Voor doelmatig beheer van stedelijk water en waterketen
Kenniscoaches: wie, wat en hoe?
Voor doelmatig beheer van stedelijk water en waterketen
Kenniscoaches: wie, wat en hoe? In het Bestuursakkoord Water is afgesproken in de regio samen te werken in het beheer van het stedelijk watersysteem en de waterketen. Dat lijkt eenvoudig, maar in de praktijk blijkt het complex en veeleisend. De waterketen is inhoudelijk ingewikkeld door de rol van het hemelwater en de relaties met de openbare ruimte en het watersysteem. De afvalwaterketen raakt ook andere sectoren. Zo zijn er mogelijkheden om afvalwater te benutten voor winning van energie en grondstoffen. Bovendien maken de verschillende perspectieven en belangen van mensen en organisaties het uitwerkingsproces complex. De ambities van het Bestuursakkoord Water vragen om een cultuurverandering, dus een andere aanpak en werkwijze. Om de samenwerkende partijen in de regio daarbij te ondersteunen zijn er nu kenniscoaches. Kunt u hulp gebruiken bij de uitwerking van de afspraken uit het bestuursakkoord voor de waterketen? Dan kunt u via Stichting RIONED een kenniscoach inzetten. De kenniscoaches zijn een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Unie van Waterschappen (UvW) en VEWIN en wordt ondersteund door het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Stichting RIONED voert het programma uit.
“Als het om water gaat, heeft ons land een naam hoog te houden. Samen vinden we slimme oplos singen om ons afvalwatersysteem te verbeteren, water in het stede lijk gebied te beleven en effecten van extreme neerslag tegen te gaan. Uitdagingen genoeg!” Hans Gaillard, voorzitter Stichting RIONED
Wat zijn kenniscoaches?
Waarom een kenniscoach?
Kenniscoaches zijn onafhankelijke deskundigen met hoogwaardige kennis en procesvaardigheden. Als samenwerkende partijen (gemeenten, waterschappen en/of drinkwaterbedrijven) kunt u een kennis coach inschakelen om een extra impuls te geven aan de regionale uitwerking van de afspraken over de waterketen in het Bestuursakkoord Water.
In de sector van het stedelijk waterbeheer en de waterketen vindt een cultuur verandering plaats. Het vertrekpunt was een cultuur waarin u veelal afzonderlijk van elkaar op basis van normen investeringsbeslissingen nam. Waar we naartoe gaan, is een cultuur waarin u in gezamenlijke verantwoordelijkheid vraagstukken op korte en lange termijn oplost. Van normen naar argumenten dus, gebaseerd op kennis. Het Bestuursakkoord Water bekrachtigt deze cultuurverandering.
Kenniscoach = kennis + coaching Kenniscoaches doorgronden het speelveld, het spel en de spelers. Hun houding is kritisch-opbouwend. Door vragen te stellen, kunnen zij zaken ter discussie stellen en verhelderende ideeën aandragen. Zo versnellen en verdiepen zij het regio nale uitwerkingsproces. Hoe de verhouding in de mix van kennis en coaching ligt, is afhankelijk van uw specifieke vraag of probleem. Soms is meer specifieke kennis overdracht nodig, soms juist meer coaching.
“De waterketen is nauw gelieerd aan het integraal beheer van de openbare ruimte. De uitdaging is om daarbinnen “de goede dingen” te doen. Maak ruimte in beleid en kies voor maatwerk. Hiermee kun je samen tot slimmere keuzes komen en dat leidt tot forse structurele besparingen.” Breunis van de Weerd, wethouder gemeente Ede
Van normen naar argumenten
van maatregelen en efficiëntie in de uitvoering voorop staan. Het gaat dus om: ‘de goede dingen goed doen’. Dit vraagt om meer kennis in de regio over effecti viteit van maatregelen en een betere toepassing van kennis in de praktijk. Hierbij is het bundelen van kennis en capaciteit een belangrijk middel. In het perspectief van de lopende cultuur verandering zullen met name gemeenten en waterschappen op basis van nieuwe kennis en inzichten gaan kijken of gemaakte investeringsafspraken moeten worden heroverwogen.
De uitdagingen in de sector zijn groot. We moeten onder meer: - met hevige buien omgaan; - de waterkwaliteit verbeteren; - de infrastructuur in stand houden (vervangingsopgave); - keuzes maken in de mogelijkheden om afvalwater te benutten voor energie en grondstoffen; - kosten besparen; - het toenemende personeelstekort het hoofd bieden. Deze uitdagingen vergen een aanpak waarbij innovatie, de kosteneffectiviteit
Wil om te verbeteren essentieel
“De regio is aan zet en heeft de regie. De aard en omvang van de regio bepaalt u zelf, samen met uw collega’s. De regio beslist en zet de koers uit. Een kenniscoach helpt daarbij door te reflecteren en te coachen.”
“Er is veel kennis beschikbaar. Soms binnen en soms buiten de eigen organisatie. Ik verwacht dat een kenniscoach de juiste kennis zichtbaar maakt en toe laat passen in het geheel van de waterketen en het stedelijk watersysteem.”
Guïljo van Nuland, directeur Brabant Water
Willem Jan de Voogd-van der Straaten, hoofd openbare werken gemeente Tholen
Hoe pakt u dat in de praktijk aan? Een kenniscoach kan u en uw regionale partners hierbij helpen. Niet alleen met inhoudelijke kennis, maar zeker ook met kennis over de regie van regionale uitwerkingsprocessen. Om goede resultaten te behalen, is de wil om te verbeteren essentieel. Dat moet dan ook het uitgangspunt zijn bij een kenniscoachtraject.
Wie zijn de kenniscoaches? Kenniscoaches zijn topprofessionals met kennis van het stedelijk waterbeheer en samenwerkingsprocessen én met coachende vaardigheden. Zij zijn onafhan kelijk en hebben geen binding met de regio waarvoor zij inzetbaar zijn. Kenniscoaches werken bij een gemeente, waterschap, drinkwaterbedrijf of de rijksoverheid. Zij vervullen de rol van kenniscoach dus naast hun eigen baan.
Wat is de kenniscoach niet?
Hoe schakelt u een kenniscoach in? De kenniscoach verschilt ook van een extern adviseur. Aan een extern adviseur stelt u meestal een specifieke vraag die hij vervolgens onafhankelijk en professioneel beantwoordt. Weliswaar stelt u ook een vraag aan de kenniscoach, maar hij stelt op zijn beurt kritisch-opbouwende vragen. Een kenniscoach reflecteert en helpt u de vraag zelf te beantwoorden.
Kosten deels vergoed
Het programma van kenniscoaches is vraaggestuurd. Als regio van samen werkende partijen bepaalt u zelf wanneer u een kenniscoach inzet en met welke vraag. Voorwaarde is wel dat de vraag past bij en bijdraagt aan het realiseren van de doelen van het Bestuursakkoord Water. Hebt u een vraag en bent u geïnteresseerd in een traject met een kenniscoach? Overleg dan met de programmacoördinator van Stichting RIONED. Op basis van uw vraag en situatie stelt hij enkele geschikte kenniscoaches voor. Vervolgens kiest u zelf de kenniscoach die het best bij u past.
De kenniscoach verschilt van de gemeenteambassadeur water. Deze is actief in de regio zelf, geeft informatie en organiseert de samenwerking. De kennis coach komt van buitenaf, is slechts tijdelijk actief en heeft een coachende rol.
Het programma van de kenniscoaches komt voort uit het Bestuursakkoord Water. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu vergoedt de helft van de kosten, de andere helft betaalt u als regio zelf. De inzet van een kenniscoach is laagdrempelig. Er zijn geen uitgebreide verantwoording en rapportages aan verbonden.
“Ketengericht werken doe je om toegevoegde waarde aan bewoners en bedrijven te leveren. Dit vraagt om een kijken naar de opgaven waarvoor je samen staat. Kenniscoaches kunnen de vaak technische vragen vanuit andere perspectieven belichten en zo het verandertraject van het Bestuurs akkoord Water bespoedigen.’’
“In het regionale uitwerkingsproces gaat het niet alleen om kosten besparing, maar ook om het ver groten van het innovatievermogen. Zoals bij vraagstukken over energie, grondstoffen en het scheiden van schoon en vuil water. Dit vraagt om een open vizier. Reflectie van een buitenstaander levert daar een goede bijdrage aan.”
“Het bundelen van kennis en capaciteit door samenwerking speelt een belangrijke rol bij het behalen van de doelen van het Bestuursakkoord Water. Hierbij kunnen de kenniscoaches een belangrijke rol vervullen. Daarom leveren wij een bijdrage aan het programma van de kennis coaches.”
Stefan Kuks, voorzitter waterschap Regge en Dinkel
Huub Keijzers, directeur stadsbeheer gemeente Weert
Joop Atsma, staatssecretaris Infrastructuur en Milieu
Bestuurder
Manager en medewerker
Voor u als bestuurder gaat het bij doelmatig waterbeheer in de
Mogelijke onderwerpen voor een traject met een kenniscoach:
kern om twee vragen:
• Hoe kan inhoudelijk richting worden gegeven aan het
• Doen we de goede dingen? • Doen we de dingen goed?
regionale uitwerkingsproces van het Bestuursakkoord Water? • Zijn de in onze regio geprogrammeerde investeringen kosteneffectief? Wordt geïnvesteerd op de juiste plek en het
Doen we de goede dingen? De eerste vraag richt zich op de keuzes in beleidsvoorbereiding
juiste moment? • Is de staat en het functioneren van het systeem voldoende in
en investeringen. Van de jaarlijkse kosten in de waterketen
beeld om te beoordelen of de geplande investeringen de
hangt de helft tot driekwart samen met beleidskeuzes en
juiste zijn?
investeringsbeslissingen. Om deze vraag positief te beantwoorden, moet u onder meer op de volgende vragen een overtuigend antwoord krijgen: • Zijn de geprogrammeerde investeringen goed onderbouwd en kosteneffectief? Is voldoende rekening gehouden met innovatieve technieken en concepten? • Staan bij de afweging van maatregelen de laagste maatschappelijke kosten centraal? Is de afweging optimaal vanuit het perspectief van de keten én de openbare ruimte? • Wordt de infrastructuur vervangen, is repareren een optie of is niks doen (uitstel) ook mogelijk? Doen we de dingen goed? De tweede vraag richt zich op de meer operationele onderdelen van de beheertaak. Om deze vraag positief te beantwoorden, moet u onder meer op de volgende vragen een overtuigend antwoord krijgen: • Kennen we het systeem voldoende? Hoe ligt het erbij en hoe functioneert het? • Werkprocessen: doen we dingen zelf, gezamenlijk of kunnen we ze beter uitbesteden? Mist u overtuigende antwoorden op deze vragen? Of hebt u het gevoel dat het anders kan? Onderneem dan actie en neem het initiatief om in uw regio een kenniscoach in te schakelen.
• Hoe werkt beschikbare kennis door bij alle deelnemende/ betrokken organisaties op de werkvloer ? • Bij welke werkprocessen kunnen gemeenten en waterschappen elkaar versterken? • Hoe kunnen de besparingsdoelstellingen worden gerealiseerd? Wat blijken in de praktijk de meest kansrijke werkprocessen? Is in de organisatie het beheer op orde of zijn er verbetermogelijkheden? • Welke rol kan het drinkwaterbedrijf spelen in het regionale uitwerkingsproces? • Wat zijn de kansen en bedreigingen (weerstanden) voor de verschillende organisaties en medewerkers? • Hoe kunnen medewerkers in de eigen of andere organisaties worden betrokken? • Hoe kunnen collega’s, managers of bestuurders worden betrokken? • Hoe kan vertrouwen worden gecreëerd tussen mensen in het uitwerkingsproces? • Hoe kan de regionale samenwerking juridisch worden verankerd?
Hoe werkt het programma?
Zelf kenniscoach zijn?
Hebt u in uw regio behoefte aan een kenniscoach? Het programma werkt als volgt: 1. Als samenwerkende gemeente(n), waterschap en/of drinkwaterbedrijf formuleert u uw vraag of behoefte voor de inzet van een kenniscoach.
Kunt en wilt u zelf als kenniscoach een bijdrage leveren om de doelen voor de waterketen uit het Bestuursakkoord Water te realiseren? Neem dan contact op met de programmacoördinator van Stichting RIONED. Voor uw rol als kenniscoach ontvangt uw werkgever een vergoeding. Bovendien draagt de kenniscoaching bij aan uw eigen persoonlijke ontwikkeling. Dat is goed voor uzelf én voor uw werkgever.
2. Hiermee benadert u de programmacoördinator bij Stichting RIONED: Gert Dekker. 3. De coördinator neemt contact met u op over de vraag en mogelijke achterliggende vragen. Dit resulteert in een toegesneden en realistische vraag, waarop de coördinator de inzet van mogelijke kenniscoaches richt. 4. De coördinator doet een voorstel van drie geschikte kenniscoaches, die qua kennis en ervaring goed aansluiten bij uw vraag. 5. Hieruit kiest u zelf de kenniscoach die het best bij u past. 6. De helft van de kosten van een kenniscoach vergoedt het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de andere helft betaalt u als regio zelf. De bijdrage van het ministerie is maximaal € 550 per dag (exclusief 19% btw), met een maximum van 15 dagen per traject. 7. Uw organisatie sluit een overeenkomst met Stichting RIONED waarmee de begeleiding vanuit de uitvoeringsorganisatie en de financiële bijdrage van het ministerie wordt vastgelegd. 8. Uw organisatie sluit zelf een overeenkomst met de werkgever van de kenniscoach. Stichting RIONED kan hiervoor een voorbeeld detacheringsovereenkomst leveren. 9. De coördinator van Stichting RIONED zorgt voor de administratieve en financiële afhandeling.
Meer informatie? Het programma van de kenniscoaches komt voort uit het Bestuursakkoord Water. Stichting RIONED voert het programma uit. Hebt u interesse in of vragen over de inzet van een kenniscoach? Neem dan contact op met de programmacoördinator van Stichting RIONED Gert Dekker:
[email protected].
Stichting RIONED t 0318 63 11 11 e
[email protected] i www.riool.net
De kenniscoach werkt in vertrouwen. De regio hoeft zich niet inhoudelijk te verantwoorden over de inzet van de kenniscoach.
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
