VISITEKAARTJE VAN DE STAD SAMENVATTING
VISITEKAARTJE VAN UTRECHT SAMENVATTING KWALITEITSHANDBOEK WINKELWANDELGEBIED OUDE BINNENSTAD
GEMEENTE UTRECHT
Colofon
Oisterwijk, 30 januari 2009
Opgesteld door
BTL Advies BV. Parklaan 1 5061 JV Oisterwijk Postbus 385 5060 AJ OISTERWIJK t 013 52 99 555 f 013 52 99 550 e
[email protected]
Opdrachtgever
Gemeente Utrecht
Projectnummer
228541
SAMENVATTING
VISITEKAARTJE VAN UTRECHT
6
DE KWALITEIT
Dit kwaliteitshandboek is geen inrichtingshandboek. Het geeft
Door de verschillende ontwikkelingen in en rond de
niet in detail weer welke inrichtingselementen waar gewenst
Utrechtse binnenstad (met name rond het stationsgebied
zijn, noch hoe de elementen dienen te worden toegepast. Dit
en Hoog Catharijne) krijgt een deel van de openbare ruimte
handboek geeft aan wat de specifieke kwaliteiten zijn van dit
van het Utrechtse centrum in de nabije toekomst een
deel van de Utrechtse binnenstad in relatie tot de overige
flinke kwaliteitsimpuls. Dit heeft een positieve uitstraling
delen. Daarnaast geeft het kwaliteitshandboek suggesties
op het voorzieningenniveau en de openbare ruimte in het
om in de kwaliteit van het gebied te investeren en welke
bredere stationsgebied. Maar wat is het gevolg voor de
eigenschappen versterkt dienen te worden om de kwaliteit
verhouding tussen dit nieuwe stationsgebied en het huidige
van dit gebied te versterken. De nadruk ligt in dit handboek
winkelwandelgebied van de oude binnenstad? Vanuit diverse
op de beleving en uitstraling van de openbare ruimte, in
belanghebbenden en vanuit de gemeente is behoefte om
plaats van op de exacte inrichting. Hierbij spelen beheer,
de gewenste (beeld)kwaliteit van de openbare ruimte van
onderhoud en handhaving een rol.
het winkelwandelgebied in de oude binnenstad zorgvuldig te omschrijven en om te komen tot suggesties voor de
Het winkelwandelgebied ligt midden in de eeuwenoude
kwaliteitsimpuls. Het doel hiervan is om het kwaliteitsniveau
binnenstad van Utrecht. De historie is hier zo vanzelfsprekend
van het winkelwandelgebied van de oude binnenstad
aanwezig, dat je bijna vergeet dat het een van de belangrijkste
op een gelijkwaardig niveau te krijgen met het nieuwe
karakteristieken van het winkelwandelgebied is.
stationsgebied. De kwaliteit van de inrichting van de openbare ruimte van het winkelwandelgebied is redelijk, maar de ambitie ligt duidelijk hoger. Vooral bij de bewoners en de ondernemers, maar ook bij de gemeente zelf. Het gevoel overheerst dat een redelijk kwaliteit niet genoeg is voor de Utrechtse binnenstad, dat het beter kan en daarom ook beter moet. Omdat mensen trots willen zijn op hun stad en in de inrichting van de openbare ruimte terug willen zien dat ze in een bijzondere stad wonen en werken.
7
DE BETEKENIS VAN DE OPENBARE RUIMTE Het winkelwandelgebied van de oude binnenstad geeft ruimte aan verschillende karakters die samenhangen met diverse vormen van gebruik van de openbare ruimte. Ieder van deze zes gebruikslagen brengt zijn eigen kwaliteiten en kenmerken met zich mee. Tegelijkertijd stelt iedere vorm van gebruik ook weer specifieke eisen aan de kwaliteit van de inrichting van de openbare ruimte. In het winkelwandelgebied worden zes lagen onderscheiden:
De historische stad: Het winkelwandelgebied van de oude binnenstad valt samen met het historisch stadshart tussen Dom en station. Het bijzondere historische karakter van de oude binnenstad wordt nog eens onderstreept door haar status als beschermd stadsgezicht. De openbare ruimte als decor waarin kwalitatief hoogwaardige materialen het historische karakter onderstrepen.
De woonstad: De functie wonen stelt bijzondere eisen aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Immers iedereen verwacht een goede kwaliteit van de buitenruimte voor de eigen voordeur. De woonstad vormt de sleutel tot een leefbare binnenstad.
De winkelstad: Samengevat vormen de sfeervolle en historische setting, de diversiteit aan winkels, de centrale ligging en de goede bereikbaar met het openbaar vervoer belangrijkste kwaliteiten van het winkelwandelgebied van de oude binnenstad als “winkelstad”. De sfeer en uitstraling van de openbare ruimte is voor de winkelstad van groot belang. Deze moet net, schoon, heel en veilig zijn. Een goed toegankelijke openbare ruimte waar iedereen zich thuis voelt is essentieel. Maar ook de toegankelijkheid voor de toeleverancier is belangrijk.
VISITEKAARTJE VAN UTRECHT
8
De het
uitgaansstad
en
winkelwandelgebied
evenementenstad: heeft
een
grote
aantrekkingskracht op mensen. Dit maakt de binnenstad ook een geliefd decor voor evenementen. Al deze evenementen concentreren zich op een relatief klein oppervlak. En in tegenstelling tot andere grote steden zoals Amsterdam en Rotterdam is het oppervlakte open ruimte geschikt voor evenement in Utrecht beperkt.
De groene en stille stad: De onverwachte kant van het winkelwandelgebied. Afhankelijk van het moment van de dag en de locatie vormen pleinen, plantsoenen en binnenplaatsen buiten de drukke winkelstraten een oase van rust. Deze groene en stille kant van de stad maakt het wandelen door het winkelwandelgebied van de oude binnenstad tot een verassende belevenis.
De samenhang tussen infrastructuur en kwaliteit: Het winkelwandelgebied van de oude binnenstad is het bruisend hart van de dynamische stad Utrecht. Winkels moeten worden bevoorraad, bewoners dienen met de auto bij hun huis te kunnen komen en het uitgaanspubliek wil het liefste zijn of haar fiets voor het café kwijt. De middeleeuwse stadsplattegrond heeft echter wel zijn beperkingen met betrekking tot ontsluiting van de binnenstad en het transport daar.
9
DE GEWENSTE KWALITEIT Het winkelwandelgebied van de oude binnenstad is een bijzonder gebied, van belang voor de stad Utrecht, maar ook voor de regio. Het is niet alleen vanuit historisch perspectief een bijzonder gebied. Het is een bijzonder gebied om te wonen, werken, winkelen, wandelen en uit te gaan; kortom om de stad te beleven. Het winkelwandelgebied van de oude binnenstad is met recht het hart van Utrecht. Het winkelwandelgebied geldt als het visitekaartje van Utrecht. De binnenstad met het winkelwandelgebied is een belangrijke plaats voor alle bewoners van de stad. Of men nou in Rijnsweerd,
Leidse Rijn of Overvecht woont; de
Utrechtse binnenstad is hét centrum qua winkelen, cultuur, voorzieningen en uitgaan voor de hele stad. Iedereen voelt zich verbonden met de binnenstad, zoals iedere Utrechter zich verbonden voelt met de Dom. Deze verbondenheid werkt zo sterk dat het centrum van Utrecht synoniem geworden is voor de stad als geheel. Het winkelwandelgebied als ontmoetingsplaats voor de hele stad. Een stad is opgebouwd uit een verzameling gebouwen. Die gebouwen worden onderling met elkaar verbonden door de algemeen toegankelijke ruimte tussen die gebouwen; de openbare ruimte. Voor de ervaring en de beleving van de stad is de openbare ruimte essentieel. De stad ervaar je niet zozeer in ieder individueel gebouw, maar juist in de openbare ruimte tussen die gebouwen. De kwaliteit van de openbare ruimte dient het belang van het winkelwandelgebied te weerspiegelen. Hoewel de Utrechtse binnenstad over het algemeen veel waardering ontvangt, is de huidige kwaliteit van de openbare ruimte van het winkelwandelgebied onvoldoende in relatie tot het belang van dit gebied voor de gehele stad. Zeker in relatie tot de bijzondere sfeer, de status en het gebruik van dit historische stukje Utrecht.
VISITEKAARTJE VAN UTRECHT
10
Het contrast tussen beide centrumdelen versterkt de
HET VERVOLG
kracht van ieder deel op zich.
Voor gebouwde monumenten is vaak tot in detail vastgesteld
De nieuwe stationszone vormt in de toekomst samen met
hoe met deze gebouwen dient te worden omgegaan, waar
het winkelwandelgebied van de oude binnenstad twee
aandacht aan besteed wordt en hoe onderhoud en herstel
helften van één stadshart. Een historisch en gezellig
op verantwoorde wijze dient plaats te vinden. De openbare
winkelwandelgebied van de oude binnenstad tegenover
ruimte van het winkelwandelgebied van de oude binnenstad
nieuwe en flitsende stationszone. Het contrast tussen beide
maakt onderdeel uit van het beschermd stadsgezicht, een
centrumdelen, die op korte afstand van elkaar duidelijk
status vastgelegd in de monumentenwet. Toch is de inrichting
twee kanten van één medaille verbeelden, versterkt het
van de openbare ruimte en vooral het onderhoud ervan tot
karakter van ieder deel op zichzelf. Dit contrast in beleving
op heden vaak van ondergeschikt belang geweest.
en uitstraling vormt een belangrijk onderdeel van de kwaliteit
Van oudsher hebben wij in Nederland altijd meer aandacht
van de binnenstad als geheel.
gehad voor het realiseren van nieuwe dingen terwijl juist voor monumentale en historische objecten een goed beheer en onderhoud van groot belang is. Een hernieuwde waardering voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte kan de start vormen voor een positieve kwaliteitsimpuls voor de gehele historische binnenstad.
11
