Voedingswijzer De basis van de Moermantherapie
Natuu rrijk leven, Moerman.
Inleiding De therapie van de arts Cornelis Moerman (1893-1988) beoogt drie dingen: • Met gezonde voeding de natuurlijke weerstand van mensen met kanker zodanig versterken dat hun immuunsysteem optimaal kan bijdragen aan hun genezing. • De algemene conditie en het afweersysteem optimaliseren. • De kwaliteit van leven positief beïnvloeden. Dit dieet is niet alleen belangrijk voor mensen die ziek zijn maar kan ook preventief gebruikt worden om de algemene weerstand te verbeteren en de kans op ziekten, waaronder kanker, te verkleinen. Het dieet dat Moerman samenstelde, levert een belangrijke bijdrage aan een optimale conditie. Uitgebreidere informatie daarover staat in de toelichting verderop in deze brochure. Deze voedingswijzer is gebaseerd op het traditionele Moermandieet. Een tweede voedingswijzer met een actuele uitwerking zal hierop voortborduren.
Eten en drinken om gezond te word en m et volwaardige voeding. 2
Voedingswijzer Wat wel en wat niet?
Eidooier
Eet zo gevarieerd mogelijk. Verse, bij voorkeur biologisch (-dynamisch) geteelde, producten hebben altijd de voorkeur. Géén vlees, vis of gevogelte. Géén water, koffie, thee en cacao, maar steeds vers geperste sappen uit de blender of citruspers/sapcentrifuge.
Eidooiers dienen dagelijks gegeten te worden, maar niet het wit van eieren. Rauwe eidooiers kunnen verwerkt worden in sausjes. Ook kan alleen de dooier van een zacht gekookt ei gegeten worden. Direct eten, niet bewaren.
Zuivelproducten
Melk: alleen in rijstepap gebruiken. Karnemelk (of pap ervan): ½ tot 1 liter per dag. Kefir: zie toelichting op pagina 16. Kaas: beperkt gebruik van jonge kaas. Kies biologische kaas van koeien- en/of geitenmelk. Jong, zoutarm en niet vet. Roomboter: met mate op volkorenbrood.
3
Voedingswijzer
Fruit, vruchten en groenten (inclusief sappen)
vijgen en dadels. Gekonfijte vruchten, zoals bijvoorbeeld ‘turks fruit’, jam, sukade e.d., zijn niet toegestaan
• Fruit (vruchten)
• Groenten
Dagelijkse hoeveelheid: zoveel vruchten als men wil, liefst gevarieerd en niet te zoet. Aanbevolen: citroen, sinaasappel, zure appel, pruimen, abrikozen, peren, perziken, ananas. Speciaal aanbevolen: vruchtensap vers geperst van citroensap aangevuld met sinaasappelsap.
Eet veel rauwe en gekiemde groenten. Goed kauwen! Is de hoeveelheid te groot, van de rest sap maken en drinken. Alle groenten zijn toegestaan, als ze goed verdragen worden. Ook geperst of als puree. Speciaal aanbevolen als sap: rode bieten, wortels en knolselderij. Verhouding 3:2:1. Speciaal aanbevolen groenten: broccoli, overige koolsoorten, peulvruchten, tomaten, wortels, bieten, uien, knoflook en knolselderij in de vorm van puree. Niet: aardappelen. In plaats van aardappelpuree kunt u knolselderij
• Zuidvruchten Citroenen en sinaasappelen: zie boven. Met mate: ongezwavelde abrikozen, rozijnen, gedroogde of verse
4
Voedingswijzer Behand elend artsen ku nnen in individu ele gevallen d eze voedingswijzer wijzigen en/of aanvullen. puree gebruiken. Hiervoor kookt u knolselderij gaar in water. Daarna pureren en boter, peper en zout toevoegen.
Hele erwten: in het Moermandieet wordt met nadruk het gebruik van hele erwten aanbevolen.
• Groentesoepen
Meelproducten
Van alle groenten. In het bijzonder erwtensoep van hele erwten, met wortels, uien, knolselderij en andere groenten. Advies: vaak erwtensoep eten, ook bij de broodmaaltijd. Ter afwisseling is ook linzensoep met groenten toegestaan.
Alleen volkoren of gebuild (gezeefd). Rijst: zilvervliesrijst
Olie
Koudgeperste olijfolie.
• Peulvruchten
Noten
Erwten, linzen, tuinbonen, kapucijners, kikkererwten, nierbonen, bruine en witte bonen, met uitzondering van soja, zijn allen toegestaan mits ze goed gaar zijn!
Toegestaan met mate: vooral hazelnoten, amandelen, walnoten en abrikozenpitten.
5
Voedingswijzer Tuinkruiden en specerijen
Wijn en bier
Rode wijn: van goede kwaliteit en bij voorkeur biologisch. Eén glas (15 cl) per dag. Drink de wijn bij voorkeur tijdens de maaltijd of bij een slaapprobleem voor de nacht. Bier: is niet toegestaan.
Met mate: zwarte peper, cayennepeper, kaneel, nootmuskaat, kaneel, kerrie, peterselie, basilicum, lavas, bladselderij, laurierblad, en maggiplant.
Honing
Echte ‘Moermanaanraders’
Met mate, mits van goede kwaliteit, maximaal 1 theelepel per dag.
Vers geperst sap van rode biet, wortelen, appel en peer. Sap van een citroen kan in een borrelglaasje. Dit langzaam met kleine slokjes drinken. Eidooier in een groentebouillon.
Zout
Vermijden. In elk geval niet toevoegen; brood en kaas hoeven niet zoutloos maar bij voorkeur wel zoutarm.
6
Voedingswijzer Broodbeleg suggesties
Fruit is uitstekend als broodbeleg. Zelfgemaakte jam zonder suiker van: pruimen, aardbeien/rode bessen, appel/rode bessen, bramen, bramen/appel, bosbessen/ citroensap, frambozen, frambozen/bessen, rozenbottels, tomaten/ citroensap, vlierbessen/appel. Zelfgemaakte smeerkaas (matig gebruiken): 25 g gesmolten boter, 100 g geraspte kaas, 1 eidooier, 2 eetlepels melk. U kunt er diverse fijngesneden noten of vruchten aan toevoegen.
Zo maak je een eenvoudig ‘Budwigpapje’ met Moermanproducten:
Wijze van bereiden
Melkproduct m et darm bacteriën
+ havermout of goede mu esli + olijfolie + eidooier + vruchtensap of vruchten
Koken en stomen: indien nodig. Bij voorkeur stomen. Bakken en braden: niet toegestaan.
(b.v. biogarde)
Speciale richtlijnen
Neem zoveel mogelijk lichaamsbeweging, maar vermijd grote inspanningen. Verblijf als dat mogelijk is minimaal één uur per dag in de buitenlucht. Vermijd felle zon.
7
Voorbeeld van een dagmenu 08.00 uur
Ontbijt
10.00 uur
Tussendoortje Lunch
1
16.00 uur
Tussendoortje
18.00 uur
Diner
Volkoren boterham met een glas karnemelk, groentesap of vruchtensap.
Dezelfde mogelijkheden als bij de lunch. Eventueel een glas droge rode wijn. (Eén glas rode wijn per dag toegestaan)
12.30 uur
20.00 uur
Tussendoortje
22.00 uur
Tussendoortje
2 vruchten of muesli met vruchtensap (20 minuten laten weken).
arme maaltijd: volgens de voorgaande W voorschriften. ’s Middags warm eten is wenselijk. Broodmaaltijd: dan ook erwtensoep en rauwkost. Beleg volgens voorschrift. Soms is een stevige erwtensoep met wat volkorenbrood erbij ook al voldoende. Na de maaltijd naar behoefte een half uur rusten. Daarna groot glas groente-/vruchtensap.
Groentesap.
Groentesap.
Groentesap en/of rode wijn. (Eén glas rode wijn per dag toegestaan)
8
1
Voorbeeld van een dagmenu 08.00 uur
Ontbijt
10.00 uur
Tussendoortje
12.30 uur
Lunch
16.00 uur
Tussendoortje
18.00 uur
Diner
2
Volkoren brood, kaas en fruitsap (citroen) met karnemelk.
Groentesap, eventueel aangevuld met fruit/fruitsap.
Volkoren brood, kaas en/of fruit, karnemelk, rauwkost met fruit en groentesap en/of groentebouillon.
Groentesap, brood en karnemelk.
Groentesap en/of bouillon, rauwkost, zilvervliesrijst, groente en fruit. Of: rauwkost, erwtensoep met brood en fruit na.
9
Toelichting
Z
oals in de voedingswijzer al is opgemerkt, had Moerman met zijn therapie drie dingen voor ogen: met gezonde voeding de natuurlijke weerstand van mensen met kanker versterken zodat hun immuunsysteem kan bijdragen aan genezing; de algemene conditie en het afweersysteem optimaliseren en de kwaliteit van leven positief beïnvloeden.
Deze toelichting bij de voedingswijzer geeft in hoofdlijnen de achtergronden weer van het door Cornelis Moerman samengestelde dieet, maar is zeker niet volledig. Op hoofdlijnen verduidelijkt de toelichting de keuzes die Moerman maakte. Het dieet dat bij de Moermantherapie hoort, is een ovo-lactovegetarisch dieet; ovo is ei, lacto is melk en kaas. Geen vlees en vis dus maar wel ei en zuivel. Het dieet bestaat uit volwaardige voedingsproducten in pure, natuurlijke vorm en vol levenskracht. Met deze biologisch/organische voeding, vrij van gifstoffen en vol essentiële voedingsstoffen, wordt ons lichaam in principe voorzien van alles wat het nodig heeft.
10
Toelichting Visie van dokter Moerman Om de voedingswijzer goed te kunnen begrijpen, is het van belang om de principes van dokter Moerman te kennen: • Kanker is geen lokale ziekte, maar het resultaat van een ziek zijn van het lichaam als geheel. • Een gezond lichaam beschikt over een afweersysteem en een herstel(reparatie)mechanisme. Om het lichaam in een optimale conditie te brengen, wordt het dieet en, indien nodig, aanvullende stoffen ingezet. • Onze voeding is de bron waaruit we vitaminen, mineralen, enzymen en dergelijke halen. De meeste van deze nutriënten kunnen we beter (en gemakkelijker) opnemen uit onze voeding dan uit supplementen. Bovendien zijn er sterke aanwijzingen dat er in onze voeding nutriënten voorkomen die we nog niet exact kennen, maar die van groot belang kunnen zijn voor het behoud van onze gezondheid. Deze voedingsstoffen zijn dus ook nog niet als supplement te verkrijgen! Voeding blijft altijd de beste bron.
11
Toelichting Het dieet van dokter Moerman
het eigen biologisch-dynamische bedrijf afkomstig moet zijn. Ook op het gebied van de verwerking gaat Demeter in een aantal gevallen verder dan EKO, zoals het niet homogeniseren (stukslaan van de vetdeeltjes) van melk.
Mede geïnspireerd door de artsen Max Gerson en Bircher-Benner stelde Cornelis Moerman zijn dieet samen. Maar ook zijn eigen waarneming, ideologie, inspiratie en ervaring speelden daarin een belangrijke rol.
Alleen waardevolle producten
Biologisch (-dynamisch) geteelde producten Probeer zo gevarieerd mogelijk te eten. Biologisch-dynamisch geteelde producten hebben altijd de voorkeur, maar versheid is wel zeer belangrijk. De producten van Demeter voldoen aan de EU-verordening voor biologische landbouw en verwerking. Ze worden geteeld zonder kunstmest en chemisch/synthetische bestrijdingsmiddelen en mogen daarom het EKO-keurmerk dragen. Maar Demeter gaat verder op een aantal gebieden. In de biologischdynamische landbouw worden hogere eisen gesteld, zoals het gebruik van biologische mest en het voer voor de dieren dat van
In het dieet zijn alleen die producten toegestaan die waardevol zijn en een gezonde stofwisseling bevorderen. Dranken als koffie, thee, water en cacao worden ontraden omdat zij de plaats innemen van sappen die weliswaar voor een groot gedeelte uit water bestaan maar ook zeer rijk zijn aan vitaminen, mineralen, sporenelementen en enzymen. Bij de bestrijding van tumoren zijn vitaminen, mineralen en enzymen zeer belangrijk. Ze zitten vooral in vers geperste sappen van biologisch geteelde, verse groenten, in het bijzonder van biet en wortelen. Een andere aanrader is verse citroensap, eventueel aangevuld met zure appels, sinaasappels en peren uit de blender.
Biologisch e (boerderij)winkels in uw buurt ku nt u vinden 12
Toelichting
Geconserveerde producten (geweckt, ingemaakt, gerookt en gepekeld) zijn niet toegestaan. Ze zijn minder van kwaliteit geworden door de bewerkingen die ze ondergaan hebben. De verschillende conserveringsmethoden benadelen de werkzaamheid en opneembaarheid van bepaalde vitamines en enzymen die van nature in deze producten aanwezig zijn. Suiker en alle producten die met suiker zijn ‘verrijkt’ en geraffineerde producten als witmeel zijn niet toegestaan. Suiker heeft een hoge calorische waarde. De suiker die niet direct door het lichaam verbrand wordt, wordt omgezet in verzadigd vet. Suiker is een bron
van energie voor onze spieren, maar óók voor kankercellen! Bovendien bevat geraffineerde suiker geen vezels, geen vitaminen en geen mineralen. Voor de afbraak en de opname van geraffineerde suiker en het gereedmaken als energiebron, worden aan het lichaam vitaminen onttrokken, waardoor een tekort kan ontstaan. De aardappel, gekookt, gebakken of gefrituurd wordt afgeraden. De aardappel bestaat vooral uit koolhydraten (zetmeel/suiker) en bevat weinig tot geen vezels en vitaminen. In het dieet is de aardappel vervangen door zilvervliesrijst. Deze rijst is rijk aan vezels en vitaminen maar bevat minder koolhydraten dan de aardappel.
op www.bewustbiologisch.nl en www.allesduurzaam.nl 13
Toelichting
Knolselderijpuree is een zeer goed alternatief voor aardappelpuree. Witmeel bestaat voornamelijk uit zetmeel (koolhydraten). Bij de bewerking van het volkoren meel zijn kiemen en vezels verwijderd, waardoor een onvolwaardig product is overgebleven. Zure melkproducten, rauwe eidooiers en citroensap nemen een belangrijke plaats in. Groene erwten (hele, geen spliterwten) en zilvervliesrijst zijn een belangrijk onderdeel van het dieet. Samen leveren zij naast vezels, alle (8) essentiële aminozuren. Gebruik hele erwten, want die bevatten als volwaardig product de vezelrijke schil.
Vitamine B12 Een veelgehoord bezwaar tegen het volgen van een vegetarisch dieet is dat er een tekort aan vitamine B12 kan ontstaan. Inderdaad
is het zo dat vitamine B12 vooral voorkomt in alle voedingsmiddelen van dierlijke afkomst. Het Moermandieet bevat echter zuivelproducten en eieren. Een ei bevat 20% van de ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid) vitamine B12, kwark 50% per 200 g en kaas 5% in twee plakjes. Bovendien wordt vitamine B12 gemaakt door darmbacteriën. Een goede darmfora is daarom van essentieel belang.
Moermandieet en glutenintolerantie Voor patiënten met glutenintolerantie: gluten zitten in alle producten die bereid zijn met gluten houdende granen zoals tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Teff, maïs, rijst, boekweit, amaranth, quinoa, tapioca en haver bevatten geen gluten. Voor het Moermandieet betekent dit dat brood en muesli vervangen moeten worden door zelfgebakken brood van glutenvrij meel.
14
Toelichting Het dieet toegelicht Dierlijke eiwitten zijn niet toegestaan in het Moermandieet. Vlees bevat geen vezels en is rijk aan verzadigde vetten. Vlees bevat veelal onder andere pesticiden (verstoren de werking van neurotransmitters, signaalstof tussen de zenuwcellen), antibiotica en hormonen. De grote hoeveelheden eiwitten die via vlees worden opgenomen, worden slechts gedeeltelijk door het lichaam benut. Daardoor blijven vele resten achter in de vorm van zuren. Urinezuur is een ziekte veroorzaker van onder andere jicht, nieraandoeningen, reuma en aandoeningen van de kleine bloedvaten. Onderzoek toont aan dat dierlijke producten een grote rol spelen bij het ontstaan van onder andere hart- en vaatziekten en kanker! Recent is aangetoond dat eiwitsplitsende enzymen afkomstig uit de alvleesklier, in lage concentraties in het bloed aanwezig zijn. Hier bezitten zij een antikanker werking. De alvleesklierenzymen die nodig zijn om de dierlijke eiwitten in onze voeding te verteren zijn dus ook nodig om kankercellen (ook dierlijke eiwitten) af te breken. Om deze reden is het uitkijken met dierlijke eiwitten uit vlees, vis en gevogelte. Ze worden meestal ook niet goed verdragen. Het Moermandieet is zeer rijk aan
enzymen die nodig zijn bij de voedselvertering en tevens aangewend worden om tumorcellen aan te vallen. Plantaardig eiwit is in zijn omhulsel moeilijker te verteren maar datzelfde omhulsel bevat wel vele stoffen die voor ons absoluut noodzakelijk zijn: vezels, vitaminen en mineralen.
Eidooier De eidooier is een bron van zeer goed opneembare vitaminen, mineralen, eiwitten en lecithine. ‘De simpele evenwichtige vorm van het ei herbergt een mirakel: de transformatie van een nietszeggende zak voedingsstoffen tot een levend, ademend en actief dier.’ (Harold McGee – ‘Over eten en koken’). Eenvoudig gezegd: een kuiken wordt gevormd uit de eidooier!
Zuivelproducten Melk: melk is toegestaan voor het bereiden van pap. Melk bevat melksuiker (lactose) dat bij onvolledige vertering klachten kan geven zoals buikpijn, krampen, diarree. Karnemelk (of pap ervan): karnemelk bevat zeer weinig vet en weinig tot geen melksuiker. Het is licht verteerbaar en bevat
15
Toelichting bacteriën die een belangrijke rol spelen in een gezonde darmflora. Kefir: 30 bacteriën, die samenleven in een bepaalde structuur die lijkt op de bloemen van bloemkool, fermenteren melk tot kefir. Kefir heeft een gunstige invloed op de darmflora. Bovendien worden bij de fermentatie veel enzymen gevormd. Kaas: bevat veel dierlijke eiwitten en daarom is slechts een beperkt gebruik toegestaan. Jonge kaas bevat enzymen, weinig zout en de biologische kaaskorst is vrij van schimmel werende stoffen! Roomboter: puur natuur. Bevat vitamine A en D, fosfor en calcium en gezonde verzadigde vetzuren die licht verteerbaar zijn en een gunstige werking hebben op de darm. Gezouten wil zeggen: iets minder puur natuur.
Fruit en groenten (inclusief sappen) Vers fruit: dagelijkse zoveel vers fruit als men wil, liefst gevarieerd en niet te zoet. Aanbevolen verse vruchten: citroen, sinaasappel, zure appel, pruimen, abrikozen, peren, perziken, ananas. Wat vers geperste sappen betreft is vruchtensap van citroensap aangevuld met sinaasappelsap speciaal aanbevolen. Het citroensap is een belangrijke leverancier van vitamine C en citroenzuur en stimuleert de speekselklieren. Zuidvruchten: met mate toegestaan zijn ongezwavelde abrikozen, rozijnen, gedroogde of verse vijgen en dadels. Deze vruchten bevatten vezels, gezonde vetten, vitaminen en mineralen maar relatief ook veel suikers (vooral de dadels). In het Moermandieet geldt: zo weinig mogelijk suikers! Daarom zijn deze vruchten, in het bijzonder de dadels, slechts met mate toegestaan. Gekonfijte vruchten worden afgeraden. ‘Konfijten’ is conserveren door versuikeren.
16
Toelichting Tips bij groentebereiding • Was groenten voor het snijden, zodat waardevolle stoffen niet met het spoelwater worden weggespoeld. • Kook broccoli zo kort mogelijk in een stoommandje om de vitamines te behouden. • Bij broccoli is de stronk een belangrijke bron van voedingsstoffen.
Groenten: schaf de groenten zo vers mogelijk en niet gesneden aan. Alle groenten zijn toegestaan, mits ze goed verdragen worden. Alle groenten kunnen ook als sap worden gebruikt, in het bijzonder als er niet voldoende gegeten kan worden. Speciaal aanbevolen: vers geperst groentesap van rode bieten, wortels en knolselderij. Een goede verhouding is 3:2:1. Toevoeging van een radijsje verbetert de smaak. Ook biet, appel en peer vormen een prima combinatie. Aan een
mooie schuimkraag is te zien dat sap vers is. Rode bietensap: heeft een gunstige werking op de doorbloeding en op de bloeddruk. Het verbetert hierdoor ons uithoudingsvermogen. Wortelen: zijn rijk aan beta-caroteen waaruit het lichaam vitamine A kan maken. Knolselderij: heeft een hoog vitaminegehalte en stimuleert de nieren. Knolselderij is kaliumrijk en heeft een positieve invloed op de bloeddruk. Bovendien bevat het veel vezels en ijzer. Broccoli: behoort net als spruitjes, kool, boerenkool, koolraap, bloemkool, bladkool, paksoi, snijbiet en waterkers tot de kruis bloemigen (Brassica). Deze groenten bevatten glucosinolaten die kanker kunnen voorkomen, maar kanker ook kunnen doen afnemen. Ze versterken het immuun systeem en houden de bloedvaten gezond. Het stofje goitrine (ook een glucosinolaat) stimuleert de schildklier. Kruisbloemigen bevatten tevens veel polyfenolen (broccoli het meest, maar wel wat minder dan uien en rode bieten) en weinig calorieën.
17
Toelichting Polyfenolen hebben een ontstekingremmende eigenschap en zijn antiallergeen; ze beschermen de lichaamscellen. Tevens bevatten deze groenten antioxidanten en indolen, die pas vrijkomen bij het bereiden (snijden en koken) ervan. Indolen bieden een beschermende werking tegen het ontwikkelen van kanker. Daarnaast bevatten ze foliumzuur, calcium, vitamine C, E en K en vezels.
Granen en peulvruchten In combinatie met granen (in het bijzonder zilvervliesrijst) bieden peulvruchten (vooral zilvervliesrijst in combinatie met de hele groene erwt) dezelfde kwaliteit aan eiwitten als vlees.
De peul is een eiwitrijke, ijzerhoudende en B vitamine bevattende vrucht met veel voedingsvezels. Over het algemeen wordt de term ‘peulvruchten’ gebruikt voor de zaden uit peulen, zoals erwten, linzen, tuinbonen, kapucijners, kikkererwten, nierbonen, bruine en witte bonen. Peulvruchten altijd koken! Rauwe peulvruchten bevatten naast gezonde stoffen ook stoffen die schade kunnen toebrengen aan mens en dier. De bekendste ervan is fasine, dat samenklontering van de rode bloedlichaampjes veroorzaakt. Fasine wordt onschadelijk door verhitting en bij het kiemen van de peulvruchten. Soja bonen bevatten het meeste fasine en inheemse peulvruchten het
18
Toelichting minste. Een andere giftige stof is lectine, dat in rauwe sojabonen zit. Peulvruchten bevatten ook enzymremmers, die zowel de vertering van eiwit als van zetmeel kunnen verhinderen. Deze giftige stoffen beschermen de planten tegen vraat van vogels en zoogdieren. Door koken, maar ook door extra fermentatie, worden de enzymremmers grotendeels onschadelijk gemaakt. Soja bevat twee keer zoveel eiwit als andere peulvruchten, waar onder een enzym dat de splitsing (vertering) van eiwitten remt. Soja bevat daarnaast tien keer zoveel vet. In het traditionele Moermandieet is soja niet toegestaan. Tuinbonen bevatten stoffen (alkaloïden) die bij mensen die het enzym G6PD missen, favisme kunnen veroorzaken. Dit kan leiden tot afbraak van de rode bloedcellen met bloedarmoede als gevolg. Deze erfelijke aandoening komt met name voor bij mensen uit het mediterrane gebied of uit Afrika.
Brood: volkoren. Liefst biologisch zonder bakkersvet, zowel met gist als zuurdesem. Alle (volkoren)granen zijn toegestaan. Haver, rogge, tarwe en spelt. Gierst en boekweit als aanvulling.
Meelproducten
Met mate toegestaan: zwarte peper, peterselie, cayennepeper, kaneel, nootmuskaat, kerrie, bladselderij, laurierblad en maggiplant. Tuinkruiden en specerijen worden in kleine hoeveelheden toegevoegd aan bijvoorbeeld erwtensoep. Zwarte peper is niet alleen een
Alleen volkoren of gebuild (gezeefd) gebruiken. De kiem en de vliesjes van de graankorrel zijn hierin aanwezig en zorgen voor de natuurlijke aanvoer van vitaminen en vezels.
Olie Koudgeperste olijfolie, bijvoorbeeld als onderdeel van een sla dressing. Olijfolie bevat 75% Omega-9 enkelvoudige onverzadigde vetzuren die ontstekingremmend werken, het cholesterol verlagen en de celwand elastisch houden.
Noten Walnoten, hazelnoten en amandelen bevatten vitamine B1, E en foliumzuur. Ze bevatten veel mineralen, met name magnesium, koper, kalium, ijzer, zink, calcium en selenium.
Tuinkruiden en specerijen
19
Toelichting specerij waarmee je voeding lekker pittig maakt, bij dagelijks gebruik heeft het een gunstige invloed op de spijsvertering. Daarnaast bevordert het de opname van voedingsstoffen en supplementen. Te grote hoeveelheden kunnen een ongunstige werking hebben. Peterselie bijvoorbeeld bevat een hoge concen tratie aan oxaalzuur. Deze verbinding is betrokken bij de vorming van nierstenen. Bleekselderij heeft een vochtafdrijvende eigenschap.
‘Zwarte p ep er h eeft een gu nstige invloed op d e spijsvertering.’
Honing Maximaal 1 theelepel per dag toegestaan, mits van goede kwaliteit, Aan te bevelen is honing van de imker bij u uit de buurt.
Wijn en bier Rode wijn is toegestaan, mits van goede kwaliteit en bij voorkeur biologisch. Eén glas (15 cl) per dag. Drink de wijn bij voorkeur tijdens de maaltijd of bij een slaapprobleem voor de nacht. Rode wijn bevat mineralen, sporenelementen, vitaminen, alcohol, antioxidanten, en polyphenol (tanninen, flavonoïden, resveratrol, OPC) afkomstig van de druivenpit en de druivenschil. Polyphenolen werken ontstekingsremmend, hebben een antikanker werking en hebben en helpen bij het voorkomen van hartaandoeningen. Ze beschermen de lichaamscellen tegen vrije radicalen en blijken verantwoordelijk te zijn, samen met alcohol, voor een betere doorbloeding. Bier is minder gunstig voor het lichaam dan rode wijn en is daarom niet toegestaan.
20
Toelichting Voedsel niet teveel bewerken Ons voedsel dient zo weinig mogelijk bewerkt te worden. Indien nodig: koken en stomen. Bij voorkeur stomen omdat dan minder voedingsstoffen verloren gaan. Bakken en braden achterwege laten. Bij onvolledige verbranding of verkoling van voedingsmiddelen ontstaan namelijk polyaromatische koolwaterstoffen (PAK’s) die kankerverwekkende eigenschappen hebben.
Speciale richtlijnen • Groenten in de vorm van sap bevatten minder vezels en zorgen dus minder snel voor een verzadigd gevoel. U kunt dus op deze manier meer vitaminen, mineralen, sporen elementen, enzymen en dergelijke binnen krijgen. De sappen passeren sneller de maag, zodat een grotere hoeveelheid van de enzymen in de dunne darm zijn werk kan verrichten. • Groenten die al bereid zijn, kunnen beter niet bewaard worden. Het bewaren van voorgesneden koolsoorten (de kruisbloemigen) kan hier een uitzondering op zijn. Bij het voorsnijden van deze groenten worden namelijk stoffen aangemaakt die een gunstige
werking voor het lichaam kunnen hebben. In deze gevallen wel kort bewaren (maximaal 1 tot 2 dagen). • Voedsel kan in het algemeen beter niet opgewarmd worden. Lauw voedsel is namelijk een goede voedingsbodem voor zich vermenigvuldigende bacteriën, zodat infectie kan optreden. Vele groenten bevatten in meer of mindere mate nitraat dat ze of via (kunst)mest of water hebben ontvangen. Nitraat zelf is vrijwel niet giftig voor ons, maar het kan omgezet worden in het wèl schadelijke nitriet. De omzetting van nitraat in nitriet is een langzaam proces dat versneld wordt door voedingsmiddelen op te warmen. Hoe meer of hoe langer er verwarmd wordt, des te meer nitriet er gevormd wordt. • Zorg voor zoveel mogelijk lichaamsbeweging, maar vermijd grote inspanningen. Door te bewegen wordt ons hele lichaam extra voorzien van zuurstof dat een gunstige werking heeft op al onze organen en weefsels. Aanbevolen is om minimaal één uur per dag te bewegen, bij voorkeur in de buitenlucht door te wandelen of te fietsen in de natuur. Grote inspanningen vermijden om de vorming
21
Toelichting van melkzuur te vermijden. Bovendien is alle energie nodig om het lichaam te laten herstellen. Kanker is een ziekte met een tekort aan energie. De stofwisseling van een kankercel verbruikt in verhouding tot een gezonde cel 17 keer (!) zoveel brandstof. Dit lijdt tot lichamelijke uitputting. • Felle zon dient vermeden te worden. Ook bij normale zon krijgt de huid voldoende zonlicht om vitamine D aan te maken. Beschadiging van de huid door de felle zon zorgt voor een hoog verbruik aan vitamine A. Hierdoor is er minder vitamine A beschikbaar voor het afweersysteem (de weerstand).
de patiënt volstrekt geen eetlust meer heeft, kunnen enige tijd uitsluitend sappen gebruiken worden. Vanwege het hoge suiker gehalte van vruchtensappen (vooral van sinaasappels) hebben groentesappen de voorkeur. Toegestaan zijn uitsluitend vers bereide sappen van vruchten en groenten, en het moes van gekookte groenten. De sappen die de stofwisseling weer beter laten functioneren, kunnen zowel ontgiftend als opbeurend werken. Aanbevolen: met name citroen, maar hierbij zijn ook andere vruchten en groenten te gebruiken. Ook de eidooier past hier uitstekend in.Volg een sapkuur altijd onder begeleiding.
Sapkuur In de visie van Moerman is een aanvulling van vitaminen, mineralen, sporenelementen en vooral enzymen van groot belang. Om die reden vormen de sappen een belangrijk onderdeel van zijn dieet. Toegestaan zijn uitsluitend vers bereide sappen van vruchten en groenten. Het dieet op zich is ontgiftend genoeg. Het bevat alleen maar stoffen die geen belasting voor het lichaam vormen. Alleen als
22
Toelichting Aanbevolen literatuur • Retrospectief onderzoek naar de Moermantherapie bij kankerpatienten. Sdu Uitgevers, Prinses Beatrixlaan 116, 2595 AL Den Haag. ISBN 90 202 4374 8 Hierin zijn verschillende hoofdstukken opgenomen waarin wetenschappelijke literatuur besproken wordt over o.a. ‘spontane’ regressie van maligne tumoren en de Moermanmethode. • Kanker kan genezen. C. Moerman. ISBN 90 202 4873 1. • Dokter Moerman. C. van Groningen en A. Ronhaar, arts. ISBN 90 6120 1691. • Geneeswijzen in Nederland. P. van Dijk. (Hoofdstuk: ‘Voedingstherapie: de Moermantherapie’) ISBN 90 202 4374 8
© Uitgave MMV, april 2012.
23
Natuu rrijk leven, Moerman.
MMV Centraal Bureau | Postbus 508 | 2400 AM | Alphen aan den Rijn info@moermanvereniging
