Denk mee over flexibel roosteren Op het programma ● De context van flexibel roosteren ● Rol OR → rechten en mogelijkheden, moeilijke kwesties ● Stappen in de besluitvorming
Nicole Pikkemaat, trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid, FNV Formaat
Is zelfroosteren / flexibel roosteren een thema dat speelt binnen uw ziekenhuis? Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
Zijn uw werktijden de afgelopen 5 jaar sterk veranderd? Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
Werktijden ‘in ontwikkeling’ - Inspelen op wisselend werkaanbod / zorgvraag - Verruiming openingstijden of andere openingstijden - Efficiencyverbetering, slimmer werken, … - Samenwerking met andere partijen -
Flexibiliteit: gecombineerde aanpak? Werknemers willen ook wel meer zeggenschap over werktijden……..
Is veranderen van werktijden nodig? Antwoorden?
● Nee ● Ja, want…. •
Knelpunten van de medewerkers
•
Gezondheidsredenen
•
Vergrijzing, duurzame inzetbaarheid
•
Bezuinigingen, …
Vindt u dat in de roosters voldoende rekening wordt gehouden met de wensen van de medewerkers?
Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
Het idee van flexibele werktijden ● Vaak is een rooster het gemiddelde van individuele
belangen ● Probleem van gemiddelde; logisch, maar is feitelijk
niet hetgeen individueel gewenst is
Wens mw “A” Rooster voor mw “A”en “B” Wens mw “B”
Wat is uw droomrooster?
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Verder wensen?
Uw Droomrooster?
Vormen van flexibel roosteren
Bron: NCSI brochure, 2008
Stappen in het zelfroosteren 1. Ken het werkaanbod 2. Inventarisatie van de wensen van individuele
medewerkers ●
Binnen gestelde grenzen
●
Volgens spelregels
3. De wensen vergelijken met het werkaanbod 4. De puzzel verder oplossen 5. Het definitieve rooster 6. Evaluatie
De complexiteit van de puzzel Wensen van personeel
Techniek Parameters
Bezetting
Kwalificaties
Software Ontwikkeling Individueel Rooster
ATW / CAO
Reservestelling Diensten Spelregels Over/onderbezetting
Regelgeving
Capaciteit
Ideeën bij zelfroosteren ● Inzetbaar kunnen zijn op meerdere afdelingen ● Taakherschikking en functiedifferentiatie, bijvoorbeeld
specialisten, generalisten, ‘flexisten’ en nieuwe doelgroepen
● Een flex-pool met ‘aanzien’ (extra beloning en bedoeld
om kennis over te dragen)
● Zelfsturing: team stuurt zelf; leidinggevende is coach
(evt. team ook verantwoordelijk stellen om werkaanbod in te vullen)
● Intekenrooster hanteren om ‘gaten’ in het rooster in te
vullen
Zelfroosteren; de zorgen ● Bij een slechte planning en bij onderbezetting werkt
geen enkel rooster goed; zelfroosteren ook niet
● Zelfroosteren stelt hoge eisen aan de
aanspreekcultuur en omgangscultuur. Bij zelfsturende teams is een goede teamcohesie een vereiste
● Spelregels en/of ‘verworven’ rechten geven houvast,
maar beperken de speelruimte
● Veranderingen (bijvoorbeeld van openingstijden,
werkzaamheden en locaties) kunnen grote gevolgen hebben voor de roosterwensen
Zelfroosteren; de zorgen ● De veiligheid kan onder druk komen te staan. Denk
aan: alleen moeten werken, voldoende (gekwalificeerd) personeel, de BHV op orde, etc.
● Zelfroosteren kan arbeidsvoorwaardelijke
consequenties hebben. Denk aan: de omgang met feestdagenverlof en de werkwijze van toeslagen en vergoedingen
Maar gelukkig is er een OR met invloed! Instemmingsrecht (WOR, art. 27): ● Regelingen inzake arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim- en
re-integratiebeleid, werktijden, opleidingsbeleid, …
Adviesrecht (WOR, art. 25): ● Organisatieveranderingen, grote investeringen, … → kan
gevolgen hebben voor de werktijden!
Informatierecht (WOR, art 31): ● ALLE informatie (redelijkerwijs), dus ook overzichten van de
daadwerkelijk gewerkte uren
Initiatiefrecht (WOR, art. 23): ● Kan ALTIJD en is tactisch sterk!
Heeft uw OR het afgelopen jaar een instemmingsaanvraag werktijden ontvangen? Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
Wordt uw OR goed betrokken bij veranderingen van werktijden? Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
De rol van de OR • De OR heeft instemmingsrecht over een besluit tot
vaststelling, wijziging of intrekking van een arbeids- en rusttijdenregeling of een vakantieregeling (WOR, art. 27, lid 1b) → Voorbeelden: •
Wijziging werktijden, roosters of overstap naar ander soort dienst
•
Wijziging werktijdenregeling, roosterbeleid, …
•
Nieuwe manieren van het regelen van de werktijden, bijvoorbeeld zelfroosteren
•
Tijdelijke wijzigingen, bijvoorbeeld als sprake is van tijdelijke drukte of bij seizoensinvloeden.
De rol van de OR • Wees alert op ontwikkelingen die (tijdelijke) gevolgen
kunnen hebben voor de werktijden, zoals: •
Verruiming of wijziging van openingstijden
•
Andere werkmethoden (slimmer / efficiënter werken)
•
(Tijdelijke) veranderingen in de organisatie
•
Pilots
NB • De OR heeft overeenstemmingrecht als er sprake is van
collectieve afwijkingen (tenzij dit al op CAO-niveau is beklonken)
De rol van de OR Ideaal: ● OR vanaf begin betrokken (oriëntatie en visievorming);
dat is ruim voor een pilot! ● Bij GO / NO GO: formele instemmingsaanvraag
Na invoering: ● Rol van de OR verandert bij flexibilisering ● Dan richten op: •
Spelregels en voorwaarden
•
Bepaling werkaanbod
Stappenplan rooster 1.
Inventarisatie en analyse van werkaanbod / zorgvraag: •
Tijdgebonden werkzaamheden en niet-tijdgebonden werkzaamheden
•
Voorspelbaar en onvoorspelbaar werk
OR
2.
Analyse van de verhouding van bruto- en nettobezetting en bepaling van de benodigde reservecapaciteit
3.
Vertaling van bezetting en werkaanbod (profiel) naar rooster(s)
4.
Inventarisatie van wettelijke, ergonomische en sociale eisen en de wensen en voorkeuren van medewerkers
5.
Ontwerp van roosters en een keuze maken
6.
Officieel instemmingsverzoek aan de OR
7.
Bekendmaking, invoering, evaluatie en (zo nodig) bijstelling
De rol van de OR ● Adviesrecht bij belangrijke veranderingen op
organisatorisch en financieel vlak ● Bijvoorbeeld investeringsbeslissingen en opdracht aan
extern deskundige(n) Als flexibel roosteren meer omvat: ● Veranderen functies en/of afdelingen? ● Afspraken maken over sociaal plan voor medewerkers
die: •
een andere functie moeten aanvaarden
•
‘buiten de boot vallen’
Aanpak OR bij voorstel tot verandering • Bestudeer: • De bestaande werktijden en/of roosters • Afspraken over de werktijden in de CAO, bedrijfsafspraken over werktijden, etc. • De daadwerkelijk gewerkte uren (registratie van de arbeidstijden is ATW-verplichting) • Creëer specialisme in de OR, huur deskundigheid in en/of benut voorbeelden van soortgelijke organisaties • Eis aandacht voor de gezondheid en sociale aspecten (gebruik RI&E en rol preventiemedewerker / arbodeskundige)
Aanpak OR bij voorstel tot verandering Ga in gesprek met de achterban: ● Besef: arbeidstijden is een belangrijk onderwerp voor de
achterban! • Maak een goede afweging tussen bedrijfsbelang (werkgelegenheid!) en werknemersbelangen (belangen kunnen zeer divers zijn!) • Betrek de achterban altijd bij keuzes: • Wat zijn de belangrijkste knelpunten? • Welke ideeën zijn er?
Aanpak OR bij voorstel tot verandering Eerst in kaart: ●
Knelpunten rond arbeidstijden (huidige werktijden en roosters)
●
Wensen en ideeën van medewerkers en andere betrokkenen
En: ●
STAPPENPLAN naar een nieuw rooster
●
Rol OR: gericht op dat het proces goed loopt?
Aanpak OR bij voorstel tot verandering • Bevorder de keuzemogelijkheden en de zeggenschap individuele werknemer • Maar zoek ook een goede balans tussen: • Gedetailleerde afspraken ↔ zeggenschap • Scherp vastgelegde tijden ↔ inspraak • Overweeg een ‘rooster-kaderbeleid’
Wat past bij uw organisatie?
Kennen medewerkers de wetgeving en CAO over werktijden?
Antwoord = JA → Wilt u gaan staan?
Houvast voor de medewerker en OR ● De Arbeidstijdenwet (ATW); de uitgangspunten: •
Bescherming van de veiligheid, gezondheid en welzijn van werknemers
•
Ruimte voor maatschappelijke participatie en zorgtaken
•
Flexibiliteit voor werkgevers
● De CAO ● Regelingen over werktijden / reglement
Verplichtingen werkgever De werk- en rusttijden in de ATW zijn bepalend, maar ook: • Tijdig melden van veranderingen in het arbeidspatroon: •
Minstens 28 dagen van tevoren / afspraken bij collectieve regeling
•
Als het soort werk dergelijke afspraken verhindert, dan beperking tot mededeling van wekelijkse en zondagsrust en uiterlijk vier dagen van tevoren de precieze tijdstippen
• Bijhouden van deugdelijke registratie van de gewerkte uren • Schriftelijk vastleggen van het arbeidspatroon van
werknemers (ter inzage voor iedere werknemer) • Risico’s en maatregelen op vlak van arbeidstijden in Risico-
Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) en plan van aanpak
De RI&E als belangrijk middelen! De OR heeft instemmingsrecht: ●
Over de methode / uitvoering
●
Over het plan van aanpak
Belangrijke vragen: ●
Komen de risico’s over werktijden, werkdruk goed uit de verf?
●
Is er voldoende aandacht voor alleen werken?
Gezonde werktijden ● http://www.betermetarbo.nl/werkdruk/psa14/filter/psychosoc
iale-arbeidsbelasting/meten-3.html: methode ‘Werkdruk en Herstel bij Afwijkende Werktijden’ (WHAW), zoals: •
Vermindering van het aantal nachtdiensten tot 2 hooguit 3
•
Na iedere nachtdienstperiode minimaal 48 uren vrij
•
Gegarandeerde hersteltijd van tenminste 12 uren per 24 uren
•
Voorwaartse rotatie
•
Zoveel mogelijk besteedbare vrije tijd in de weekeinden
•
Zoveel mogelijk vaste doordeweekse avonden vrij
•
Zoveel mogelijk regelmatigheid in het rooster (niet te lange duur van de roostercyclus)
Goede samenwerking: dat helpt OR
Instemming / advies Afspraken; meebeslissen
Advies (adviserend; meedenken)
Bestuurder
RI&E Plan van aanpak Overzicht werktijden
Advies (adviserend; meedenken)
Uitwisseling en samenwerking
VGWM-cie of roostercie
KAM, planners, preventiemedewerker,…
