Vol gas vooruit. Denk mee over energie 2.0 en win C Maart 2011

Dit is een uitgave va n Metro Custom Publishing in sa men wer k ing met GasTer r a

Maart 2011

Pag.2 J oris Putman is op zoek naar een briljant plan Pag.3 N ederland zit op een enorme aardgasbel Pag.4 D oe mee met de GasTerra Transitie Jaarprijs Pag.6 S ta eens stil bij aardgas Pag.7 Energie wordt steeds schoner Pag.8 A ardgas heeft een rijke historie en een zonnige toekomst

Vol gas vooruit Denk mee over energie 2.0 en win C 50.000



2

3

Gezocht: een briljant pl an

Joris Putman (o.a. GTST, Dancing on Ice) is een bekend gezicht op televisie, maar hij doet meer. De acteur is nu voor het tweede jaar ambassadeur van de GasTerra Transitie Jaarprijs. De GasTerra Transitie Jaarprijs moet studenten enthousiast maken om met nieuwe en innovatieve ideeën te komen over energievoorziening. “Dat kan op grote of kleine schaal”, legt Putman (26) uit. “Wie je ook bent en wat je ook doet, we hebben allemaal te maken met de overgang van fossiele brandstoffen naar een duurzame energievoorziening in de toekomst. Hoe je daarmee omgaat, hangt van jezelf af.” GasTerra, een internationaal opererende handelsonderneming in aardgas, organiseert de GasTerra Transitie Jaarprijs dit jaar voor de derde keer. Aardgas gebruiken we in Nederland voor onder andere het fornuis en de verwarming. De voorraad van fossiele brandstoffen is eindig, daarom houdt GasTerra zich bezig met alternatieven voor dit natuurlijke product. Dat is dan ook dé drijfveer voor deze wedstrijd.

Putman: “Juist door creatief over dit probleem na te denken, kom je tot mooie inzichten en oplossingen. Daarnaast zijn deze studenten de bestuurders van morgen. Als je ze nu laat stoeien met de energietransitie-uitdaging zullen ze daar later in hun carrière rekening mee houden. Ze kennen dan de consequenties en maken hopelijk weloverwogen keuzes.”

Surfplank met zonnepaneel

Een opleiding tot werktuigbouwkundige stond daarom op het programma, maar de keus viel uiteindelijk op een toneelschool in Engeland. Ook bedacht Putman het televisieprogramma Green Dream District op het National Geo graphic Channel dat gesponsord werd door GasTerra. In het programma bedenken jongeren tussen negen tot negentien jaar uitvindingen die bijdragen aan een betere wereld. Als jongetje dacht Putman al na over alternatieve stroomvoorzieningen. “Ik ging vroeger graag surfen. Het terugpeddelen naar zee na een golf was alleen zo vermoeiend. Daarom bedacht ik een golfsurfplank met op de bovenkant zonnepanelen, in de plank een accu en onder de plank een motortje. Op het strand kon de plank zichzelf opladen en je zo later in zee een steuntje in de rug geven. Ik heb er uiteindelijk niets mee gedaan, maar die surfplank is door iemand anders wel geproduceerd.” Putman vertelt in een filmpje over de GasTerra Transitie Jaarprijs.

1870: Steenkool wordt de belangrijkste energiebron van Nederland; tot 1870 was dit turf.

‘Wat goud is voor Zuid-Afrika en China, is gas voor Nederland’

1923: Utrecht is de eerste stad met stadsverwarming (verwarming door warm water).

Groningen

Studenten van alle hogescholen zijn welkom om hun ideeën in te sturen. Mocht je je afvragen wat het je, naast eeuwige roem, oplevert: de hoofdprijs is vijftigduizend euro waarvan de winnaar tienduizend euro krijgt. De rest gaat naar de hogeschool om het idee verder te ontwikkelen. Ook voor je studie kan het geen kwaad, op sommige hogescholen zijn er namelijk studiepunten te verdienen.

Putman lijkt als acteur een onwaarschijnlijk gezicht voor deze wedstrijd en GasTerra, maar hij houdt zich al jarenlang bezig met duurzame ontwikkeling. “Ik wil op mijn manier een bijdrage leveren. Ik ben opgegroeid in Burkina Faso, een derdewereldland, dus ik kon op een andere manier naar de wereld kijken. Daar werd het me duidelijk dat er echt wat moet veranderen.”

Aardgas ontstaat uit planten- en dierenresten.

‘Goud’ uit

Stoeien

‘Eeuwige roem en een mooi geldbedrag’

Van 100 miljoen jaar geleden tot nu

Een voorzetje voor een fantastisch idee voor de GasTerra Transitie Jaarprijs kan Putman niet geven. “Dat is natuurlijk ontzettend moeilijk. Sommige ideeën klinken heel goed, maar werken in de praktijk niet. Wat namelijk veel energie bespaart is het openbaar vervoer, mits iedereen daarvan gebruik gaat maken. Maar iedereen reist veel liever met de auto. Het plan klopt, maar je loopt nogal tegen muren op. Daarom: stuur jouw briljante plan op en verbaas ons en jezelf. In teamverband kom je een heel eind.”

Colofon ‘Vol gas vooruit’ is een publicatie van Metro Custom Publishing in samenwerking met GasTerra. Productmanager Jessica Gerretsen Redactie en vormgeving RedactiePartners MediaGroep, www.redactiepartners.nl, www.3mandesign.nl Beeld Nationale Beeldbank Voor meer informatie over Metro Custom Publishing of als u zelf een idee heeft voor een uitgave kunt u contact opnemen met David Beentjes, 020-5114073 of via [email protected]

Waar een klein land groot in kan zijn. Nederland heeft het geluk boven op een enorme aardgasbel te zitten. Deze spekt de staatskas met miljarden euro’s per jaar. Maar er is meer. Je hebt van die aardrijkskundeweetjes die altijd bijblijven. Wie ‘Slochteren’ zegt, zegt namelijk ‘aardgas’. Al op de basisschool is ons geleerd dat aardgas vooral onder Groningen en de Noordzee te vinden is en van groot belang is voor ons kleine land. Wat goud was voor Amerika en nog altijd is voor Zuid-Afrika en China, dat is aardgas voor Nederland. Tientallen miljoenen kubieke meters worden uiteindelijk naar het buitenland geëxporteerd, met allemaal positieve gevolgen.

Ondergrondse gasbel

altijd verwarmd dankzij aardgas. Of neem je dagelijkse maaltijd; grote kans dat die op aardgas wordt gekookt (maar liefst 98 procent van de Nederlandse huizen heeft een gasaansluiting). Bedrijven kunnen het gas ook goed gebruiken. Bijvoorbeeld om ammoniak, en daarmee kunstmest te maken. Aardgas is dus een heel belangrijke bron van energie.

Gas uit Qatar en Rusland

geen probleem, ware het niet dat de samenstelling van dat aardgas anders is dan het Groningse aardgas. Sommige industriële installaties kunnen daar niet goed tegen, waardoor of de apparatuur of het gas moeten worden aangepast. Voor Nederlandse huishoudens is er overigens niets aan de hand, de komende tientallen jaren is er meer dan voldoende Gronings aardgas voor alle woningen.

Ook de vraag hoe schoon aardgas is, hoor je vaak in het steeds duurzamer wordende Nederland. Aardgas is namelijk een fossiele brandstof en fossiel wordt vaak geassocieerd met ‘vervuilend’. Dat beeld klopt niet helemaal, want van alle fossiele brandstoffen die er zijn, is aardgas verreweg de minst vervuilende brandstof. Aardgas produceert evenveel warmte met maar liefst een kwart minder CO2-uitstoot dan andere fossiele brandstoffen, zoals stookolie.

Hoe komt dat aardgas in Nederland? En waarom zul je er in bijvoorbeeld België, Frankrijk en Spanje zonder succes naar zoeken? Het antwoord is simpel: geluk. Al miljoenen jaren lang liggen er diep onder de Noord-Nederlandse grond allerlei gesteenten die uiteindelijk een enorme gasbel hebben gevormd. Min of meer toevallig is die gasbel in het midden van de twintigste eeuw door de Nederlandse Aardolie Maatschappij gevonden.

Over de aardgasvoorraden hoef je je voorlopig geen zorgen te maken, want recente berekeningen tonen aan dat er nog een voorraad is van ongeveer 1400 miljard kubieke meter. De verwachting is dat we daar nog wel een jaar of veertig mee vooruit kunnen. Een derde van de totale aardgasvoorraad in de Europese Unie ligt in Nederland. Toch zijn er een aantal uitdagingen voor Nederland. Zo wordt steeds meer aardgas geïmporteerd uit landen als Qatar, Rusland en Noorwegen. Op zichzelf

Ze stuitten op een goudmijn, die Nederland in de halve eeuw na deze vondst heeft voorzien van energie. Veel Nederlandse huizen worden nog

‘Een derde van de totale aardgasvoorraad in de Europese Unie ligt in Nederland’

Aardgas is in Nederland in grote hoeveelheden te vinden en is een belangrijke energiebron voor bedrijven en woningen. En het gas is schoner dan zijn collega-fossiele brandstoffen. Maar: ooit raakt de voorraad wel op. Genoeg reden dus om zuinig te zijn op deze goudmijn.

1948: De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) vindt aardgas in kleine Drentse gasvelden. 1951: In Coevorden wordt op aardgas gestookt. 1959: Bij Slochteren wordt het eerste Groningse gas ontdekt. Dit gas zit op ruim 2,5 kilometer diepte en blijkt onderdeel van een bel van minstens 2700 miljard kubieke meter gas: het Groningenveld.

1961: Ook op de Noordzee wordt naar gas geboord.

1973: Eerste oliecrisis, waarde aardgas neemt toe. 1979: Tweede oliecrisis, waarde aardgas neemt toe.

2003: Veertig jaar gaswinning uit Groningenveld wordt gevierd. 2006: De NAM krijgt toestemming om vanaf locaties aan de wal aardgas te winnen onder de bodem van de Waddenzee.

1963: Dankzij de ontdekking bij Slochteren wordt de Nederlandse Gasunie opgericht die het Nederlandse aardgas gaat verkopen en transporteren. Vanaf 1963: Aardgasleidingen worden aangelegd door heel Nederland; geisers, kookplaten en ovens worden omgebouwd; kolenkachel wordt centrale verwarming: Nederland gaat van stadsgas en steenkool naar aardgas. 1999: Gemiddeld gasgebruik in huizen gedaald van 3.000 m3 naar 2.000 m3 door isolatie en dubbele beglazing en introductie HR-ketels.

2011: Het vraagstuk van de energietransitie is hot: hoe kunnen we overgaan van aardgas naar volledig duurzame energie?



4

5

Energiek op jacht naar m e o r e g i w u e e

Een unieke kans voor hogeschoolstudenten: kom met een origineel en uitvoerbaar idee over duurzame energie en win de GasTerra Transitie Jaarprijs 2011.

Ervaringen van deelnemers

De vier juryleden Wie een gooi doet naar het winnende idee is bezig met z’n eigen toekomst. Niet alleen denk je mee over het energie- en milieuvraagstuk, ook je carrière kan door alle nieuwe contacten een flinke boost krijgen. Netwerken met relevante bedrijven kan namelijk een belangrijk onderdeel van de wedstrijd vormen. “Verder onderzoek je hoe de consument reageert, maak je filmpjes en bekijk je wat het economische voordeel is. Veel leerzamer dan een gewoon college dus.” Aan het woord is Emely Dollison (22) van de Hanzehogeschool Groningen. Samen met drie andere studenten won zij vorig jaar met het project Duurzame Dorpen de GasTerra Transitie Jaarprijs. Het gouden idee: gebruik geen gas meer voor het verwarmen van je huis, maar houtpellets en pelletkachels. Bewoners kappen in het bos zelf hun hout dat machines vervolgens verwerken tot houtpellets. Met deze pellets kunnen de woningen worden verwarmd. “Dit is een CO2-neutraal proces. Sociale ontmoetingen, lokale werkgelegenheid en waardebehoud van woningen zijn andere effecten naast het energiebesparende aspect.”

‘Deelnemers bedenken een energiescenario voor 2030’ Naast de overgang naar duurzaamheid moet het winnende idee uiteindelijk ook geld besparen. Daaraan heeft het groepje van Dollison gedacht: “Wie z’n huis met pellets verwarmt, is goedkoper uit dan iemand die gas gebruikt. Bewoners zorgen immers zelf voor de toevoer van hout.” De laatste prijs is de GasTerra Transitie Game. Met behulp van het online Energietransitiemodel ontwikkelt de student een energiescenario voor de toekomst. Gaan we massaal over op het rijden met elektrische auto’s of toch op gas? De student bepaalt met welke energietechnologie Nederland in 2030 van energie wordt voorzien. De student met het beste scenario voor 2030 wint een mooie prijs!

Naast deze twee juryprijzen, de publieks- (10.000 euro) en de internetprijs (10.000 euro) is er ook nog 20.000 euro te winnen met de Energiesprongprijs (www.energiesprong.nl). Hierbij is de mate waarin een bijdrage wordt geleverd aan energiebesparing in de gebouwde omgeving van belang. In totaal zijn er zes prijzen met een totale waarde van ruim 100.000 euro. Twintig procent van het bedrag gaat naar de winnende student(en) en tachtig procent wordt uitgekeerd aan de hogeschool om het idee verder uit te werken (meer hierover in het kader over prijzengeld). Mooie bedragen dus. Maar wat is eigenlijk het doel van een goed idee? Het verlagen van de energievraag, het bevorderen van de inzet van duurzame energiebronnen, het verminderen van de CO2-uitstoot of het rendement verhogen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Aardgas speelt in deze energietransitie een onmisbare rol, omdat het relatief schoon is en overvloedig beschikbaar.

De GasTerra Transitie Jaarprijs wordt uitgereikt op 8 juni 2011. Wil je meedingen? Lever dan uiterlijk zondag 8 mei 2011 je idee in. Lees meer op www.gtjp.nl

Je wint de GasTerra Transitie Jaarprijs, en dan? Het wordt pas echt interessant als je idee ook wordt uitgevoerd. Vorig jaar sleepten vier studenten van de Hanzehogeschool Groningen de eerste prijs in de wacht met hun project. Het idee: een duurzaam dorp waar de bewoners zelf hun huis warm kunnen stoken. Tineke van der Schoor is coördinator van het vervolgproject Duurzame Dorpen: “Na het winnen is een plan gemaakt, waarin staat hoe het vervolgproject eruit komt te zien en hoe het prijzengeld wordt besteed. Dit hebben we aan GasTerra voorgelegd. Verder hebben we een bijeenkomst gehouden waar veel geïnteresseerde dorpen op afkwamen. Dit was de startfase van het project.”

Hans Alders Bestuursvoorzitter van Vereniging EnergieNederland

Inmiddels is een rapport geschreven over het opzetten van een coöperatie en is er een ruimtelijke verkenning gedaan voor onder meer het dorp Wessinghuizen. “De fases van het project die daarna volgen, concentreren zich vooral op de verwerking van de onderzoeken, de economische aspecten en verschillende mogelijkheden van het warm stoken: wil het dorp bijvoorbeeld individuele kachels met aangeplant hout of liever dorpsverwarming met pellets uit de eigen omgeving? Dit wordt uitgewerkt in een businesscase.” Afstudeerders en stagiaires vormen later dit jaar opnieuw projectgroepen die het onderzoek verder uitbreiden en demo’s starten in een aantal dorpen.

Tips ✱ Onderzoek of je idee niet al bestaat ✱ Onderzoek goed hoe duur de uitwerking van je plan is en wat het oplevert ✱ Onderzoek hoe je mensen kunt interesseren voor je idee ✱ Werk samen met studenten uit andere richtingen en combineer bijvoorbeeld techniek met communicatie ✱ Schrijf je plan helder op en vermijd lange zinsconstructies ✱ Presenteer vlot en origineel

 Jasper de Vries (21), Technische Bedrijfskunde aan de Avans Hogeschool in Den Bosch: “Met het label Groene Waarde, dat de duurzaamheid van een product inzichtelijk maakt door meningen van gebruikers te verzamelen, wonnen wij vorig jaar de tweede prijs van de jury en de publieksprijs. Met zo’n onafhankelijk label dat wordt gecreëerd en gedragen door de gebruiker hopen we een verandering in de bewustwording van consumenten te bereiken.” Martijn Verhoeven (23), (toen) Technische Bedrijfskunde aan de Avans Hogeschool in Den Bosch: “Als medelid van de Groene Waardegroep zou ik andere potentiële deelnemers het volgende willen meegeven: denk goed na over de verpakking en presentatie van je idee. Je kunt je idee omschrijven in honderd pagina’s, maar veel beter is het als je het kort en bondig kunt opschrijven in twintig pagina’s.”

• Het idee heeft een culturele impact • Het idee is samengesteld door een team van studenten waarin twee vakdisciplines (technisch-, proces-, economisch- of sociaalgerelateerd) in vertegenwoordigd zijn

‘Het totale prijzengeld is ruim 100.000 euro’

Meedoen?

Van prijs naar praktijk

Guusje ter Horst Voorzitter van de HBO-raad en exminister van Binnenlandse Zaken

• Het idee is innovatief en vernieuwend • Het idee draagt bij aan een duurzame energiehuishouding • Het idee is economisch goed • Het idee is institutioneel krachtig • Het idee is goed uitvoerbaar

GasTerra wil met de jaarprijs meer interesse wekken voor het onderwerp energietransitie en hoopt op nieuwe oplossingen voor het energie- en milieuvraagstuk. Studenten van hogescholen krijgen op deze manier de kans om hun ideeën aan het grote publiek te laten zien. Wellicht nóg leuker is dat hiermee de mogelijkheid wordt geboden om een goed idee in de praktijk te brengen.

Ook dit jaar roept GasTerra, dat een belangrijk deel van de Nederlandse energievoorziening levert, studenten van hogescholen op om mee te denken aan het verduurzamen van de energievoorziening. De prijzen liegen er niet om: het winnende plan krijgt 50.000 euro en de tweede prijs is goed voor 20.000 euro.

Han Brezet Onderzoeksdirecteur van Kathalys, centrum voor duurzame productinnovatie, een samenwerkingsverband tussen TNO en de TU Delft

De criteria van de jury

Nieuwe oplossingen

Zes prijzen

Hugo Brouwer Macro-econoom bij het ministerie van Economische Zaken

 Pim Ritzen (26), (toen) Bouwkunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen: “Wij kwamen met het plan om een WarmteBuddy te ontwerpen. Een WarmteBuddy is een oplaadbare batterij die warmte langer vasthoudt dan huidige boilers. Hij wordt met warm water opgeladen, waarbij een speciaal zout de warmte vasthoudt. Tijdens het opladen wordt dit zout vloeibaar waardoor de warmte kan worden afgegeven aan water voor de douche, wasmachine, vaatwasser en verwarming. Hiermee wonnen we vorig jaar de derde prijs.”  Stefan Versluis (27), (toen) Technische Universiteit Delft: “Twee studenten van de Hogeschool Rotterdam hebben twee jaar geleden deelgenomen aan de wedstrijd. Nadat zij hebben gewonnen met de EnergyBattle, een game die tot doel heeft gedrag te veranderen op het gebied van energieverbruik, heb ik vanuit mijn bedrijf een coördinerende rol vervuld in het multidisciplinaire vervolgtraject op de Hogeschool. Achterliggende gedachte van het idee is dat gaming diverse motiverende aspecten bevat voor een gevarieerde doelgroep, waarmee verbruiksgedrag van energie kan worden beïnvloed.”

Prijzengeld ✦ 1e Juryprijs van 50.000 euro ✦ 2e Juryprijs van 20.000 euro ✦ Energiesprongprijs van 20.000 euro. Voor de Energiesprongprijs is de mate waarin een bijdrage wordt geleverd aan energiebesparing in de gebouwde omgeving van belang. Kijk voor inspiratie op www.energiesprong.nl ✦ Publieksprijs van 10.000 euro ✦ Internetprijs van 10.000 euro Van bovenstaande vijf prijzen wordt twintig procent aan de winnende student(en) en tachtig procent aan de Hogeschool uitgekeerd om het idee verder uit te werken.

✦ De laatste prijs is een prijs is natura. De student die de online GasTerra Transitie Game speelt en het beste transitiescenario voor 2011 t/m 2030 bedenkt, wint deze prijs



6

7

Energie voor een marathon

Dankzij aardgas kunnen we koken, zijn onze huizen warm en draaien onze energiecentrales. Hans Overdiep, manager energietransitie bij GasTerra, legt uit hoe dit zo gekomen is.

Groen s a g s l a 

“We zijn in Nederland pas veel aardgas gaan gebruiken na de ontdekking van het gasveld in Slochteren. Daarvoor werden huizen nog gestookt met kolen, olie of met gas dat werd opgewekt door verhitting van kolen in gasfabrieken.” Vervuilend en omslachtig, in tegenstelling tot aardgas. Als we kolen en olie waren blijven gebruiken, zag Nederland er nu veel minder schoon uit, verklaart Overdiep. “We zouden veel meer problemen hebben met zaken als fijnstof en onze gevels zouden zwart zijn van de vervuiling.” Bij aardgas zullen veel mensen in de eerste plaats denken aan hun verwarming. Dertig jaar geleden kwam de HR-ketel op de markt, die veel zuiniger was dan een gewone verwarmingsketel. Overdiep: “Nederland is koploper in het efficiënt gebruik van aardgas. Zo is de HR-ketel in Nederland uitgevonden en geïntroduceerd rond 1980, maar in andere landen komen ze daar nu pas mee.”

Airco in kantoren

veranderen. “Wij zijn bijvoorbeeld betrokken bij een proefproject om binnenvaartschepen op LNG (vloeibaar aardgas) te laten draaien.” Dat heeft veel voordelen, legt hij uit. “Je hebt veel minder uitstoot van SOx, CO2 en andere broeikasgassen.” Schepen varen nu vaak nog op stookolie, een zeer vervuilende brandstof. Ook voor vrachtwagens zijn er nu proefprojecten om ze te laten overschakelen op gas. Peters: “Dit zou erg kunnen helpen in het omlaag brengen van vervuilende stoffen in het verkeer, omdat dieselmotoren een grote bron zijn van bijvoorbeeld fijnstof. Bovendien is gas goedkoper dan diesel én stookolie.” Gas is dus overal in onze samenleving aanwezig, iets wat wellicht eerder toe- dan afneemt. Toch heeft Hans Overdiep zo zijn bedenkingen bij auto’s op gas. “Wat je doet, is de ene fossiele brandstof verruilen voor de andere. Zo kwam oud-minister Cramer van VROM eens voorrijden met een auto die op aardgas reed, waarop ze zei: ‘Wat vind je ervan

Ondertussen zijn we in Nederland al weer bezig met de opvolger, de HRe-ketel, die ongeveer twintig procent zuiniger is dan een HR-ketel. Naast dat hij warmte opwekt, zit er ook een motortje onder de kap die elektriciteit opwekt. Teveel opgewekte elektriciteit wordt teruggeleverd aan het elektriciteitsnet, zodat niets verloren gaat. Vooral in de tuinbouw en in de industrie wordt dit principe van gelijktijdig warmte en elektriciteit opwekken al grootschalig toegepast. Maar het is nu dus ook geschikt voor huishoudens en zodra de prijs van HRe-ketels verder daalt, zullen ze een steeds vertrouwder gezicht worden in gezinswoningen. Wat ook al langer bestaat is: koelen op gas. Overdiep: “Denk dan aan de campingkoelkast op propaangas.” En dat heeft er min of meer toe geleid dat de airconditioning van hele kantoorgebouwen tegenwoordig draait op aardgas.

Binnenvaartschip op gas Aardgas is ook een belangrijk basisproduct in de industrie, en dan vooral in de chemische industrie. Uit aardgas wordt methanol gemaakt, dat wordt gebruikt in bijvoorbeeld plastic, verf en kreukvrij textiel. In het transport speelt gas nog een relatief kleine rol. Natuurlijk, er rijden wel wat auto’s op gas, maar olie is zowel in het wegverkeer als de scheepvaart nog dominant. Volgens René Peters, manager gastechnologie bij TNO, gaat dat

Wat is energietransitie, waarom is het zo belangrijk en wat kunnen we er precies mee? Jaap Hoogakker, senior business analist bij GasTerra, met de antwoorden.

‘Nederland is koploper in het efficiënt gebruik van aardgas’ dat we op aardgas rijden?’. Ik zei toen: ‘Ik begrijp het, maar ik vind het wel zonde. Je gebruikt namelijk maar een kwart van deze schone brandstof, de rest verdwijnt als warmte via de radiator en de uitlaat’.”

Nieuwe banen Uiteindelijk is elektrisch rijden toch de toekomst, zegt hij. “Al klinkt dat misschien een beetje raar voor iemand die bij een gasbedrijf werkt. Je zou pas echt efficiënt bezig zijn als je je elektrische auto bijvoorbeeld oplaadt met je HRe-ketel, want dan wordt dat gas tot vier keer efficiënter benut dan wanneer je het in je auto stopt en ermee gaat rijden.” Overdiep meent dan ook dat aardgas in de nabije toekomst met de komst van brandstofcellen veel slimmer kan worden ingezet. “Aardgas wordt nu al ‘vergroend’ door het bijmengen met biogas. Naast dit biogas wordt er geëxperimenteerd met waterstof dat bijvoorbeeld wordt geproduceerd met duurzaam opgewekte elektriciteit. Dit is een ontzettend boeiend proces van vele tientallen jaren dat zal leiden tot heel veel interessante nieuwe banen in de energiesector.”

Feiten ★ Aardgasverbruik van Nederlanders daalt al jaren. Was het verbruik einde jaren ’70 nog 850 m3 per persoon, in 2009 was dit gedaald tot ongeveer 640 m3, een afname van zo’n 25 procent. ★ Deze besparing is toe te schrijven aan de installatie van HR-ketels. Verder worden sinds 1970 huizen tijdens de bouw al voorzien van betere isolatie en ook zijn huiseigenaren bestaande woningen beter gaan isoleren.

★ Aardgas dat wordt afgenomen door huishoudens wordt voornamelijk gebruikt voor de verwarming van huizen: hoewel 83 procent van de huishoudens op gas kookt, vraagt koken slechts 3 procent van het gasverbruik. Warm water neemt 19 procent van het verbruik voor zijn rekening. Maar met 78 procent slokt verwarming veruit het meeste aardgas op.

Wat is energietransitie? “Energietransitie is de geleidelijke overgang van het gebruik van fossiele brandstoffen, die het milieu belasten en bovendien opraken, naar een duurzame energievoorziening. Dat is dus het opwekken van schone energie waarvan de bronnen onuitputtelijk zijn.” Waarom is energietransitie een belangrijk onderwerp op de agenda? “Het kost veel tijd om van een economie die is gebaseerd op fossiele brandstoffen door te groeien naar een duurzame energievoorziening. GasTerra vindt het belangrijk om als energiebedrijf onze verantwoordelijkheid te nemen in dit proces. Daarnaast zien we dat gas hierin bij uitstek een belangrijke rol kan spelen.”

verbranding komt slechts de helft van de hoeveelheid CO2 vrij vergeleken met kolen. Als het gaat om andere milieubelastende stoffen zoals fijnstof, valt de vergelijking voor gas nog veel voordeliger uit. Ook kun je gas aanvullen met zogenaamd groen gas, dat is opgewekt gas uit biomassa. Alles bij elkaar is gas daarom de transitiebrandstof bij uitstek.”

Welke rol kan de overheid hierin spelen? “Het belangrijkste is dat die een consistent beleid voert. Want nu zie je vaak dat het ene kabinet een subsidieregeling opzet die door het volgende weer wordt opgeheven. Als je het investeren in duurzame energie wilt ontmoedigen, moet je dat vooral doen. Mensen en bedrijven moeten weten waar ze aan toe zijn. Ook zou de Hoe ziet die rol voor gas er dan overheid de infrastructuur kunnen precies uit? verbeteren. Bijvoorbeeld meer koppelin“Gas is erg flexibel. Een kenmerk van veel duurzame energiebronnen is dat ze gen creëren tussen energienetwerken pieken en dalen kennen: soms waait het van verschillende landen in Europa en daarbuiten, zodat er gemakkelijk bijvoorbeeld hard, en soms helemaal energie kan worden uitgewisseld. Zo niet. Zonne-energie kent dat probleem ondersteun je de opkomst van duurook. Dan is het belangrijk om een zame energie: pieken en dalen in de energiebron achter de hand te hebben energieproductie kun je zo veel eenvoudie deze dalen in energieaanbod diger opvangen.” makkelijk kan opvangen. Gascentrales kunnen dat, maar kolen- en kernenerWat kunnen de lezers doen? giecentrales hebben die mogelijkheid “Ze kunnen investeren in bijvoorbeeld niet of in mindere mate: die zet je niet zonnecellen. Nu is dat nog niet altijd even aan of uit.” rendabel, maar aangezien de prijzen van zonnepanelen de komende jaren Zijn er andere voordelen aan gas? verder zullen dalen, zal het voor veel “Gas hebben we nog zeker veertig jaar huishoudens aantrekkelijker worden. en mogelijk nog langer. Daarnaast is gas de schoonste fossiele brandstof: bij Aan de ene kant dragen zij dan bij aan

‘Op weg naar een betere energievoorziening zijn de eerste kilometers afgelegd’

‘Zonne-energie wordt veruit de belangrijkste energiebron’ de energietransitie en aan de andere kant brengen zij zo hun energielasten omlaag. Daarnaast is het in ieder geval goed om in huis te kijken wat je aan energie kunt besparen. Goede isolatie is natuurlijk belangrijk: drie kwart van de energie die door huishoudens wordt afgenomen gaat op aan verwarming en koken. Kijk ook goed naar je cv-ketel: wat voor rendement heeft die? Een echt oude ketel met een laag rendement kun je beter laten vervangen.”

om te voorkomen dat we als samenleving zo zwaar op subsidies voor duurzame energie gaan inzetten dat we de economie daarmee te veel schaden.”

Hoe wordt energietransitie een succes? “Als dat op een geleidelijke manier gebeurt, zonder schokeffecten en met beleid. Want dat is voor de samenleving goedkoper, aangezien we dan gebruik kunnen maken van het feit dat duurzame bronnen langzaam concurrerend worden. Dan gaat ook de markt zich ermee bemoeien – er valt dan immers geld mee te verdienen – en gaat het proces op den duur vanzelf. Hoewel subsidie nu nog nodig is om duurzame energie te stimuleren, is het wel zaak

Wanneer zijn we als samenleving klaar met energietransitie? “Uiteindelijk zullen we helemaal over moeten gaan naar duurzame energie, maar dat gaat nog heel lang duren: ik denk niet dat dit voor het einde van deze eeuw bereikt zal zijn. Maar voor de komende vijftig tot honderd jaar zul je uitkomen op een combinatie van gas en duurzame energiebronnen als wind-, bio- en zonne-energie, waarbij zonneenergie veruit de belangrijkste zal zijn: die wordt het meest kosteneffectief.”

Waar staan we nu? “Het hele proces is een marathon. We staan niet meer aan de startlijn, we zijn al een tijdje bezig. Laten we zeggen dat de eerste kilometers zijn afgelegd. Maar we hebben nog een lange weg te gaan, zowel hier in Nederland als daarbuiten.”


8

Rijke historie, t s m o k e o t e g i n n o z Er komen grote kansen voor duurzame energiebronnen, zoals zon en wind. Maar aardgas verdwijnt voorlopig niet van het toneel. De toekomstige rol van aardgas onder de loep.

De canon van Nederland is een lijst van vijftig thema’s en gebeurtenissen ‘die iedereen in elk geval zou moeten weten van de geschiedenis en cultuur in Nederland’. Willem van Oranje staat erin, Rembrandt, de Grondwet en de Eerste en Tweede Wereldoorlog. In die imposante rij prijkt ook de vondst van de gasbel die zich onder Nederland bevindt. Aardgas is een fossiele brandstof en fossiele brandstoffen zijn eindig. Maar hoe lang kunnen we nog vooruit met aardgas? Er lijkt voor fossiele brandstoffen geen plaats te zijn weggelegd in een duurzame toekomst. De EU heeft bepaald dat de CO2uitstoot in het jaar 2050 met 80 tot 95 procent moet zijn verminderd ten opzichte van 1990. Langzaam maar zeker wordt ons gebruik van fossiele brandstoffen naar verhouding wel minder: we worden zuiniger, er zijn ‘slimme meters’ ontwikkeld, onze huizen zijn beter geïsoleerd et cetera. Die ontwikkeling zal de komende jaren doorzetten, onder meer door sterk verbeterde HR-ketels (HRe-ketels) en warmtepompen. Maar hoe groot de afname op de korte termijn ook is: aardgas blijft voorlopig een onmisbare brandstof.

Elektrisch koken

Een goedkoper alternatief is er nog niet. Op de langere termijn verdwijnt aardgas echter uit woningen, zo denkt directeur Frans Rooijers van onderzoeks- en adviesbureau CE Delft. Rooijers: “Aardgas zal in de komende veertig jaar stapsgewijs verdwijnen, eerst in de nieuwbouw, en tot slot in de bestaande bouw. Grote kansen komen er voor hernieuwbare energiebronnen, zoals zon en wind. Er worden nu al wijken gebouwd waar geen gasnet meer wordt aangelegd. De bewoners koken allemaal elektrisch. Zo zullen we in de toekomst een toename zien van het elektriciteitsgebruik in woningen, en een afname van het gasgebruik.” Auto’s op waterstof of elektriciteit. Je hoort er veel over, maar voorlopig zijn beide vormen nog tamelijk futuristisch. Waar je veel minder over hoort, zijn auto’s op aardgas. Aardgas is weliswaar een fossiele en daarmee vervuilende

‘Wind, zon en biomassa zullen in 2020 ongeveer een derde deel van de elektriciteit maken’

brandstof, maar van alle fossiele brandstoffen vervuilt aardgas het minst. Aardgas is dan ook schoner dan benzine en soms schoner dan diesel. Dat je niet veel over aardgas als autobrandstof hoort, heeft ermee te maken dat het technisch nog niet goed mogelijk was om aardgas te gebruiken, de automotoren waren er niet geschikt voor.

worden: “Bij grote installaties kan de CO2 worden afgevangen en in de bodem worden opgeslagen. Hiervoor gaan binnenkort proefprojecten in de zeebodem plaatsvinden.”

Wat voor de industrie geldt, geldt voor de hele elektriciteitsproductie: aardgas blijft er een belangrijke rol spelen. Er wordt in moderne centrales steeds zuiniger met aardgas Die situatie is veranderd, en bussen op aardgas tonen al aan omgesprongen, en door ‘afvang’ van de CO2-uitstoot en dat de kosten lager zijn dan benzine, en dat de CO2-uitstoot opslag in de bodem zou aan de bezwaren van de eindigheid en de vervuiling van aardgas tegemoet worden gekomen. lager is. Maar net als bij woningen is aardgas een oplossing Maar vooral de flexibiliteit van aardgas is van belang. voor de korte termijn. Oplossingen met een nog veel lagere CO2-uitstoot zullen op de lange termijn winnen. Aardgas kan Rooijers: “Wind, zon en biomassa zullen in 2020 ongeveer een derde deel van de elektriciteit maken, veel meer dan de echter een belangrijke rol spelen in de weg daarnaartoe, zo baant het de weg voor biogas. Motoren in voertuigen die zijn negen procent van nu.” Wind en ook de zon worden dus steeds belangrijker als elektriciteitsopwekkers, maar de zon aangepast aan aardgas, zullen later ook biogas kunnen schijnt niet altijd en de wind waait niet altijd, dus aardgas zal ‘verdragen’. in die gevallen nodig blijven.

Niet altijd zon

De Nederlandse industrie is grootverbruiker van aardgas: als grondstof en als brandstof. Voor aardgas als grondstof bestaan niet of nauwelijks alternatieven, en ook als brandstof blijft aardgas een geschikte toepassing. Het wordt in de industrie steeds meer gebruikt voor het zogeheten WKK (warmtekrachtkoppeling), een zuinige centrale die zowel warmte als elektriciteit opwekt. In de industrie kan volgens Rooijers ook op langere termijn aardgas gebruikt blijven

De overgang van de fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energie gaat vele decennia duren. Aardgas is een onmisbare schakel in deze overgangsperiode. In huizen, transportmiddelen, industrie en de elektriciteitsproductie zal aardgas op de korte en middellange termijn zeker nog een belangrijke rol spelen, maar uiteindelijk zal het toepassen van aardgas minder en minder voorkomen. De rijke geschiedenis van aardgas zal dus worden omgezet in een zonnige toekomst.

Vol gas vooruit. Denk mee over energie 2.0 en win C Maart 2011

Recommend Documents