovaties
deze eeuw stond ze
te realiseren”, aldus Rector Magnificus Karel Luyben.
als marketingdirecteur aan de wieg van de financiële
Ena Voûte volgt Cees de Bont op die tot 1 februari
vergelijkingssite Independer en werkte ze als inno-
2012 decaan was van de faculteit IO. (Bron: TU Delft)
Beeld: Job Jansweijer
Nobelprijzen 2012: bij de tijd Dat nanotechnologie hot is, blijkt wel uit de Nobelprijswin-
kers die de experimentele methodes ontwikkelden
naars die in de week van 8 oktober jl. bekend werden gemaakt.
meten. Waar Wineland ionen ving in laserlicht, deed
Zowel de Nobelprijs voor de natuurkunde, als die voor schei-
om kwantumsystemen te isoleren, manipuleren en Haroche onderzoek aan enkele fotonen (lichtdeeltjes) die hij tussen twee spiegels ving. Deze experimentele methoden worden dagelijks gebruikt bij onderzoek
kunde hebben alles te maken met nanotechnologie.
aan de TU Delft.
Scheikunde Ook de Nobelprijs voor de scheikunde zal voor sommige van ons niet super exotisch klinken - voor velen wellicht wel. Deze Nobelprijs ging naar de onderzoekers Robert J. Lefkowitz en Brian Kobilka, die belangrijk onderzoek verrichten naar bepaalde receptoren die zich aan g-eiwitten koppelen. Deze Brian Kobilka
David J. Wineland
Robert J. Lefkowitz
Serge Haroche
receptoren blijken inmiddels voor ruim de helft van de medicijnen van toepassing te zijn. Deze onderzoekers
Begin oktober is het altijd weer zover: de Nobelprijzen
winnaar is, hebben wij als Delftenaren veel affiniteit
hebben dus een prestatie met grote farmaceutische
worden bekend gemaakt. Al 111 jaar lang worden de
met de geprezen onderzoeken.
betekenis geleverd. Nano-biologisch onderzoek zoals
belangrijkste wetenschappelijke prestaties wereld-
deze wetenschappers hebben gedaan, wordt steeds
wijd beloond met een medaille, een diploma en een
Natuurkunde
geldbedrag afkomstig van Alfred Nobel, de uitvinder
Zo is de Nobelprijs voor de natuurkunde gegaan naar
bachelor nanobiologie gestart. (JC)
van dynamiet. Hoewel er dit jaar geen Nederlandse
Serge Haroche en David J. Wineland, onderzoe-
(Bron foto’s: Nobelprijscomité Zweden)
groter aan de TU Delft. Er is dit jaar zelfs een nieuwe
Ingenieur en/of Diplomaat in de Verenigde Staten Dat je met een technische opleiding veel richtingen op kan, is een boutade. Twee studenten van de TU Delft die afgelopen zomer in de V.S. stage liepen, zijn hier wederom een mooi voorbeeld van. Vincent Laban (Industrieel ontwerpen) en Jasper Kelderman (Luchtvaart- & Ruimtevaarttechniek) werkten voor Netwerk van Innovatie Attachés van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. TEKST: VINCENT L ABAN Beeld: JASPER KELDERMAN EN PR
“Het doel van dit netwerk is om internationale samenwerking op gebied van technologisch & innovatie te versterken, economische diplomatie dus”, stelt Vincent Laban. Vincent werkte vanuit de ambassade in Washington D.C. samen met Jasper op het consulaat in San Francisco om de High Tech relatie tussen de VS en Nederland te onderzoeken. Beide studenten, die in de eindfase van hun opleiding zitten, hebben voor hun stage de complete High Tech onder de loep genomen en de meest kansrijke gebieden gedefinieerd voor R&D samenwerking met de VS.
Analyse potentiële partners Om deze gebieden in de VS onder de aandacht te krijgen bij de High Tech doel-
Jasper Kelderman en Vincent Laban (r) bij hun eindpresentatie in het Auditorium van de Royal Netherlands Embassy, Washington D.C.
groep ontwikkelden ze een Value Propositie met de Unique Selling Points van
kennis. “Ook voor ons was het verrassend welke belangrijke rol de overheid
elk gebied, best practises en hoe Nederlandse technologie maatschappelijke
speelt binnen innovatie”, aldus Jasper Kelderman. Het werk van deze studenten
vragen kan oplossen. Vervolgens werd er een uitgebreide analyse gedaan van
zal worden gebruikt door de ambassade en meerdere consulaten om in de VS
potentiële partners in de V.S., die goed gebruik kunnen maken van Nederlandse
actief bedrijven en organisaties te benaderen voor internationale samenwerking.
NOVEMBER 2012
17 5
Meestal geen buikgriep
Onderbuikgevoel Na haar studie Civiele Techniek ging Claire Boonstra zo hard mogelijk op weg naar de management top: dat is toch hoe het hoort? Na verschillende goede banen, een succesvol eigen bedrijf Layar en een hele hoop wijzer luistert ze nu naar haar onderbuikgevoel. Claire wil een wereld creëren die draait om je eigen waarde en persoonlijk talent, een wereld waarin je echt het allerbeste uit jezelf kunt halen. Op deze manier geeft ze zelf alvast het goede voorbeeld. Breen mocht op bezoek bij deze ontzettend inspirerende vrouw. DOOR: Julia Cramer
gevoel voor marketing was ontzettend goed. Ik zit
ook best via het westen te bereiken is, en ging op weg
boordevol passie en energie, maar om CEO te worden,
- zonder te weten hoe hij precies moest varen of wat
‘Scienta Potentia Est’, kennis is macht, een uitspraak
hogerop te komen, moest ik echt wat ‘professioneler’
hij aan zou treffen. Claire heeft ook zo’n Columbus-
uit de middeleeuwen. En inmiddels ontzettend ach-
gaan worden en overkomen.”
doel: “Ik weet nog helemaal niet hoe, maar ik wil de
terhaald. “Kennis ligt nu letterlijk in de palm van onze
onderwijswereld helemaal veranderen.” Daarvoor
hand,” zegt Claire, “het gaat erom wat je met deze
Intuïtie
kennis doet.” Claire streeft naar een nieuwe wereld,
Een van de eerste cursussen die Claire kreeg, bleek
alles wat er is van de tafel vegen, hoe zou het ideale
beginnend bij de toekomst: kinderen. Met een ‘edu-
wel een hele goede. “Bij een personal development
onderwijs eruit zien? Dat is wat ik de komende tijd
cational ecosystem’ dat draait om het ontdekken en
cursus werd me gevraagd wat mijn buik me zei”,
wil gaan ontdekken.”
ontwikkelen van je eigen waarde, in plaats van status.
vertelt Claire, “hè, wat?!” Het onderbuikgevoel, je
“Geef je succes een podium.”
intuïtie, dat is iets wat in Delft eigenlijk helmaal ver-
Verandering is een feit
geten wordt. We worden opgeleid tot het nemen van
Vroeger overleed je voordat in je stad de nieuwe
rationele, kwantitatief onderbouwde beslissingen,
kerk was afgebouwd, inmiddels kunnen we de ver-
Op haar weg naar de top kwam Claire steeds ver-
maar “in de wereld waarin wij opereerden met Layar,
anderingen eigenlijk niet bijbenen. Tien jaar geleden
bazende barrières tegen. Ze had ontzettend veel
waar nog nooit zoiets was gedaan, kon je het toch niet
werd Claire uitgelachen wanneer ze de marketing via
innovatieve ideeën, waar collega’s enthousiast op
beargumenteren. Daarom is het zo belangrijk naar je
internet en mobiel wilde richten op jonge moeders,
reageerden. Ging ze naar het management met deze
gevoel te luisteren.”
en kijk nu eens om je heen in de trein. Smartphone,
Een leider is geen manager
ideeën, namen noemend voor het draagvlak, bleek dat toch niet helemaal de bedoeling. Met cursussen
Columbus-doel
moest ze wat aan dat enthousiasme doen. “Mijn
Columbus bedacht dat als de aarde rond is, het oosten
wil ze het liefst helemaal blanco beginnen. “Als we
tablet, we kunnen niet bevatten hoe de wereld er over 20 jaar uitziet. “We moeten veranderingen aannemen als een feit,” vindt Claire, “en daaromheen een wereld bouwen die mee verandert.”
Jezelf als instrument Ieder mens heeft zijn eigen waarde, zijn eigen talenten. Die moet je inzetten om jezelf tot een succes te maken, jezelf waarde te geven. “Jarenlang was ik bezig mezelf te vormen, te verbeteren, het product Claire te bewijzen, het geeft zoveel rust nu ik in plaats daarvan het product Claire kan gebruiken,” legt Claire uit. “Dit is een waarde die je in geen enkel college krijgt aangeleerd. Juist tijdens het niet-studeren, door het doen van commissies en besturen, leer je je eigen waarde kennen.”
Vier pilaren Claire heeft grootse plannen, en met haar ervaringen zullen deze niet zomaar verdrinken in de stugge maatschappij. Ze heeft haar plannen opgedeeld in vier pilaren. “Allereerst zijn er ontzettend veel gelijkgestemden,” zegt ze, “die ga ik aan elkaar koppelen,
18
5 november 2012
de energie bij elkaar brengen.” Samen met hen gaat ze op zoek naar de nieuwe vorm van onderwijs: “Op papier alles weggooien en opnieuw beginnen.” Dankzij haar netwerk heeft Claire de mogelijkheid tot het creëren van een ‘board of influence’. Niet perse hoge managers, die top-down werken, maar sterke individuen met een groot draagvlak. En als laatste het creëren van business, niet alleen om zelf aan inkomen te komen, maar ook om snel resultaat en succes te kunnen laten zien.
Toekomst is open Eerst divergeren, dat is het plan. Want veranderingen zullen hoe dan ook plaatsvinden en hoe, dat is een hele open vraag. Dat veranderingen snel gaan betekent dat wij er straks allemaal mee te maken zullen krijgen. Hopelijk gaan onze kinderen naar een school waar ze leren het beste uit zichzelf te halen, en leren wij Delftenaren beter naar ons onderbuikgevoel te luisteren. En om dit ook echt te laten gebeuren? Daar ben je natuurlijk zelf bij: volg je gevoel, doe wat bij je past, en gebruik jezelf als instrument om datgene te bereiken dat jij zelf belangrijk vindt. Geïnspireerd? Bekijk ook de TEDx talk van Claire: http://www.youtube.com/watch?v=AEDM3zzYN_I
De digitale wereld zweeft boven de pagina’s
Layar Dat Claire Boonstra aan kan voelen wat de nieuwste innovatie zal moeten worden blijkt wel uit haar succesvolle bedrijf Layar. In deze Breen zijn enkele advertenties interactief gemaakt met Layar, te herkennen aan het logo. We kennen allemaal de toch niet zo mooie QR-codes wel, maar wat is Layar nou precies? Download gratis de Layar app met je smartphone en je
Blijvend innoveren
platform te maken, zodat klanten hun Layar laagjes
kunt het meteen uitproberen. Open de Layar app, richt
Daarbij is Layar heel gericht: je kunt naar filmpjes,
zelf kunnen maken. Simpel, en helemaal zo als zij dat
je mobieltje op de pagina, ‘tap’ het scherm en je ziet het
producten, Facebook en Twitter en Layar blijft zich
willen. Nu is het digitale ‘wonderkind’ helemaal inge-
extra laagje vanzelf bovenop de pagina verschijnen. Zwe-
innoveren. Layar werd gelanceerd in juni 2009, zon-
bed in de printwereld, en dan ook echt over de hele
vende icoontjes vragen erom bekeken te worden. Dit is
der businessplan of enorme investeringen. Hierdoor
wereld. De Layar app staat op 25 miljoen telefoons,
Layar: het maakt de printindustrie eindelijk modern, door
ging de ontwikkeling van idee tot product veel snel-
verspreid over 209 landen en er zijn al 20.000 ‘creator
het te koppelen aan de digitale wereld. Layar herkent de
ler. Ze maakten een video en de daaropvolgende
users’, gebruikers die hun eigen pagina’s interactief
pagina zelf, en heeft daardoor niet iets als een QR code
48 uur waren ongelooflijk: Layar verscheen op alle
maken met Layar.
nodig. Een hele verademing voor bladen als LINDA. waar
grote technologie sites en zelfs de NY Times en BBC
We zijn benieuwd hoe jullie de vernieuwde Breen met
zelfs een paginanummer eigenlijk teveel is in hun design.
besteedden er aandacht aan. Al snel besloten ze een
Layar ondersteuning vinden! (JC).
NOVEMBER 2012
19 5
Als het er niet is, maak je het toch zelf? MyTimetable!
Gat in de markt Als studenten informatica ergerden ze zich groen en geel aan de roostercommunicatie. Je kon ze niet printen, niet importeren naar je digitale agenda en als je niet precies het voorgeschreven programma wilde doen, moest je het maar uitzoeken. Als (oud-)bestuurders van de studievereniging en lid van de facultaire studentenraad (FSR) besloten ze na veel zeuren er zelf wat aan te doen. Binnen 2,5 maand hadden ze precies wat nodig was. Inmiddels drie jaar later en afgestudeerd hebben ze een goedlopend bedrijf met hun toepassing MyTimetable die zelfs al in drie landen gebruikt wordt. Breen zocht uit waar jij je rooster vandaan haalt. het wel heel leuk.” Voor de onderwijswereld was hun bedrijf wel even wennen: “Dus we besteden de hele roostering uit aan drie studentjes?” was de algemene reactie. Inmiddels hoeven ze zich niet meer te bewijzen. “Het wereldje is klein en gezellig, als de een in onze toepassing gelooft, volgt de rest”, zegt Tom.
Alumni Event
inspirerend
MyTimetable Iedere TU Delft student werkt nu met de MyTimetable. In Blackboard kun je met MyTimetable jouw rooster samenstellen, importeren naar je digitale agenda en je mobiel. Gebruik je de iCalendar feed, Tom, Marco en Mike trokken bij de TU aan de bel en
dan worden roosterwijzigingen zelfs automatisch
maakten in 2,5 maand hun eigen roostertoepassing
doorgevoerd. Verrassend genoeg heeft MyTimeta-
met alles wat studenten nodig hebben, precies zoals
ble geen app, maar dat is ook niet nodig. “Mensen
zij het wilden. Geen bureaucratie of businessplan,
willen helemaal geen app voor hun rooster, ze willen
gewoon aan het werk. “Wanneer de universiteit
het importeren in de agendatoepassingen die ze al
zelf zoiets wil ontwikkelen duurt dat veel langer,
gebruiken”, licht Marco toe.
er moeten investeringen worden gemaakt, mensen overtuigd, vergaderingen gehouden,” legt Marco uit,
Geef alles vrij
“wij probeerden wat uit, en in een iteratief proces
Waar deze ondernemers naar streven sluit eigenlijk
kwam er een goede toepassing uit.” Tom vult aan:
heel goed aan bij de idealen van Claire Boonstra van
“Het grote voordeel is ook dat er niet veel geld nodig
Layar (zie pagina 18 en 19): de open onderwijswereld.
is voor het ontwikkelen van dit soort software, geef
Ze willen dat onderwijsinstellingen hun data vrijgeven,
Op 12 oktober jl. vond onder het motto Celebrating
ons de ruwe data en vooral wat tijd, wij pakken onze
zodat bijvoorbeeld studenten zelf kunnen zorgen voor
the past, connecting to the future het Alumni Event
laptop erbij en kunnen aan het werk.”
de toepassing en verwerking die bij ze passen. Ze heb-
2012 plaats. Het was een inspirerende, interessante
ben laten zien dat dit zorgt voor veel snellere innovatie
middag en avond met een gevarieerd programma. Het
en convergentie naar de wensen van de gebruiker, zij
plenaire gedeelte in de aula van de TU Delft werd
De TU Delft was heel tevreden met hun werk, en de
waren op dat moment immers zelf die gebruiker. Ze
gepresenteerd door Pieter Jan Hagens. Gedurende
roostertoepassing MyTimetable werd een succes. Al
hebben nog lang niet genoeg van hun werk. “We ver-
deze sessie werden in vogelvlucht de pareltjes van
snel kwamen Nijmegen en InHolland ook als klant,
dienen genoeg en zien direct resultaat van ons werk,
TU Delft gepresenteerd.
waarop zelfs België en Engeland volgden. “Er bestaat
dat geeft veel voldoening,” aldus Tom en Marco. (J.C.)
Drie studentjes?
BEELD: JOB JANSWEIJER
Was u niet in de gelegenheid om bij het Alumni Event
geen opleiding tot roostermaker, waardoor er dus op veel verschillende manieren geroosterd wordt,” ver-
Kijk ook eens op: https://speakerdeck.com/eveoh/
aanwezig zijn of wilt u het plenaire gedeelte nogmaals
telt Marco, “daarom is het elke keer een complexe
de-open-onderwijsinstelling-voorop-lopen-in-een-
bekijken? U kunt het hele plenaire programma online
puzzel om ons product in te passen, maar dat maakt
snel-veranderende-online-wereld#description.
bekijken via Collegerama. (Bron TU Delft)
20
5 november 2012
Wetenschappers kunnen en moeten weer kunstenaars worden
Deus ex machina Op 16 november aanstaande presenteren de Delftsche Opera Compagnie en TU Delft de beroemdste opera aller tijden: Carmen.
De rookgassen van mevrouw Peters De telefoon gaat aan de balie van het servicepunt. “U spreekt met mevrouw Peters”, klinkt een stem op
Gelijktijdig met zijn creatie van de opera Carmen, ontwerpt (opera)
leeftijd. Het is een stem van adel, keurig en resoluut,
regisseur Floris Visser met masterclass-studenten het decor van
sproken eigen timbre.
dit meesterwerk. Floris Visser is in september, oktober en novem-
“Wij wonen al jaren met 22 mensen in een gebouw
ber verbonden aan de TU Delft als ‘Cultural Professor’.
die weloverwogen woorden doceert met een uitge-
met allen een eigen gasgestookte combiketel”, steekt ze van wal zonder te weten of ik haar wel kan helpen. “Iedere ketel is aangesloten op een grote verbrandingsgasafvoer.” “Waar gaat dit verhaal heen”? denk ik glimlachend en ga er eens goed voor zitten. Het is nu net even rustig. “Nu heeft de VVE ons aanbevolen om allemaal een HR-ketel te nemen. Hiervoor hebben ze zeven offertes laten maken. Nu is het zo dat vijf van deze installateurs zeggen dat het alleen mogelijk is wanneer we allemaal een HR-ketel nemen omdat er anders condensvorming in de afvoer ontstaat en er daardoor kleine gaatjes in het aluminium komen en zodoende verbrandingsgassen de kamers in kan geraken”, gaat ze in staccato door. Af en toe hum ik om haar uiteenzetting brandend te houden. “Twee bedrijven echter zweren dat dit totale onzin is. Nu heb ik al drie uur het internet afgezocht maar kon hierover niets vinden dus daarom bel ik de TU Delft.
DOOR : R ON L A BORDUS BEELD : Job Jansweijer
Het thema van CP@TUD 2012 is DEUS EX MACHINA: God uit de Machine! Intrigerend zo vertelde Floris Visser meteen al bij de ‘Cultural Promotion’ op vrijdag 14 september in de volle Senaatszaal bij Aula TU Delft. Op meer dan boeiende wijze introduceerde Floris Visser in zijn lezing en aansluitend in een gesprek met presentator Lex Bohlmeijer de opera en vooral het thema kunstenaar-wetenschapper. Visser: “Carmen
Uittreerede & galavoorstelling Carmen 16 nov. ’12 - Aula TU Delft - 20.00 uur Galavoorstelling opera Carmen en expositie decorontwerpen van de masterclass studenten. Kaarten kosten €25,-/reductie CJP/Studentenkaart €17,50. Kaarten zijn verkrijgbaar bij de informatiebalie in de Aula en ook via Theater de Veste. Aanmelding kan ook via e-mail aan m.a.schrijvershof-vink@tudelft. nl of via (015) 278 6495 (tijdens kantooruren).
Die weet dat vast.” Daar ging het dus heen; kom je er zelf niet uit, bel dan de TU. Zo krijgen we dagelijks telefoontjes van denkers die hun uitvinding bij ons willen laten bouwen of wereld verbeterende prutsers die hun perpetuum mobile willen laten zien, en zelfs mensen die een vrachtvliegtuig op zonne-energie willen maken. Want boven de wolken is immers altijd zon. De TU is daar toch voor? En die heeft wel even tijd om dit
is een icoon: al meer dan honderdvijftig jaar fasci-
Uitdaging voor ingenieur
nerend; begeerlijk en angstaanjagend tegelijk. We
Floris Visser: “Wetenschap, techniek en kunst moeten
dat de mens die zelf te veel tijd heeft vanzelf denkt
transformeren de unieke wetenschapsarena van TU
niet gescheiden zijn. In tegendeel. Opera is totaal-
dat iedereen dat heeft?
Delft tot de arena van Sevilla. Wat komt er bij kijken
kunst: kunst en techniek tegelijk. We gaan onze eigen
om een opera vorm te geven? Welke dromen, associ-
god scheppen uit de machine. In de opera ontmoeten
Terug naar mevrouw Peters. Hoe kon ik deze vrouw hel-
aties en beelden roepen muziek en verhaal bij je op?
en inspireren van oudsher kunst, techniek en weten-
pen? Na even nadenken heeft ze het telefoonnummer
Kortom: hoe schep je een wereld?”
schap elkaar. Al in Griekse tragedies en later Barok-
van TNO en van onze Warmte Kracht Centrale gekre-
opera’s kwam God letterlijk uit de Machine, zoals dat
gen, want daar zitten de echte rookgas-specialisten en
in een klassiek drama gewoon was: strijdwagens
zij hebben vanzelfsprekend zeeën van tijd en wachten
reden met donder en bliksem uit de ‘hemel’ of de ‘hel’
feitelijk de hele dag op een vraag als deze. Maar eigen-
het toneel op. Een uitdaging voor de creatieve regis-
lijk weet ik wel dat zij dit mooie verhaal ook op haar
seur en een enorm karwei voor de decorbouwer. Ik
waarde zullen weten te schatten. En er thuis of in het
kan als regisseur de krankzinnigste dingen bedenken,
café niet uitgesproken over zullen raken.
allemaal te onderzoeken. Natuurlijk joh. Is het niet zo
maar ik heb een ingenieur en technicus nodig om mijn ideeën in machines te vertalen.”
Eric van Houten NOVEMBER 2012
21 5
Dokter Vera weet raad!
Mag het een onsje meer of minder zijn? Wie herinnert zich nog de commotie rondom de editie van de Playboy waarin Patricia Paay poseert, terwijl ze allang 60 was? Deze vrouw is natuurlijk het toonbeeld van de esthetische chirurgie. Borstvergroting, ooglidcorrectie, liposuctie of juist lipofilling, facelift, botox-injecties, neuscorrectie, dijbeenlift, kuitimplantaten, buikwandcorrectie, kinvergroting, oorlelcorrectie, bilimplantaten en ga zo maar door. De commerciële cosmetische chirurgie is in opmars. Tegenwoordig kán bijna alles en wil men ook steeds meer. Waar vroeger het verwijderen van dat kleine lapje vlees aan je wormvormige aanhangsel alleen om religieuze redenen of op medische indicatie werd gedaan, kun je je anno 2012 ook laten besnijden “omdat men zo’n kaal koppie nu eenmaal mooier vindt”. En wat te denken dan van het creëren van een porno-vagina door middel van een schaamlipcorrectie? Dit is de afgelopen tijd een “trending topic” geweest, omdat de verzekeraars zich hiermee zijn gaan bemoeien: ze eisen eerst foto’s van de genitaliën van de vrouw in kwestie. De procedure tot vergoeding wordt alleen in gang gezet als de arts de maten van de schaamlippen met bijgeleverde foto’s opstuurt. Waar ligt de grens? Wie weet, vind je over een aantal jaar wel de afstudeerrichting “industrial human design” in de studiegids….
Het nut van nutteloos onderzoek Breen Boek Robert Dijkgraaf is het voorbeeld van een briljant persoon die weet hoe hij zijn enthousiasme moet overbrengen op de gemiddelde mens. Niet perse iets wat je verwacht van een professor in de mathematische fysica, cum laude gepromoveerd bij nobelprijswinnaar Gerard het Hooft. Misschien heb je zijn ‘college’ over het ontstaan van het universum gezien bij ‘De Wereld Draait Door’. Een goed voorbeeld van zijn enthousiaste communicatie
Toch houdt hij ons ook een spiegel voor: soms zit je zo
over wetenschap. De hele studio was omgebouwd
dicht op de toepassing dat je hem zelf niet meer ziet:
tot sterrenstelsel, alles wat hij wilde vertellen werd
‘het is alsof je een vis om een glas water vraagt’.
visueel versterkt. Inmiddels is de voormalig voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Weten-
De stukjes zijn lekker behapbaar, 2 tot 5 pagina’s per
schappen (KNAW) vertrokken naar Princeton waar
column. Iedere column geeft een leuke heldere kijk
hij directeur is geworden van het gerenommeerde
op wetenschap, onderwijs en de wereld, met dingen
Princeton Institute for Andvanced Study.
waar je soms wel, soms niet bij stil hebt gestaan. Vol met leuke weetjes en gedachtenprikkels. Echt een
Deze inspirerende man schreef jarenlang columns voor
aanrader voor naast je bed of in de trein! (JC)
het NRC handelsblad en Folia. Al eerder verschenen een deel gebundeld in het boek “Blikwisselingen”. Inmiddels is zijn tweede boek verschenen: “Het nut van
Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam
nutteloos onderzoek”. Dit boek is eigenlijk onmisbaar
Tweede druk, mei 2012
voor de Delftse student. Het bevat een gezonde dosis
327 pagina’s
zelfspot van een theoreticus, een personage waar de
ISBN 978035138216
toegepaste Delftenaar toch graag grappen overmaakt.
Dokter Vera
BREEN HISTORIE - Hofje van Pauw Beeld: Eric van Houten
Het Hofje van Pauw is een van de vier overgebleven hofjes in Delft en heeft een interessante historie
22
5 november 2012
Iedere student kent blindelings de weg naar de Bees-
zoals te lezen is op de plaquette die de gemeente
tenmarkt. Delft kent echter ook nog een vergelijkbaar
Delft aan het pand heeft bevestigd.
plein, dat door velen zelfs mooier gevonden wordt: de
Het Hofje is in 1707 gebouwd volgens testament van
Paardenmarkt.
Elizabeth Pauw, dochter van burgemeester Jacob
Helaas heeft het plein een parkeerfunctie en zal de
Pauw en twee maal weduwe, van Johan van der
gemiddelde student er niet snel komen. En dat is jam-
Dussen en daarna van diens neef Dirck van de Dus-
mer want aan de Paardenmarkt staat het poortge-
sen, beiden burgemeester van Delft. Gerestaureerd
bouw van een bijzonder hofje: Het hofje van Pauw.
in 1945-1952.
HET NLR is dé organisatie in Nederland op het gebied van lucht- en ruimtevaart. Zo doen we onderzoek naar veiliger, milieuvriendelijker en efficiënter vliegverkeer. Met hypermoderne faciliteiten en excellente medewerkers. Medewerkers die aan de frontlinie willen staan van de technologische innovatie. Je krijgt bij het NLR alle ruimte om je talenten te benutten en je persoonlijk te ontplooien. Het NLR is dé plek voor medewerkers met een passie voor techniek.
STARTENDE INGENIEUR
Je werkt aan projecten op het gebied van ontwerp en fabricage van windtunnelmodellen in een high tech werkomgeving waar de dynamiek van het productieproces en onderzoek samengaan. Afgestudeerd of bijna klaar met je opleiding Vliegtuigbouwkunde of Werktuigbouwkunde ? Kijk dan eens op: www.nlr.nl of scan de code
R&D ENGINEER SIMULATIE
Je doet onderzoek naar knelpunten op luchthavens en naar de capaciteit van het luchtruim. Je werkt nauw samen met (inter)nationale klanten in het gebruik van de NARSIM simulatiefaciliteit. Afgestudeerd of bijna klaar met je opleiding ICT of Luchtvaart & Ruimtevaarttechniek (met aantoonbare affiniteit met ICT)? Kijk dan eens op: www.nlr.nl of scan de code
Nationaal Lucht- en Ruimtevaar tlab oratorium / Ams terdam / Flevoland
DigiTAAl DRUKKEN
ver vooruit in duurzame technologie
ONTWERPEN
HOE ENERGIE EFFICIENT BEN JIJ? Draag met je scriptie bij aan een duurzame wereld! Ben jij masterstudent aan de TU Delft en heb jij een innovatief idee op het gebied van energy efficiency en duurzaamheid? Cofely geeft 1 x € 7.500,- en 2 x € 2.500,weg aan masterstudenten met de meest innovatieve oplossingen. Stuur vóór 17 december 2012 jouw project, afstudeer- of onderzoeksverslag in en maak kans! Kijk voor meer informatie op www.hoe-energie-efficient-ben-jij.nl
AFWERKEN
PRiNTEN
DRUKKEN
Drukkerij Van de Sande Kwaliteit, flexibel en concurrerend Drukkerij Van de Sande mag zich terecht een compleet en modern grafisch bedrijf noemen, waar alle grafische disciplines zijn onder-
win
`7.50
0,-
www.hoe-energie-efficient-ben-jij.nl ben-jij.nl
gebracht (ontwerpen, grafische voorbereiding, drukken, digitaal drukken, printen, afwerken en verzenden). Het van huis uit familiebedrijf waarin vakmanschap en flexibiliteit de uitgangspunten zijn, is al zo’n 35 jaar gevestigd in Nootdorp en bekend in de regio.
Drukkerij Van de Sande bv adres: Ambachtshof 1 2632 BB Nootdorp telefoon: 015 310 92 94
fax: e-mail: internet:
015 310 99 69
[email protected] www.sande.nl
NOVEMBER 2012
23 5
Discover your opportunities At the ASML Inhouse Day If you are a technology graduate with high ambition, we would like to introduce ourselves to you. Our special Inhouse Day includes an opening by our CEO Eric Meurice, presentations, campus tour, discussion groups, one-on-one meeting and an information market. We aim to give you a real feel of what it’s like to work here. Sound interesting? Sign up fast, there are only 100 seats available.
ASML Inhouse Day Thursday November 22 15:00h - 20:00h
www.asml.com/inhouseday
