Algemene Cultuurwetenschappen Masterscriptie
De verbeelding van de stad De representatie van de stad New York in de televisieserie Sex and the City
Marleen van der Reiden Studentennummer 0625124
[email protected] Dhr. drs. D.J. Elshout Mw. drs. K. Wilschut Universiteit van Amsterdam Juni 2010 Algemene Cultuurwetenschappen
De verbeelding van de stad De representatie van de stad New York in de televisieserie Sex and the City
Marleen van der Reiden Studentennummer 0625124 Bilderdijkkade 47-II-voor 1053 VJ Amsterdam Universiteit van Amsterdam Faculteit Geesteswetenschappen Algemene Cultuurwetenschappen Begeleider: Dhr. drs. D.J. Elshout Tweede lezer: Mw. drs. K. Wilschut Juni 2010
2
Inhoudsopgave
Voorwoord
4
Inleiding
5
Hoofdstuk 1
9
1.1. De stad New York 1.2. De televisieserie Sex and the City
Hoofdstuk 2
26
2.1. Methodologie 2.1.1. De beeldvorming van de stad 2.1.2. Semiotiek, simulacra, stereotype 2.1.3. Mythe 2.2. Beelden en woorden 2.2.1. Filmanalyse 2.2.2. Verhaalanalyse 2.3. Representaties in Sex and the City
Hoofdstuk 3
40
3.1. De beeldvorming en verbeelding van de stad New York 3.2. New York en film 3.3. Identiteit en imago 3.4. Representaties van New York 3.5. Citymarketing en -branding 3.6. Representaties van New York in Sex and the City
Hoofdstuk 4
58
4.1. Analyse representaties van New York in Sex and the City 4.2. New York in Sex and the City 4.3. Analyse van de Sex and the City afleveringen 4.3.1. Liefde in de stad: romantiek versus het cynisme in New York 4.3.2. New York als setting in Sex and the City: script, kader en locatiegebruik 4.3.3. Het einde van Sex and the City: het einde van het sprookje in de stad
Hoofdstuk 5
102
5.1. Conclusie
Bibliografie - Lijst van geraadpleegde literatuur en andere bronnen
110
Lijst van afbeeldingen
115
3
Voorwoord Deze scriptie is geschreven ter afronding van mijn masteropleiding Algemene Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Gedurende mijn opleiding heb ik mij altijd geïnteresseerd in de begrippen verbeelding en representatie en daarom waren deze het uitgangspunt van mijn scriptie. Mijn voorkeur ging hierbij uit naar de verbeelding van de stad, omdat ik tijdens mijn opleiding daar eerder een onderzoek aan gewijd heb en ik dit erg leuk en interessant vond om over te schrijven. New York is een fascinerende wereldstad die tot de verbeelding spreekt en Sex and the City is een geestige, succesvolle, spraakmakende televisieserie met kwaliteit en daarmee vormen zij samen het perfecte onderwerp voor mijn masterscriptie, omdat zowel mijn interesses als mijn voorkeuren voor theorieën hierop toepasbaar zijn. Het heeft mij uiteraard moeite, maar vooral veel tijd gekost om de scriptie af te ronden. De motivatie en de ambitie waren nooit weg, er kwamen alleen na het afronden van alle vakken en stage, andere dingen op mijn pad waardoor mijn scriptie op de achtergrond kwam te staan. Ik was echter altijd vastbesloten te gaan afstuderen. Afgelopen anderhalf jaar heb ik dan ook flink mijn best gedaan, met de nodige ups en downs, om naast mijn leuke werk, mooie reizen, persoonlijke gebeurtenissen en andere tijd in beslagnemende activiteiten, aan de slag te gaan en hard te werken aan deze scriptie. Voor u ligt nu het eindresultaat van deze periode; mijn masterscriptie. Ik wil graag drie mensen in het bijzonder bedanken voor hulp en steun tijdens mijn afstudeerperiode. Ten eerste wil ik daarvoor mijn begeleider, de heer Dos Elshout, bedanken voor de goede en leuke gesprekken en nuttige tips en commentaar. Daarnaast wil ik mijn vader, Herman van der Reiden, bedanken voor het nodige correctiewerk en goede adviezen, maar ook voor de steun en aanmoedigingen. Tot slot wil ik Evelyn Huynink, een goede vriendin, bedanken voor goede gesprekken en de vele uren die we samen hebben doorgebracht in de bibliotheek tijdens ons afstuderen. Het was fijn om met de bovenstaande mensen van gedachten te wisselen en dingen te delen, dit zorgde voor de nodige nieuwe ideeën, inspiratie en doorzettingsvermogen; zodat ik er weer met volle moed tegen aan kon!
Marleen van der Reiden Amsterdam, juni 2010
4
Inleiding
Na afloop van een feest in een hippe club in New York, zitten een vrouw en een man buiten op de straat te praten: LOUIS: “I have to say, this is my first trip to New York... not for me. The garbage, the noise, I don’t know how you put up with it.” CARRIE: “Thanks. I had a great time.” LOUIS: “Wait, you're going home alone? It’s rough out there.” CARRIE: “Nah. It isn’t so bad.” VOICE-OVER: “If Louis was right, and you only get one great love, then New York may just be mine... and I can’t have nobody talking shit about my boyfriend.”1 Aan het woord is Carrie Bradshaw, een van de hoofdrolspeelsters uit de succesvolle televisieserie Sex and the City. De Amerikaanse serie gaat over de belevenissen van Carrie en haar drie vriendinnen Samantha, Charlotte en Miranda in de stad New York. Sex and the City, ofwel kortweg SatC, werd van 1998 tot 2004 uitgezonden. SatC was vanaf het begin een internationale hit en won vele belangrijke prijzen, waaronder diverse Golden Globes en Emmy Awards. De televisieserie is gebaseerd op de gelijknamige column en het daaruit voortgekomen boek van de uit New York afkomstige, Candace Bushnell. Als haar alter ego Carrie Bradshaw schreef zij over haar belevenissen en over die van haar vriendinnen in de stad New York. De serie werd een enorm internationaal succes, omdat er nog nooit een dergelijke televisieserie was vertoond die zo openhartig en nadrukkelijk was over een groep vrijgezelle vrouwen van dertig plus in de stad. Vanwege de mateloze populariteit en het invloedrijke bestaan van de televisieserie, is SatC interessant onderzoeksmateriaal. Nooit eerder waren vrouwen in de dertig hoofdpersonages van een dergelijke televisieserie en de manier waarop zij verbeeld werden vrijgezel, slim, sexy, hip en gelukkig - was vernieuwend. Ook het feit dat er zonder gêne seksuele uitspattingen op een geestige manier werden besproken en getoond, deed veel stof opwaaien. SatC, een drama en komedie in één, werd een fenomeen. De serie creëerde een geheel eigen vocabulaire met populaire termen, single zijn in de stad werd ‘in’, merken of drankjes die door de vrouwen werden genoemd of gedragen waren niet aan te slepen et cetera. Vrouwen herkenden zich massaal in de serie en wilden hetzelfde eruit zien en hetzelfde doen als de vrouwelijke personages. In New York werden al gauw dagelijks SatC bustours 1
Sex and the City, seizoen 5, aflevering 1 – Anchors Away
5
georganiseerd, waarbij meer dan 40 locaties worden bezocht uit de serie. De tours zijn tot de dag van vandaag nog steeds drukbezocht. In SatC, dat vanaf het begin tot het einde van de serie mateloos populair was, heeft de stad New York altijd een grote rol gespeeld. “The city to me was always the fifth character on the show”, aldus de bedenker en medeproducer van de serie, Darren Star2. Deze quote intrigeerde mij en daarom heb ik de televisieserie SatC gekozen om te onderzoeken. Ik ben voornamelijk geïnteresseerd in de verbeelding van de stad in SatC. Gedurende mijn opleiding Algemene Cultuurwetenschappen heb ik mij altijd geïnteresseerd in de begrippen verbeelding en representatie. Deze interesse heb ik ook verwerkt in mijn bachelorscriptie, die ging over woord en beeld representaties van masculiniteit en feminiteit in het tijdschrift The New Yorker. Voor mijn masterscriptie was ik dan ook wederom op zoek naar een dergelijk onderwerp en wilde ik graag voort borduren op het begrip verbeelding. Deze heb ik gevonden in het thema de verbeelding van de stad. Tijdens het themacollege ‘De representatie van de stad’, dat ik heb gevolgd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, heb ik een onderzoek gewijd dat betrekking had op de stad New York. En aangezien New York een wereldstad van formaat is dat alom bejubeld wordt en het meest tot de verbeelding spreekt, ging mijn voorkeur uit naar deze stad. In de televisieserie SatC, de naam zegt het al, komt de verbeelding van de stad, New York in dit geval, zeer zeker aan bod. Aangezien ik de serie goed ken, was de keuze snel gemaakt. De televisieserie wordt volop gebruikt als studieobject, daar het een zeer populaire televisieserie betreft met een overvloed aan onderwerpen om te bestuderen. Vaak wordt er bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar vrouwelijkheid, seksualiteit en gender gerelateerde onderwerpen. Ik ben benieuwd naar het andere gedeelte van de titel, namelijk ‘the city’. Voor mijn masterscriptie zal ik gaan kijken naar alle afleveringen van de zes seizoenen van Sex and the City die een bepaalde verbeelding van New York weergeven in zowel woord als beeld. Mijn probleemstelling voor het onderzoek luidt als volgt: Hoe wordt de stad New York gerepresenteerd in de televisieserie Sex and the City? Hierbij is het interessant om te kijken welke thema’s en betekenissen met betrekking op de verbeelding van de stad uit de afleveringen te analyseren zijn en in welke mate deze een rol spelen in de verbeelding van de stad New York. Ik ben benieuwd welke rol de stad inneemt in SatC en of de stad meer dient dan als enkel decor in de serie. Welke representaties zijn er te vinden in woord en beeld en welke beeldvorming levert dat op van New York?
2
Sohn, A., Sex and the City. Kiss and Tell, Melcher Media, 2002.
6
Andere subvragen die aan bod komen zijn onder meer: in hoeverre komt New York voor in de narratologie en wat is de betekenis daarvan? Wat is het locatiegebruik in SatC, in hoeverre komt de stad in beeld en hoe wordt dit in kader gebracht? Welke stereotypen en iconen zijn er te vinden in de serie en welke betekenissen levert dit op? Ik heb gekozen om alle afleveringen van de zes seizoenen te bekijken en te analyseren, zodat er een vollediger beeld ontstaat en ik een nauwkeurigere analyse kan maken van de televisieserie en de onderwerpen die betrekking hebben op de verbeelding van de stad. Vervolgens zal ik echter in de analyse enkel de voorbeelden aanhalen en de scènes en afleveringen gebruiken, waarop de theorieën van toepassing zijn en een analyse relevant is voor het beantwoorden van de probleemstelling. De beelden en het script zal ik gaan analyseren vanuit een sociologisch perspectief en door middel van theorieën uit de filmanalyse en verhaalanalyse. Hierdoor hoop ik zoveel mogelijk betekenis uit de beelden en teksten te halen en een complete analyse te geven. In het volgende hoofdstuk ga ik nader in op de twee belangrijkste onderwerpen van mijn scriptie, te weten de stad New York en de televisieserie SatC. Ik zal een uitgebreide schets geven van beiden en hiermee mijn onderwerp introduceren en voorzien van achtergrond en context. In het tweede hoofdstuk zal ik diverse theorieën bespreken, waarmee ik de invalshoek van mijn onderzoek, maar ook de verschillende definities en constructies wil aangeven. Ook besteed ik aandacht aan een aantal theorieën en methoden waarmee ik SatC ga analyseren, zoals de mythe theorie, filmanalyse en verhaalanalyse. In hoofdstuk 3 wil ik de relatie tussen film en New York nader bekijken. Daarnaast zal ik dieper ingaan op de beeldvorming en verbeelding van de stad New York aan de hand van bepaalde begrippen en theorieën, zoals identiteit, imago, representaties, city marketing en -branding. In het vierde hoofdstuk wil ik eerst nader ingaan op de productie rondom de televisieserie met betrekking op New York. Ik zal ingaan op de ideeën en intenties hierover van de makers van SatC, de gebruikte locaties in de stad in de serie en de effecten en gevolgen hiervan wat betreft de beeldvorming van New York. Vervolgens zal ik een analyse maken van de representaties van New York in SatC. Ik zal met behulp van de voorafgaande beschreven begrippen en theorieën, de afleveringen van SatC analyseren. Ik zal de scènes en afleveringen analyseren waarin representaties van New York in woord en beeld te vinden zijn en wanneer de theorieën uitsluitend naar mijn mening van toepassing zijn en een analyse relevant is voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Ten slotte zal ik in het laatste en vijfde hoofdstuk mijn bevindingen samenvatten en de uiteindelijke conclusie weergeven.
7
Ik verwacht dat de stad New York een aanwezige rol in de televisieserie zal spelen, zowel in het beeldkader als in het script. Ik denk dat de stad gerepresenteerd wordt als een hip decor voor de serie, maar tevens een belangrijk onderdeel uitmaakt van en voor de verhaallijnen van de personages. De stad zal volgens mijn verwachting zowel letterlijk als figuurlijk, in ruime mate verwoord en verbeeld worden qua teksten en kader. Maar ik ben benieuwd welke betekenissen de stad krijgt toebedeeld in de serie, welke representatie van de stad New York aan bod komt in SatC en of deze representatie klopt met de werkelijkheid? In het volgende hoofdstuk wil ik graag de achtergronden schetsen van de twee belangrijke onderwerpen van mijn onderzoeksvraag, namelijk de stad New York en de televisieserie SatC. Hierdoor wil ik het onderzoek uitgebreid introduceren en de onderwerpen voorzien van een heldere achtergrond en context.
8
Hoofdstuk 1 1.1. De stad New York New York City, gelegen aan de monding van de Hudson rivier in de staat New York, is de grootste stad van de Verenigde Staten, met meer dan acht miljoen mensen.3 De stad is één van de belangrijkste wereldsteden, vanwege de enorme invloed op de wereldeconomie, financiën, cultuur en entertainment. New York is het mondiale middelpunt van de financiële macht, omdat de belangrijkste beurzen ter wereld er gevestigd zijn. De stad heeft een 24uurseconomie en is tevens een belangrijk internationaal politiek centrum, vanwege het hoofdkantoor van de United Nations dat gevestigd is in de stad. New York heeft een van de invloedrijkste centra van cultuur, met onder meer een van de grootste filmindustrieën, talloze kleine en grote beroemde musea, een invloedrijke mode industrie, een uitgebreid uitgaansleven en een belangrijk muziekscene. De stad is de thuisbasis voor vele topmusicals, beroemde jazzmusici en herbergt vele topbedrijven uit onder andere de wereld van muziek, media, televisie, reclame en uitgeverijen. New York ligt in het zuidelijkste puntje van de staat New York en is ingedeeld in vijf stadsdistricten: The Bronx, Brooklyn, Queens, Staten Island en Manhattan. De stad heeft een oppervlakte van 780 km², daarvan neemt Manhattan slechts 59 km² in, maar dit district is het hart van de stad waar anderhalf miljoen mensen wonen.4 Het is tevens waar New York City ooit is ontstaan. De geschiedenis van New York gaat vierhonderd jaar terug, toen in 1609 de Engelsman Henry Hudson, in dienst van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC), het eiland ontdekte en het gebied in kaart bracht wat nu het huidige Manhattan is. De rivier die hij af vaarde, draagt nu zijn naam, de Hudson rivier. In 1625 stichtten de Hollanders Nieuw Amsterdam, wat diende als een handelspost voor de VOC. Men was voornamelijk geïnteresseerd in een winstgevende onderneming en niet in kolonisatie. Nieuw Amsterdam had veel economische potentie, door de centraal gelegen en ideaal beschutte natuurlijke haven en de groene riviervallei. Ook ontstond er een winstgevende bonthandel met de oorspronkelijke indiaanse bevolking. In 1626 kocht de toenmalige Nederlandse gouverneur Peter Minuit het eiland Manhattan van de indianen, voor een aantal snuisterijen ter waarde van 60 gulden. In de jaren daarop werd er gebouwd aan Fort Amsterdam, in het zuiden van 3
Schatting populatie New York City 8.214.426 mensen in 2006, United States Census Bureau, http://quickfacts.census.gov/qfd/states/36/3651000.html, geraadpleegd op 8 september 2008. 4 Huys, T., Ik ben een New Yorker, Prometheus, Amsterdam 2008, p. 13.
9
Manhattan. Nieuw Amsterdam groeide en ontwikkelde geleidelijk tot een kleine stad van 1500 inwoners met immigranten uit alle Europese windstreken. De stad was gegroeid tot een destijds uniek multiculturele stad waar tolerantie, flexibiliteit en individualisme heerste in een religieuze en sociale hiërarchische samenleving. Hierdoor ontstond er desalniettemin onrust en strijd, zoals oorlogen met indiaanse bevolking en de Britten. Ter bescherming werd er een muur gebouwd, in de straat die later bekend is geworden als Wall Street. In 1647 werd Peter Stuyvesant directeur generaal van Nieuw Amsterdam. Onder zijn niet populaire dictatoriale bewind werd de stad in 1664 veroverd door de Engelsen, die het hernoemden tot de huidige naam New York. Deze naam was een eerbetoon aan de hertog van York die opdracht had gegeven tot de bezetting.5 In de eeuw daarna breidde de stad zich steeds meer uit en ook de omliggende gebieden ontwikkelden zich. De stad kreeg echter ook te maken met vele problemen zoals epidemieën, grote branden en de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. De oorlog werd gevoerd van 1775 tot 1783 en resulteerde in het vertrek van Groot-Brittannië en in de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten. New York City werd de eerste hoofdstad van de Verenigde Staten, van 1789 tot 1790. George Washington, de eerste president van de Verenigde Staten, werd in 1789 geïnaugureerd in het toenmalige stadhuis, de Federal Hall op Wall Street.6 In de daaropvolgende 19e eeuw ontstond er een enorme bevolkingsgroei, voornamelijk door de alsmaar toenemende immigranten vanuit Europa. In 1800 telde New York ongeveer 60.000 inwoners, in 1900 meer dan 3,4 miljoen.7 In 1860 was New York de grootste stad van de Verenigde Staten.8 De helft van de populatie was in het buitenland geboren, terwijl dit eerder in 1825 nog slechts 11 procent was.9 New York groeide uit tot een grote stad met een verscheiden stedelijke cultuur. Dit ging gepaard met de nodige politieke, economische en sociale ontwikkelingen en veranderingen, waarbij weer verschillende conflicten en dilemma’s kwamen kijken. New York kreeg door de snelle bevolkingsgroei, de democratisering van de politiek en de groei van de handel en de industrie, opeens een complexe samenleving en economie. Hierbij ontstonden zowel veel mogelijkheden, als chaos en strijd. New York kreeg te maken met de problemen van de grote stad, zoals geweld en opstanden. Het was een jonge stad in een nieuwe natie in een tijd van vele economische veranderingen.10 Orde en 5
Reitano, J., The Restless City. A short history of New York from Colonial Times tot the Present, Routledge, New York 2006, p.8-9. 6 Reitano, J., op. cit. (noot 5), p.25. 7 Nink, S., New York, vierde herziende druk, ANWB Extra, ANWB Uitgeverij Boeken, Den Haag 2006, p. 8. 8 Ibid., p.12. 9 Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 56. 10 Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 30-33.
10
veranderingen werden vormgegeven door bijvoorbeeld het Commissioner’s Plan in 1811, een voorstel om de straten in Manhattan in te delen in een grid, ofwel een vast patroon van straten. Het plan bestond uit een zogenaamd schaakbordpatroon voor de hele 20 kilometer dat het eiland lang is, met uitzondering van het oude centrum in het zuiden. Het plan werd aangenomen en was een keerpunt in de New Yorkse geschiedenis, omdat het vernieuwend was en tevens zorgde voor een overzichtelijk en simpel systeem. Hierdoor kon het land op ordelijke wijze ontwikkeld en verkocht worden, wat het vastgoed bevorderde.11 Het rechthoekige stratenplan bepaalde de vorm van de stad en zorgde voor 12 aveneus die van noord naar zuid lopen en 220 streets die van oost naar west lopen. De enige straat die zich niet houdt aan het rechte patroon is Broadway, wat schuin loopt van de Lower East Side naar de Upper West Side. Broadway was een al bestaande weg die nog uit de tijd van de indianen stamde. Daar waar Broadway belangrijke straten kruist, zijn onder meer belangrijke pleinen of gebouwen te vinden, zoals Times Square, Madison Square Park en Flatiron Building. Een andere uitzondering op het plan was Central Park, het grote stadspark midden in Manhattan. In de enorm groeiende stad ontstond de behoefte aan een openbare ruimte, een park dat voor iedereen toegankelijk was. Na een ontwerpwedstrijd in 1857, die werd gewonnen door Frederick Law Olmstead en Calvert Vaux, werd er begonnen aan het bouwen van het 2,8 km grote kunstmatige park dat destijds bijna 15 miljoen dollar kostte. Verschillende invloeden werden samengebracht in het ontwerp, waarvan het meest innovatieve onderdeel van het landschap de gescheiden systemen waren voor voetgangers, ruiters en voertuigen. Central Park werd voltooid in 1873 en was het eerste publieke park van de Verenigde Staten en ontvangt vandaag de dag jaarlijks 25 miljoen bezoekers.12 Een ander voorbeeld van een vernieuwend ontwerp met baanbrekende technieken en dat een symbool voor New York geworden is, is de in 1883 gebouwde Brooklyn Bridge. Deze hangbrug over de East River verbindt Brooklyn met Low Manhattan en is 1825 meter lang. Destijds was het de langste hangbrug ter wereld en de eerste brug die geheel uit staal was opgetrokken.13 Een ander stedelijke icoon uit deze periode is het Vrijheidsbeeld uit 1886 in de haven van New York. Het beeld van 46 meter hoog, inclusief sokkel 93 meter, en een gewicht van 225 ton, was een geschenk van Frankrijk ter ere van het honderdjarige bestaan van de 11
Weil, F., A history of New York, oorspronkelijke titel Histoire de New York, vertaald door Jody Gladding, Columbia University Press 2004, p. 11-12. 12 Officiële website van Central Park NY, http://www.centralparknyc.org/site/PageServer?pagename=aboutpark_history_faqs, geraadpleegd 22 februari 2009. 13 Nink, S., op. cit. (noot 7), p. 88.
11
Onafhankelijkheidsverklaring en als teken van vriendschap. Het Vrijheidsbeeld was het eerste wat de miljoenen immigranten vanuit Europa zagen wanneer zij aankwamen. Sindsdien staat het beeld symbool voor het welkom heten van terugkerende Amerikanen, gasten en immigranten en voor de vrijheid in, en de democratie van, de Verenigde Staten.14 Zowel de Brooklyn Bridge als het Vrijheidsbeeld zijn onderdeel gaan uitmaken van de indrukwekkende skyline van de stad. Beide vervullen een grote rol in het beeld van de stad en vallen op in de rest van de skyline die vooral bestaat uit vele wolkenkrabbers. Door de enorme stedelijke groei einde 19e eeuw, maar tevens de beperking van grond en ruimte, ontstond de behoefte aan hoogbouw. Dankzij de komst van veilige en bedrijfszekere liften en de mogelijkheden van staalframe constructies, werd hoogbouw mogelijk en kon men in 1900 al een gebouw met 30 verdiepingen realiseren. Een voorbeeld van een van de eerste wolkenkrabbers is bijvoorbeeld de Flatiron Building uit 1902, mede opvallend door het strijkijzer ontwerp. De hoogbouw bleef zowel in getale als in de hoogte groeien. De strakke verticale lijnen van de wolkenkrabbers domineerden het beeld van New York en vormden samen een skyline van een nieuwe moderne grote stad.15 New York werd de grootste stad van de Verenigde Staten na de samenvoeging van de vijf stadsdelen – Manhattan, Brooklyn, Bronx, Queens en Staten Island - in 1898. Alle overheden in de voormalige zelfstandige stadsdelen werden opgeheven en er werd een nieuwe gemeentelijke overheid gevormd die ‘Greater New York’ werd genoemd. De stad New York bestond nu uit 3,4 miljoen inwoners en was daarmee grootste stad van de Verenigde Staten.16 Op alle fronten werd hier op ingespeeld, zo werd het openbaar vervoer sterk verbeterd door de komst van de metro in 1904. Ook werden de mogelijkheden van commerciële successen gezien en ontwikkelde Times Square zich tot een nationaal symbool van entertainment en commercie, door de enorme hoeveelheid aan billboards en lichtgevende reclame. Het plein werd een commercieel centrum met een enorm nachtleven door de vele theaters, bioscopen, clubs en hotels. Tevens werden er activiteiten georganiseerd die normaliter buiten het centrum werden gehouden, zoals Nieuwjaarsavond met vuurwerk.17 De culturele industrie groeide enorm en ontwikkelde zich tot een bloeiende commerciële cultuur in het hart van New York.18 In de eerste helft van de 20e eeuw werd de stad een wereldcentrum voor industrie, handel en communicatie. In 1930 bereikte New York een nieuw mijlpaal, namelijk een 14
Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 83. Ibid., p. 107. 16 Ibid., p. 83. 17 Ibid., p. 109. 18 Weil, F., op. cit. (noot 11), p. 230. 15
12
inwonersaantal van 10 miljoen, waarmee de stad de grootste stad van de wereld werd en Londen daarmee van de eerste plaats stootte.19 New York trok hierdoor nog steeds veel immigranten aan en ook veel Afro-Amerikanen uit het zuiden van de Verenigde Staten die op zoek waren naar werk. De grote stad bracht echter niet rijkdom en voorspoed voor iedereen. Door de massale toestromen ontstonden ook grote sloppenwijken waar vele arbeiders in armoedige omstandigheden en kleine oppervlakken leefden. De stad kreeg hierdoor te maken met een toename van criminaliteit en andere problemen. Deze werden echter onderbroken door nationale kwesties, zoals de Eerste Wereldoorlog in 1914 tot 1918, de beperking van de immigrantenstromingen in 1924 en de Grote Depressie na de beurscrash in 1929. De wereldhandel werd verstoord, de toename van immigranten gedeeltelijk gestopt en de economie begaf zich in een crisis met wereldwijde gevolgen. Ondanks de ergste nationale economische crisis in de Amerikaanse geschiedenis, bouwde New York twee architectonische iconen, het Chrysler Building en de Empire State Building in 1931, respectievelijk 319 meter en 381 meter hoog. Het Chrysler gebouw valt op door zijn Art-Deco stijl, onbedekte metaal aan de buitenkant en is een bekend silhouet van New York door de beroemde metalen spits. Het Empire State Building is het hoogste gebouw van de stad en ontvangt jaarlijks 3,8 miljoen bezoekers.20 De twee gebouwen symboliseerden destijds de veranderingen en mogelijkheden van de nieuwe tijd en toonden door hun innovatieve constructies voorspoed, hoop en kracht. Beide gebouwen zijn inmiddels onmisbaar in de skyline van New York.21 Een ander belangrijk gebouw dat de aandacht trekt is het Solomon R. Guggenheim Museum, kortweg The Guggenheim genoemd. Het museum werd geopend in 1959 en is een van de beroemdste musea in New York en een van de belangrijkste gebouwen van de twintigste-eeuwse architectuur. Het gebouw is ontworpen door de Amerikaanse architect Frank Llyod Wright en valt op door de spiraalvorm. Vooral te midden van alle rechte wolkenkrabbers trekt het enorme ronde en witte gebouw veel aandacht in de stad. Het Guggenheim heeft vandaag de dag één van de belangrijkste en grootste moderne kunstcollectie van de wereld. Dankzij onder meer de New Deal, het politieke programma van president Franklin D. Roosevelt, werd de economie weer grotendeels gestabiliseerd en de samenleving hersteld. De New Deal politiek kenmerkte zich door interventie van de overheid, die strikt toezicht hield
19
Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 37. Officiële website The Empire State Building, http://www.esbnyc.com/tourism, geraadpleegd 1 maart 2009. 21 Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 133. 20
13
op de banken. De economie was nog niet volledig hersteld of de Tweede Wereldoorlog diende zich aan in de jaren veertig. Tijdens de oorlog nam de industriële productie enorm toe, waardoor de welvaart ook groeide. Ook na de oorlog ontstond er economische groei door de terugkomst van veteranen en nieuwe immigranten uit Europa. De stad werd in de jaren vijftig geteisterd met alle problemen rondom segregatie, de scheiding tussen blank en zwart, en de rassenrellen in de jaren zestig die later hun hoogtepunt bereikten in de jaren zeventig. Uiteindelijk werd de situatie verbeterd door bijvoorbeeld de Civil Rights Act 1964, de wet tegen discriminatie. Ook economische problemen door industrieel verval en de stijgende criminaliteit speelden een grote rol in de jaren zestig. In de jaren tachtig bloeide de financiële sector weer op en de ontwikkelingen daarvan hadden hun weerslag in de samenleving in de jaren daarna. De criminaliteit daalde en kwamen er veel immigrantenstromingen vanuit Azië en Latijns-Amerika.22 In de laatste kwart van de twintigste eeuw groeide en bloeide New York zodoende weer volledig op. De economie toonde een stijgende lijn, het optimisme was terug en New York herwon haar rol als centrum van de wereldwijde economie. De criminaliteit in de stad was drastisch gedaald en de welvaart toegenomen. De entertainment- en toerisme industrie waren groter en succesvoller dan ooit, met onder meer een enorme productie aan musicals op Broadway, miljoenen toeristen per jaar, de opkomst van de grote film- en televisie industrie, invloedrijke kranten zoals de New York Times en andere massacultuur. 23 De bevolking van de stad New York is zeer gevarieerd, wat is ontstaan door de immigrantengeschiedenis. Ongeveer een derde van alle New Yorkers is niet in de stad geboren. De samenstelling bestaat uit blanken oorspronkelijk afkomstig uit Europa, AfroAmerikanen, immigranten uit Latijns Amerika en Azië.24 De verschillende bevolkingsgroepen concentreerden zich in afzonderlijke delen van de stad, zoals Harlem (zwarte bevolking), Little Italy (Italianen) en Chinatown (Chinezen). Hierdoor is New York een zeer gemengde mix van gemeenschappen geworden.25 Deze multiculturele stad is hiermee het toonbeeld van de Verenigde Staten, een land dat is gebouwd op een idee en niet op een religieuze, etnische of taalkundige identiteit. Alle immigranten integreren en worden Amerikanen, ongeacht afkomst, geloof en cultuur.26 De verschillende culturen zijn terug te vinden in bijvoorbeeld de vele soorten restaurants en de verschillende wijken van New York. 22
Weil, F., op. cit. (noot 11), p. 276-281, 284-285. Ibid., p. 285, 309-311. 24 Nink, S., op. cit. (noot 7), p. 11. 25 Ibid., p.8. 26 Huys, T., op. cit. (noot 4), p. 37. 23
14
De meest noordelijke gemeente is Bronx, het enige deel van de stad gelegen op het vasteland van de Verenigde Staten. De buurt staat bekend om zijn rap en hip hop cultuur en herbergt het stadion van de New York Yankees en de grootste stedelijke dierentuin van de Verenigde Staten. Brooklyn is de meest dichtbevolkte gemeente van de stad en staat bekend om zijn culturele, sociale en etnische diversiteit, zoals de Russische wijk Little Odessa. Brooklyn heeft daarnaast een onafhankelijke kunstscène en unieke architectuur, maar ook een aantal arme buurten en etnische buurten waar vele immigranten groepen wonen. Queens is geografisch de grootste gemeente van New York en huisvest een aantal belangrijke musea, waaronder het Museum of Modern Art. Queens is tevens de meest diverse etnische gemeente, met onder meer Chinese, Koreaanse, Indiaanse, Italiaanse, Colombiaanse en Ierse gemeenschappen. De meest voorstedelijke gemeente van New York is Staten Island en trekt veel toeristen, vanwege de mooie uitzichten op Manhattan. Tot slot het hart van de stad, ofwel Manhattan met anderhalf miljoen inwoners en de meeste wolkenkrabbers. De gemeente herbergt vele belangrijke hoofdkantoren van grote organisaties en verder universiteiten, culturele attracties, musea, theaters et cetera. Manhattan is zowel het financiële centrum als de toeristen trekpleister van New York. De verschillende wijken van Manhattan zal ik verder bespreken in hoofdstuk 3. De vijf gemeentes vormen samen New York, het belangrijkste stedelijke gebied van de Verenigde Staten. De stad met de indrukwekkende skyline, 24uurseconomie en kosmopolitische samenleving, ofwel ‘the city that never sleeps’ trekt jaarlijks miljoenen toeristen, in 2007 maar liefst 46 miljoen.27 In 2001 werd New York maar ook de rest van de wereld, opgeschokt door terroristisch aanslagen in de stad op 11 september 2001. Twee gekaapte passagiersvliegtuigen boorden zich in de Twin towers van het World Trade Center (WTC). De torens waren 417 en 415 meter hoog en daarmee behoorde het WTC tot een van de hoogste gebouwen van de wereld en speelde een hoofdrol in de skyline van New York. Beide torens stortten volledig in en het aantal slachtoffers wordt geschat op 2823.28 De aanslagen hadden grote gevolgen, want behalve de miljoenenschade in de stad, daalde het toerisme en verslechterde de economie. De Verenigde Staten waren in nationale rouw, de wereld was in schok. De Saoedi-Arabische Osama bin Laden en zijn islamitische terreurorganisatie Al Qaida in Afghanistan werden verantwoordelijk gehouden en de Verenigde Staten begon in 2001 met zijn oorlog in Afghanistan. Het puin en de resten van de Twin Towers zijn inmiddels opgeruimd en het
27
Officiële website NYC & Company, marketing en toerisme organisatie, http://nycgo.com/?event=view.article&id=78912, geraadpleegd op 1 maart 2009. 28 Nink, S., op. cit. (noot 7), p.13.
15
gebied, omgedoopt tot Ground Zero, wordt nu jaarlijks door miljoenen bezoekers bezocht. Op de plaats zullen in de toekomst kantoorpanden komen en de zogeheten Freedom Tower, een monument ontworpen door Daniel Libeskind. “Morgen is New York weer terug. We gaan herbouwen en we zullen sterker zijn dan ooit. Ik wil dat de mensen in New York een voorbeeld zijn voor de rest van het land en de rest van de wereld.”, aldus Rudy Giuliani, indertijd burgermeester van New York.29 Giuliani verwoordt hier de ambitie van New York en de unieke rol die de stad heeft in de Verenigde Staten en de rest van de wereld. In de periode na 11 september 2001 toont New York zijn dynamiek en potentie als stad en zijn flexibele, tolerante en kosmopolitische cultuur. De New Yorkse gemeenschap is gebouwd op diversiteit, vrijheid, individualisme en mogelijkheden die samen met alle conflicten, spanningen, maar ook ontwikkelingen en veranderingen in de New Yorkse geschiedenis, zorgden voor vernieuwingen, mogelijkheden.30 New York herstelde zich na de aanslagen, zo bleef paniek uit, trok het toerisme al snel weer aan en herstelden de beurzen zich. New York blijft de culturele en etnische rijke stad van mogelijkheden, want zoals Frank Sinatra immers al in zijn befaamde lied ‘New York New York’ zong: “If I can make it there, I’ll make it anywhere”.31 New York is een wereldstad die tot de verbeelding spreekt. Dé stad van Sex and the City kan er daarom maar één zijn en dat is New York. Behalve de vermelding in de titel van de televisieserie, zal naar mijn verwachting New York een grote rol spelen in de serie, in zowel woord en beeld.
29
Huys, T., op. cit. (noot 4), p. 74. Reitano, J., op. cit. (noot 5), p. 220-221. 31 Frank Sinatra, Theme from New York, New York, 1979. 30
16
1.2. De televisieserie Sex and the City De televisieserie Sex and the City werd uitgezonden van 1998 tot 2004 door het Amerikaanse abonneetelevisienetwerk HBO32. In Nederland werden de uitzendingen verzorgd door NET 5. De serie omvat 6 seizoenen en in totaal 94 afleveringen en werd geregisseerd door Darren Star en geproduceerd door Michael Patrick King. Elke aflevering duurt ongeveer 30 minuten, behalve de laatste aflevering die twee keer zo lang duurde. De serie is gebaseerd op de gelijknamige column in de krant de New York Observer en het daaruit voortgekomen boek van de uit New York afkomstige Candace Bushnell. Net als haar alter ego met dezelfde initialen, Carrie Bradshaw, beschrijft Bushnell in haar column wekelijks over haar belevenissen en die van haar vriendinnen in de stad New York. En dan voornamelijk over het wel en wee op het gebied van liefde, seks, dating en relaties. Bushnell raakte bevriend met Darren Star en hij dacht eraan om haar column te verwerken tot een televisieserie. Wat hem heel erg aansprak was “the idea of a single woman in her thirties writing about relationships and using that column as a tool of self discovery about her own life, sometimes even unbeknownst to herself.”33 Hij zag een volwassen komedie voor zich die op een eerlijke manier over seks ging vanuit een vrouwelijk perspectief, iets wat nog niet eerder gedaan was. Ook wilde hij de serie filmen op een andere manier dan gebruikelijk was voor een sitcom34, namelijk zonder een live publiek, een set decor en vier camera’s. Tevens werd SatC gefilmd op film, in plaats van op video zoals gebeurd bij sitcoms. Star wilde serie in beeld brengen als een film, dus met één camera, zonder publiek of een lach tape en daarnaast met een hoge productiewaarde en zoveel mogelijk filmen op locatie. Dit had hij voor ogen omdat hij het gat tussen televisie en film wilde vullen.35 SatC bevat vergeleken met andere televisieseries veel buitenlocaties, veel scènes per aflevering (gemiddeld 30 scènes) en veel bewegend camerawerk. De televisieserie was vanaf het eerste seizoen een hit en werd een internationaal succes, omdat er nog nooit zo openhartig en nadrukkelijk over een groep vrijgezelle vrouwen in de dertig was geschreven. Er wordt veel gesproken over bijvoorbeeld mislukte dates, heerlijke seks, de problemen rondom een relatie, het zoeken van de liefde en alles wat daarbij komt kijken. In de serie worden ook vele taboes besproken, zoals one night stands, dildo’s, 32
HBO is afkorting voor Home Box Office en is een Amerikaanse kabel kanaal dat 24 uur betaalde televisie aanbiedt en meer dan 38 miljoen abonnees in de Verenigde Staten heeft. 33 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 14. 34 Sitcom is een Engelse samentrekking van situation comedy en is een genre van komedieserie die gesitueerd is rond een vaste groep karakters in een redelijk alledaagse omgeving. Traditioneel wordt een sitcom opgenomen met een set, live publiek en met vier camera’s. 35 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 14.
17
biseksualiteit, trio’s en soa’s. De serie laat zien dat alle opvattingen over relaties en seks vandaag de dag mogelijk zijn. De vrouwelijke personages spreken hierover zo uitgebreid en openlijk, zoiets was nog nooit vertoond door vrouwen op televisie. Door de voice-overs van Carrie – wanneer zij haar columns schrijft – en de scènes waar de vier vrouwen hun problemen en situaties – meestal tijdens lunch of in een club – bespreken, komen alle onderwerpen uitgebreid aan bod in discussies en analyses. De serie droeg door deze bespreking van de opvallende en soms gevoelige onderwerpen, volgens velen bij aan de emancipatie van de single vrouw. “One of the big messages of the show is that it is okay for a woman to be single”, aldus Star.36 Daarmee speelden de makers handig in op het groeiende aantal alleenstaanden in de Westerse maatschappij. New York heeft bijvoorbeeld een overschot aan vrijgezelle vrouwen, te weten 185.000 meer vrijgezelle vrouwen dan vrijgezelle mannen.37 Het beeld dat in SatC werd gepresenteerd is en wat destijds vernieuwend was, was dat het niet meer vreselijk is om een vrijgezelle vrouw in de dertig te zijn. Vrouwen hoeven zich niet meer te schamen, omdat het nog niet gelukt was om de ware liefde te vinden, te trouwen of een gezin te stichten. Sterker nog, dat was niet meer het doel van het leven van de vrouw. De serie geeft vrouwen wereldwijd duidelijk de boodschap door dat je als dertigjarige vrijgezelle vrouw gelukkig kan zijn. Er wordt in SatC een luchtige en geestige kijk gegeven op het leven als hippe dertiger in de stad, met een carrière en goede vriendinnen als basis van hun geluk. Zoals één van de hoofdrolspelers, Kim Catrall zegt: “Being single used to mean that nobody wanted you; now it means you're pretty sexy and you're taking your time deciding how you want your life to be...and who you want to spend it with.”38 Dit idee en hoe dit werd weergegeven in SatC, sprak vele single vrouwen in de stad New York aan, maar ook ver daarbuiten in andere steden en delen van de wereld. De serie werd dan ook een internationaal succes, van de Verenigde Staten, Canada, Azië en Australië tot aan Europa. SatC is gedurende de zes seizoenen van het bestaan zeer succesvol en populair geweest. Het is een van de meest populaire en zeer gewaardeerde televisieseries. SatC won vele prijzen, waaronder acht Golden Globes voor onder meer beste comedy televisieserie en beste actrice in een televisieserie in 2002 (Sarah Jessica Parker voor haar rol als Carrie Bradshaw) en beste vrouwelijke bijrol in een televisieserie in 2003 (Kim Catrall voor haar rol als Samantha Jones). Daarnaast ontving de serie allerlei andere prijzen en nominaties en
36
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 36. Singles, National Geographic Magazine, februari 2007, http://www.creativeclass.com/creative_class/2007/04/03/the-singles-map, geraadpleegd op 8 september 2008. 38 Quote uit de HBO TV special, Sex and the City: A Farewell, 2004. 37
18
bovendien meerdere Emmy Awards39, waaronder een Emmy voor Outstanding Comedy Series in 2001, de eerste tv kabelshow die ooit deze hoge prijs ooit won. Overigens ontving SatC ook kritiek, bijvoorbeeld uit de feministische hoek vanwege de verbeelding van stereotyperingen en materialisme. Andere kritiek kwam van religieuze organisaties, vanwege het taalgebruik en zogenaamde oppervlakkigheid. De basis van de serie is vanaf de pilot tot de laatste aflevering aanwezig: de stad, de dialoog, de seks, de vriendschap en de chemie tussen hoofdrolspelers.40 De formule was dat de serie zowel elementen had van komedie, als elementen van drama en daarnaast moest het snel zijn, vernieuwend, grappig en mooi.41 Behalve vier goede en aantrekkelijke actrices in de hoofdrollen, waren er 250 ervaren professionele mensen aan het werk, namelijk voor de preproductie (o.a. schrijven, locaties, decor, styling, casting), de productie (make-up, regie, licht en techniek) en de post-productie (montage en muziek).42 Elke aflevering wordt verteld vanuit het personage Carrie Bradshaw. Zij is het hoofdpersonage van de serie, maar fungeert ook vaak als voice-over wanneer zij de gebeurtenissen verwerkt tot een column. De belevenissen van de vriendinnen van Carrie, worden ook weergegeven in scènes waarin Carrie niet voorkomt. Vaak is Carrie dan wel de voice-over die de gedachten en gevoelens van de vrouwen verwoordt. De gedachten en gevoelens van andere personages, veelal de mannen in de serie, worden niet dusdanig weergegeven. Wel worden zij uitgebreid besproken door de vier hoofdpersonages. Hierdoor kiezen de makers van Sex and the City voor het vrouwelijke oogpunt in de serie en voor vrouwelijke kijkers als publiek. De karakters van mannelijke personages blijven vaak oppervlakkig en eenzijdig en zijn daardoor flat characters. De vrouwelijke personages worden meer uitgediept, zijn complexer en realistischer van aard en zijn daarmee round characters. Zij veranderen en ontwikkelen zich, onder andere door de gebeurtenissen met de mannen, die daardoor slechts als objecten dienen voor het verhaal. In het begin van de serie werden de vier hoofdpersonages van SatC, namelijk Carrie Bradshaw, Charlotte York, Miranda Hobbes en Samantha Jones, nog vrij breed weergegeven. Het zijn vier verschillende archetypes met elk zijn eigen stereotypische eigenschappen. Dit blijft weliswaar bestaan gedurende de serie, maar elk karakter maakt verschillende ontwikkelingen en veranderingen door, waardoor deze steeds realistischer en diepgaander worden weergegeven.
39
De Emmy Awards zijn in de Verenigde Staten de Oscars voor televisie. Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 15. 41 Ibid., p. 103. 42 Ibid., p. 101-103. 40
19
Carrie Bradshaw, gespeeld door Sarah Jessica Parker, is de verteller van de serie. Elke aflevering is gestructureerd rondom haar gedachten terwijl ze haar wekelijkse column, tevens genaamd ‘Sex and the City’, schrijft voor de fictieve krant The New York Star. Carrie maakt deel uit van de beau monde van New York, die gezien wordt in vele clubs, bars en restaurants en bekend staat om haar unieke modestijl. Carrie is een slimme, intelligente vrouw met humor, die soms ook onzeker, complex en ietwat naïef kan zijn. Ze heeft een open en uitgelaten persoonlijkheid en is zorgzaam en loyaal. Carrie schrijft haar columns thuis in haar huurappartement en focust op de verschillende aspecten in een relatie, de eigenschappen van mannen en vrouwen en de zoektocht naar liefde. Ondanks vele relaties, is Carrie gedurende de hele serie verwikkeld in een gecompliceerde aan/uit relatie met Mr. Big, die ze in de eerste aflevering ontmoet en wiens echte naam in de serie pas in de laatste scene bekend wordt. Het personage Carrie wordt door het publiek bejubeld vanwege haar hippe, opvallende en fabuleuze outfits. Haar karakter is eerlijk, geestig, onhandig en chaotisch. Ze rookt - het lukt haar nooit om te stoppen - en ze overschrijdt dikwijls haar creditcard limiet met schoenen aanwinsten. Ook al is ze vrij onafhankelijk en staat ze sterk in haar schoenen, in de liefde is Carrie redelijk ouderwets en eindeloos op zoek naar de echte liefde.43 Die vindt ze uiteindelijk toch bij Mr. Big in het laatste seizoen, wanneer hij haar in Parijs komt halen en vertelt dat zij de ware is. Samantha Jones, gespeeld door Kim Catrall, is de oudste van de vier en de meest seksueel zelfverzekerd. Samantha is een onafhankelijke zakenvrouw met een carrière in de publiciteit. Ze is zelfverzekerd, sterk, uitgesproken en noemt zichzelf een ‘trysexual’, ofwel ze is bereid om alles een keer te proberen. Samantha is heel loyaal naar haar vriendinnen toe. Ze gelooft niet in soulmates, monogamie en oud worden, maar wel in seks en plastische chirurgie. Samantha lijkt enige kapsones te hebben en een hoop glamour, maar in latere seizoenen blijkt dat ze eigenlijk een klein hartje heeft en van nature gevoelig en meelevend is. In het laatste seizoen maakt haar karakter nog meer ontwikkelingen mee wanneer er borstkanker bij haar wordt geconstateerd. Dit daagt haar uit en biedt een nieuw perspectief op het leven en de liefde. Hierdoor ervaart ze haar langste en meest bevredigende relatie waarin ze eindelijk van iemand durft te houden, namelijk van de veel jongere Smith Jerrod. Charlotte York, gespeeld door Kristin Davis, heeft kunstgeschiedenis gestudeerd en werkt in een galerie. Ze komt uit een goede familie, is altijd braaf en populair geweest en heeft traditionele ideeën over relaties, het huwelijk en kinderen krijgen. Zo stopte ze in de
43
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 22-23.
20
serie met werken in haar poging om een kind te krijgen. Ze is de meest conservatieve en positieve van de groep, degene die de meeste nadruk legt op de emotionele romantische liefde, in plaats van op de lust en de seks. Ze is een echte romanticus op zoek naar haar prins op het witte paard en weigert met minder genoegen te nemen. Charlotte is een traditionele vrouw, waardoor haar ideeën soms botsen met die van haar vriendinnen, maar soms ook met de realiteit van het leven van een single vrouw in de stad. Ondanks de teleurstellingen die ze meemaakt in de liefde, in onder meer haar eerste huwelijk met Trey McDougal die ondanks hard werken tot een scheiding uitliep, blijft ze positief en geloven in de ware. In het laatste seizoen vindt ze die volkomen onverwacht in een man die niet haar perfecte plaatje voldoet, maar waardoor ze wel leert wat echte liefde is. Miranda Hobbes, gespeeld door Cynthia Nixon, is de ambitieuze advocate met een cynische kijk op relaties en mannen. Ze gelooft niet in het mooie plaatje van trouwen en kinderen krijgen. Ze is afgestudeerd aan de Harvard universiteit, werkt veel en is de beste vriendin van Carrie. Haar karakter is pragmatisch, uitgesproken en zelfverzekerd. In het begin van de serie wordt ze vrij masculien, scherp en sarcastisch neergezet, maar later wordt ze zachter, liever en gevoeliger. Dit komt vooral door haar relatie met de zachtaardige, simpele timmerman Steve en door de geboorte van haar zoon, waardoor ze leert haar carrière te combineren met haar bestaan als moeder en single. Miranda is financieel onafhankelijk, staat sterk in haar schoenen en kan net als de andere vier vrouwen niet zonder haar vriendinnen. In het laatste seizoen beseft ze dat niet zonder Steve kan en trouwt ze zelfs met hem, weliswaar op haar manier. Ze durft zichzelf meer te geven aan haar gezin, aan het traditionele plaatje waar ze eigenlijk nooit geloofde. Ze is bereid tot liefde en alles wat daarbij komt kijken, zelfs verhuizen naar een groter huis buiten de stad waar ze niet zonder kan, namelijk Manhattan. Uit de hierboven beschreven verhaallijnen blijkt al dat de serie meer bevat dan enkel het glamoureuze leven van vier vrouwen in de stad. De echte realistische wereld met alle voorkomende problemen komen aan bod, niet alleen kleine problemen zoals imperfecties, mislukte dates, blunders et cetera, maar ook grote kwesties zoals scheidingen, liefdesverdriet, oud worden, publieke afgang, verkeerde keuzes maken et cetera. De personages zijn geen perfecte vrouwen, een van de grote verhaallijnen is bijvoorbeeld dat Carrie in seizoen 3 vreemd gaat. Tevens hebben ze geen geromantiseerde vriendschap, vele discussies worden gevoerd, irritaties komen in beeld en soms zijn er flinke ruzies. Ook serieuze zaken worden niet geschuwd, zoals onder meer de borstkanker van Samantha en de miskraam en de onvruchtbaarheid van Charlotte. Al deze zaken zorgen ervoor dat de televisieserie een vrij
21
realistisch beeld neerzet met de nodige diepgang, wat weer zorgt voor herkenning en medeleven van de karakters bij het publiek. Behalve onder andere een goed geschreven script met geestige dialogen, opvallende onderwerpen, interessante verhaallijnen met de nodige diepgang en vier getalenteerde actrices voor de hoofdrollen, spelen nog een aantal kenmerken van de serie een belangrijke rol in het succes. SatC gaat over seks, seksualiteit, vrouwelijkheid, mannen en relaties, maar uiteindelijk over liefde en vriendschap. Daarnaast gaat SatC ook over mode en New York, twee onmisbare elementen in de serie. Op het vlak van de mode is de serie een waar cult-fenomeen geworden. Het begon als een willekeurig en wezenlijk onderdeel van de serie, maar SatC ontwikkelde zich snel tot een gezaghebbende televisieserie die een enorme invloed had op mode en daarmee allerlei trends opzette. “I wanted fashion to be really important in this show”, zegt Darren Star.44 Maar dat het een dergelijke invloed zou hebben en een zodanig speciaal inhoudelijk aspect van de serie zou worden, hadden de makers niet verwacht, zo vertelt Sarah Jessica Parker: “None of us knew that fashion would have an impact in any way beyond being an important part of the show.” Het publiek keek de serie niet alleen meer voor het verhaal, maar ook voor de kleren. De kijkers waren gefascineerd door de nieuwste en mooiste outfits van de vier vrouwelijke personages. De beroemdste modemerken werden gemixt met vintage kleding, ontwerpen van jonge designers en extravagante accessoires. Op die manier werd er een eclectische, opvallende en vernieuwende stijl gecreëerd. Het publiek was vooral gefascineerd door het hoofdpersonage Carrie Bradshaw en haar bijzondere kledingstijl. Hiermee werd actrice Sarah Jessica Parker één van de meest iconische vrouwelijke rolmodellen wat betreft mode. Doordat bijvoorbeeld Carrie vaak rondliep in schoenen van ontwerper Manolo Blahnik en zijn naam diverse malen werd genoemd in de serie, werden zijn schoenen enorm populair. Het toont de invloed aan van een televisieserie. SatC was voor een modeontwerper een uitstekende vorm van reclame en de televisieserie profiteerde weer van hoogstaande beroemde modemerken, zoals Chanel, Dior, Jimmy Choo en Vivienne Westwood. Aan de outfits wordt veel aandacht besteed, want niet alleen de kleding, maar ook de accessoires, de sieraden en de schoenen krijgen volop aandacht. De vier vrouwen hebben ieder een geheel eigen stijl, van sober tot uitbundig, van conservatief tot eclectisch, waardoor er voor ieder wat wils is om naar te kijken. Elke aflevering en zelfs elke scène toont weer nieuwe kleding, want de vrouwen dragen nooit twee keer hetzelfde. De personages dragen soms controversiële outfits en items
44
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 67.
22
die niet geschikt lijken te zijn voor de doorsnee vrouw. Styliste Patricia Field legt uit: “I’m here to entertain. The show is not a documentary. It’s success is that it elevates itself a bit above reality.”45 De New Yorkse modeontwerpster en styliste Patricia Field was specifiek uitgekozen als styliste, omdat zij SatC de New Yorkse straatmentaliteit kon geven die het nodig had. “I knew the clothes were important, because I knew women in the city looked a certain way. They don’t look like women in other cities, and that doesn’t mean they all look each other, either,” aldus Darren Star.46 De mode in SatC is volop aanwezig, voor de personages is het belangrijk en het wordt prominent in beeld gebracht. Het draagt bij aan het beeld van de modieuze, hippe, sterke en slimme vrouw die als vrijgezel in New York woont. Het mode element in de serie heeft onmiskenbaar bijgedragen aan het succes van de serie en aan de beeldvorming van vrouwen in de stad. En dan specifieker gezegd de stad New York. De stad biedt vrouwen de vrijheid aan om te leven (m.a.w. werken, uitgaan, shoppen, relaties en vriendschappen), New York is daarin de ultieme stad en die visie wordt gebruikt in SatC. De stad New York is zoals eerder gezegd een onmisbaar element van SatC. De vrouwen in de serie hebben net als iedere New Yorker, een druk uitgaansleven. Een ruim scala aan restaurants en clubs van New York komen voorbij in SatC. Vaak zijn het mooie, luxe en hippe gelegenheden waar de vier vrouwen komen. Behalve dergelijke plekken spelen vele scènes zich af in beroemde locaties in de stad, zoals Central Park, Times Square, Broadway en Downtown Manhattan. Diverse toplocaties, bekende straten en bezienswaardigheden van de stad worden in SatC in beeld gebracht en komen vaak terug in diverse scènes van de verhaallijnen. Deze zal ik noemen en behandelen in de volgende hoofdstukken. In totaal speelt maar liefst 40 procent van SatC zich af op locatie.47 De stad New York is enorm betrokken in de televisieserie en spreekt tot de verbeelding. De kijker heeft het gevoel zelf in New York te zijn, wat een uniek element is voor de serie. Vrouwelijke kijkers willen hetzelfde glamourleven in de stad als de hoofdrolspeelsters en hetzelfde gevoel ervaren in New York, door dezelfde dingen te zien en te doen als in SatC. Hier is in New York goed op ingespeeld door zogenaamde Sex and the City tours48, waarbij meer dan 40 locaties worden bezocht uit de serie. Men bezoekt bijvoorbeeld bepaalde bars, een bakkerij die voorkwam in een scène met Miranda, de galerie waar Charlotte werkte, winkels waar de personages zijn geweest et cetera. De tours worden tot de dag van vandaag nog steeds druk bezocht. 45
Sohn,. A., op. cit. (noot 2), p. 67. Ibid., p. 67. 47 Ibid., p. 101. 48 Sex and the City tour door New York, dagelijks om 11.00 en 15.00 uur, in de weekenden ook om 10.00 uur voor 40 dollar, http://www.screentours.com/tour.php/SatC/ 46
23
Zonder het mode element en zonder New York, zou de serie niet SatC zijn. Zoals eerder gezegd stopte de televisieserie in 2004. De serie wordt nog regelmatig herhaald op televisie, zowel in Amerika als in Nederland. Tevens zijn de zes seizoenen op DVD uitgekomen en deze worden nog steeds goed verkocht. Sinds het einde van de serie bleef er een enorme vraag naar SatC. Uiteindelijk is er daarom besloten om een film uit te brengen. In 2008 kwam de film, getiteld Sex and the City: The Movie, uit. Vrouwelijke fans konden hun hart weer ophalen en meeleven met de belevenissen van Carrie, Samantha, Miranda en Charlotte. De film werd wereldwijd een groot succes. In Nederland is Sex and the City: The Movie door ongeveer 500.000 mensen bezocht en bracht de film meer dan 4 miljoen euro op. In de Verenigde Staten had de film commercieel succes en bracht het alleen al in het openingsweekend meer dan 57 miljoen dollar op.49 Daarmee heeft SatC the Movie gelijk het beste openingsweekend ooit voor een R-rated50 komedie en voor een romantische komedie, evenals voor een film met een vrouw als hoofdpersoon. Het succes is verrassend aangezien de box office doorgaans wordt bepaald door een jong en mannelijk publiek. “It’s a cultural phenomenon; it’s an absolutely incredible opening,” aldus Dan Fellman van Warners Bros, de producent van de film. 51 Nu blijkt dat het vrouwenpubliek met het juiste project ook veel potentie heeft en een groot succes a la een blockbuster kan opleveren in de bioscopen. Dit succes geeft daarom perspectieven voor toekomstige films. Daarom werd er getekend voor wederom een vervolg en is de tweede film, getiteld, Sex and the City 2, uitgekomen in mei 2010.52 Kortom, niet alleen vier jaar na dato van het einde van de serie, maar zelfs zes jaar later, blijft SatC een sterke en invloedrijke succesformule. SatC is niet zomaar een televisieserie, het is een buitengewoon succesvolle televisieserie die de afgelopen jaren zeer belangrijk is geweest voor zijn grote publiek. De serie heeft kunnen bijdragen aan de verbeelding van en meningsvorming over de single vrouw in de stad. De verbeelding van de stad New York speelt hier een grote rol in. Er is enorm veel aandacht gestoken in zowel de inhoud van de serie, onder andere gezien het script en de vernieuwende onderwerpen, als in het uiterlijk, het plaatje, van de serie, gezien het mode element en de verbeelding van de stad. Daarom is deze televisieserie uitermate geschikt als onderzoeksmateriaal voor mijn masterscriptie. 49
Box Office Mojo, http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=sexandthecity.htm, geraadpleegd 19 januari 2009. 50 R rated betekent ‘restricted’: kinderen onder 17 jaar mogen alleen onder begeleiding van een volwassen de film zien. http://www.mpaa.org/FlmRat_Ratings.asp, geraadpleegd 20 januari 2009. 51 New York Times, http://www.nytimes.com/2008/06/02/movies/02sex.html?partner=rss, geraadpleegd 20 januari 2009. 52 Reuters, http://www.reuters.com/article/entertainmentNews/idUSTRE51500B20090206, geraadpleegd 20 januari 2009.
24
“Some of the original elements of the show that first attracted me were the candid forthright, and intimate friendships of four women; the uniqueness and importance of these friendships; the fresh voice of a very specific single woman in a very specific city; the heartbreaks; hopes, loneliness, and triumphs of being single and searching for love; and the way in which each of our characters illustrates her love for our home, New York City. We have tried to remain true to these elements while continuing to grow and challenge ourselves to reflect the passing of the years and the changes in our city.”53
Sarah Jessica Parker
53
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 7.
25
Hoofdstuk 2 2.1. Methodologie In dit volgende hoofdstuk wil ik een aantal theorieën bespreken, waarmee ik de invalshoek, de verschillende definities en constructies wil aangeven. Tevens ga ik in op de theorieën aangaande mythevorming, filmanalyse en verhaalanalyse, omdat deze theorieën van belang zijn bij het interpreteren van de verschillende afleveringen in mijn analyse in hoofdstuk 4.
2.1.1. De beeldvorming van de stad De beeldvorming ofwel de indruk van de stad, wordt gevormd door de identiteit en het imago van de stad. De identiteit is het eigen karakter van de stad en het imago van een stad is een beeld dat leeft in de publieke opinie.54 Een beeld waar men bepaalde verwachtingen bij heeft en dat gebaseerd is op zowel ervaringen in het verleden als toekomstige verwachtingen. Zoals Sjoerd Cusveller in zijn boek De stad en haar identiteit vaststelt: “Met ‘imago’ wordt nooit het object zelf bedoeld, maar het object zoals waargenomen, aanschouwd en voorgesteld.”55 Men creëert beelden en schrijft ideeën en eigenschappen toe aan het concept van een stad en handelt al dan niet bewust, naar deze verwachtingen. In die zin is een imago van een stad een sociale en culturele constructie, die op verschillende manieren ingevuld kan worden, maar dit verschilt per periode en per stad. Cusveller bevestigt deze gedachte: “Een imago is geconstrueerd: het is het resultaat van processen die we kunnen analyseren vanuit sociaal, politiek en esthetisch perspectief.”56 De beeldvorming van de stad wordt geconstrueerd en is daarmee veranderlijk. Bepaalde instanties en organisaties die profijt hebben van een positieve beeldvorming van hun stad, zoals de gemeenteraad of het toeristenbureau, zullen deze beeldvorming van de stad willen sturen. De beeldvorming kan dusdanig geconstrueerd worden, dat er gewerkt kan worden aan het verbeteren van het imago van de stad en aan het sturen van de beeldvorming bij het publiek. Op deze manier kan er gezorgd worden voor een positief beeld van de stad en het aantrekken van publiek. Dit gebeurt bijvoorbeeld door middel van citymarketing. Citymarketing is het creëren van een aantrekkelijk imago dat in de markt kan worden neergezet57, door middel van een volledig concept van de stad en een toegepast marketing 54
Van Dale Praktijkwoordenboek Nederlands, 2005. Cusveller, S. (red.), Stad! De stad en haar identiteit, Molior Hoogezand 1994, p. 59. 56 Ibid., p. 59 57 Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, De verbeelding van de stad. De constructie van de stedelijke identiteit van Arnhem, Groningen, Maastricht en Tilburg, Nijmegen 2003, p. 16. 55
26
beleid. Door middel van citymarketing wordt getracht de stad te positioneren. Er wordt geprobeerd de aantrekkingskracht van de stad te vergroten door het onderscheidend vermogen aan te tonen. In het derde hoofdstuk zal ik het begrip citymarketing verder bespreken en nader ingaan op de begrippen identiteit en imago deze bespreken met betrekking tot New York. Tevens zal ik de concepten nader bekijken aan de hand van diverse voorbeelden uit SatC. De identiteit van een stad wordt niet alleen gevormd door bijvoorbeeld de fysieke, sociale en economische elementen, maar ook door diverse vormen van culturele representaties, iets wat Miriam Greenberg in haar artikel ‘The rise of urban lifestyle magazines and new city branding strategies’ benoemt als urban imaginary.58 Een begrip dat vrij te vertalen is als stedelijke verbeelding. De stedelijke verbeelding bestaat uit een samenhangend ensemble van historisch ontwikkelde culturele representaties, aldus Greenberg. Deze culturele representaties zijn terug te vinden in bijvoorbeeld de architectuur of kunst in de stad, maar ook in de beelden en de woorden die te horen, te lezen en te zien zijn in films, op televisie, in tijdschriften en in andere vormen van massamedia. De stedelijke verbeelding wordt gerepresenteerd in de media en deze representaties vertegenwoordigen de stad. Het onderwerp van mijn scriptie heeft ook betrekking hierop en daarom wil ik op het begrip stedelijke verbeelding voort borduren. De verbeelding van de stad New York in de televisieserie SatC is een representatie in de media van de stad New York. Deze representatie zorgt voor een bepaalde beeldvorming over New York.
2.1.2. Semiotiek, simulacra en stereotype De beeldvorming van de stad, ofwel de identiteit en het imago van de stad, wordt, zoals ik eerder vaststelde, geconstrueerd. Deze sociale en culturele constructie kan op verschillende manieren ingevuld en gevormd worden en dit verschilt per periode en per stad. Stefan Dormans, Henk van Houtum en Arnoud Lagendijk gaan in hun scriptie De verbeelding van de stad. De constructie van de stedelijke identiteit van Arnhem, Groningen, Maastricht en Tilburg, dieper in op de constructie van stedelijke identiteit.59 Zij stellen dat er twee wetenschappelijke visies te onderscheiden zijn op (stedelijke) identiteit. Enerzijds een essentialistisch perspectief vanuit de modernisten, waarbij de stedelijke identiteit de essentie van de stad verwoordt, die mogelijk moeilijk definieerbaar is, maar uiteindelijk wel kenbaar en communiceerbaar is. Anderzijds bestaat er de constructivistische visie van de 58
Greenberg, M., ‘The rise of urban lifestyle magazines and new city branding strategies’, in: H. Krabbendam, M. Roholl, T. de Vries (ed.), The American Metropolis. Images and inspiration, VU University Press, Amsterdam 2001, p. 107. 59 Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, op. cit. (noot 57), p. 16-19.
27
postmodernisten, waarbij het idee centraal gesteld wordt dat de identiteit van een stad niet kenbaar is, maar als een sociale constructie dient te worden opgevat. Stedelijke identiteit is een verbeelding van de werkelijkheid, welke principieel onkenbaar is. De formulering van een stedelijke identiteit moet dan ook worden gezien als een proces, waarbij subjectiviteit en een specifieke context essentieel zijn. Dit bevestigt mijn eerdere bevindingen en is daarmee een interessant gegeven, omdat het aangeeft dat de begrippen – stedelijke verbeelding, stedelijke identiteit, imago et cetera - veranderlijk zijn. Het zijn tekens die gevuld worden aan betekenissen. Taalkundigen zien tekens als conventioneel en beschouwen hun relaties met betekenissen als arbitrair. Hierdoor bieden ze de mogelijkheid om de betekenis te veranderen. Deze theorie afkomstig uit de semiotiek, de leer van de tekens. Taal is een systeem van tekens en connotaties, schrijft Kyong L. Kim in Caged in our own signs: a book about semiotics.60 Het teken dient als vervanger van het werkelijke ding, als de boodschap. Deze afspraak is zogezegd een sociaal contract over de betekenis. Het sociale contract wordt vormgegeven in een representatie die algemeen geaccepteerd is. Als een teken conventioneel is en de betekenis ervan arbitrair, volgt de vraag wat representaties zijn. Representaties zijn immers een verbeelding en daarmee een vervanging van de werkelijkheid. Hier komt de simulacrumtheorie van Jean Baudrillard van pas. Hij stelt dat de media alles representeren behalve de werkelijkheid. Door dat er via de media zoveel beelden worden gemaakt en verspreidt, ontstaan er representaties van gegevens uit de werkelijkheid. Deze beelden zijn echter eenzijdig en gemanipuleerd, door bijvoorbeeld kaders en retouchering. Hierdoor verwijst de afbeelding of het beeld niet meer naar het origineel, omdat de twee niet meer hetzelfde zijn. Op deze manier bestaat er een onechte versie van de werkelijkheid. Tevens is er een overvloed aan informatie, de tekens zijn zo veelvuldig gebruikt dat de betekenis verloren is gegaan. De tekens zijn een eigen leven gaan leiden en het medium is zelf het bericht geworden. Baudrillard stelt dat de media een hyperwerkelijkheid hebben gecreëerd door deze simulaties (beelden) en simulacra (tekens), waardoor dé werkelijkheid ondergeschikt gemaakt is in de representatie en verloren is gegaan. Deze simulaties en simulacra verwijzen naar elkaar, verdubbelen en creëren zo een eigen realiteit.61 De representatie van de werkelijkheid is de werkelijkheid zelf geworden door beelden en tekens. Onze begrippen, ideeën en definities van dingen zijn daarmee dus niet afkomstig van de werkelijkheid, maar van representaties. Culturele kwesties die in de cultuur gehanteerd 60 61
Kim, K.L., Caged in our own signs: A book about semiotics, New Jersey, 1996, hoofdstuk 1. Baudrillard, J., Simulations, vertaald door P. Foss, P. Patton, P. Beitchman, New York: Semiotext(e), 1983.
28
worden zoals vrouwelijkheid, macht en natie zijn daardoor simulacra, het zijn sociale constructies. De verbeelding van deze constructies is ook aanwezig in de afleveringen van SatC. Ik verwacht door het analyseren van deze beelden verschillende sociale constructies te achterhalen die te maken hebben met de verbeelding van de stad. Te denken valt aan beelden of scènes waarin het leven in de stad geïdealiseerd wordt, terwijl dit niet bij voorbaat de werkelijkheid is. Een voorbeeld van een sociale constructie is het begrip stereotype, wat een vastliggend beeld is van iets, een bepaalde karakterisering. Stereotypering is het isoleren van één eigenschap uit een verzameling van eigenschappen en het voorstellen van die eigenschap als representatief voor de hele verzameling.62 Stereotypen zijn te zien als simulacra, omdat ze een representatie van iets zijn maar niet meer verwijzen naar de werkelijkheid. Het zijn denkbeelden die waarheden zijn geworden, waarvan vergeten is dat het naar één eigenschap verwijst, in plaats van naar de verzameling, het geheel. In onze maatschappij fungeren stereotypen als taal voor communicatie. Ze worden veelvuldig gebruikt in de media, door bijvoorbeeld in beelden, teksten, foto’s, grafische vormgeving, slogans en reclame die te zien zijn in tijdschriften, op de radio, de televisie, in de reclame, op film en op internet. Door deze massamedia, de dragers van informatie, kunnen stereotypen eenvoudig, snel en grootschalig verspreid worden. Hierdoor worden alle beelden weer versterkt en worden alle stereotypen tegelijkertijd ook versterkt. Deze stereotyperingen bestaan ook over de stad New York, te denken valt aan de slogan ‘the city that never sleeps’, foto’s van de skyline van Manhattan of aan het motto ‘if you can make it there, you can make it anywhere’. New York is volgens diverse stereotyperingen de meest bezongen metropool, de stad van onbegrensde mogelijkheden, een unieke wereldstad waar alles grootser is dan elders, de ideale smeltkroes et cetera. Deze stereotyperingen zijn volgens mijn verwachting hoogstwaarschijnlijk ook toegepast en gebruikt in de televisieserie SatC. Zoals eerder vastgesteld is een stereotype een sociale constructie, waarbij er een betekenis aan wordt gegeven. De betekenis wordt in dit geval ontleend aan een bepaalde vastliggende karakterisering, die vervolgens gaat fungeren als een simulacrum in de maatschappij. Echter, volgens de eerdere redeneringen met behulp van de semiotiek, kunnen constructies veranderd worden en daarmee ook de representaties en de betekenissen. Wendy Doniger zegt tevens in haar boek The implied spider. Politics & theology in myth63, dat hetgeen wat we beschouwen als archetype, gegeven is. Betekenissen die worden gezien als 62 63
Van Dale Praktijkwoordenboek Nederlands, 2005. Doniger, W., The implied spider. Politics & Theology in myth, Columbia University Press, New York 1998.
29
universeel en natuurlijk, zijn in feite alles behalve constant of wenselijk, het is gegeven, ofwel geconstrueerd. Het archetype is van oorsprong leeg en er wordt betekenis aan gegeven. Als deze gedachtegang erkend wordt, is het volgens Doniger mogelijk om definities van betekenis te veranderen. Doniger zegt hierover: “(…) they are not built into the brain and can certainly be changed.”64 Dit betekent dat de stereotyperingen en andere sociale constructies die in SatC te vinden zijn, veranderlijk zijn, omdat de betekenissen gegeven zijn. Hierdoor wordt wederom aangetoond dat de representaties van de stad New York slechts representaties zijn van sociale en culturele betekenissen. Ondertussen zorgen deze representaties wel voor een bepaalde beeldvorming van de stad. Deze representaties fungeren als mythes in de cultuur, maar wat is een mythe en hoe uit zich deze in de cultuur en in de televisieserie SatC?
2.1.3 Mythe Doniger verstaat onder het begrip mythe het meest interdisciplinaire verhaal omdat deze niet een enkel verhaal vertelt, maar toegepast wordt in verschillende vertellingen. Een mythe is een verhaal dat wordt gedeeld door een groep mensen die er een betekenis aan ontleent. Doordat het geloofd wordt, bestaat de mythe.65 Om een mythe te kunnen ontrafelen, biedt Doniger de micro- en macrovisie aan, een onderzoeksmethode die kijkt naar de twee verschillende niveaus van een verhaal. De beleving van een verhaal kan uitgebeeld worden door de microscopische visie of de macroscopische visie, twee uitersten die zich bewegen tussen het persoonlijke en het abstracte.66 De microvisie geeft een gedetailleerd beeld van de mythe en vertelt de belevingswereld van een persoonlijk verhaal. De macrovisie vertegenwoordigt een groter geheel en geeft een bredere kijk op een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt. Dit gegeven is toepasbaar voor SatC, omdat de verhaallijnen in de televisieserie bestaan uit belevenissen van een aantal individuen in een bepaalde stad. Bij deze persoonlijke belevenissen is er sprake van het microniveau. Er wordt een gedetailleerd beeld gegeven en er worden persoonlijke verhalen verteld, door de personages Carrie, Samantha, Miranda en Charlotte. De macrovisie toont een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt en dat is in dit geval de stad New York. Naar mijn idee wordt de macrovisie geuit door middel van zowel woord als beeld. Zo wordt er in de tekst, bijvoorbeeld in de voice-over teksten in het script, ingespeeld op onder meer maatschappelijke en emotionele argumenten van een
64
Doniger, W., op. cit. (noot 63), p. 137 - 138. Ibid., p. 2. 66 Ibid., p. 8-10. 65
30
belevingswereld die voor meerdere mensen geldt. Carrie is de microvisie die in haar column vertelt over de macrovisie, namelijk over algemene wijsheden, levenslessen, ervaringen en belevenissen in New York. Tevens worden deze ook in beeld gebracht, door in scènes gebruik te maken van vele locaties in de stad, typische situaties en eigenschappen van New York in beeld te brengen, de personages dingen te laten doen die New Yorkers ook doen en verhaallijnen te situeren in omstandigheden die ook daadwerkelijk in de stad voorkomen. Op deze manier wordt de macrovisie vertegenwoordigd, door abstracte ideeën vorm te geven en een belevingswereld te tonen die voor meerdere mensen geldt en herkenbaar is. Ik zal het illustreren aan de hand van een voorbeeld uit de pilot, de eerste aflevering van het eerste seizoen. De aflevering begint met de woorden van Carrie als voice-over. Ze vertelt een ‘Er was eens… ‘ verhaaltje, terwijl deze in beeld wordt gebracht, over een vrouw en een man in New York die verliefd worden, een relatie beginnen en hoe deze stukloopt. Vervolgens zien we de vrouw in een café met Carrie koffie drinken. De vrouw zegt dat ze niet begrijpt waarom het zo is gelopen. Daarna gaat het script als volgt verder: CARRIE (voice-over): “Then I realised no-one had told her about the end of love in Manhattan (Carrie in picture stubs out cigarette - Cut to view of street at night) CARRIE (voice-over): “There are thousands, maybe tens of thousands of women like this in the city. We all know them and we all agree they’re great. They travel, they pay taxes, they’ll spend $400 on a pair of Manolo Blahnik strappy sandals and they’re alone.” (Carrie picks up newspaper) CARRIE: (to camera): “It’s like the riddle of the Sphinx. Why are there so many great-unmarried women, and no great-unmarried men?” (Pan to newspaper. Column title reads ‘Sex and the City’ by Carrie Bradshaw with Carries photo underneath) CARRIE (voice-over): “I explore these sorts of issues in my column and I have terrific sources – my friends.” Hier wordt de basis gelegd van de gehele serie, de kijker maakt kennis met het karakter Carrie Bradshow en haar column SatC in de krant wordt geïntroduceerd. Tevens worden de kernelementen van de serie genoemd, namelijk werkende, hippe, single vrouwen die op zoek zijn naar de liefde in de stad. Kortom, een omschrijving die ook wel te beschrijven is als een stereotype. Maar waarom wil het vinden van de liefde in de stad toch niet lukken? Deze en vele andere levensvragen zijn kwesties die Carrie behandeld in haar column gedurende de gehele serie. Het zijn grote vragen die inspelen op het macroniveau, over een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt, namelijk duizenden, misschien wel tienduizenden vrouwen aldus Carrie. Tegelijkertijd wordt het microniveau aangetoond – dat is Carrie met haar 31
vrienden, het persoonlijke verhaal waarin een gedetailleerde belevingswereld wordt getoond. Dit is het idee en uitgangspunt waarop SatC gebaseerd is en wat in de gehele serie voortgezet wordt.
2.2. Beelden en woorden De representaties in SatC zijn geconstrueerd, maar de vraag is hoe dit gebeurt, welke aspecten daarbij komen kijken en hoe deze te analyseren zijn. De televisieserie bestaat uit zowel beeld en geluid, als tekst en woorden en is daarmee een multidisciplinair object. Om greep te krijgen op audiovisuele media kan de analyse op drie niveaus plaatsvinden, aldus Chris Vos in zijn boek Het verleden in bewegend beeld. Een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal.67 Ten eerste de analyse van de filmische of cinematografische laag, waarbij wordt gekeken naar de manier waarop de filmische middelen, zoals camera en geluid, zijn gebruikt en hoe het beeld eruit ziet. Vervolgens de analyse van het verhaal of de vertelling, waarbij de narratieve structuur bekeken wordt, waar het zogezegd over gaat. Tot slot het derde niveau van de symbolische of ideologische laag, waarbij wordt gekeken naar de wijze waarop maatschappelijke normen en waarden verwerkt en gereflecteerd worden, ofwel wat het beeld eigenlijk betekent. 68 De verschillende methodes die hiervoor te gebruiken zijn, zijn onder andere terug te vinden in filmtechnieken en filmnarratologie. Voor de analyse van de verbeelding van New York zowel het woord als het beeld in SatC, maak ik gebruik van verschillende theorieën, afkomstig uit de filmanalyse en de verhaalanalyse. Op die manier kijk ik respectievelijk naar de theorie van audiovisuele grammatica en naar de vertelling en de betekenis. Samen zorgen zij naar mijn idee voor een volledige analyse van SatC, waarbij de drie niveaus van analyse behandeld worden en waarbij zowel wordt gekeken naar de vorm namelijk het beeld -, als naar de inhoud - namelijk de tekst. In de volgende paragrafen zal ik dit toelichten en nader bekijken.
2.2.1. Filmanalyse Voor de analyse van woord en beeld gebruik ik allereerst het eerdergenoemde boek Het verleden in bewegend beeld. Een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal van Vos, daar hij een zeer uitgebreide analysemethode aanbiedt voor het bestuderen van audiovisuele
67
Vos, C., Het verleden in bewegend beeld. Een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal, uitgeverij De Haan, Houten 1991. 68 Ibid., p. 14.
32
media. Daarnaast gebruik ik het boek Film art van David Bordwell en Kristin Thompson69, een wat technischer handboek voor analyse. Uiteraard betreft dit een boek voor de analyse van films, maar naar mijn idee is dit ook uitermate geschikt voor het analyseren van een televisieserie, zoals SatC. Beide media zijn uiteraard verschillend, maar zijn in de essentie van illusionaire beelden, ofwel bewegende beelden gemaakt door machines en mensen, hetzelfde. De media vertonen veel gelijkenissen in de zin dat ze beiden woord, beeld en geluid bevatten en met dezelfde apparatuur worden opgenomen. Tevens bevatten films en televisieseries dezelfde aspecten aangaande filmtechnieken en narratologie. Vooral de eerdergenoemde uitspraak in hoofdstuk 1 van producer Darren Star, bevestigt mijn vermoeden dat Film art een bruikbare methode is voor mijn onderzoek om toe te passen op SatC. Star geeft aan dat hij de serie wilde filmen op een andere manier dan gebruikelijk was voor een sitcom, dus zonder een live publiek, een set decor en vier camera’s. Hij wilde de serie in beeld brengen als een film, dus met één camera, zonder publiek of een lach tape. Star wilde op deze manier het gat tussen televisie en film vullen.70 Ik analyseer een specifiek aspect van SatC – de representatie van New York – dus ik zal enkel de begrippen uit Bewegend verleden en Film art toepassen die bijdragen aan de analyse daarvan. Aangezien Bordwell en Thompson continue de term film gebruiken, zal ik deze overnemen als ik hun theorieën toepas, maar onder film kan dus ook het begrip televisieserie - specifiek uiteraard SatC - geschaard worden. Bordwell en Thompson onderscheiden twee soorten elementen in de film, namelijk de narratieve elementen – deze omvatten het verhaal van de film – en de stilistische elementen –, ofwel de manier waarop het in beeld wordt gebracht. Deze twee subsystemen functioneren in een groter systeem, namelijk de gehele film, aldus Bordwell en Thompson. Onze geest verbindt deze twee subsystemen moeiteloos met elkaar en neemt ze als een totaalsysteem in zich op. We zien de ontwikkelingen in het verhaal en kunnen deze volgen, we leren de verschillende karakters kennen en we leven met ze mee. We herkennen in de beelden de plaatsen en personages, onze aandacht wordt getrokken door de bewegingen van de camera en de muziek roept emoties op. 71 Onder narratieve elementen valt te denken aan de narratologie, tijd en ruimte et cetera. Ik wil in mijn analyse in de volgende hoofdstukken gaan kijken naar welk verhaal er wordt verteld en tevens hoe dit wordt verteld, met specifieke nadruk op New York. In hoeverre speelt de stad een rol in de narratologie, wat betekent de stad voor het verhaal en hoe wordt dit verteld? Een belangrijk aspect van de narratologie in dit geval is 69
Bordwell, D., K. Thompson, Film Art. An introduction, 4th edition, University of Wisconsin, McGraw-Hill, Inc. 1993. 70 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 14. 71 Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 43.
33
ruimte. Zeker in een medium zoals film, speelt ruimte vaak een grote rol. Er zijn verschillende soorten ruimtes, zoals ruimtes die in beeld wordt gebracht tijdens het plot, ruimtes die nooit in beeld worden gebracht maar wel een rol spelen in het verhaal en ruimtes die op het scherm vertoond wordt binnen het kader.72 In SatC is er nadrukkelijk gekozen voor een bepaalde ruimte, namelijk de stad en nog specifieker uiteraard New York. Dit is de stad is waar de vier hoofdkarakters leven en waar de gebeurtenissen in de serie zich afspelen. Wat betreft de ruimtes die in beeld komen en in het kader te zien zijn, betreft dit een scala aan (bestaande) restaurants, clubs en winkels in New York of vele andere locaties, zoals straten, pleinen, parken of bezienswaardigheden in de stad. Zoals eerder vermeld in hoofdstuk 1, speelt maar liefst 40 procent van de serie zich af op locatie. 73 Locaties worden vaak uitgekozen als een specifieke achtergrond, vanwege een bepaalde scène of juist voor een specifiek effect of toevoeging van het verhaal. De locatie afdeling bij de productie van SatC zocht telkens weer voor bars, clubs en restaurants die authentiek New Yorks aanvoelden en hip waren op dat moment. “We shoot in hot spots to give the show a sense of style”, aldus locatie manager Seth Burch.74 Hier dient de ruimte een bepaalde functie. Medeproducer John Melfi voegt toe: “We try to have a location make sense for the scenes. We’ll go to a historic location like the Old Town Bar, where Carrie went on a date with the Yankee (…) we want people to know that that’s a real bar. We’re really proud to be able shoot in these places.”75 Hier is de ruimte gekozen vanwege een specifieke achtergrond, en bepaalde scène en/of een bepaalde toevoeging voor het verhaal. Kortom, New York is een onmisbaar element in de televisieserie en SatC is in dat opzicht vrij uniek. De televisieserie Friends (1994) is bijvoorbeeld ook een succesvol, langlopende sitcom, waarin de belevenissen worden gevolgd van een groep vrienden in New York. Hier is echter gekozen voor het filmen met decor in studio’s en fictieve ruimtes en locaties. Er zijn weinig scènes te vinden die zich daadwerkelijk afspelen op de straten van New York of in bestaande cafés en restaurants. Ook speelt New York geen prominente rol in het verhaal en komt het niet vaak ter sprake in scènes. Bovendien staan de studio’s waar de serie opgenomen werd in Californië.76 De stad New York is in Friends gekozen als ruimte waar het plot zich afspeelt, maar het speelt geen rol in het verhaal, in tegenstelling tot SatC.
72
Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 72. Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 101. 74 Ibid., p. 146. 75 Ibid., p. 146. 76 http://www.imdb.com/title/tt0108778/locations 73
34
Een ander narratief element wat een prominente rol speelt in de narratologie, is de verteller. Het vertellen van het verhaal is het proces waarbij het plot onthuld wordt naar de kijker toe. Dit proces gaat gepaard met bepaalde kennis en diepte en een bepaalde mate van subjectiviteit of objectiviteit.77 Voor het vertellen wordt er een vertellerperspectief gebruikt, dit kan bijvoorbeeld een karakter uit het verhaal zijn, zoals het geval is in SatC. In het eerste hoofdstuk noemde ik al de rol van Carrie, zij vertelt via haar column over de belevenissen van haar en haar vriendinnen. Behalve scènes waarin we kunnen zien en horen wat er gebeurt en gezegd wordt, krijgen we ook meer informatie middels de voice-over. Deze wordt ingesproken door Carrie, aldus de actrice Sarah Jessica Parker: “(…) the fresh voice of a very specific single woman in a very specific city (…)”78. De voice-over is het perspectief in SatC, Carrie is de ik-verteller en wij als kijker beleven alles met haar mee. Onder stilistische elementen valt onder meer de mise-en-scène, ofwel alles wat binnen het beeldkader is geconstrueerd.79 Ik wil qua stilistische elementen in SatC gaan kijken naar hoe de stad in beeld wordt gebracht. Is er bijvoorbeeld sprake van een opvallend perspectief of montage, hoe vaak en hoelang komt New York in de scènes in beeld, voor welk camerastandpunt en beweging is er gekozen, welke locaties worden er gebruikt en hoe worden deze technisch en stilistisch gezien in beeld gebracht? In hoofdstuk 4 zal ik deze vragen gebruiken gedurende mijn analyse van de afleveringen van SatC en op die manier antwoorden proberen te formuleren.
2.2.2. Verhaalanalyse Om de tekst en de woorden in SatC nader te bekijken, is het ook goed om dieper in te gaan op de narratologie. Hiervoor komt het boek Literair mechaniek van Erica van Boven en Gillis Dorleijn van pas. 80 Het boek van Van Boven en Dorleijn geeft inzicht in de werking van de literaire mechaniek en biedt een methode aan voor het gebruik van literaire structuren en technieken, waarbij er bepaalde effecten en visies beoogt worden en de lezer hiervan te overtuigen dat hij of zij die overneemt.81 Mijn inziens is dit boek daarom ook goed bruikbaar om nader in te gaan op de narratologie in SatC. Zoals eerder vastgesteld in de vorige paragraaf, betreft de vertelsituatie in SatC een ik-verhaal, ofwel Carrie Bradshaw. De ik-verteller vertelt wat hij of zij zelf heeft beleefd of 77
Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 669), p. 80. Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 7. 79 Vos, C., op. cit. (noot 67), p. 19. 80 Boven, E. van, G. Dorleijn, Literair mechaniek. Inleiding tot de analyse van verhalen en gedichten, uitgeverij Coutinho, Bussum 1999. 81 Ibid., p. 9. 78
35
ervaring, hij of zij is verteller en personage tegelijk. In het geval van Carrie hebben we te maken met zowel een vertellend ik, waarbij er vanuit het heden wordt verteld, en een belevend ik, wier handelen heeft plaatsgevonden in een periode vóór het moment van vertellen.82 Er wordt in het script voortdurend geswitcht tussen deze twee, waarbij de column van Carrie, ofwel de voice-over tijdens de afleveringen, vooral fungeert als belevende ik. Daarmee drukt het karakter Carrie een grote stempel op SatC, haar ideeën, gedachten en visie over bijvoorbeeld New York, zal naar mijn verwachting een grote rol spelen in de beeldvorming van de stad. Dit wordt indirect ook beaamt door Sarah Jessica Parker in een interview waarin ze het volgende voorbeeld noemt: “I try to give Carrie a sense of historical context in terms of how she fits in and who she thinks she is. In the final episode of Season Four, when she tell Samantha that she and Big are going out for “drinks, dinner, dancing – very ‘old New York’,” she means an evening that is truly classic. She doesn’t entirely fit into that world, but she has that in her head as her final destination.”83 Het karakter Carrie heeft invloed op hoe New York in beeld komt en hoe de stad gezien wordt. In haar gedachten en ideeën die zij verwerkt in haar column - hetgeen wat de kijker verteld wordt - en haar leven dat zij leidt in New York - hetgeen wat de kijker ziet - , wordt het beeld van New York voor de kijker gestuurd. Opvallend is dat Carrie, maar ook de andere personages, ook voortdurend de stad benoemen in hun gedachten, bevindingen en gesprekken. Wanneer er wordt gesproken over de thema’s liefde, seks en relaties, gaat het altijd specifiek over New York. Hieronder een aantal quotes, alle afkomstig uit de pilot, ter illustratie: SKIPPER: “I totally believe that love conquers all. Sometimes you just have to give it a little space, and that’s exactly what is missing in Manhattan – the space for romance.” SAMANTHA: “Sweetheart, this is the first time in the history of Manhattan that women have had as much money and power as men plus the equal luxury of treating men like sex objects.” MIRANDA: “Yeah, except men in this city fail on both counts. I mean, they don’t wanna be in a relationship with you but as soon as you only want them for sex they don’t like it. (…)” CARRIE (Voice-Over): “Was it true? Were women in NY really giving up on love and throttling up on power?”
82 83
Boven, E. van, G. Dorleijn, op. cit. (noot 80), p.195-196. Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 22.
36
STANFORD: “You know I’m beginning to think the only place one can still find love and romance in New York is the gay community. It’s straight love that’s become closeted!”84 New York speelt een nadrukkelijke rol in het script, zoals eerder vastgesteld is er in SatC nadrukkelijk gekozen voor een bepaalde ruimte, namelijk de stad New York. Van Boven en Dorleijn stellen dat de ruimte deel uitmaakt van het concrete verhaalniveau en dat het net als de andere verhaalelementen verschillende functies kan vervullen.85 Zij onderscheiden een zevental soorten functies voor de ruimte, waarvan ik een aantal nader zal noemen, daar ik denk dat zij van toepassing zijn voor SatC. De ruimte kan bijvoorbeeld een decor vormen dat bijdraagt tot de sfeer waarin de gebeurtenissen zich voltrekken. Dit is een functie die toepasbaar is op de televisieserie, omdat New York in beeld als decor fungeert, maar ook zeker bijdraagt tot de sfeer van de serie. Zoals Sarah Jessica Parker het omschrijft: “These women wouldn’t be the same in Milwaukee, Boston, Chicago, or Cincinnati.”86 Daar er 40 procent op locatie wordt gefilmd, draagt de stad zeker bij tot de sfeer. De ruimte kan ook in dienst staan van de compositie van een verhaal, hierbij gaat het om een plaats die de verschillende personages samenbrengt en de handeling in gang zet.87 Hier komt een quote van producer Michael Patrick King van pas: “The city is a great turbine engine for everything you write (…) You have the city, the four girls, and some broken hearts. Go.”88 Zonder New York, de grote stad, zouden de personages niet samenkomen en de gebeurtenissen in het verhaal niet plaatsvinden. Ten derde kan de ruimte bijdragen aan de centrale betekenis van het verhaal, er is een dusdanige sterke relatie tussen het verhaal, de personages en de ruimte, dat de ruimte van belang is bij de betekenis van het geheel. New York speelt een centrale rol in de serie en is niet voor niets een deel van de titel. Zoals eerder vastgesteld in de vorige paragraaf, is New York een onmisbaar element in het verhaal van SatC. Bedenker en mede-producer Darren Star beaamt: “It’s hard to imagine Carrie, Charlotte, Miranda, and Samantha living anywhere else in the World, so central is New York to their fashion sensibility, endless stream of adventures, and uniquely Manhattanesque blend of romanticism and cynicism.”89 Tot slot is een laatste functie van de ruimte die van toepassing is op de serie, wanneer een ruimte een diepere, symbolische betekenis krijgt die het thema van het verhaal verbeeldt. Van Boven en Dorleijn gebruiken hierbij de term symbolisch als volgt: “het symbool is op het letterlijke 84
Seizoen 1, aflevering 1 – Sex And The City Boven, E. van, G. Dorleijn, op. cit. (noot 80), p. 288. 86 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146. 87 Boven, E. van, G. Dorleijn, op. cit. (noot 80), p. 289. 88 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146. 89 Ibid., p. 146. 85
37
niveau van de tekst aanwezig en fungeert in zijn letterlijke betekenis, maar drukt tevens een diepere betekenis uit.”90 In SatC is New York letterlijk in de serie aanwezig als zijnde de grote stad en is een terugkerend element op het niveau van concrete gebeurtenissen, maar is veel meer dan een decor waartegen zich de belangrijkste gebeurtenissen afspelen. New York is symbolisch op te vatten als de omgeving die verwijst naar onder meer de zoektocht naar de liefde. In het volgende hoofdstuk zal ik hierop dieper ingaan. In hoeverre deze laatste functie van ruimte toepasbaar is op SatC en hoe dat zich uit, wil ik graag nader bekijken in hoofdstuk 4. Ik zal alle functies tijdens mijn analyse ter harte nemen en dan zal blijken welke functies het belangrijkst zijn in SatC.
2.3. Representaties in Sex and the city De representaties van de stad in SatC zijn zoals gezegd, representaties van sociale en culturele betekenissen. Het zijn constructies die gegeven zijn en daarmee veranderlijk. Dit is een conclusie die getrokken kan worden vanaf een hoger niveau, maar wat representeren deze representaties precies? Om de representaties beter te begrijpen en de betekenis te achterhalen, is het noodzakelijk de woord- en beelduitingen nader te bekijken. Dit is mogelijk door middel van theorieën afkomstig uit onder meer de filmanalyse en de verhaalanalyse. Al deze bovenstaande theorieën zorgen er samen voor dat er een nauwkeurige analyse gemaakt kan worden van de representatie van New York in de televisieserie SatC, waardoor er weer meer kennis en begrip mogelijk is over de verbeelding, de representatie, de constructies, de functie en de ontwikkelingen ervan. In het volgende hoofdstuk zal ik de verbeelding en constructie van de stad New York nader bekijken, door nog dieper in te gaan op onder andere de begrippen imago, identiteit en city marketing en - branding. Ik wil tevens kijken naar de representaties van New York in SatC en deze nader te analyseren.
90
Boven, E. van, G. Dorleijn, op. cit. (noot 80), p. 291.
38
“Sometimes it was hard to believe four such very different women could wind up friends in the first place. But they lived on the one shimmering island in this world, where the strangest sorts of people have way of coming together. Where people get around in small yellow buggies, go to delis at four in the morning, drink big, pink cocktails, and run into exes when they least want to see them. A city of towering heels and nerves of steel, so bold and alive that no matter what day of the week it is, there’s always a party somewhere. An island with so many single guys that you can find a ‘man’ right inside its name. The island was called… Manhattan.”91
91
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 13.
39
Hoofdstuk 3 3.1. De beeldvorming en verbeelding van de stad New York Zoals besproken in het vorige hoofdstuk, bestaat de verbeelding van de stad uit constructies; er worden ideeën en eigenschappen toegeschreven aan het concept van de stad en er wordt gehandeld naar ervaringen en verwachtingen. De constructies van de stad New York worden gemaakt door middel van tekens en betekenissen en zijn vervolgens terug te vinden in representaties die gepresenteerd en verspreid worden door de media. De ideeën en begrippen worden weerspiegeld in beelden, die via de media naar het publiek worden gecommuniceerd. Deze presenteren echter niet de werkelijkheid, zoals eerder besproken aan de hand van de simulacrumtheorie van Baudrillard. De beelden zijn eenzijdig en gemanipuleerd, omdat de makers hierbij bijvoorbeeld sociale en economische belangen bij kunnen hebben. Het probleem is echter dat deze beelden wel als werkelijkheid gaan fungeren, omdat mensen hier hun denkbeelden aan ontlenen. Het publiek krijgt een geconstrueerd idee of begrip over de stad New York via de representaties in de media, die hoogstwaarschijnlijk ook te vinden zijn in SatC. Maar welke representaties zijn er te vinden van de stad New York en wat voor beeld leeft er van deze stad? Eerst zal ik kijken naar de relatie tussen film en New York, die een rol speelt in de verbeelding van een stad. Ik zal tevens gaan kijken in hoeverre de begrippen identiteit en imago van belang zijn voor de beeldvorming van een stad. Vervolgens zal ik nader ingaan op representaties van New York aan de hand van een aantal voorbeelden. Ik zal ook aandacht besteden aan citymarketing en – branding. Daarna zal ik de representaties van New York in SatC doornemen ter illustratie. Nadere analyse vindt plaats in het hiernavolgende hoofdstuk.
3.2. New York en film De stad New York kennen we in feite allemaal van de media; van televisie, van films, van foto’s, van reclame et cetera. Het beeld van de stad met de skyline van wolkenkrabbers, de rechte straten met gele taxi’s, de lichtreclames van Times Square en de beroemde bezienswaardigheden zoals Central Park, zijn alom herkenbaar en in ons geheugen geprint. Iedereen kent de stad, of denkt althans de stad te kennen. Er bestaan in feite twee soorten New York, de werkelijke stad met zijn miljoenen inwoners en de imaginaire stad, zoals die zich na
40
het zien van tientallen films een plaats heeft bemachtigd in het collectieve geheugen.92 Zoals Baudrillard het formuleert: “The American city seems to have stepped right out of the movies.”93 Het lijkt erop dat de stad en de film sterk met elkaar verbonden zijn. “The city has certainly been understated in film theory”, stelt David Clarke in zijn boek The cinematic city. Volgens Clarke is het ondenkbaar dat de film zich zo heeft kunnen vormen zonder de historische ontwikkelingen van de stad en dat de stad zonder meer gevormd is door de filmische verbeelding, maar dat deze connectie nauwelijks is onderzocht, door zowel filmstudies als stedelijke studies.94 In zijn boek onderzoekt hij dan ook de relaties tussen de stad en de film. De film heeft een complexe relatie met de werkelijkheid, aldus Clarke. De film is een uitzonderlijke versie van de werkelijkheid in een specifieke context, waarbij vaak de stad een rol speelt. Clarke citeert Baudrillard: “It is there that the cinema does not assume an exceptional form, but simply invests the streets and the entire town with a mythical atmosphere.” Daarbij komt opeens dat vreemde gevoel opspelen wanneer je in de stad loopt en deze herkent zonder er ooit geweest te zijn, maar het gevoel te hebben dat je door de set loopt van een film. Dat is het gevolg van de verbeelding van de stad in de film.95 New York speelt al decennia een (hoofd)rol in vele (klassieke) films, een kleine greep door de jaren heen zijn: King Kong (1933), The Seven-Year Itch (1955), Breakfast at Tiffany's (1961), The Godfather (1972), Manhattan (1978), Fame (1980), Wall Street (1987), Independence Day (1996), Spider-Man (2002) en The Devil Wears Prada (2006).96 Sinds het medium film bestaat is New York een filmstad geweest. De filmindustrie in de Verenigde Staten, nu gevestigd in Hollywood, is oorspronkelijk aan de oostkust begonnen. Aan het begin van de twintigste eeuw veranderde een technologische revolutie het dagelijkse leven met de introductie van kranten, radio en films, gemaakt door de commerciële ondernemers uit de buurt van Broadway. Zij gingen de straat op met hun camera om dagelijkse taferelen vast te leggen. Het filmen bestond destijds enkel uit het richten van de camera op één standpunt en vervolgens te filmen wat er in beeld kwam. Het eerste filmbeeld van New York is gefilmd door cameraman William Heise op 11 mei 1896. Hij richtte zijn camera vanuit een raam op de hoek van Herald Square en 34th Street. Op het 51 seconden durende filmpje zijn vele wandelende mensen te zien en passerende trams en paarden met 92
Clarke, J., New York City as Film Set: From Mean Streets to Clean Streets, New York Times, 30 april 2006. http://www.nytimes.com/2006/04/30/movies/30clar.html?_r=2&oref=slogin&oref=slogin, geraadpleegd 29 juni 2008. 93 Clarke, D. (ed.), The cinematic city, Routledge, London 1997, p.1. 94 Ibid., p.1. 95 Ibid., p.3. 96 http://www.imdb.com, geraadpleegd 1 september 2009.
41
wagens.97 Dit allereerste filmbeeld van New York is de voorbode van de duizenden beelden die nog zouden volgen van de drukke stad New York. De semidocumentaires uit deze tijd zonder enige plot, werden vervolgens vertoond in de theaters.98 Pas na de komst van het geluid week de filmindustrie uit naar Hollywood, want de straten van New York waren te druk en te luidruchtig. Ook vanwege het klimaat en het licht, was Los Angeles een betere locatie voor de filmindustrie. De filmindustrie groeide in Los Angeles uit tot Hollywood, dat bestaat enorme filmstudio’s van honderden vierkante kilometers die de Amerikaanse filmindustrie voor tientallen jaren bleef domineren. Veel scenarioschrijvers in Hollywood kwamen echter uit New York en voor veel filmmakers bleef deze stad een bron van inspiratie en een symbool van hoop, vrijheid en nieuwe kansen. De stad bleef daarom een populaire setting in films. Voor de scenaristen werd New York een droomstad, die via indrukwekkende decors werd nagebouwd in de filmstudio’s.99 Juist in de verhuizing van de filmindustrie schuilt de mythevorming van New York, aldus architect James Sanders in Celluloid Skyline. New York and the Movies. In dit boek beschrijft hij dat er in feite twee New Yorks bestaan: de echte stad en de droomstad uit de films.100 In de loop der jaren is er door de filmmakers een Hollywood variant op New York gecreëerd, een droomversie van de stad, als het centrum van liefde, macht en geld. Een romantisch beeld van de grootsheid van de stad, letterlijk en figuurlijk. Een ideaalbeeld waar verleden, toekomst, glamour, romantiek, criminaliteit, spanning, nostalgie en sciencefiction samensmelten; ofwel de perfecte ingrediënten voor filmverhalen. De verbeeldingskracht van New York en de mogelijkheden van filmproductie in Los Angeles, zorgden samen voor het ontstaan en verspreiding van een nieuwe mythische dimensie van de stad in de film. Sanders besluit: “In the end, it was this long-standing creative collaboration, between a pair of cities (…) that would bring forth and sustain, generation after generation, one of the most familiar and compelling urban visions of modern times: New York of the movies.”101 Pas na de Tweede Wereldoorlog begonnen producers en regisseurs van Hollywood op een andere manier te filmen. Ze namen hun camera’s mee de straat op om films en/of scènes te creëren. “(…) excited and attracted by the sense of authenticity afforded by actual locations, by the energy and vibrancy of New Yorks’s bustling urban landscape and by the sheer visual power of the city on screen”, aldus James Sanders in Scenes from the city. 97
NYC Mayor’s office of Film, Theatre and Broadcasting, http://www.nyc.gov/html/film/html/news/trivia01.shtml, geraadpleegd 1 september 2009. 98 Clarke, J., op. cit. (noot 92). 99 Clarke, J., op. cit. (noot 92). 100 Sanders, J., Celluloid skyline: New York and the movies, Alfred A. Knopf, New York 2001, p. 6. 101 Ibid., p. 6.
42
Filmmaking in New York, een boek dat een uitgebreide en diepgaande geschiedenis biedt over film in New York. In plaats gebruik te maken van decors en sets, werden er daadwerkelijk op locatie gefilmd. Zo ontstond er in de jaren ’60 een nieuwe benadering van filmproductie naast de traditionele conventies van studio productie, een die zocht naar een manier om van de stad een setting en decor te maken.102 Filmen op locatie in New York was tot dusver echter lastig te regelen en verliep moeizaam door logistieke en administratieve problemen. Daarom schreef in 1966 de burgermeester van New York van destijds, John V. Lindsay, een memorandum met nieuwe initiatieven om film en televisie producties in New York aan te moedigen en te ondersteunen. Deze ondersteuning vond vorm door de oprichting van een nieuw stadskantoor, vandaag bekend als de Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting, het eerste bureau in deze vorm ter wereld. Dit bureau zorgt voor alles wat er nodig is voor producties van films en televisieseries, zodat deze op één plek alles kunnen regelen: zowel vergunningen om te filmen en vrije toegang tot locaties, als politie assistentie en vrij parkeren. Daarnaast zet het bureau zich in om de stad als filmlocatie te promoten. De oprichting en ontwikkeling van het bureau is niet slechts van praktische en promotionele aard, “it also marked a crucial step in what was perhaps the greatest and most fundamental transformation, across the entire twentieth century, in the way movies are made”, aldus Sanders.103 De filmindustrie in New York, hoewel nog steeds kleiner dan de filmindustrie in Hollywood, is mede door het werk van deze organisatie weer aangemoedigd en opgebloeid tot een van de meest succesvolle en significantie industrieën in de stad. In 2008 werden er 210 speelfilms opgenomen in New York en dat is een hoogtepunt in de filmgeschiedenis van de stad. Dagelijks zijn er 50 á 70 filmsets in New York te vinden.104 De industrie speelt een belangrijke rol in de economie van de stad, omdat het jaarlijks 5 miljard dollar opbrengt105 en dankzij zijn plaats als tweede grootste centrum voor de filmindustrie in de Verenigde Staten. Volgens de Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting NYC, heeft de filmindustrie in New York meer dan duizend film- en videoproductie bedrijven, werken er 100.000 New Yorkers in de industrie, woont één derde van de professionele acteurs in de Verenigde Staten in de stad en worden er duizenden draaidagen gemaakt per jaar, met als (voorlopig) hoogtepunt 34.718 draaidagen in 2006.106 102
Sanders, J. (ed.), Scenes from the city. Filmmaking in New York, Rizzoli, New York 2006, p. 16. Ibid., p. 16. 104 Mouthaan, E., New York als filmset, RTL Nieuws, 29 oktober 2009, http://www.youtube.com/user/RTLNY, geraadpleegd 16 november 2009. 105 Hope, B., Hollywood brings its camera’s to a New New York, The New York Sun 19 oktober 2006, http://www.nysun.com/new-york/hollywood-brings-its-cameras-to-a-new-new-york/41832/, geraadpleegd 1 september 2009. 106 NYC Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting, http://www.nyc.gov/html/film/html/statistics/stats.shtml, geraadpleegd 1 september 2009. 103
43
Tevens worden er jaarlijks tientallen filmfestivals in de stad georganiseerd, waaronder het toonaangevende New York Film Festival. Daarnaast is New York zich uiteraard ook bewust van de status en invloed als filmstad en tevens de invloed van de film op de stad en andersom. Zoals producer Jon Kamen het formuleert in Scenes from the city: “There was always, from the inception of the Mayor’s Film Office – and still very much part of its underlying mission – the idea that having New York on the silver screen, having its presence around the world, creates part of the magic and the myth and the lure of the city. Film help make New York the ‘city of dreams’, the place people want to come to as one of the great destinations of the world – and want tot come to because of the fantasy of all those films they saw, films ‘made in New York’”107 New York speelt ook in op het feit dat er zoveel filmproducties in de stad hebben afgespeeld. De stad heeft er zelfs een attractie van gemaakt. Er worden door diverse touroperators excursies georganiseerd die langs allerlei beroemde plekken en locaties uit films en televisieseries gaan. Bezoek bijvoorbeeld de locaties uit de vele New York films van beroemde regisseurs zoals Woody Allen, met Manhattan (1979) en Annie Hall (1977) of van Martin Scorsese, met Taxi Driver (1976) en Gangs of New York (2002). Bezoek de appartementen van de karakters uit Friends (1994-2004), de buurten uit Gossip Girl (2007heden) het restaurant uit When Harry met Sally (1989), de juwelier uit Breakfast at Tiffany's (1961), locaties in New Jersey uit de The Sopranos (1999-2007) en laat je jurk opwaaien net als Marilyn Monroe in The Seven Year Itch (1955). Ook voor SatC bestaan er diverse tours zoals eerder vermeld, waarbij meer dan 40 locaties worden bezocht uit de serie. Deze tours worden behalve nog steeds druk bezocht ook nog steeds uitgebreid, dankzij de komst en het succes van de film Sex and the City: The Movie (2008) en de tweede film Sex and the City 2 (2010). De Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting heeft twee gratis tours in vorm van podcasts beschikbaar gesteld, om New Yorkers en toeristen de mogelijkheid te geven om de filmgeschiedenis van de stad zelf te ervaren. De podcasts belichten de vele iconische momenten die ervoor zorgden dat de stad New York sindsdien als synoniem wordt gezien met film en televisie. “There’s cinematic history on practically every corner (…)”108
107
Sanders, J. (ed.), op. cit. (noot 102), p. 11. NYC Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting, MOFTB Launches ‘Made in NY: Walking Tours of Film and Television Locations in New York City”, 1 juni 2009, http://www.nyc.gov/html/film/html/news/060109_moftb_launches_podcast.shtml, geraadpleegd 1 september 2009. 108
44
Kortom, New York is als filmstad erg belangrijk en de stad speelt een grote rol in de Amerikaanse filmindustrie, zowel achter de schermen wat betreft productie en distributie, als op het scherm, wat betreft inhoud en verhaal. Het begrip film en de stad New York zijn innig en onlosmakelijk met elkaar verbonden. De film creëert de magie en mythe rondom de stad en vergroot onder meer de aantrekkingskracht van New York als ‘the city of dreams’, terwijl New York film onder andere de nodige fantasie biedt en inspirerende en sprekende locaties. Deze dubbele werking speelt ook een belangrijke rol bij SatC. De aantrekkelijkheid en de populariteit van de serie is deels te danken aan New York, de stad was zoals eerder vermeld in hoofdstuk 1, een onmisbaar element in de serie, speelt een grote rol in de verhalen en wordt door de makers als het vijfde personage gezien. De stad vergrootte de aantrekkingskracht van de serie. Tegelijkertijd willen de kijkers door de serie naar New York om de locaties uit de serie te bezoeken en hetzelfde fabuleuze leven als de vrouwen te beleven. New York profiteert hierdoor van de aantrekkingskracht van de serie. New York is dus zonder meer gevormd door de filmische verbeelding, waaronder door SatC. Anderzijds profiteert een dergelijke verbeelding ook van de stad. Maar wat voor verbeelding leeft er van de stad en wat kan het betekenen? Hiervoor moet er gekeken worden naar de begrippen identiteit en imago en de betekenis daarvan voor een stad.
3.3. Identiteit en imago Zoals vastgesteld in het vorige hoofdstuk, wordt de beeldvorming van de stad gevormd door de identiteit en het imago van de stad. De identiteit is het eigen karakter van de stad en het imago van een stad is een beeld dat leeft in de publieke opinie.109 Een beeld waar men bepaalde verwachtingen bij heeft en dat gebaseerd is op zowel ervaringen in het verleden, als toekomstige verwachtingen. Men creëert beelden en schrijft ideeën en eigenschappen toe aan het concept van een stad en handelt al dan niet bewust, naar deze verwachtingen. Zoals eerder geanalyseerd, is het imago van de stad een sociale en culturele constructie en daarmee veranderlijk van aard. Maar wat is de identiteit van een stad en waarom is dit relevant? En hoe ontstaat het imago van een stad en specifiek dat van New York? Het concept identiteit van een stad is de laatste jaren een relevant thema geworden, onder meer bijvoorbeeld in het GSB, het Grotestedenbeleid.110 In het vorige hoofdstuk eerder 109
Cusveller, S. (red.), Stad! De stad en haar identiteit, Molior Hoogezand 1994, p. 59. Zie ook: www.grotestedenbeleid.nl. De site wordt gecoördineerd door het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. De site biedt actuele informatie over het grotestedenbeleid voor de steden en wil de steden integraal en ontkokerd informeren over GSB III en de communicatie tussen steden en Rijk bevorderen.
110
45
genoemde scriptie, De verbeelding van de stad van Dormans, Van Houtum en Lagendijk, gaan de auteurs dieper in op het concept, in het kader van de stedelijke ontwikkelingen van de laatste eeuw. De sterke opkomst en het toegenomen debat rondom het concept stedelijke identiteit, is volgens hen te herleiden naar de bredere maatschappelijke discussie rondom diverse vraagstukken. Hierbij noemen zij de opkomst van de postindustriële stad, een toenemende internationalisering van de economie en vervolgens het daaruit resulterende bewustzijn van een groeiende stedelijke concurrentie.111 Deze stedelijke ontwikkelingen worden zowel positief als negatief ervaren, maar zorgen er in ieder geval voor dat de context van de huidige stad niet meer hetzelfde wordt ervaren als enkele tientallen jaren geleden. In de kranten van vandaag zijn talloze berichten te vinden die betrekking hebben op de stedelijke identiteit, bijvoorbeeld in het kader van het beleid (wat voor stad wil de stad zijn?), of in het aantrekken van grootste evenementen zoals de Olympische Spelen (wat heeft de stad te bieden?). De stad is niet zomaar een stad, maar heeft een eigen karakter. Het karakter en de eigenschappen van een stad drukken een stempel op onder meer de aantrekkingskracht, de beleving, de samenstelling, de ontwikkelingen en mogelijkheden en de economie van de stad. De identiteit van de stad kan worden ingezet in het stedelijke beleid ten behoeve van deze factoren. De stad wordt op deze manier steeds meer gezien als een bedrijf, zo wordt er ook steeds meer nadrukkelijk gebruik gemaakt van management retoriek en beeldspraak, zoals ‘stedelijke concurrentie’, ‘in de markt zetten’, ‘het verkopen van de stad’ en ‘het op de kaart plaatsen van een stad’.112 Een belangrijke rol hierbij speelt het begrip imago, hierover later meer. De veranderende stedelijke context zorgt ervoor dat steden zich richten op de (her)formulering van de identiteit van hun stad. Op deze manier kan de stad zich profileren voor het nieuwe stedelijke beleid en vervolgens beter strategisch positioneren in de toenemende stedelijke concurrentie.113 Een identiteit formuleren van de stad is een breed en continu proces, waarbij tal van stedelijke actoren een rol spelen, aldus Dormans, Van Houtum en Lagendijk. Bij deze ‘identiteitsconstructie’ wordt er gezocht naar stedelijke elementen en karakteriseringen die worden gezien als beeldbepalend voor de stad in het algemeen.114 Hierbij wordt er gekeken naar fysieke elementen zoals natuur, landschap en architectuur, de aanwezigheid van bepaalde culturele en/of politiek centra of organisaties, het aantal bedrijven of de hoeveelheid aan industrie, de samenstelling van de bevolking, het aantal toeristische attracties en evenementen 111
Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, op. cit. (noot 57), p. 14. Ibid., p. 15. 113 Ibid., p. 14 -16. 114 Ibid., p. 16. 112
46
et cetera. De zoektocht en selectie en benoeming van deze concrete elementen, worden geanalyseerd en geïnterpreteerd in meer algemene typeringen en omschrijvingen van stedelijke identiteit. Deze algemene concepten kunnen worden ingevuld aan betekenis voor de identiteit van de stad. Hiervoor wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van symbolen, motto’s, slogans en retoriek.115 De identiteit van een stad wordt zoals eerder opgemerkt zowel letterlijk als figuurlijk geformuleerd. Letterlijk in de zin van ruimte, concrete elementen en eigenschappen, en figuurlijk als in algemene concepten, beschrijvingen en betekenissen. Zo beoordeelt ook Willem Frijhoff in zijn artikel ‘De sprekende stad: stedelijke identiteit en ruimtelijke ordening’ in het boek Sporen en spiegels. Beschouwingen over geschiedenis en identiteit. Hij stelt dat de identiteit van een stad ontstaat door enerzijds de stedelijke ruimte en haar objecten en anderzijds het verhaal, de visie hierover. Door “het gecombineerde samenspel” ontstaat er zingeving en herkenbaarheid. “Zo spelen steden mentaal met hun ruimtelijke ordening en gebruiken ze het vormenspel om betekenissen te construeren die de stad uniek maken, of het zelfbeeld accentueren.”, aldus Frijhoff.116 In de letterlijke zin wordt er bij de formulering van de stedelijke identiteit wel gewerkt met de werkelijkheid, maar in de figuurlijke zin wordt deze zich daar niet toe beperkt. In de feiten wordt geselecteerd en deze worden bewerkt en geformuleerd tot een beeld van de stad. De geschiedenis speelt hierbij een rol, het historisch bewustzijn ondersteunt namelijk de identiteit, maar het gaat niet zozeer om historische waarheid, maar om historische herkenbaarheid.117 De identiteit reproduceert geen werkelijkheid, want de stad is een complex geheel en bevat meer elementen dan is samen te vatten. Zoals eerder geanalyseerd in hoofdstuk 2, is de identiteit van een stad niet kenbaar, maar dient deze als een sociale constructie te worden opgevat. De formulering van een stedelijke identiteit moet dan ook worden gezien als een proces, waarbij subjectiviteit en een specifieke context essentieel zijn. “De beschrijving van de identiteit van een stad, kan (…) nooit recht doen aan alle facetten die tot de stad behoren en zal daarom altijd een selectie zijn.”, aldus Dormans, Van Houtum en Lagendijk.118 Elk beeld dient gerelativeerd te worden in het besef dat er identiteitsconstructie heeft plaatsgevonden, waar zowel waarheid als fictie onderdeel van zijn en waarbij de keuze nooit definitief is.
115
Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, op. cit. (noot 57), p. 16. Frijhoff, W., ‘De sprekende stad: stedelijke identiteit en ruimtelijke ordening’, in: J.C. Dekker (red.), Sporen en spiegels. Beschouwingen over geschiedenis en identiteit, Tilburg University Press, Tilburg 1995, p. 87-88. 117 Ibid., p. 91. 118 Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, op. cit. (noot 57), p. 18. 116
47
De stad wordt zoals eerder gezegd steeds meer gezien als een bedrijf. De identiteit van een stad kan hierbij worden ingezet in het stedelijke beleid en het positioneren in de stedelijke concurrentie. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor het begrip imago, wat niet bij voorbaat hetzelfde is als identiteit. Identiteit is het eigen karakter, terwijl het imago het beeld is wat de buitenwereld heeft.119 Het is daarom van belang om vanuit de stad het imago te sturen en te zorgen voor een positief imago en daarmee positieve beeldvorming over de stad. Dit gebeurt bijvoorbeeld door middel van citymarketing en –branding, waarover in de volgende paragraaf meer. Met imago wordt nooit het object zelf bedoeld, in dit geval de stad, maar het object zoals waargenomen, aanschouwd en voorgesteld.120 Er kan een verschil bestaan tussen het werkelijke imago en het gewenste imago. Het imago wordt immers gevormd door de denkbeeldige ander, die het bepaalt aan de hand van beelden, associaties, verwachtingen en ervaringen. Deze hoeven niet overeen te komen met de gewenste identiteit en imago die zijn geconstructueerd vanuit de stad als zijnde de beleidsmakers. Mensen, zowel inwoners als buitenstaanders, creëren beelden en schrijven ideeën en eigenschappen toe aan een stad, daarmee is het imago van de stad een sociale en culturele constructie en tevens veranderlijk van aard. Deze beelden, ideeën en eigenschappen kan men zogezegd ontlenen aan onder meer films en televisieseries. Deze vergrootten immers de verbeelding, fantasie en aantrekkingskracht van de stad. Films en televisieseries zoals SatC helpen daardoor mee aan het formuleren en verspreiden van een positief imago en dragen bij aan de beeldvorming van New York als ‘the city of dreams’ en ‘the greatest city in the world’. Een imago kan daarmee bedrieglijk zijn, omdat het geconstrueerd is en daarom kunstmatig en gemanipuleerd is. “Het doel van de imagovormer is een beeld te scheppen dat de werkelijkheid mogelijkerwijs niet volledig weergeeft of zelfs vervormd, om datgene te verkopen waarvoor het imago staat”, aldus Nancy Stieber in Stad! De stad en haar identiteit.121 Het imago van de stad is de wijze waarop de stad zichzelf presenteert en waarin zij, zowel de beleidsmakers als de inwoners, allen hun eigen belangen behartigen. Imago vorming is een representatief proces. Dit geldt uiteraard ook voor de verbeelding van de stad in films en televisieseries. Het beeld van de stad daarin, is tevens geconstrueerd door middel van allerlei representaties die met enige manipulatie gevormd zijn, ten behoeve van bepaalde doelen en belangen. Dit sluit aan bij de eerdere analyse in hoofdstuk 2, waar ik in ging op de theorieën van Baudrillard en concludeerde dat de representatie van de werkelijkheid, dé 119
Van Dale Praktijkwoordenboek Nederlands, 2005. Stieber, N., ‘De representatie van Groningen’, in: S. Cusveller (red.), Stad! De stad en haar identiteit, Molior Hoogezand 1994, p. 59. 121 Ibid., p. 59. 120
48
werkelijkheid zelf geworden is door beelden en tekens. Onze begrippen, ideeën en definities van dingen zijn niet afkomstig van de werkelijkheid, maar van representaties. De representatie van de identiteit van de stad, maar ook de representatie van het imago van de stad en de representaties van de stad in films, spelen allen een rol in de beeldvorming van de stad. Uit al deze representaties halen mensen hun begrippen, ideeën, definities en associaties vandaan, die samen een bepaalde beeldvorming van de stad oplevert wat betreft karakterisering en symboliek. Deze stedelijke verbeelding is de werkelijkheid geworden qua identiteit, imago en beeldvorming. Dit idee sluit aan bij mijn eerdere analyse in hoofdstuk 2, waarin ik concludeerde dat de stedelijke verbeelding wordt gerepresenteerd in onder meer de media en dat deze representaties de stad vertegenwoordigen. De verbeelding van de stad New York in de televisieserie SatC is een representatie in de media van de stad New York. Deze representatie zorgt voor een bepaalde beeldvorming over New York. Maar welke en wat voor representaties zijn er onder meer van New York te vinden? En natuurlijk: welke representaties van New York zijn er te vinden in SatC? Deze vragen wil ik in de volgende paragrafen beantwoorden.
3.4. Representaties van New York Representaties van de stad kunnen op diverse wijzen worden verbeeld en verwoord. Een representatietechniek die Nancy Stieber onder andere benoemt in haar artikel in het boek Stad! De stad en haar identiteit, is wat men in literaire bewoordingen noemt een metonymie: een deel uitlichten om het geheel te vertegenwoordigen. Met betrekking op de stad betekent het om een andere benadering van de stad te geven door het in één beeld samen te vatten.122 Stieber doelt hiermee bijvoorbeeld op een opvallend aanwezig gebouw dat qua uitstraling en symboliek genoeg zeggingskracht heeft, om de hele stad en een bepaalde geschiedenis weer te geven in het kader van de stedelijke beeldvorming. Dit is bijvoorbeeld toe te passen op New York met de Twin Towers, twee wolkenkrabbers die tot de hoogste gebouwen van de wereld behoorden en tevens een hoofdrol speelden in de skyline van Manhattan. De Twin Towers maakten deel uit van het belangrijke handelscentrum World Trade Center in het financiële hart van New York. Zowel qua gebouw als locatie en functie, waren de torens representatief, belangrijk en toonaangevend voor de stad. De gebouwen werden ondanks de nodige kritiek in het verleden, door de jaren heen steeds meer een icoon van de stad. Uiteindelijk werden ze slachtoffer van hun eigen succes,
122
Stieber, N., op. cit. (noot 120), p. 63.
49
omdat de torens doelwit waren van de aanslagen op 11 september 2001 door de terreurorganisatie Al Qaida. De Twin Towers hebben weliswaar de geschiedenis niet overleefd, maar zijn wat betreft betekenis voor de stad alles behalve minder belangrijk geworden. Door de terroristische aanslagen en de enorme hoeveelheid slachtoffers die daarbij vielen, zijn de Twin Towers een nog sterker beeld en icoon geworden voor New York, tevens is de locatie symbolisch versterkt en enorm belangrijk voor de toekomst worden en is de geschiedenis van deze gebouwen toonaangevender en belangrijker dan ooit. De betekenis van de gebouwen, hoewel ze zijn verdwenen, is meer beladen geworden en speelt daarom nog steeds een belangrijke rol in de stedelijke verbeelding van New York. De markante skyline van New York met zijn vele wolkenkrabbers en hoeveelheid aan gebouwen, speelt een belangrijke rol in diverse representaties van New York. In zijn boek over de ontwikkeling van stedelijkheid, getiteld Images of the American City, formuleert Anselm Strauss de skyline van New York als volgt: “The massed buildings, the solidity and density of the agglomeration, the gleaming roofs, the specious neatness and order that a far view lends to the scène, seem to reflect all the energy, the crowdedness, the opulence and magnificence of the city. The skyline represents, in effect, the essence of New York, the great metropolis; New York, as the ‘greatest’ and ‘richest’ city in the world.”123 De skyline van New York representeert de essentie van New York, als de grootste en rijkste stad van de wereld, de grote metropolis. Dit kan gezien worden als een letterlijke representatie van de stad, waarbij ruimte, concrete elementen en eigenschappen van de stad zorgen voor representaties en betekenissen van New York. Op die manier zijn er nog meer voorbeelden te bedenken van representaties van New York die tot de verbeelding spreken. Bijvoorbeeld het Vrijheidsbeeld dat, zoals beschreven in het eerste hoofdstuk, sinds 1886 symbool staat voor de vrijheid en het eerste beeld is wat miljoenen immigranten zagen van New York. Daardoor staat het beeld voor een nieuw begin en een nieuwe vrijheid in de democratie van de Verenigde Staten. Verder valt er ook te denken aan onder meer de verbeeldingskracht van Times Square, het indrukwekkende uitzicht van de Empire State Building, het belang van Central Park voor de stad, de onmisbare rol van het metrosysteem, toonaangevende bezienswaardigheden zoals Brooklyn Bridge en vele andere talloze voorbeelden. Al deze letterlijke representaties van de stad worden volop gebruikt en verspreid in de media en daarom ook terug te vinden in SatC,
123
Strauss, A., Images of the American City, Transaction Books, New Brunswick, New Jersey 1976, p. 11.
50
waarover later meer in het volgende hoofdstuk. De vele plekken en gebouwen zijn door de alom aanwezige en herhalende representaties in de media, gaan fungeren als iconen voor de stad en zorgen voor de herkenbaarheid en betekenissen van New York. Ook figuurlijk gezien zijn er diverse representaties te vinden over New York, vaak in meer algemene beschrijvingen, begrippen en betekenissen, waarbij soms ook gebruik gemaakt wordt van figuurlijk taalgebruik. In deze representaties wordt bijvoorbeeld beeldspraak toegepast, door het gebruik van onder meer symboliek en metaforen. Te denken valt aan de uitspraak ‘the city that nevers sleeps’, vanwege de drukte en de levendigheid in de stad of het eerdergenoemde ‘the city of dreams’, omdat alles mogelijk lijkt te zijn. Of aan de beroemde bijnaam ‘the Big Apple’; hoewel de herkomst hiervan niet geheel vastgesteld is, weet iedereen welke stad ermee bedoeld wordt. Dit geldt ook voor het ‘I Love New York’ logo, waarbij ‘love’ verbeeld is in een rood hartje en de stad is afgekort tot de initialen: N.Y. Het logo en de daarbij behorende reclamecampagne worden al tientallen jaren succesvol gebruikt ter promotie van de stad. Het logo werd ontworpen door Milton Glacer en gelanceerd in 1977, en is sindsdien één van de meest herkenbare logo’s ter wereld van een stad. Het logo werd op alles gedrukt: van posters tot T-shirts, van bekers tot buttons. Onder andere door de wijde verspreiding en veelvuldig gebruik van dit logo, is het beeld en de slogan een belangrijk symbool - en daarmee representatie - van de stad geworden.124 Er zijn talloos meer figuurlijke representaties van New York te vinden, waarin de stad verwoordt wordt in een representatie die alom leeft en herkend wordt. Twan Huys maakt hiervan bijvoorbeeld gebruik in zijn boek Ik ben een New Yorker, waarin hij terugblikt op zijn NOVA correspondentschap in de Verenigde Staten: “’If I can make it there, I’ll make it anywhere’, zong Frank Sinatra in zijn lijflied ‘New York, New York’. Niemand heeft deze stad zo lyrisch bezongen als Sinatra, zelf geboren in de schaduw van de New Yorkse skyline, net over de Hudson in Hoboken. Na bijna vijf jaar in deze stad geloof ik heilig in de Sinatra-mantra. Als het hier lukt, lukt het overal, in New York is alles bigger and better en vanzelfsprekend is the sky the limit.”125 Maar in nog meer poëtische uitspraken en omschrijvingen ontstaan representaties van New York, zoals geformuleerd door diverse dichters, zangers, filmmakers en schrijvers. Van de laatste categorie een voorbeeld, uit The Great Gatsby (1925) van de Amerikaanse schrijver F.
124
Sohr, K., I Sell New York, Gotham Gazette, New York City News and Policy, 17 maart 2003, http://www.gothamgazette.com/article/issueoftheweek/20030315/200/312, geraadpleegd 28 september 2009. 125 Huys, T., op. cit. (noot 4), p. 15.
51
Scott Fitzgerald, een boek dat tot de literaire meesterwerken behoort. Hij beschrijft hier een romantisch beeld van New York: “Over the great bridge, with the sunlight through the girders making a constant flicker upon the moving cars, with the city rising up across the river in white heaps and sugar lumps all built with a wish out of non-olfactory money. The city seen from the Queensboro Bridge is always the city seen for the first time, in its first wild promise of all the mystery and the beauty in the world.”126 Uit alle bovenstaande voorbeelden, slechts een selectie uit de geschiedenis, spreken de mogelijkheden van verbeelding van en beeldvorming over New York. De stad New York spreekt tot de verbeelding, wat zich uit in diverse representaties in woord en beeld. Zowel in letterlijke als figuurlijke representaties, die weer eindeloos te vinden zijn in allerlei mediauitingen, waaronder SatC. Ik zal in hoofdstuk 4 nader ingaan op de representaties van New York in SatC. De verschillende soorten representaties van New York zijn echter door hun alom aanwezigheid, de voortdurende herhaling, de herkenbaarheid en door de werking van iconiciteit, gaan fungeren als waarheid, zoals ik eerder had geconcludeerd in de analyse. De betekenissen van de representaties van de stad, zijn de betekenissen van New York geworden.
3.5. Citymarketing en -branding Door de representaties te sturen, kunnen ook de betekenissen bepaald worden en daarmee de beeldvorming. Dit gebeurt bijvoorbeeld door bepaalde instanties en organisaties die profijt kunnen hebben van een positieve goede beeldvorming van hun stad. De beeldvorming kan dusdanig geconstrueerd worden, dat er gewerkt kan worden aan het verbeteren van het imago van de stad en aan het sturen van de beeldvorming bij het publiek. Dit gebeurt door middel van citymarketing. Citymarketing is het bevorderen van de voorkeur voor de stad, waarbij de doelstellingen van de gemeente dienen als uitgangspunt. Citymarketing bestaat uit een mix van activiteiten, zoals het creëren van een aantrekkelijk imago dat in de markt kan worden neergezet127, door middel van een volledig concept van de stad en een toegepast marketingen communicatiebeleid. Door middel van citymarketing wordt getracht de stad uniek te positioneren, deze aantrekkelijk te maken voor de doelgroepen en daarom te promoten via verschillende media. Volgens de marketingbureaus van vandaag, moet een stad net als andere producten of diensten, behandeld worden als een merk. Citymarketing gaat verder dan alleen een slogan en een slogan is lang niet genoeg in het kader van stedelijke concurrentie. Er moet 126 127
Fitzgerald, F.S., The Great Gatsby, Penguin Modern Classics, London 1990, p. 67. Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, op. cit. (noot 57), p. 16.
52
een heldere visie zijn voor de stad met een goede strategie voor de doelstellingen en doelgroepen. Citymarketing vereist een grondige zakelijke aanpak, waarbij interne en externe analyse plaatsvindt, er marketing strategieën en plannen worden uiteengezet en er acties worden ondernomen op het niveau van product, prijs en andere variabelen. Alleen op die manier is een onderscheidende en sterke positie mogelijk als merk.128 Nog verder gaat het begrip citybranding, dat zich richt op het in de volle breedte ontwikkelen en uitbaten van een stedelijk merk, waarbij men uitgaat van de stedelijke ‘merk’ identiteit. Vanuit deze visie zou het gehele stedelijke beleid uit moeten gaan van de identiteit van de stad als merk en dit is dan het uitgangspunt voor alles.129 In dit opzicht is branding van een stad niet enkel een economische aangelegenheid vanwege de stedelijke concurrentie, maar is er meer aan de hand. In het boek City branding: image building & building images van Urban Affairs, formuleert Hans Mommaas het als volgt: “In een diepere cultuursociologische betekenis is het bovenal een manier om orde en zekerheid aan te brengen in een in principe chaotische werkelijkheid. Branding voorziet mensen, dingen en gebeurtenissen van een teken (het figuurlijk of soms letterlijk 'inbranden' van een 'merk') dat ze doet verschijnen als deel van een geheel. Merken zijn aldus beschouwd niet louter een bron van onderscheiding, maar ook van identificatie, herkenning, continuïteit en gemeenschappelijkheid.”130 Hier wordt branding vergeleken met de semiotiek, de leer van de tekens. Het teken dient als vervanger van het werkelijke ding, als de boodschap. Branding van een stad werkt dus als een teken, waarbij er een bepaald merk als betekenis dient als vervanger van het werkelijke, namelijk de stad. Dit teken, deze citybranding, leidt tot diverse representaties die - zoals eerder vast gesteld aan de hand van de theorieën van Baudrillard – gaan fungeren als waarheid. Dit bevestigt ook Miriam Greenberg in haar artikel ‘The rise of urban lifestyle magazines and new city branding strategies’ waarin zij onder meer de gevolgen van stedelijke concurrentie bespreekt. Zij heeft het bij branding over het maken van een emotionele link die geforceerd wordt tussen een stad en zijn inwoners. Dit gebeurt op een manier waarbij alleen de naam van de stad al een reeks aan beelden oproept, met bijbehorende indrukken van waarden. “If successful, the city’s identity merges with its commercialized image as produced 128
Go! Total Branding®, bureau voor strategie, marktpositie, marketing communicatie, http://www.gototalbranding.nl, geraadpleegd vanaf 1 september 2009. 129 Ibid. 130 Mommaas, ‘City branding’, in: Urban Affairs: Theo Hauben et al., City branding : image building & building images, NAi Publishers, Rotterdam 2002, p. 36.
53
by media and cultural industries, and is purchased and repurchased as if it were real.” 131 Als er dus succesvolle branding plaats vindt, zorgt deze ervoor dat de gemaakte ofwel geconstructueerde beeld – het merk – zich samenvoegt met de werkelijke identiteit van de stad en gaat fungeren als de werkelijkheid. Citybranding is een uiterst interessant begrip voor de stedelijke marketing en concurrentie. Zowel de stad, als de plaatselijke overheid, de inwoners en de media profiteren van deze marketing, aldus Greenberg. Iedereen heeft immers baat bij positieve en geïdealiseerde beeldvorming van hun stad. Zo realiseert ook de huidige burgemeester van New York, Micheal Bloomberg, zich dat. Voor hem is New York City een “luxury brand” met eindeloze potentie. “We think that New York has enormous advantages over other places… but you have to tell people that”. Elk bedrijf met een merk blijft deze promoten en onderhouden volgens Bloomberg: “[it] is a nonstop, constant, expensive proposition.” Elke gebeurtenis of nieuwsbericht dat een negatief beeld van New York kan veroorzaken of verspreiden, is belangrijk voor de gemeente. Als er bijvoorbeeld een staking plaatsvindt, is men niet enkel bezorgd door het verlies aan miljoenen, maar ook vanwege de dreiging “to undermine the brand”. Het gaat om het negatieve beeld dat dit geeft over de stad, aldus Cristyne L. Nicholas, directeur van NYC & Company, het officiële toerisme bureau van New York. Volgens haar kan men zulke zaken niet licht nemen, omdat andere steden aan het concurreren zijn met grotere budgetten en concurrerende waarden. Ter illustratie: NYC & Company heeft een budget van 14,5 miljoen dollar, terwijl Las Vegas maar liefst 191 miljoen dollar in promotie stopt. Het is van groot belang dat er gewerkt blijft worden aan een beter vestigingsklimaat en dat de stad zich sterk blijft ontwikkelen ten opzichte van andere steden. New York moet tevens concurreren met internationale steden, bijvoorbeeld wat betreft het aantrekken van (hoofd)kantoren van internationale bedrijven of van grootste congressen en evenementen zoals de Olympische Spelen. New York behandelen als een merk maakt een groot deel uit van het beleid van Bloomberg. “New York is the best-know city on the planet. Yet, as a city, we’ve never taken direct, coordinated custody of our image.” Doelstellingen in zijn beleid zijn daarom om meer actie te ondernemen op het gebied van sponsors, merchandising en het genereren van andere mogelijkheden voor de stad. Dit wil hij bewerkstelligen door bijvoorbeeld gebruik te maken van citymarketing. Ook wil hij een zogenaamd “permanent host committee” op te richten, die ervoor kan zorgen om grote evenementen naar de stad te krijgen. “We want to secure the
131
Greenberg, M., op. cit. (noot 58), p. 108.
54
biggest deals to bring the best events to the greatest city in the world”, aldus Bloomberg. Tevens heeft hij een team van zakenleiders achter hem staan die hem helpen om investeringen, banen en toerisme in New York bevorderen. Dit alles omdat de stad – zoals Bloomberg verklaarde in de State of the City - zich begeeft in “a fierce, worldwide competition; our strategy must be to hone our competitive advantages. We must offer the best product – and sell it, forcefully.”132 Voor Bloomberg zijn citybranding en citymarketing belangrijke strategieën om te gebruiken voor New York en is positieve beeldvorming van de stad onontbeerlijk. Bij deze beeldvorming spelen films en televisieseries zeker een rol, zoals ik eerder geconcludeerd had. Doordat New York ruimschoots in beeld komt en als stad een rol speelt in de verhalen, werkt SatC mee aan de beeldvorming van de stad. Een televisieserie zoals SatC kan daarom gezien worden als een marketinginstrument voor de stad. Zo formuleert Bloomberg het volgende in het voorwoord in Scenes from the city: “In the end, the entertainment industry’s greatest contribution to the city is to make the image and idea of New York a living, thrilling presence in the minds of people around the world. Few other cities on earth - if any - have been celebrated more widely or memorably onscreen than New York. In that sense, the industry can be considered a priceless marketing tool for the city, helping to draw millions of visitors and tourists each year to New York – further propelling its economy, prosperity, and vitality.”133 SatC maakt deel uit van het New York ‘onscreen’ en draagt daardoor bij aan het marketing effect. Tegelijkertijd, zoals eerder geconcludeerd, profiteert de televisieserie andersom ook van de stad zelf, of in feite, van de representatie van de stad. Door het imago en het idee van de stad New York, dat in allerlei representaties in de media leeft en als waarheid fungeert, kan SatC ook gebruik maken van de voordelen daarvan. Door het bejubelde idee en imago van New York dat in representaties bestaat in de serie tevens te representeren, profiteert de serie ook van dat beeld. 3.6. Representaties van New York in Sex and the City Er zijn diverse letterlijke en figuurlijke representaties van de stad New York te vinden in diverse media. In feite bestaan er zoals gezegd twee soorten New York: de echte stad en de stad van verbeelding, ofwel het New York uit de films. Om deze verbeelding beter te kunnen interpreteren, is het van belang om te kijken naar zowel de identiteit, als het imago van de 132 133
Sohr, K., op. cit. (noot 124). Sanders, J. (ed.), op. cit. (noot 102), p. 14.
55
stad. Maar ook citymarketing en – branding spelen een rol in de beeldvorming. De stad als bedrijf en als merk: het is een geconstructueerd beeld dat gaat fungeren als de waarheid en daarmee weer belangrijk is voor de identiteit en het imago van de stad. De verbeelding van New York, zowel letterlijk als figuurlijk, komt ook sterk aan bod in SatC. De serie en de stad profiteren van elkaars beeldvorming en daarbij spelen de eerder genoemde begrippen een grote rol. De bovenstaande conclusies over de representaties van New York in SatC zorgen er samen voor dat er een nauwkeurige analyse gemaakt kan worden in het volgende hoofdstuk. Hierin ga ik aan de slag met de theorieën, methoden en uitkomsten van hoofdstuk 2 en 3.
56
“Just walking down the street, I see and hear so many things that can be transferred to the show. (…) I feel that the city is so pulsing with life and drama and creativity and excitement that it is only natural to want to sit down and funnel all of that into something creative.” 134
Liz Tuccillo, executive story editor
134
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 39.
57
Hoofdstuk 4 4.1. Analyse representaties van New York in Sex and the City In dit hoofdstuk zal ik de hiervoor beschreven theorieën en methoden toepassen op de representaties van New York in SatC, afkomstig uit verschillende afleveringen van alle zes seizoenen. Ik zal hierbij kijken naar de verschillende woord- en beelduitingen over de stad New York. Ik zal de scènes en afleveringen analyseren waarin de theorieën uitsluitend naar mijn mening van toepassing zijn en een analyse relevant is voor het beantwoorden van de probleemstelling. Hierbij valt te denken aan scènes en afleveringen waarbij New York specifiek in beeld komt wat betreft het verhaal en de setting. Ik ben vooral benieuwd op welke manier dit gebeurt en welke rol New York inneemt qua woord en beeld in de serie. Ik ben tevens benieuwd welke thema’s en onderwerpen hierin het meest opvallen en wat het uiteindelijke algemene beeld is dat in de televisieserie wordt gegeven van New York.
4.2. New York in Sex and the City Welke representaties van New York zijn er te vinden in SatC en hoe kunnen deze worden getypeerd? Voordat ik hier in het bijzonder naar zal gaan kijken in de hierna opvolgende paragrafen, wil ik eerst nog aandacht besteden aan de productie van de serie, zogezegd een blik achter de schermen, met de nadruk op de representaties van New York. Immers, de ideeën en de intenties van de cast en crew over de rol van New York in SatC spelen een grote rol in de verbeelding ervan. Ik ben daarom benieuwd wat de ideeën hierover waren en welke plannen en bedoelingen de makers hadden. Wat voor uitwerking heeft dat gehad op het uiteindelijke resultaat? En hoe gaan de makers van de serie om met het effect van New York op de kijkers? Wat betekent het succes van SatC voor de stad New York? Tevens wil ik gaan kijken naar de opening credits van SatC, deze geven immers een representatie van New York aan het begin van elke aflevering, gedurende de hele serie. New York was voornamelijk een inspiratie voor de schrijvers van de serie en een belangrijk ingrediënt voor het succes. “The city is a great turbine engine for everything you write”, aldus Michael Patrick King. “It’s a conveyor belt for characters and bachelors and people coming and going. You have the city, the four girls, and some broken hearts. Go.”135 De vier hoofdrolspeelsters worden elke aflevering voor diverse scènes gefilmd op zowel buitenlocaties (straten, pleinen, parken et cetera), als binnenlocaties in de stad (winkels, restaurants, clubs et cetera). De stad biedt hiervoor eindeloze mogelijkheden, te denken valt 135
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146.
58
aan typische buurten in de stad, beroemde bezienswaardigheden, dure merkenwinkels en hippe restaurants. Zoals Darren Star het formuleert: “(…) the city is their living room.”136 De serie werd geschreven door een vast team van acht mensen, waaronder de eerdergenoemde Michael Patrick King en Darren Star. De schrijvers lieten zich voor de verhaallijnen vaak inspireren door hun eigen ervaringen en belevenissen in de stad. Executive story editor Liz Tuccillo vertelt: “Just walking down the street, I see and hear so many things that can be transferred to the show. (…) I feel that the city is so pulsing with life and drama and creativity and excitement that it is only natural to want to sit down and funnel all of that into something creative.”137 Co-producer Amy B. Harris bevestigt dat de stad een grote invloed heeft: “Being a New Yorker shapes everything we do. Going to the new ‘in’ restaurants, walking down the street and being surrounded by people, or looking for the ever-elusive perfect apartment – each of these is a part of what makes New York so unique. The show is such a great reflection of that.” Volgens Harris lopen de vier hoofdrolspeelsters in de serie niet zomaar over de straten van New York, het is meer dan dat. “It really is a particular head space that makes you a true New Yorker.”138 Volgens haar helpt het daarom dat de schrijvers zelf in New York wonen en daardoor hun eigen ervaringen met de stad in de serie kunnen verwerken en het New Yorkse leven goed kunnen weergeven. Zoals al eerder vermeld speelt veertig procent van de serie zich af op locatie en New York neemt hierdoor een prominente rol in de serie in. Volgens Sarah Jessica Parker zouden de vier vrouwen niet dezelfden zijn als het verhaal zich in een andere Amerikaanse stad zou afspelen. “If Carrie lived in a small town that was a crossroads, she wouldn’t walk out a door and not know what the future holds. In New York City, you walk out the door and you do not know what is going to happen. There’s such potential for poetry.” Dit bevestigt Amy Sohn in haar boek Sex and the City. Kiss and Tell, waarin ze een hoofdstuk wijdt aan het aandeel van New York in SatC. “One of the great pleasures of watching the show, for New Yorkers and non-New Yorkers alike, is the joy of seeing the city come to life. It’s hard to imagine Carrie, Charlotte, Miranda and Samantha living anywhere else in the world, so central is New York to their fashion sensibility, endless stream of adventures, and uniquely Manhattanesque blend of romanticism and cynism.”139 Kortom, de stad van de televisieserie SatC kan geen andere stad zijn dan New York. Zonder deze specifieke stad zou de serie niet hetzelfde zijn, zowel inhoudelijk – wat betreft het 136
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146. Ibid., p. 39. 138 Ibid. 139 Ibid., p. 146. 137
59
verhaal – als het uiterlijk, ofwel de setting. Dit wordt ook beaamd door Darren Star: “The city to me was always the fifth character on the show.” De stad is daarmee onlosmakelijk verbonden met SatC en deze gedachte bevestigt dat New York een belangrijke rol speelt in SatC. Het was nadrukkelijk het doel om niet een toeristen versie van de stad te verbeelden, met enkel de bekende plekken van de stad. Het gaat om locaties die authentiek New Yorks zijn en daarnaast naar de hotspots van dat moment.140 Verder wordt er goed gekeken naar logische locaties voor elke scène. De intentie van de makers was om New York te filmen, zoals dat nog niet eerder was gedaan voor een televisieserie.141 De keuze had ook te maken met het feit dat ze SatC wilden maken als een film, zowel qua verhaal (de schrijvers bepalen alles in plaats van de regisseurs), als qua productie (één camera in plaats van vier, geen publiek, vast decor of lachtrack). SatC werd gefilmd op film en er werden visuele technieken gebruikt die eerder gebruikelijk waren voor film dan voor televisie. Hierbij valt te denken aan bewegende camera’s in plaats van vaste standpunten, lange shots in plaats van korte shots en veel gebruik van shot-countershots142 en nachtelijke scènes, die beiden duurder zijn om te maken dan vaste shots of scènes overdag.143 Dat de makers de televisieserie wilden maken als een film, is een belangrijk element in de verbeelding van de stad in SatC, omdat er vervolgens gekozen wordt voor het filmen op locatie in plaats van decor. “It was really important for me that the show was shot in New York and HBO was really supportive of that”, aldus Star.144 HBO is geen netwerk kanaal maar een kabelkanaal dat werkt met abonnementen, waardoor het kanaal niet afhankelijk is van adverteerders en programma’s bijvoorbeeld niet worden onderbroken door reclame. HBO is daarmee niet uitsluitend gebonden aan regels en beperkingen die worden gesteld vanuit de commerciële sponsors, de netwerken en de regering, wat betreft de behoeftes en grenzen voor het massapubliek - bijvoorbeeld qua expliciete beelden en taalgebruik -, maar ook ten opzichte van kwalitatieve scripts die meer tijd en aandacht vereisen. Hierdoor neemt HBO meer risico, in wat betreft de programmering en kan het kanaal kwaliteit verkiezen boven kijkcijfers. Makers en spelers van televisieseries bij HBO krijgen productieve en creatieve vrijheid en niet zonder succes: HBO was het eerste kabelkanaal dat vele Emmy awards won met succesvolle televisieseries, zoals SatC, Six Feet 140
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146. Jermyn, D., Sex and the City, TV milestones series, Wayne State University Press, Detroit 2009, p. 70. 142 Shot countershot, ook bekend als een shot reverse shot, is een filmtechniek dat vaak gebruikt wordt bij dialoog. Het bestaat uit twee verschillende shots die worden afgewisseld, waarbij in de ene shot een karakter te zien is die naar een ander karakter kijkt en in de volgende shot is het tweede karakter te zien, die naar het eerste karakter kijkt. Op deze manier worden de twee karakters afwisselend in beeld gebracht en weet de kijker dat de twee karakters in dezelfde scène zitten. 143 Akass, K., J. McCabe (ed.), Reading Sex and the City, I.B. Tauris, London 2004, p. 154. 144 Jermyn, D., op. cit. (noot 141), p. 70. 141
60
Under (2001-2005), The Sopranos (1999-2007) en Mad Men (2007-heden). HBO kiest volgens eigen zeggen voor kwaliteitstelevisie, die esthetisch en filmisch verantwoord is en vandaar hun bekende marketing leus: “HBO, it’s not TV. It’s HBO.”145 Er worden grote budgetten besteed aan marketing en promotie om constante media aandacht te verkrijgen. Kenmerkende strategieën van HBO zijn verder onder meer originele eigen programma’s, hooggeprofileerde televisieseries naast elkaar programmeren, veel herhalingen zodat de kijker eventuele gemiste afleveringen kan inhalen en zeer actieve websites - van zowel HBO als per televisieprogramma apart - met volop mogelijkheden, informatie en een uitgebreide marketing productenlijn.146 SatC werd een van de kenmerkende shows van HBO en tevens een van de meest gevierde en succesvolste shows. Door onder meer het uitdagende taalgebruik en onderwerpkeuzes, de intensiviteit en lengte van de ontwikkeling van het script, de hoge productie waarden, het filmen op locatie in New York met een grote crew en een award winnende cast, drukte SatC haar stempel op kwaliteitsproductie van HBO en werd het een van de meest gewaardeerde televisieseries.147 Door de essentiële keuzes en invloeden op SatC wat betreft verhaal, vorm en productie, werd het beeld van New York in SatC anders dan andere televisieseries die afspelen in New York. Hoofdrolspeelster Sarah Jessica Parker en later tevens producent van de serie, voegt hieraan toe dat zij zich verantwoordelijk voelde voor de stad en dat ze het imago van de stad wilde beschermen in de serie. “I felt that the most I could contribute was the fact that I was a real New Yorker. I was the only producer on the show who had spent time here since I was a young child, so I felt I needed to speak for the city.”148 De realistische weergave van New York stond erg hoog in het vaandel bij de makers van SatC. Zij wilden enerzijds een waarheidsgetrouw en eerlijk beeld weergeven van de stad, maar anderzijds speelde een ander element ook een rol. “I wanted to create a show that [glamorized] New York. Because I felt that New York was just a really exciting, glamorous city that hadn’t really been perceived that way on television for a long time.”149 Hieruit valt af te leiden dat de verbeelding van New York niet volledig de realiteit weergeeft, maar dat er ook een stukje fantasie en manipulatie bij komt kijken. Ik zal hiernaar gaan kijken in het volgende paragrafen tijdens de analyse van de seizoenen.
145
Jermyn, D., op. cit. (noot 141), p. 19. Akass, K., J. McCabe (ed.), op. cit. (noot 143), p. 4 -5. 147 Jermyn, D., op. cit. (noot 141), p. 20-21. 148 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 22. 149 Jermyn, D., op. cit. (noot 141), p. 70. 146
61
In SatC wordt veel gebruikt gemaakt van bestaande locaties. Wat betreft binnenlocaties is de serie afhankelijk van de bereidwilligheid van bar- en restauranteigenaars, maar ook van particulieren en winkeliers om hun locaties te gebruiken. Hoewel zij er slechts een klein bedrag voor krijgen, zijn er veel redenen waarom een locatie wordt aangeboden. Voor de zakelijke markt is het aantrekkelijk, omdat het goede publiciteit is voor de zaak en het de aantrekkelijkheid vergroot voor klanten. Voor individuen is het spannend om hun huis op televisie terug te zien. De belangrijkste redenen voor de makers bij het zoeken naar locaties zijn gepastheid en geschiktheid, de mogelijkheden als filmlocatie en de kosten. Echter, de belangrijkste reden is om het script op de best mogelijke manier te verbeelden.150 De locatie moet daarvoor logisch en passend zijn voor wat betreft de scène, maar ook iets extra’s toevoegen qua beeld en gevoel. Dat extra iets valt te zien als een extra laag qua betekenis, want een locatie kan meer zijn dan enkel achtergrond en het vullen van het beeld, volgens de verhaalanalyse. Dit wordt ook beaamd in het eerder genoemde boek Celluloid Skyline van James Sanders door diverse regisseurs. “A location is as important as a character in a movie”, aldus regisseur Peter Bogdanovich. Een locatie kan bijvoorbeeld een rol spelen in de scène en in het beeld en daarbij ook iets toevoegen qua betekenis. Zoals eerder geconcludeerd, zou SatC niet hetzelfde zijn zonder New York als specifieke locatie voor de serie. New York voegt als locatie en setting voor de serie een extra betekenis toe aan SatC. New York biedt voor film en televisiemakers een breed scala aan locaties die niet enkel een mooi plaatje geven, maar ook meer kan betekenen. Zo zegt Sidney Lumet, een beroemd regisseur uit New York die zijn films het liefst in zijn eigen stad filmt: “In New York, you should be able to find a location which not only gives you what you need, but with a little luck gives you more than what you need – gives you an extra dimension that you never thought possible.”151 New York is een unieke stad en daarmee uitermate geschikt als locatie. Dick Wolf, producer van de televisieserie Law & Order (1990-heden), vertelt: “New York is unlike any other city in the world, and that uniqueness shows on screen.”152 Ook filmproducer William Fay, bekend van onder andere Independence Day (1996), bevestigt deze gedachte in Celluloid Skyline: “New York has a very specific look and a very specific energy that you really can’t duplicate from some other location.”153 Dit is ook van toepassing voor New York in SatC.
150
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 146-147. Sanders, J., op. cit. (noot 100), p. 6. 152 Ibid., p. 258. 153 Ibid., p. 181. 151
62
Dankzij de prominente rol van New York qua verhaal en setting, wordt er door de makers goed opgelet dat de stad voldoende en goed in beeld komt. Ten tijde van het vierde seizoen werd er meer gebruik gemaakt van binnenlocaties vanwege de verhaallijnen, die zich meer concentreerden op de relatie ontwikkelingen. HBO verzocht vervolgens specifiek aan de schrijvers om de stad meer in beeld te brengen. Zij zijn aan de slag gegaan met het script en de nodige aanpassingen gemaakt, waardoor er meer scènes op locatie afspeelden. Op deze manier waren er uiteindelijk toch meer beelden van New York in de afleveringen te vinden. Tevens wordt er gestreefd om binnen alle vijf de stadsdistricten te filmen.154 Veel wijken uit New York worden vertegenwoordigd in SatC, zo komen onder meer Lower Manhattan, Financial District, Soho en Theater District regelmatig in beeld. De appartementen van Carrie en Charlotte bevinden zich in Upper East Side, terwijl Miranda in Upper West Side en later in Brooklyn woont en Samantha eerst in Chelsea woont en later naar het gedeelte Meatpacking District verhuisd. Overigens bestaan de appartementen van de vrouwen niet echt - de adressen zijn verzonnen - maar de buurten waar zij wonen, spelen wel een rol in het verhaal. De appartementen zijn zo gekozen en ingericht dat ze zowel passen bij de verschillende karakters van de vier vrouwen, als dat ze authentiek New Yorks zijn.155 Dit is wederom een mix van waarheid en fictie wat betreft de verbeelding van New York. Het vele filmen op locatie door de hele stad wordt voor SatC mogelijk door NYC Mayor’s Office of Film, Theatre and Broadcasting, die onder meer de vergunningen regelt. Ook de NYC Police Departement werkt mee en heeft zelfs een speciale film en televisie unit. “These guys know filmmaking, and they love coming to our set because we don’t do stunts, we don’t do gunshots, and we have goodlooking women.”156 Het uiteindelijke resultaat van de keuze van inhoud en productie wat betreft de verbeelding New York, is mijn inziens een mengeling van waarheid en fictie. Het leven van de vier vrouwen in New York wordt zo echt mogelijk gemaakt en weergegeven, maar een deel blijft fictie en fantasie. Door het gebruik van de vele bestaande en beroemde locaties in de stad, ontstaat er een idee van authenticiteit, herkenning en acceptatie bij de kijker. De kijker accepteert de locaties als bestaand en neemt deze voor waarheid aan, omdat hij deze herkent uit eerdere beelden van de media of weet dat deze bestaan in New York. Door de toevoeging van de makers van de nodige glamourelementen en enige fantasievolle inhoud, ontstaat er volgens mij het effect van imago- en mythevorming. Immers ik heb kunnen
154
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 147. Ibid., p. 39. 156 Ibid., p. 147. 155
63
constateren dat het beeld dat er van New York wordt gegeven, geen volledig realistische weergave is, maar ook deels fictie en idealisering. De makers spelen in op de filmische mogelijkheden van de stad New York. Het is een fictief beeld dat is gemaakt en gevormd door keuzes en afwegingen door de makers van de serie, die te maken hebben met bepaalde beelden en associaties die zij hebben. De beelden en associaties van de makers zijn weer gevormd naar aanleiding van hun verwachtingen, wensen en ervaringen met de stad New York. Al deze factoren hebben zogezegd invloed op het resultaat, te weten het uiteindelijke beeld wat van New York te zien is in SatC. De televisieserie is daarmee een sociaal en cultureel geconstrueerd beeld dat deels waarheidsgetrouw is maar ook deels fictief en gewenst is, met daarbij een bepaald doel en effect voor ogen, namelijk het verhogen van de aantrekkelijkheid van het beeld voor de kijkers van de serie. Het imago van een zoveel mogelijk waarheidsgetrouw, doch fantasievol fictief en ideaal New York, is vanuit deze visie essentieel. En zonder dat beeld van New York zou SatC niet dezelfde zijn meen ik en logischerwijs mogelijk ook niet hetzelfde succes hebben gehad. Tevens is hier sprake van een mythe effect, omdat er een verhaal over New York geconstrueerd is dat gaat fungeren als een werkelijkheid, terwijl het elementen bevat van fantasie en idealisering. Echter, door de overmatige aanwezigheid van ‘echt’ New York door middel van het locatiegebruik, wordt dit niet direct als fictie ervaren bij de kijker. Dit is ook terug te koppelen op de onderzoeksmethode die ik eerder hanteerde in hoofdstuk 2. Doniger past in haar methode de macro- en microvisie toe. De macrovisie behelst een belevingswereld die voor verschillende mensen geldt en dat is de stad New York. Zo wordt er in het script ingespeeld op onder meer maatschappelijke en emotionele argumenten van een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt. Carrie is de microvisie die in haar column vertelt over de macrovisie, namelijk over algemene wijsheden, levenslessen, ervaringen en belevenissen als individu in New York. Beide visies zorgen voor herkenning, identificatie en bevestiging bij de kijker. Immers, de locaties in New York die gebruikt worden in SatC bestaan echt in de stad. Ze geven een echte belevingswereld weer en de dingen die Carrie in haar leven in New York ervaart en beschrijft zijn herkenbaar voor velen. Het idee van fictie wordt hierdoor weggenomen bij de kijker, die het idee heeft het echte New York op het beeldscherm te zien. Het New York in SatC heeft zoals ik eerder concludeerde deels het effect van imago – en mythevorming van de stad en geeft een geconstrueerd beeld van New York weer wat als waarheid gaat leven, terwijl deze waarheid geen werkelijkheid is. Het beeld van de stad bevat volgens de semiotiek diverse constructies zoals stereotypen. SatC maakt volop gebruik van 64
stereotypen, zowel in het script als in het beeld. Deze stereotypen zijn bijvoorbeeld weer terug te vinden in de rijke filmgeschiedenis over New York of uit de literatuur over de stad. Ook worden er in SatC symbolen, metaforen en ander figuurlijk taalgebruik toegepast. Ik zal hiernaar gaan kijken in de volgende paragraaf gedurende de analyse van de seizoenen, wanneer ik specifiek naar de stad zal kijken in het script van SatC. Dat de kijkers New York in SatC als werkelijkheid ervaren, wordt overigens erkend door de makers van de serie. Er wordt zelfs goed op het succes hiervan ingespeeld, door de kijker het New York van de vier hoofdrolspelers van SatC aan te bieden waardoor zij deze zelf kunnen ervaren. Dit wordt onder meer gedaan door sterk te benadrukken dat er inderdaad veel gebruik gemaakt wordt van de bestaande stad; met echte cafés, echte restaurants, echte clubs, echte straten, echte buurten et cetera. Hieruit kan afgeleid worden dat wederom het idee van fictie wordt weggenomen bij de kijker en wordt er bevestigd dat de mogelijkheid bestaat om de locaties zelf te kunnen gaan bezoeken. Vervolgens worden de adressen en gegevens van de locaties uit de serie aangeboden aan de kijker. Op de officiële website van SatC is bijvoorbeeld een aparte pagina gewijd aan New York, te weten ‘Guide to New York City’.157 Met een digitale kaart kan er gekozen worden voor ’50 memorabele Manhattan locaties’, gecategoriseerd in ‘shopping’, ‘romance’, ‘landmarks’, ‘akwards’ en ‘hot spots’. Vele scènes en afleveringen worden hier aangeduid op de kaart van New York. Verder kunnen kijkers van de serie ook adressen verkrijgen middels het officiële boek van SatC, Sex and the City. Kiss and tell van Amy Sohn. Daarnaast zijn er nog talrijke websites, weblogs, krantenartikelen e.d. die hierop inspelen en natuurlijk de eerder genoemde dagelijkse SatC tours door de stad. Het succes van SatC, het imago en het mythe effect van New York in de serie en tevens de mogelijkheid voor de kijker om de stad ook zelf te kunnen ervaren, vergroten mijn inziens de aantrekkelijkheid van de stad en zorgen ervoor dat de kijker graag zelf naar New York wil. Zoals de quote van burgemeester Bloomberg in hoofdstuk 3 al bevestigde, kan een televisieserie als SatC gezien worden als een “priceless marketing tool for the city”, omdat het helpt om miljoenen bezoekers en toeristen te trekken naar New York. SatC zorgt, gezien vanuit de citymarketing, voor een bepaalde beeldvorming van New York en verspreidt dit idee van New York als aantrekkelijke stad vervolgens over de wereld, dankzij het internationale succes en de populariteit van de serie. SatC drijft weliswaar op eerdere verbeeldingen van New York - immers er ging een hele filmgeschiedenis aan vooraf - maar draagt zelf ook bij aan deze verbeelding en met succes en maakt daarmee deel uit van de 157
HBO, officiële website van SatC, http://www.hbo.com/city/swf/map/SatCMap.html, geraadpleegd op 28 oktober 2009.
65
citymarketing voor de stad. Na zes televisieseizoenen en een bioscoopfilm is een tweede film op komst. De gevolgen van de succesvolle serie, de zeer goede ontvangst van de eerste film en het enorme succes daarvan, is een indicatie van het effect dat de tweede film weer een positieve invloed zal hebben op het toerisme in New York. Filmtoerisme is goede business in de reisindustrie, omdat een film of televisieserie de bekendheid en de aantrekkelijkheid van een bepaald land, stad of locatie kan verhogen. Ten tijde van de Lord of the Rings films van 2001 tot 2003 bijvoorbeeld, profiteerde Nieuw Zeeland – de locatie voor alle films - enorm van het toerisme naar aanleiding van het succes van de films. En het kasteel van Alnwick in Northumberland, Verenigd Koninkrijk, waar de Harry Potter films zijn opgenomen, heeft in korte tijd vanuit het niets een omzet van 13 miljoen euro per jaar weten op te bouwen, waarmee het een van de belangrijkste toeristische bestemmingen van het land is geworden.158 Ofwel, de belangstelling en de verwachtingen voor de tweede film van SatC, die in mei 2010 is uitgekomen, zijn daarom wederom hoog gespannen. De stad kan opnieuw profiteren van het zogenaamde SatC effect. “(…) audiences who go to see it could be reminded of the strong appeal of the city as a holiday destination”, aldus de Association of Independent Tour Operators (AITO). Bovendien is het extra aantrekkelijk voor bijvoorbeeld Europeanen om naar New York te reizen vanwege de lage stand van de dollar, waardoor men meer waarde krijgt voor zijn geld.159 Tegelijkertijd zal het de stad uiteraard ook flink wat opleveren, te denken hierbij valt aan de cultuur- en toeristensector, maar ook aan horeca en accommodatie. En dan zijn er nog de SatC tours die dagelijks tweemaal doordeweeks en driemaal in het weekend georganiseerd worden. In 3,5 uur worden meer dan 40 locaties uit de serie bezocht voor $42 per ticket. Al sinds het begin van de serie in 1998 zijn de tours succesvol bezocht en een week van tevoren uitverkocht. Sinds de opnames van de eerste film in september 2007, steeg de ticketverkoop met 20 procent en na de filmrelease zijn het aantal locaties van de tour uitgebreid. “From our perspective, Sex and the City is probably the best commercial that's ever been made for the city of New York,” aldus George Fertitta, chief executive officer van NYC & Company, de officiële toerisme organisatie van New York. “The backdrop of the city,
158
Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het thema Toerisme en cultuur: twee motoren voor groei, Publicatieblad Nr. C 110, 9 mei 2006, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:110:0001:01:NL:HTML, geraadpleegd 7 december 2009. 159 Essential Travel, 27 juni 2008, http://insurance.essentialtravel.co.uk/news/travel-news-article6052.asp, geraadpleegd op 30 oktober 2009.
66
the role the city plays, the beauty, the glamour, the excitement, the energy – it's just wonderful to have other people promote the city like that.”160 SatC als promotiemedium en marketingtool voor de stad New York, waarvan de verbeelding van New York een mengeling is van waarheid en fictie, dat zorgt voor een positief imago effect en tegelijkertijd van mythevorming van de stad. Dit kan ik concluderen naar aanleiding van het bovenstaande, van wat de makers en betrokken New Yorkers te zeggen hebben over de stad in SatC. Maar wat is het effect geweest van hun keuzes? En hoe zit het met de verbeelding in de serie zelf, hoe wordt de stad daar werkelijk in gerepresenteerd? Welke rol neemt New York in SatC in en hoe uit zich dit in woord en beeld? Voordat ik specifiek hiernaar ga kijken in de volgende paragraaf, wil ik tot slot de opening credits nader bekijken, deze geven immers een representatie van New York aan het begin van elke aflevering, zes seizoenen lang. Al vanaf de eerste seconden in de opening credits, is in de eerste shot een typische New Yorkse straat te zien met in de verte veel mensen, verkeer, reclameborden en hoge gebouwen en er komt rook uit de putten. Rechts vooraan is het hoofd van Carrie Bradshaw te zien. De hoofdrolspeelster te midden van het New Yorkse stadsleven. Vervolgens is achter de tekst ‘HBO presents’ het Chrysler Building te zien met blauwe lucht en voorbijkomende wolken. In de vierde shot is de skyline van Manhattan in beeld met de tekst ‘Sex and the City’. De toon is gezet, de setting en het onderwerp zijn helder en in beeld gebracht. Voor een overzicht van een aantal screenshots uit de opening credits, zie Lijst van afbeeldingen achterin.161 Verder wordt er in de opening credits voortdurend gebruik gemaakt van New Yorkse iconen, afgewisseld met typisch New Yorkse straatbeelden, de scènes zijn opgenomen op Fifth Avenue.162 Bij de naam van hoofdrolspeelster Sarah Jessica Parker verschijnen de Twin Towers in beeld, bij Kim Catrall de bekende gele taxi’s op straat, bij Kristin Davis de Brooklyn Bridge en bij Cynthia Nixon een close up van het Chrysler Buidling. Ondertussen is er in de andere shots een verhaallijn te vinden, waarin Carrie, eerst in close-up en langzaam volledig in beeld, zelfverzekerd en blij over straat loopt in een roze truitje en een opvallende witte tutu. Vervolgens rijdt er een Metropolitan Transit Authority bus - tevens een typisch New Yorks beeld - door een plas water waardoor Carrie nat wordt. Ze schrikt, springt opzij en kijkt enigszins boos om en ziet tot haar verrassing dat haar eigen foto op de bus staat. Het is een advertentie voor haar column met de tekt: ‘Every Wednesday in The New York Star, 160
Verner, A., Less sex, more city, Saturday’s Globe and Mail, 17 mei 2008, http://www.theglobeandmail.com/life/article686113.ece, geraadpleegd 16 november 2009. 161 Lijst van afbeeldingen, vanaf pagina 113. 162 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 81.
67
Carrie Bradshaw knows good sex* (* and isn’t afraid to ask)’. Dit is overigens een tekstuele hommage aan Woody Allen en refereert aan zijn film uit 1972, Every Thing You Always Wanted to Know About Sex * but Were Afraid to Ask. Star vertelt: “The show is about someone who is constantly getting surprised by life, and I felt the sequence encapsulated what the show was and who Carrie was.”163 De kledingkeuze met de tutu en de zelfverzekerdheid van Carrie geven een gehalte van glamour aan de beelden, maar de situatie met de plas water juist weer niet en geeft de rauwe realiteit weer. De opening credits zijn door de verhaallijn en de keuze van de beelden, zowel komisch als iconisch. New York komt volop in beeld, feitelijk het merendeel van het filmpje, met haar iconische gebouwen en typische straatbeelden. Overigens is het World Trade Center na de aanslagen van 11 september 2001 uit de opening credits gehaald, omdat deze immers verdwenen waren uit de skyline en in plaats daarvan kwam het Empire State Building in beeld, een ander iconisch gebouw.
4.3. Analyse van de Sex and the City afleveringen De serie SatC omvat 6 seizoenen en in totaal 94 afleveringen. Het aantal afleveringen per seizoen van SatC verschilt. Het eerste seizoen heeft in totaal twaalf afleveringen164, terwijl seizoen 2 tot en met 4 achttien afleveringen hebben165. Het vijfde seizoen heeft vervolgens acht afleveringen166 vanwege de zwangerschappen van hoofdrolspeelsters Sarah Jessica Parker en Cynthia Nixon. Het zesde en laatste seizoen heeft in totaal twintig afleveringen.167 In deze paragraaf zal ik een analyse maken van de gehele televisieserie aan de hand van de methoden en theorieën uit de voorafgaande hoofdstukken. Hierbij zal ik op twee manieren kijken naar de verbeelding van de stad. Enerzijds thematisch namelijk wat betreft de liefde in de stad, omdat dit immers het hoofdthema van SatC is. Hierbij zal ik kijken naar hoe ideeën zoals romantiek en cynisme gekoppeld worden aan de verbeelding van de stad en in hoeverre het thema van de liefde en het mythische New York uit de films hierin een rol spelen. Anderzijds zal ik met een meer technischere blik een analyse maken van de afleveringen, door te kijken naar de rol van New York als setting van SatC. En hierbij te analyseren hoe de stad terug te vinden is in het script qua teksten, wat en hoe het in kader wordt gebracht en tevens door te kijken naar het locatiegebruik en de gevolgen hiervan voor de verbeelding van de stad.
163
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 36. Uitgezonden in de Verenigde Staten (VS) van juni tot en met augustus 1998. 165 Seizoen 2 werd van juni tot en met oktober 1999 uitgezonden in de VS, seizoen 3 van juni tot en met oktober 2000 en het vierde seizoen werd uitgezonden van juni 2001 tot en met februari 2002. 166 Uitgezonden in de VS van juli tot en met september 2002. 167 Uitgezonden in de VS van juni 2003 tot en met februari 2004. 164
68
Tot slot zal ik nog een blik werpen op het einde van SatC en kijken hoe het verhaal van de serie en van de stad eindigen in de laatste afleveringen.
4.3.1. Liefde in de stad: romantiek versus het cynisme in New York In de allereerste aflevering, de pilot, wordt Manhattan geïntroduceerd en gepresenteerd als een onafhankelijke wereld waar seks en romantiek in conflict met elkaar zijn en waar de liefde zoek is. In hoofdstuk 2 is het begin van deze aflevering al aangehaald, waarbij Carrie als voice-over een kort verhaal vertelt over een beginnende liefde in New York tussen een man en een vrouw, maar die al gauw eindigt voordat het iets betekent. Een fragment uit het script in één van de eerste scènes: CARRIE (voice-over): “Then I realised no-one had told her about the end of love in Manhattan” (…) “Welcome to the age of “uninnocence”. No one has breakfast at Tiffany’s, and no one has affairs to remember’… Instead we have breakfast at 7am, and affairs we try to forget as quickly as possible.” (…) “There are thousands, maybe tens of thousands of women like this in the city. We all know them and we all agree they’re great. They travel, they pay taxes, they’ll spend $400 on a pair of Manolo Blahnik strappy sandals and they’re alone. It’s like the riddle of the Sphinx. Why are there so many great-unmarried women, and no great-unmarried men?”168 Deze woorden worden vergezeld van beelden van een nachtelijk New York, Carrie achter de computer in haar appartement en Carrie die over straat loopt in de stad. Drie settings die daarna nog vaak te zien zijn in SatC. Met een paar zinnen wordt er korte metten gemaakt met de liefde in New York. In deze stad bestaat er geen onschuldige liefde, misschien bestaat de liefde in New York überhaupt wel niet, in ieder geval kent niemand de liefde zoals in de beroemde filmklassiekers Breakfast at Tiffany’s (1961) en An Affair to Remember (1957), die zich afspelen in dezelfde stad. De televisieserie begint met een cynische kijk op de liefde. Toch is het New York waar Carrie haar grote liefde Big ontmoet. Halverwege de pilot botst Carrie per ongeluk tegen een man op, waarop Big haar te hulp schiet bij het oprapen van haar spullen uit haar tas. De ontmoeting is kort maar krachtig. Aan het einde van de aflevering komt ze hem weer tegen op een feest in een club en later geeft hij haar een lift naar huis. Ze praten over haar werk en haar column van de week, die gaat over vrouwen die seks hebben zoals mannen, zonder gevoel. Carrie vraagt zich af of Big ook zo is en hij antwoordt van niet. Ze vraagt wat er mis met hem is. Big moet lachen en zegt dat hij begrijpt dat ze nog nooit echt
168
Seizoen 1, aflevering 1 – Sex And The City
69
verliefd is geweest. Carrie lacht het weg, maar wordt onzeker en vraagt het zichzelf ondertussen in gedachten ook af. Gedurende de aflevering probeert ze de vragen over liefde en seks te beantwoorden, maar weet zij eigenlijk wel wat de liefde is? Carrie kondigde in het begin van de serie het einde van de liefde aan in New York, maar tegelijkertijd is dat mijn inziens het vertrekpunt van de serie en het begin van haar columns, verhalen en belevenissen in deze stad. Hoewel zij verkondigt dat de liefde in New York niet zou bestaan, is het opmerkelijk dat vervolgens de gehele serie, tot en met de laatste aflevering, over de liefde in New York gaat. De serie begon met cynisme over de liefde, maar SatC gaat uiteindelijk over de zoektocht naar de romantiek en de liefde in de stad. Zoals Carrie het verwoordt in de allerlaatste aflevering van SatC: “I am someone who is looking for love. Real love. Ridiculous, inconvenient, consuming, can’t live without each other love.”169 En de liefde bestaat wel degelijk in Manhattan, Carrie heeft de liefde letterlijk pas net ontmoet in de eerste aflevering en hiermee begint haar ware zoektocht naar de liefde in de stad geleid door haar columns. Alle onderwerpen, vragen en discussies rondom de liefde worden behandeld tijdens de zes seizoenen van SatC in de verschillende verhaallijnen van, en vele gesprekken tussen, de hoofdpersonages. Gedurende het eerste seizoen gaan Carrie en Big daten, maar niet zonder problemen. Ze worden verliefd, maar de relatie eindigt in de laatste aflevering van het eerste seizoen, omdat Big niet kan bevestigen dat hij van haar houdt en dat zij de ware is.170 In de seizoenen daaropvolgend, blijkt zowel dat hun liefde blijft bestaan en dat Carrie hem niet kan loslaten, maar tevens dat Big altijd onbereikbaar blijft en zich niet volledig aan Carrie wil binden. In het tweede seizoen geven ze hun relatie een tweede kans, maar gaan ze weer uit elkaar wanneer Big naar Parijs verhuist voor werk. Een paar maanden later komt hij terug en blijkt hij tot Carrie’s verbazing getrouwd te zijn met een jongere vrouw. Hoewel Carrie later een relatie heeft met Aiden Shaw, begint ze een affaire met Big in seizoen 3. Uiteindelijk beëindigt ze de affaire wanneer het tot een confrontatie komt met de vrouw van Big. Ook haar relatie met Aiden eindigt, wanneer ze de affaire bekent. In de laatste aflevering van het derde seizoen komt ze weer in contact met Big, die inmiddels gescheiden is. Ditmaal houden ze het contact vriendschappelijk en ontstaat er een nieuwe band tussen de twee.171 Gedurende de seizoenen daarna, houden Carrie en Big, ondanks relaties met anderen, een hechte, soms
169
Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux Seizoen 1, aflevering 12 – Oh Come All Ye Faithful 171 Seizoen 3, aflevering 18 – Cock-a-Doodle-Do 170
70
seksuele, maar vooral flirtachtige vriendschap. Pas in de allerlaatste aflevering van het zesde seizoen durft Big de langverwachte woorden te zeggen:“Carrie, you’re the one”.172 Het verhaal van Carrie en Big speelt zich overal af in New York. Ze ontmoeten elkaar al op straat in Manhattan, in de eerste aflevering van het eerste seizoen. In dezelfde straten spelen hun diverse verliefde scènes zich af, wanneer ze samen door de stad struinen of een date hebben. Ook hun afscheid, wanneer ze uit elkaar gaan in de laatste aflevering van seizoen 1, speelt zich af buiten op straat. Wanneer Big in zijn auto wegrijdt, blijft Carrie alleen achter op de stoep terwijl de camera langzaam uitzoomt. Gedurende de andere seizoenen blijft Big opduiken op verschillende locaties van New York. In seizoen 2 komen ze elkaar bijvoorbeeld tegen in de Hamptons en in seizoen 3 op een feestje op een boot op de Hudson rivier met de Twin Towers op de achtergrond.173 Hun affaire in seizoen 3 speelt zich af in verschillende hotels in de stad en hun ontmoeting in de laatste aflevering van dit seizoen, speelt zich af in Central Park, een beroemde scène waarbij ze samen in het water vallen.174 Ook in de andere seizoenen blijven Big en Carrie elkaar zien op diverse locaties in New York. Pas in de allerlaatste aflevering komen ze weer bij elkaar, wanneer Carrie in Parijs woont en Big haar komt halen. Nadat hij eindelijk kan zeggen dat ze de ware is, zegt ze: “I miss New York. Take me home.”175. New York is hun stad, hun thuis, de plek waar zij elkaar ontmoet hebben, waar ze samen horen en waar hun liefdesverhaal moet eindigen. De laatste scène van SatC speelt zich weer af in de straten van New York. Carrie loopt op straat en wordt gebeld door Big; hij heeft zijn huis in Napa te koop gezet. In de voice-over zegt hij: “Look out New York. I’m coming!” Carrie lacht en terwijl ze van de camera wegloopt, verdwijnt ze tussen de mensenmassa op straat. De romance tussen Carrie en Big in New York is naar mijn mening net als die andere romances in de filmklassiekers. En New York speelt in SatC net als in de filmklassiekers een grote rol in hun verhaal. De schrijvers hebben gebruikt gemaakt van de mythe van New York als klassieke setting voor de romantiek die veelal voorkomt in de filmgeschiedenis, ofwel een verhaal dat al vaker verteld is en nog steeds gehanteerd en herkend wordt. Gezien de mythetheorie van Doniger, fungeert de stad als droomwereld van de liefde, waar alles nog grootser, romantischer en mooier lijkt. Zoals Carrie het zelf verwoordt: “(…) lately it seemed
172
Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux Seizoen 2, aflevering 17 - Twenty-Something Girls vs. Thirty-Something Women en seizoen 3, aflevering 8 – The Big Time 174 Seizoen 3, aflevering 18 – Cock-A-Doodle-Do 175 Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux 173
71
as if the city had been magically reduced to only two people.”176 De romantiek speelt in SatC een grote rol in de verbeelding van de stad in SatC. De makers maken gebruik van de associaties – zowel qua woord als beeld - die bestaan en leven bij het publiek van de liefde in filmisch New York. Een voorbeeld hiervan is in seizoen 2 in aflevering 18 te vinden177, wanneer de vier vrouwen Big en Carrie vergelijken met de hoofdpersonages Katie (Barbara Streisand) en Hubble (Robert Redford) uit de film The Way We Were (1973). Terwijl ze cocktails in een club drinken, verzucht Carrie - nadat ze de uitnodiging van Big en zijn aanstaande vrouw Natasha kreeg voor het verlovingsfeest in het Plaza Hotel: “I can’t believe my ex-boyfriend is at the Plaza having an engagement brunch.” Miranda: “One word: Hubbell.” Carrie reageert verbaasd: “Oh, my god. Hubbell. It is so Hubbell!” De scène wordt vervolgd met een relaas over de verhaallijn tussen Katie en Hubble uit de film, waarbij Hubbell van Katie houdt, maar niet bij haar kan zijn omdat ze te gecompliceerd is. De vrouwen zien de overeenkomsten tussen Carrie en Big. Carrie besluit: “Ladies, I am having an epiphany. The world is made of two types of women: The "simple" girls and the "Katie" girls. I'm a "Katie" girl and where are our drinks?” Charlotte glimlacht en zegt: “I always, always, always cry at the last scene in that movie... when she sees him in front of the hotel with his new wife.” Carrie vult aan: “The simple girl.” Charlotte vervolgt: “And she reaches up...” Carrie: “And smoothes his hair away.” Miranda: “She says to him...” Miranda en Charlotte tegelijk: "Your girl is lovely, Hubbell.” Precies zoals zij de scène beschrijven, speelt zich vervolgens de scène af aan het einde van dezelfde aflevering. Carrie staat voor het beroemde Plaza Hotel en ziet Big en Natasha uit het gebouw komen. Net als hij de auto in wilt stappen, ziet hij Carrie staan. Hij loopt naar haar toe. Ze vraagt hem waarom Natasha wel en zij niet. Hij kan haar geen goed antwoord geven. Ze gaat met haar hand even langs zijn wang en zegt: “Your girl is lovely, Hubbell.” Big: “I don’t get it.” Carrie glimlacht en beaamt: “And you never did.” Hier wordt in SatC zowel gerefereerd aan deze beroemde romantische filmklassieker, als wel de link gemaakt met de eigen verhaallijn en tevens de volledige scène opnieuw gecreëerd in de serie zelf. De makers maken volop gebruik van het mythische en romantische New York uit de films. Een ander voorbeeld is in seizoen 4 in aflevering 18 te vinden178, wanneer Carrie en Big een rit maken in de koets met paarden door Central Park. Deze scène is gekopieerd uit één van de vele New Yorkse films van regisseur Woody Allen, Manhattan (1979). De hoofdpersonen uit deze film, Ike en Tracy nemen hierin ook een
176
Seizoen 1, aflevering 7 – The Monogamists Seizoen 2, aflevering 18 – Ex And The City 178 Seizoen 4, aflevering 18 – I Heart NY 177
72
koetsrit in Central Park. In beide scènes is romantische muziek te horen terwijl de mannen zeggen dat ze het “corny” vinden.179 De sfeer en de shots van beide zijn anders, maar SatC maakt hierbij wederom gebruik van een associatie van romantisch New York uit de films en zo zijn er meerdere voorbeelden in SatC aan te wijzen. Behalve uit de filmgeschiedenis, maken de makers van SatC mijn inziens ook gebruik van romantische associaties die over New York bestaan afkomstig uit de literatuur en de geschiedenis. De televisieserie borduurt daarmee voort op het romantische erfgoed van New York uit de diverse media en de historie. In seizoen 2 zegt Carrie bijvoorbeeld het volgende: “Isn’t this the most amazing block? All these brownstones are over 100 years old. It's like being in the New York of Edith Wharton and Henry James. Sometimes, I can't believe how lucky I am to live right here.”180 Hier toont ze haar liefde voor de stad en verwijst Carrie, zelf een schrijfster, naar twee grote schrijvers van de negentiende eeuw in New York. Er wordt gebruik gemaakt van een romantische kijk naar de geschiedenis van de stad. Zo zijn er meer verwijzingen naar de literatuur te vinden, in seizoen 3 zegt Carrie: “E.B. White once said that no one should come to New York unless they’re very lucky. I was.”181 Hiermee verwijst ze naar de uitspraak van de schrijver E.B. White: “No one should come to New York to live unless he is willing to be lucky.”182 In het tweede seizoen wordt er in aflevering 3 ingespeeld op de geschiedenis van New York en de representaties en betekenissen die daarbij horen en tot de verbeelding spreken.183 De aflevering opent met een nachtshot van het Vrijheidsbeeld dat vervolgens verandert in een oud zwart wit beeld van het Vrijheidsbeeld. De voice-over vertelt: “Manhattan. For millions of our forefathers, the gateway to hope, opportunity and happiness beyond their wildest dreams.” Er volgen meer oude zwart wit shots van beelden van mensen die met de boot aankomen in New York, zwaaiende mensen aan de kant met het Vrijheidsbeeld erachter en de mensen die aan wal komen op Ellis Island. De voice-over vervolgt: “Today, that hope is still alive. It's called The First Date.” Vervolgens zijn er zwart wit beelden te zien van mensen in een restaurant, die langzaam in kleur veranderen. “On Saturday nights, every restaurant in Lower Manhattan resembles its own little Ellis Island. Hordes of single women crowded into a hot, cramped space, hoping to make it to their final destination: the state of matrimony. Or at least to get a hot meal in transit.” De romantische zoektocht naar geluk van de single vrouw in de stad New York wordt hier vergeleken met de 179
Jermyn, D., op. cit. (noot 2), p. 69. Seizoen 2, aflevering 14 – The Fuck Buddy 181 Seizoen 3, aflevering 10 – All Or Nothing 182 White, E.B., Here Is New York, The Little Bookroom, Verenigde Staten 1949, p. 19. 183 Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show 180
73
zoektocht naar geluk en hoop van de immigrant voor een nieuw leven in New York. Beiden zijn op zoek naar toekomstig geluk in de stad van hoop, optimisme en mogelijkheden. De makers linken hier de geschiedenis en verbeeldingskracht van de stad New York aan het New York in SatC. Met dit idee kan ik concluderen dat er zowel in woord als in beeld gebruik gemaakt wordt van representaties en betekenissen die bestaan van New York, zoals hier de symbolische betekenissen van het Vrijheidsbeeld en de immigrantengeschiedenis. De mythe van New York als ‘the city of dreams’ wordt gerepresenteerd, als de stad waar alles mogelijk is; zowel de zoektocht naar een nieuw leven voor de immigrant, als een relatie voor de single vrouw. Tegelijkertijd moet de romantiek de strijd aangaan met het cynisme, de ironie en de neuroses van New Yorkers. Deze eigenschappen, die vaak gekoppeld worden aan de inwoners van New York, zijn naar mijn oordeel veelvuldig terug te vinden in de verhaallijnen en bij de personages van SatC. Gedurende de serie worden ze toegepast in dialogen en voice-overs, zoals in de eerste aflevering waar Carrie het einde van de liefde in New York aankondigt. Hieronder nog een aantal voorbeelden uit verschillende afleveringen: LUKE: “I hate the country. I haven’t Ieft Manhattan in 10 years.” MIRANDA: “And you're proud of that?” LUKE: “Everything you want is right here. Culture, food, the Park, cabs at 3:00 a.m. Why leave?” MIRANDA: “Perhaps to experience a world outside Manhattan.” LUKE: “There is no world outside Manhattan.”184 VOICE-OVER: “That was the peculiar thing about New York. You never knew if a cab was going to save you or kill you. Or both.”185 WOMAN: “How can you believe in love at first sight, in a city where people jerk off on you in the subway?”186 MIRANDA: “Who would’ve thought an island that tiny would be big enough to hold all our old boyfriends?”187 CARRIE: “Romance. I’m telling you. It didn’t even occur to me, which is so depressing. Is that what 13 years of dating in Manhattan does to a woman?”188 MIRANDA: “He’s still a New Yorker at heart, but he’s lost all his angry neuroses and 30 pounds.” CARRIE: “We’re New Yorkers. Aren’t we suppose to like the neurotic guys?” SAMANTHA: “The Woody Allen thing is so over!”189 184
Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show Seizoen 2, aflevering 5 – Four Women And A Funeral 186 Seizoen 2, aflevering 7 – The Chicken Dance 187 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 188 Seizoen 3, aflevering 6 – Are We Sluts? 185
74
MIRANDA: “If there were unlimited apartments in Manhattan, we’d all be single forever.”190 SAMANTHA: “I’m always surprised when people leave New York. I mean, where do they go?”191 De liefde in New York wordt soms niet helemaal serieus genomen in SatC en de romantiek met een korreltje zout. Maar de zoektocht naar de liefde speelt toch de hoofdrol in de serie. Alleen komt deze soms in conflict met de werkelijkheid van de stad en de New Yorkers en daarbij moet de romantiek het ontgelden. Zoals Charlotte het in een aflevering verwoordt: “We are just starved for real romance, and that is the sad truth.”192 In seizoen 5 wordt Carrie zelf aan het twijfelen gebracht, wanneer ze na haar mislukte relaties met Big en Aiden, twijfelt over de liefde en bang wordt om te cynisch te worden. Wanneer haar columns tot een boek wordt uitgebracht, wordt ze door haar uitgevers enigszins gedwongen een standpunt over de liefde in te nemen193: LILY: “What’s your point of view? After the break-ups and disappointments and train wrecks. You still believe he’s out there, right?” COURTNEY: “Or should we shoot ourselves now? CARRIE: “No! Yes, hopeful.” VOICE-OVER: “To be honest, I wasn’t sure what I believed. But my cynical side suspected optimism would sell more books.” Uiteindelijk wordt ze in de aflevering geïnspireerd door de doop van Brady en door Charlotte en haar romantische zoektocht naar de ware liefde en durft Carrie een antwoord te formuleren: VOICE-OVER: “That night, I dedicated my baby - my book - to hopeful single women everywhere and one in particular... my good friend Charlotte, the eternal optimist, who always believes in love.” De liefde en de romantiek komen zogezegd soms in de clinch met het cynisme en de werkelijkheid in New York. Echter, in SatC wordt dikwijls benadrukt dat de liefde bestaat in New York. Zoals Carrie in een voice-over besluit van een aflevering: “But it’s good to remember love is possible. Anything is possible. This is New York.”194 De hoop en het optimisme zullen het uiteindelijk in SatC altijd winnen van het cynisme en de teleurstellingen, omdat de hoofdpersonen leven in een stad waar alles mogelijk is, New York. Daarom kan ik 189
Seizoen 3, aflevering 14 – Sex And Another City Seizoen 4, aflevering 12 – Just Say Yes 191 Seizoen 4, aflevering 18 – I Heart New York 192 Seizoen 6, aflevering 14 – The Ick Factor 193 Seizoen 5, aflevering 2 – Unoriginal Sin 194 Seizoen 6, aflevering 10 – Boy, Interrupted 190
75
het volgende concluderen: doordat deze stad de setting is van de serie, kunnen de makers altijd gebruik maken van de representaties en betekenissen die bij New York horen. De symboliek, ideeën, stereotypen, en de mythes van New York zijn naar mening veelvuldig te vinden in SatC, omdat New York de ultieme stad is dat thematisch perfect past bij de televisieserie. En ook al levert de zoektocht naar de liefde niet altijd een prins op het witte paard op of een liefde voor altijd, de liefde voor de stad zelf hebben ze in ieder geval. Vaak genoeg komt in de serie hun liefde voor de stad naar voren. In seizoen 5 bijvoorbeeld: MIRANDA: “Man, I have had some really shitty apartments here. Why do I think living in Manhattan is so fantastic?” CARRIE: “Because it is!”195 De nadelen van de grote stad wegen niet op tegen alle voordelen en mogelijkheden: VOICE-OVER: “When you are single and living in New York, there is no end to ways to fill your days. Museums, parks, theatres, concert halls, nightclubs and countless restaurants.”196 De makers van SatC idealiseren mijn inziens de stad door gebruik te maken van allerlei positieve stereotype representaties die van de stad bestaan, zoals de stad van de eindeloze mogelijkheden. Ze gaan echter volgens mij nog een stap verder door de stad als een karakter te zien die ook een rol speelt in de televisieserie. New York is elke aflevering aanwezig, zowel in woord als in beeld en speelt een rol in de zoektocht naar de liefde van de hoofdpersonen. New York is in SatC de wereld waar alles zich afspeelt. En de single vrouw in New York kan tijdens haar zoektocht naar de liefde, altijd terugvallen op de stad zelf. Soms praten ze letterlijk tegen de stad, alsof het inderdaad een karakter is in het verhaal: CHARLOTTE: “I’m a catch! You hear that New York? I’m getting married this year. I’m getting married and here I come!”197 SAMANTHA: “Do you see us Manhattan? We have it all!”198 In seizoen 5 is een aflevering te vinden waarbij New York opvallend als karakter naar voren wordt gebracht, wanneer Carrie haar liefde voor de stad omschrijft en nader bekijkt: CARRIE: “You are never alone in New York, it’s the perfect place to be single. The city is your date.” MIRANDA: “You are dating the city?” CARRIE: “About 18 years. It’s getting serious. I think I’m in love!”199 195
Seizoen 6, aflevering 16 – Out Of The Frying Pan Seizoen 5, aflevering 1 – Anchors Away 197 Seizeon 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 198 Seizoen 4, aflevering 10 – All or Nothing 199 Seizoen 5, aflevering 1 – Anchors Away 196
76
Wanneer Miranda later aan Carrie vraagt wat ze gaat doen antwoordt ze: “Well first a trip to the Guggenheim and then lunch and then… who knows! It’s New York!” Miranda reageert: “Hot date with your city huh?” Diezelfde dag gaat van alles uiteindelijk mis waardoor Carrie beseft dat ze de stad soms idealiseert: VOICE-OVER: “I was kidding myself. New York and I didn’t have the perfect relationship. It was dismissive, abusive, and it made me feel desperate.” Carrie vergelijkt haar relatie met New York met het hebben van een relatie van een man. Maar beiden zijn niet ideaal en zullen dat wellicht nooit zijn. Echter, zoals ik eerder concludeerde, zullen de hoop en het optimisme over de liefde altijd winnen in SatC, waardoor de liefde voor New York, doch niet perfect, er altijd zal zijn: VOICE-OVER: “lf Louis was right, and you only get one great love, New York may just be mine. I can’t have nobody talking shit about my boyfriend.”200 Het is mij verder opgevallen dat de zoektocht naar de liefde vaak als een sprookje gerepresenteerd of dat er hieraan wordt gerefereerd. Zo zijn de eerste woorden in de eerste aflevering van SatC: “Once upon a time…”201 De zin wordt nog vaak gebruikt aan het begin van diverse afleveringen. Gedurende de serie zijn er verder dikwijls verwijzingen te vinden naar sprookjes en elementen daarvan en worden deze wederom cynisch bekeken of ironisch gebruikt: MIRANDA: “(…) the witch in Hänsel and Gretel, she's very misunderstood. I mean, the woman builds her dream house and these brats come along and start eating it.”202 VOICE-OVER: “While Samantha had little belief in ‘happily ever after’, she had a very strong believe in the idea of a smart cocktail at the end of the workday.”203 VOIC-OVER (Charlotte in een schoenenwinkel): “Charlotte felt like Cinderella.”204 STEVE (helpt Miranda na operatie): “All right! Put your feet in, Sleeping Beauty.”205 CARRIE: “It’s practically a fairytale: the princess and the pee!”206 CARRIE: “Oh yeah. I’m heading for a storybook ending. The little curly haired girl had an affair, lied to her boyfriend and lived happily ever after.”207 VOICE-OVER: “I was in Alice-In-Confused-Sexuality Land. I had a choice. I could stand up, walk out and prove I was an old fart. Or I could fall down the rabbit hole.”208 200
Seizoen 5, aflevering 1 – Anchors Away Seizoen 1, aflevering 1 – Sex And The City 202 Seizoen 1, aflevering 10 – The Baby Shower 203 Seizoen 2, aflevering 8 – The Man, The Myth, The Viagra 204 Seizoen 2, aflevering 12 – La Doulour Exquise? 205 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 206 Seizoen 3, aflevering 2 – Politically Erect 207 Seizoen 3, aflevering 12 – Don’t Ask, Don’t Tell 201
77
VOICE-OVER: “Were they just a runner-up in the game show ‘Happily Ever After’?”209 CARRIE (tegen Big): “Thanks for the ride Prince Charming.”210 VOICE-OVER: “Charlotte realised there was no such thing as a fairy-tale divorce either.” HARRY (over haar schoonmoeder): “Ding dong, the witch is dead!”211 HARRY (tegen Charlotte): “What’s the worst that can happen? We’ll live happily ever after?”212 De verwijzingen naar sprookjes hebben ook te maken met het romantiseren van de liefde en draagt hierdoor bij aan de beeldvorming van de liefde in de stad. De makers spelen met het idee van het sprookje in de televisieserie, door het meermaals in het script te verwerken. In seizoen 3 hebben de vier vrouwen tijdens lunch over waarom brandweermannen zo aantrekkelijk zijn.213 Charlotte antwoordt: “It’s because women want to be rescued.” De voice-over reageert: “The sentence independent single women in their thirties are never supposed to think, let alone say out loud.” Charlotte heeft een kater en vult wanhopig aan: “It’s true. I’ve been dating since I was 15, I’m exhausted. Where is he?” Samantha antwoordt sceptisch: “Who? The white knight?” Miranda: “That only happens in fairytales.” Later typt Carrie haar column en gaat dieper in op het idee van het sprookje: VOICE-OVER: “Later that day I got to thinking about fairytales. What if Prince charming had never showed up? Would snow-White have slept in that glass coffin forever? Or would she have eventually woken up, spit out the apple, gotten a job, a healthcare package and a baby from her local sperm bank? I couldn’t help but wonder. Inside every confident, driven, single woman is there a delicate, fragile princess just waiting to be saved? Was Charlotte right? Do women just wanna be rescued?” Hier wordt in SatC het idee van het sprookje ter discussie gesteld en gekoppeld aan de moderne single vrouw in de stad. Later in de aflevering gaan de vrouwen met de boot naar Staten Island. Aan het einde van de avond rent Carrie voor de laatste boot naar Manhattan die net vertrekt. Ondertussen verliest ze haar schoen, “I’ve lost my (Jimmy) Choo!”, net als Assepoester. Bill Kelley, een politicus die ze die avond ontmoet heeft, komt vervolgens aanrijden in de auto.
208
Seizoen 3, aflevering 4 – Boy, Girl, Boy, Girl Seizoen 4, aflevering 1 – The Agony And The ‘Ex’-tacy 210 Seizoen 4, aflevering 18 – I Heart New York 211 Seizoen 5, aflevering 6 – Critical Condition 212 Seizoen 6, aflevering 8 – The Catch 213 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 209
78
VOICE-OVER: “He didn’t have a white horse, but he did have a BMW with a working heater. So I guess, sometimes a woman absolutely has to be rescued. (…) And sometimes, a woman absolutely has to rescue a man. At least, that’s how it ends in this Staten Island fairytale.” Carrie fungeert hier naar mijn mening als Assepoester in haar eigen sprookje. Het thema van SatC, dat fungeert als mythe - de zoektocht naar de ware liefde in de stad – is als een sprookje, waarbij Carrie en de anderen op zoek gaan naar hun prinsen in de magische droomwereld van New York. De stad wordt op deze manier neergezet als de macro belevingswereld van de mythe en daarbij wordt de stad verbeeld en veelal geromantiseerd, door representaties en betekenissen afkomstig uit de filmgeschiedenis, de literatuur, de media en de geschiedenis van de stad. Hierbij kan ik tevens concluderen dat er gebruik gemaakt wordt van symbolische betekenissen, stereotypen, metaforen, fictieve aspecten, elementen uit sprookjes, idealisering, overdrijvingen et cetera.
4.3.2. New York als setting in Sex and the City: script, kader en locatiegebruik In het eerste seizoen van SatC worden de personages geïntroduceerd, de verhaallijnen vormgegeven, de setting weergegeven en de thema’s en onderwerpen neergezet voor de rest van de televisieserie. Zoals eerder genoemd in hoofdstuk 2, wordt in de pilot de basis gelegd van de gehele serie en daarbij het thema van de serie verteld dat fungeert als mythe, te weten de zoektocht naar de ware liefde in de stad. Met behulp van de mythe theorie van Doniger heb ik de mythe in SatC nader kunnen bekijken. Door middel van de columns van Carrie wordt er ingespeeld op het microniveau van de mythe, namelijk de persoonlijke verhalen van Carrie en deze gedetailleerde belevingswereld. Daarnaast wordt er ingespeeld op het macroniveau, over een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt, te weten de stad New York. Deze stad fungeert als locatie waar abstracte ideeën vorm krijgen en waar een belevingswereld getoond wordt die voor meerdere mensen geldt en herkenbaar is. De stad New York als locatie in SatC maakt daarmee onontbeerlijk deel uit van de mythe die verteld en gehanteerd wordt in deze televisieserie. De stad wordt daarom gedurende alle seizoenen opvallend veel in beeld gebracht en in het script verwerkt. De micro- en macrovisie zijn naar mijn idee letterlijk en figuurlijk terug te vinden in de afleveringen aan de hand van bijvoorbeeld de filmanalyse technieken van Bordwell en Thompson.214 Ter illustratie, in seizoen 1 in aflevering 7 begint de aflevering met de voice-over: “The island Manhattan is a cozy island. Populated by more
214
Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69).
79
then 7 million fascinating individuals, who all behave like they own the sidewalk. But lately it seemed as if the city had been magically reduced to only two people.” 215 De beelden die hierbij te zien zijn, zijn achtereenvolgens: een shot van de Twin Towers, een straat vol gele taxi’s en reclameborden langs de gebouwen, een shot van een straat van bovenaf vol met mensen. Tot slot maakt de camera een snelle beweging en is er een shot te zien tussen de mensen in met Carrie en Big die gearmd over straat lopen. Hier is gezien vanuit de mythe theorie, zowel qua tekst en beeld ingespeeld op het macro- en microniveau; eerst wordt een grote belevingswereld weergegeven met behulp van een aantal stereotypen van de massale stad New York en vervolgens wordt er ingezoomd en geconcentreerd op twee individuen in deze belevingswereld, Carrie en Big. De aflevering eindigt met een voice-over: “In a city with infinite options, sometimes there is no better feeling knowing you already have one.” In deze scène staat Carrie op straat en komt Big naar haar toe. Hij omhelst haar en de camera gaat langzaam omhoog en gaat van een long shot - waarbij de karakters volledig in beeld zijn en verwijderd van de camera -, naar een extreme long shot216, waarbij Carrie en Big helemaal opgaan in de omgeving en deze de prominente rol in beeld heeft. Hier wordt er als het ware weer uitgezoomd, van de individuen en de microvisie, naar de grotere belevingswereld van de stad, de macrovisie. Zo wordt vaak in SatC door middel van voice-overs en camera shots gespeeld met het micro- en macroniveau. In het begin van de afleveringen wordt er ingespeeld op New York qua beeld en tekst – hierover later meer - en vervolgens ingezoomd naar de hoofdpersonages en begint de aflevering. Aan het einde van de afleveringen wordt er juist vaak uitgezoomd en gaan de karakters op in hun omgeving, zoals een straat, een club of een woning, terwijl de camera langzaam naar achteren gaat en in een long shot of extreme long shot filmt. Dat SatC om een microverhaal gaat in een macrobelevingswereld wordt bijvoorbeeld bevestigd in de derde aflevering van seizoen 2. De aflevering besluit met de voice-over terwijl Carrie te zien is die over straat loopt: “Anyone who’s single in Manhattan gets a little freaked out from time to time. But we’ll always have Manhattan.”217 SatC gaat over individuen en persoonlijke verhalen in het massale New York. De serie gaat over hun zoektocht naar de liefde in deze stad, maar zoals ik in de vorige paragraaf al had opgemaakt: de liefde voor de stad zelf bestaat in ieder geval en die zal er altijd zijn. New York als setting in SatC, waarbij de verhalen van de individuen van Carrie, Miranda, Samantha en Charlotte de hoofdrol spelen. Maar ook wat betreft de narratologie,
215
Seizoen 1, aflevering 7 – The Monogamists Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 219. 217 Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show 216
80
speelt New York naar mijn mening een prominente aanwezige rol in de afleveringen. Aan de hand van de methoden van verhaalanalyse van zowel Bordwell en Thompson, als Van Boven, Gillis en Dorleijn, heb ik in hoofdstuk 2 al kunnen concluderen dat de voice-over van SatC – de stem van Carrie wanneer zij haar columns schrijft – het vertellerperspectief is en het personage Carrie, de ik-verteller. Volgens Bordwell en Thompson is het vertellen van het verhaal is het proces waarbij het plot onthuld wordt naar de kijker toe. Dit proces gaat gepaard met bepaalde kennis en diepte en een bepaalde mate van subjectiviteit of objectiviteit.218 Die subjectiviteit is volgens mij zeker te zien ten opzichte van de stad New York. Het karakter Carrie heeft vanuit de narratologie gezien, invloed op hoe New York in beeld komt en hoe de stad gezien wordt. Het beeld van de kijker wordt op die manier gestuurd op twee manieren. Wat de kijker verteld wordt, zijn de gedachten en ideeën van Carrie over de stad die zij verwerkt in haar column. En wat de kijker ziet van New York, is het leven dat Carrie leidt in New York. En omdat dit een individueel verhaal is, is het een subjectief beeld van de stad. Dit is een interessant gegeven, omdat het aantoont dat de verbeelding van New York daarmee subjectief is en niet volledig. Het viel mij ook op dat Carrie en de andere personages de stad voortdurend benoemen in hun gedachten, bevindingen en gesprekken. Wanneer er wordt gesproken over de thema’s liefde, seks en relaties, gaat het in het bijzonder over New York. Alles heeft betrekking op deze specifieke stad. Qua narratologie kan ik concluderen dat het New York in SatC een prominente aanwezige rol speelt. De stad wordt letterlijk veel aangehaald en gebruikt in de teksten. Maar ook figuurlijk gezien wordt de stad veel en specifiek toegepast, hoewel er door het vertellerperspectief een subjectief beeld van New York wordt gegeven. Met deze conclusie in gedachten kan ik wat betreft het script een aantal manieren onderscheiden waarop New York verwerkt wordt, die ik kan illustreren met een selectie soorten voorbeelden uit het script. Zo worden in de afleveringen van SatC veel vragen gesteld over de stad of dient de stad als aanleiding voor een vraag: VOICE-OVER: “Were women in NY really giving up on love and throttling up on power?”219 MIRANDA: “Do you have to be a supermodel to get a date in New York?”220 VOICE-OVER: “In a city like New York, with its infinite possibilities, has monogamy become too much to expect?”221
218
Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 80. Seizoen 1, aflevering 1 – Sex And The City 220 Seizoen 1, aflevering 2 – Models And Mortals 221 Seizoen 1, aflevering 7 – The Monogamists 219
81
VOICE-OVER: “In a city of great expectations, is it time to settle for what you can get?”222 VOICE-OVER: “In a city as cynical as New York, is it still possible to believe in love at first sight?”223 VOICE-OVER: “This is a city where gay men are so out, they’re in. Where women are so single, ovaries may be the next vestigial organ. We can have anything delivered at any hour, we can have our dogs walked, our clothes cleaned, our food cooked. Who needs a husband, when you have a doorman? Are New Yorkers evolving past relationships?”224 VOICE-OVER: “If you stay single in New York long enough, you’re supposed to get wiser about dating. (…) What if all these years in New York have only made us older, more confused or dead?”225 VOICE-OVER: “One of the great things about living in New York City is that you don’t have to sugar-coat your feelings. But have New York women settled for a sugar free existence as well?”226 Indirect worden hier een aantal betekenissen aan de stad gekoppeld: New York als de grootse stad van de eindeloze mogelijkheden en verwachtingen bijvoorbeeld, een bekende omschrijving en stereotypering van de stad. Daarnaast worden er in het script ook diverse stellingen en meningen over de stad verwoord: CHARLOTTE: “No guy buys a classic six on the Upper West Side unless they’re seriously thing about marriage.”227 MIRANDA: “There are no available men in their thirties in New York. Giuliani had them removed along with the homeless”228 CARRIE: “I seem to be the only person in New York who still believed in the one on one relationship.”229 LANEY (vriendin van Carrie die nu buiten de stad woont): “Remember that feeling like if you left Manhattan even for a second, you’d fall of the edge of the earth?”230
222
Seizoen 1, aflevering 9 – The Turtle And The Hare Seizoen 2, aflevering 7 – The Chicken Dance 224 Seizoen 2, aflevering 11 – The Evolution 225 Seizoen 3, aflevering 16 – Frenemies 226 Seizoen 6, aflevering 14 – The Ick Factor 227 Seizoen 1, aflevering 3 – Bay of Married Pigs 228 Seizoen 1, aflevering 4 – Valley of The Twenty-Something Guys 229 Seizoen 1, aflevering 8 – Three’s A Crowd 230 Seizoen 1, aflevering 10 – The Baby Shower 223
82
VOICE-OVER: “New York City is all about sex. People getting it, people trying to get it and people who can’t get it. No wonder the city never sleeps.”231 VOICE-OVER: “A glamour city like New York offers a sea of single and fabulous things to do for the single and fabulous.”232 BIG: “This is New York, nothing’s shocking. We’ve embraced public urination.”233 STANFORD: “This is Manhattan, even the shrinks have shrinks!” VOICE-OVER: “The fact was, Stanford was right. A therapist was as ubiquitous in Manhattan as pirated cable.”234 VOICE-OVER: “It’s been said that New Yorkers are the most jaded people in the world. The fact is we’ve done and seen it all. It takes quite a bit to shock us.”235 SAMANTHA: “Honey, this is New York. You can hire someone to do anything.”236 VOICE-OVER: “In a city where cynicism is a prevalent as pashmina, there is nothing more hopeful than getting ready for the first date routine.”237 VOICE-OVER: “New York City. No matter how well you think you know it, there’s always somewhere or someone new to discover.”238 VOICE-OVER: “One of the best things about New York is that on any night, there are a million things to do. One of the worst things about New York is trying to pick one.”239 VOICE-OVER: “In the life of a New Yorker, there are unpleasant things one has to face. Having your purse stolen, random public urination and seeing a gay friend’s boyfriend in a Broadway revue.”240 Deze uitspraken zeggen naar mijn mening iets over het imago van en de cultuur en de mentaliteit in New York en ook hier worden stereotypen toegepast. De stad waar cynisme overheerst, waar alles om seks draait, waar niets meer iemand afschrikt, waar iedereen een psychiater heeft en waar alles mogelijk is. En tegelijkertijd een stad waar het geweldig wonen is, niemand daarbuiten gevonden wil worden en eindeloze mogelijkheden biedt en dingen te doen zijn. Het zijn bepaalde karakteriserende beschrijvingen van de stad, maar die slechts een
231
Seizoen 1, aflevering 11 – The Drought Seizoen 2, aflevering 4 – They Shoot Single People, Don’t They? 233 Seizoen 2, aflevering 7 – The Chicken Dance 234 Seizoen 2, aflevering 13 – Games People Play 235 Seizoen 3, aflevering 4 – Boy, Girl, Boy, Girl 236 Seizoen 3, aflevering 11 – Running With Scissors 237 Seizoen 3, aflevering 16 – Frenemies 238 Seizoen 4, aflevering 4 – What’s Sex Got to Do with It? 239 Seizoen 4, aflevering 14 – All That Glitters 240 Seizoen 5, aflevering 6 – Critical Condition 232
83
deel van het karakter van de stad weergeven. Het zijn mijn inziens stereotype beelden die representatief staan voor de stad New York en volop gebruikt worden in onder meer media en films. Ondertussen zijn deze denkbeelden waarheid geworden. Deze stereotypen zijn naar aanleiding van de theorie van Baudrillard, daarom te zien als simulacra, omdat ze een representatie zijn van iets dat niet meer verwijst naar het werkelijke New York. Verder worden er ook vergelijkingen in het script gemaakt met de stad met betrekking op of toegepast in het verhaal, bijvoorbeeld: VOICE-OVER: “I began to realize that being beautiful, is like having a rent controlled apartment overlooking the park, completely unfair and usually bestowed upon those who deserve it least.”241 VOICE-OVER: “Manhattan. For millions of our forefathers, the gateway to hope, opportunity and happiness beyond their wildest dreams. Today that hope is still here. It’s called the first date.”242 VOICE-OVER: “They say that New York women are the most beautiful in the world. Which explains why men in New York spend all their time looking at them. The city is a playground for men’s rowing eyes.243 VOICE-OVER: “New York City is all about change. New Yorkers change their haircuts, their politics, even their friends in the blink of an eye. If change was so easy, why was it so hard for Big?”244 VOICE-OVER: “It’s easy for me to say I love you New York. It’s not so easy to say I love you Mr. Big.”245 CHARLOTTE (tegen Samantha): “Is your vagina in the New York City guidebooks? It should be, it’s the hottest spot in town! It’s always open!”246 VOICE-OVER: “After the contest, I began to realize that Staten Island was like a quaint European country. The American music was 20 years behind and you could smoke wherever you wanted.”247 CARRIE (tegen Big): “You can’t leave New York. You’re the Chrysler Building.”248
241
Seizoen 1, aflevering 2 – Models And Mortals Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show 243 Seizoen 2, aflevering 9 – Old Dogs, New Dicks 244 Seizoen 2, aflevering 9 – Old Dogs, New Dicks 245 Seizoen 2, aflevering 10 – Old Dogs, New Dicks 246 Seizoen 2, aflevering 15 – Shortcomings 247 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 248 Seizoen 4, aflevering 18 – I Heart New York 242
84
VOICE-OVER: “New York weather, like a man, can be unpredictable. But that’s part of the fun. And a New York museum, like a man, can sometimes be closed when you wish they were open.”249 Wat betreft de narratologie en de verschillende manieren waarop New York wordt toegepast in het script, kan ik opmaken dat New York in SatC op een subjectieve manier weergegeven, waarbij er diverse betekenissen aan de stad gekoppeld worden, die echter gebaseerd zijn op stereotypen en meningen van individuen. Op deze manier ontstaat er een subjectieve beeldvorming van New York, die niet volledig is, maar wel gaat werken als simulacra. Maar welke selectieve beeldvorming van New York in SatC levert het op? Wat betekent dit en met welk doel en/of effect tot gevolg? Voor ik hierop antwoord kan geven, is verdere analyse nodig van de afleveringen SatC nodig. Daarom wil ik nog iets specifieker kijken naar hoe New York in het script verbeeld is, waarbij ik ook wil kijken wat er in beeld wordt gebracht en tevens hoe, door middel van de filmanalyse technieken van Bordewell en Thomspon en tevens van Vos. Het is mij bijvoorbeeld opgevallen dat New York vaak een prominente rol speelt aan het begin van veel afleveringen. De manier waarop dit gebeurt, kan meer zeggen over de beeldvorming en betekenis. Van alle seizoenen beginnen iets meer dan de helft van de afleveringen met een zin die betrekking heeft op de stad, vergezeld met typische beelden die herkenbaar New York(s) zijn.250 Hier volgen een paar voorbeelden met een korte beschrijving van de beelden. Seizoen 1 - Aflevering 3 – Bay of Married Pigs VOICE-OVER: “One of the best things about living in a city like New York is leaving it.” Met drie shots van de skyline van New York tijdens zonsopgang. De gebouwen zijn slechts silhouetten, maar hierin is onder andere het Empire State Building te herkennen. Seizoen 1 - Aflevering 8 – Three’s A Crowd VOICE-OVER: “Once upon a time on an island called Manhattan. A young woman fell in love.” Eerst een shot van de skyline van New York, waar het Empire State Building en het Chrysler Building te herkennen zijn. Daarna een tweede shot van Charlotte op een feest. Seizoen 2 – aflevering 1 – Take Me Out To The Ballgame VOICE-OVER: “When you live on a tiny island like Manhattan, the odds of bumping onto one who broke your heart are incredibly high. The odds of bumping into him when you look like shit are even higher. After a break-up, certain streets, locations, even times of day are off 249
Seizoen 5, aflevering 1 – Anchors Away Van seizoen 1 beginnen er acht van de twaalf afleveringen op deze manier. Van seizoen 2 en 3 respectievelijk twaalf en elf van de achttien afleveringen. Van seizoen 4 elf van de achttien en van seizoen 5 vier van de acht. Tot slot tien afleveringen van de twintig in seizoen 6. 250
85
limits. The city becomes a deserted battlefield loaded with emotional landmines.” Een shot van Manhattan van bovenaf, de Hudson en de Twin Towers komen in beeld. Vervolgens een medium shot van Carrie, waarbij ze vanaf de heup gefilmd wordt251, die op straat tussen de mensen in loopt. Daarna verschillende losse shots achter elkaar van een drukke straat met veel verkeer, ander standpunt, een terras en een park. Seizoen 3 – aflevering 1 – Where There’s Smoke… VOICE-OVER: “New York City. Home to one million exciting, eligible, single men and four cold and slightly cranky single women.” Beelden van nachtelijk New York met wolkenkrabbers. Vervolgens draait de camera naar rechts en zijn de vier hoofdrolspeelsters op de boot op de Hudson rivier te zien in een medium long shot, gefilmd vanaf de knie.252 Seizoen 4 - aflevering 11 – Coulda, Woulda, Shoulda VOICE-OVER: “In life, sometimes we find ourselves at a crossroads. In New York, that crossroads tends to be busy and very loud.” Een extreme long shot van New York overdag253, een druk kruispunt met veel stoplichten, voetgangers, auto’s en het Empire State Building op de achtergrond. Camera zoomt in op Carrie die rennend oversteekt. Een bus rijdt door het beeld, een taxi rijdt Carrie bijna aan en ze ontmoet Miranda. Camera blijft filmen in een medium shot. Seizoen 6 – aflevering 1 – To Market, To Market VOICE-OVER: “When you live in the city that never sleeps, it comes as a shock when somehow, you manage to oversleep.” Carrie rent de deur uit en haast zich, terwijl de beelden worden afgewisseld met shots van zowel opzij volledig in beeld, als close-up en in een mediumshot van achter. Daarna stapt ze in een taxi en volgen extreme long shots van een druk kruispunt waar het verkeer vaststaat en veel getoeterd wordt. Er wordt ingezoomd op de taxi, waar Carrie nu uitstapt, langs de auto’s rent en vervolgens de trap af de metro in. In de bovenstaande voorbeelden wordt er zowel qua tekst als beeld, uitgebreid gebruik gemaakt van stereotypen die bestaan over de stad. De stad wordt mijn inziens geromantiseerd, terwijl tegelijkertijd de ironie niet wordt geschuwd. New Yorkers worden neergezet als trendy, fascinerende mensen met altijd veel haast, macht en ego. Qua beeld worden de beroemde skyline, iconische gebouwen, gele taxi’s, wolkenkrabbers en de massale drukte van New York gebruikt. Hierdoor speelt SatC in op het filmische New York en de stereotypische associaties die daarbij horen. Veel afleveringen van de serie beginnen op deze manier, door
251
Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 219. Bordwell, D., K. Thompson, op. cit. (noot 69), p. 219. 253 Ibid., p. 219. 252
86
eerst in te spelen op de eerdergenoemde macrovisie van de mythe theorie van Doniger. New York fungeert als locatie en belevingswereld van SatC, waar abstracte ideeën vorm krijgen. Daarna wordt er overgeschakeld en ingezoomd naar het microniveau, de individuen Carrie, Samantha, Charlotte en Miranda met hun belevenissen en persoonlijke verhalen. Door te kijken naar het script aan de hand van de mythe theorie en de narratologie theorieën, kan ik concluderen dat in SatC zowel op het microniveau als het macroniveau, een subjectieve beeldvorming van New York weergeeft, die gebaseerd is op representaties en ideeën afkomstig van mythisch New York en van stereotypen. Dit levert een geromantiseerd, maar tevens een ironisch beeld op van de stad, die tot doel heeft de liefde in de stad te verbeelden, maar tegelijkertijd zorgt voor een komische noot wat betreft het verhaal. Ik heb gekeken naar hoe New York verwerkt is in het script van SatC, met nadruk op de narratologie. Het is volgens Bordwell en Thompson ook belangrijk om te kijken naar het tweede soort element van de film, namelijk de stilistische elementen, de manier waarop het in beeld wordt gebracht. Onder stilistische elementen valt onder meer de mise-en-scène, ofwel alles wat binnen het beeldkader is geconstrueerd.254 Ten eerste wordt New York volop gebruikt wat betreft het locatiegebruik. Er komen vele locaties in de serie voor, variërend van allerlei straten in New York, diverse bars en restaurants, maar ook winkels, galeries, parken en dergelijke. Deze locaties worden gebruikt voor de verhaallijnen als ontmoetingsplekken voor afspraken, lunches, openingen, feesten, etentjes, dates en gebeurtenissen. Doordat Carrie en haar vriendinnen een zeer sociaal leven hebben met een uitgebreide vriendenkring en een drukke sociale agenda, komen er veel locaties van de stad in beeld. Haar manier van leven geeft feitelijk de stad New York weer. Tegelijkertijd biedt de stad zelf al een scala aan mogelijkheden, doordat het een stad is waar veel gebeurt, bijvoorbeeld onder meer op cultureel gebied. En daar maken de hoofdpersonages gretig gebruik van. Carrie en de anderen kennen vele mensen van diverse leeftijden en uit allerlei werelden: van kunstenaars tot PR mensen, van schrijvers tot modellen en zakenmannen. Hierdoor komen ze overal in de stad, in zowel verschillende buurten als diverse soorten omgevingen. De vier vrouwen komen in aanraking met verschillende werelden. Wel zijn dit vooral en enkel de typische hippe, mooie, rijke, trendy en leuke plekken: een grote modeshow, een winkel van een beroemd modemerk, een luxe feest, chique galerie opening et cetera. De meest simpele, gewone locaties zijn wellicht een supermarkt of een drogist, maar deze zijn slechts sporadisch in beeld. De vier hoofdpersonages gaan ook veel uit met vrienden en gaan vele feestjes, openingen en
254
Vos, C., op. cit. (noot 67), p. 19.
87
dergelijke af. Doordat deze vaak ’s avonds en ’s nachts afspelen, zijn er elke aflevering van de gehele televisieserie beelden van nachtelijk New York te vinden. Dit vind ik opvallend, omdat het nachtelijke New York een selectief beeld van New York weergeeft en bijdraagt aan het stereotype beeld van ‘the city that never sleeps’. Het New York in SatC is een bepaalde weergave van de stad, waarbij de horeca, de feesten en het clubleven een hoofdrol spelen en het nachtelijke New York belangrijker en hipper is dan het leven overdag in de stad. Ook al komt er veel van New York in beeld en komen de hoofdpersonages in aanraking met allerlei soorten mensen, buurten en werelden, desondanks is dit beeld niet representatief van New York. Er komen vooral typische hippe, mooie, rijke en trendy plekken in beeld met de daarbij behorende groepen mensen. SatC heeft hierover ook kritiek gekregen: dat de televisieserie een zeer selectief en eenzijdig beeld weergeeft van de stad. Bepaalde minder hippe buurten en arme wijken met bijvoorbeeld getto’s, komen niet in beeld. De lagere sociale klasse en andere etnische groepen dan de witte elite, komen nauwelijks aan bod in de verhaallijnen en amper in beeld. Het New York in SatC is niet de multiculturele en diverse stad met al zijn verscheidenheid die het in werkelijkheid is. De verbeelding van de stad in SatC bestaat uit zorgvuldig gekozen beelden wat uiteindelijk een stereotype beeld weergeeft van New York. De hoofdpersonages en de levens die zij leiden, geven een representatie neer van een bepaalde groep met een bepaalde levensstijl in een specifiek soort New York. Kirstin Davis, een van de hoofdrolspeelsters beaamt: “We’re not trying to be every woman. This is a specific Manhattan group of ambitious people.”255 Zoals ik eerder heb aangegeven, drukken Carrie en de drie anderen een grote stempel op SatC wat betreft de verbeelding van New York. Het leven dat zij leiden in deze stad is het beeld wat de kijker meekrijgt van New York. Het New York in SatC is de ultieme stad voor deze specifieke groep mensen, in het bijzonder single vrouwen. De stad biedt hen alle vrijheid, ruimte, mogelijkheden en verleidingen om als vrouw financieel onafhankelijk te zijn, een leuk leven te leiden, er goed uit te zien en de liefde te zoeken. Het New York in SatC wordt naar mijn mening op een manier verbeeld, met gebruik van diverse stereotyperingen en associaties, dat het vooral de rijke witte elite en de moderne stedelijke vrouw aanspreekt. Dit is niet zozeer een beperking, omdat dit ook de belangrijkste doelgroep van de televisieserie is. Het levert intussen wel een beperkt beeld van New York op en een stereotype representatie van de stad. Echter, deze representatie dient mijn inziens ook het doel van de serie. Het stereotype New York dat in SatC te zien is, levert een positief imago effect op voor de stad en verhoogt
255
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 143.
88
de aantrekkelijkheid van zowel de stad als voor de serie. Immers, er komt geen armoede, criminaliteit of minderheden in beeld, minder mooie hippe wijken of getto’s zijn nergens te bekennen, niemand is werkloos of heeft geldzorgen, het is allemaal glamour en glitter. Het New York in SatC is een stad waar alles inderdaad mogelijk is en waar alles hip en happening is. Iedereen heeft een goede baan en tegelijkertijd vrije tijd genoeg, draagt mooie kleren en ziet er fabuleus uit, gaat naar hippe clubs en goede restaurants en doet leuke dingen op mooie plekken in de stad. De verbeelding van New York in SatC niet de realiteit, omdat de makers gebruik maken van de nodige fantasie en manipulatie. De makers wilden de stad immers glamour meegeven. Hierdoor ontstaat inderdaad het effect van imago- en mythevorming. Het beeld van New York is geen volledige realistische weergave, maar deels ook fictie en idealisering. De makers spelen in op de filmische mogelijkheden en de verbeeldingskracht van de stad New York en deze dienen het doel om de aantrekkelijkheid van de stad voor de kijkers van de serie te verhogen. De stereotype representatie van New York dat te zien is in SatC, is weliswaar een beperkt beeld, maar is naar mijn redenering hiermee ideaal en perfect als locatie en setting voor het beeld en inhoud van de televisieserie. In alle seizoenen van SatC komen er diverse buurten van de stad in beeld en veel verschillende locaties. In het eerste seizoen komen er gemiddeld dertien locaties in beeld per aflevering.256 Dit blijft ongeveer hetzelfde in seizoen 2 en 3 met gemiddeld elf locaties per aflevering. In seizoen 4 zijn er gemiddeld negen locaties per aflevering. In zowel het vijfde als het zesde seizoen zijn er gemiddeld 10 locaties per aflevering in beeld. De locaties zijn soms herkenbare typische en iconische New Yorkse plekken, zoals Fifth Avenue, Central Park, Grand Central Terminal, Riverside Park en Lincoln Center. Vaak genoeg komen er iconische gebouwen en plekken opvallend in beeld, bijvoorbeeld met een shot hiervan voordat een scène begint, waarna de camera langzaam naar beneden of opzij gaat en de scène en het dialoog begint. In seizoen 1 gebeurt dat bijvoorbeeld met Brooklyn Bridge en Chrysler Building. In seizoen 2 worden Flatiron Building en het Vrijheidsbeeld goed in beeld gebracht en het Empire State Building en Times Square in seizoen 3. Soms wordt een herkenbare, typische en iconische locatie gebruikt ter versterking van een gebeurtenis. In seizoen 4 gaat bijvoorbeeld de relatie tussen Carrie en Aiden voor de tweede keer uit, wanneer blijkt dat
256
Als locaties beschouw ik: een bar, restaurant, club, park, winkel, bezienswaardigheden et cetera. Daarnaast heb ik ook andersoortige binnen- en buitenlocaties als zijnde locatie geteld, bijvoorbeeld een scène die zich op straat afspeelt en een scène die in een typisch New Yorks appartement afspeelt. Locaties zijn slechts één keer geteld, ook al komen ze vaak herhaaldelijk in beeld. De appartementen van de hoofdrolspelers zijn niet meegeteld en locaties buiten New York ook niet.
89
Aiden wilt trouwen, maar Carrie niet.257 Deze scène speelt zich niet af in de huiskamer, maar bij de enorme fonteinen van Columbus Circle.258 Carrie heeft een prachtige witte jurk aan en Aiden is in pak. Ze komen net terug van een sjiek bal en lopen in nachtelijk New York langs de fonteinen, die er spectaculair uitzien met de belichting. Het gesprek tussen de twee loopt hoog op en het wordt duidelijk dat Aiden niet met Carrie verder wil. De scène eindigt met een shot waarbij Carrie en Aiden als silhouetten bij de fontein staan. De bijzondere en opvallende locatie voegt hier mijn inziens een bijdrage aan de dramatiek van de scène. Tot slot zijn er ook opvallende shots te vinden van het Guggenheim Museum in seizoen 5 en van de Brooklyn Bridge en Madison Square Garden in seizoen 6. De Twin Towers komen tot en met seizoen 4 veelvuldig in beeld, door hun grootsheid, herkenbaarheid en opvallende rol in de skyline van New York. Vanaf de eerste aflevering tot en met de twaalfde aflevering van het vierde seizoen, zijn ze tevens te zijn in de opening credits met daarbij de naam van Sarah Jessica Parker. Na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 en het instorten van de torens, werd nadien haar naam getoond met het Empire State Building, een ander iconisch gebouw van de stad, in beeld. Overigens komt de skyline ook veelvuldig in beeld gedurende alle seizoenen. Deze beroemde iconische skyline wordt telkens vanaf verschillende punten gefilmd - vanuit Staten Island, Brooklyn of Queens - zowel overdag met de indrukwekkende wolkenkrabbers, of ’s nachts waarbij miljoenen aan lichtjes verschijnen. De makers van SatC maken volop gebruik van stereotype en iconische beelden van New York. Ook diverse bekende buurten van New York komen opvallend in beeld of spelen een rol in het verhaal zoals Staten Island in seizoen 3, waarbij de hoofdrolspeelster met een ferry naar de overkant varen.259 En het Meatpacking District, wanneer Samantha naar deze buurt verhuist en ruzie krijgt met de buren, de transseksuelen.260 Hetzelfde is het geval wanneer Miranda naar Brooklyn verhuisd in seizoen 6 en moeite heeft om Manhattan te verlaten.261 Ook de buurt van Charlotte, de Upper East Side, komt dikwijls in beeld tijdens haar scènes, zoals met haar bruiloft met Trey in seizoen 3.262 In seizoen 4 komt Chinatown opvallend in beeld met verschillende shots, wanneer de hoofdrolspeelsters uit eten gaan in een Chinees restaurant en daarna met z’n vieren gearmd over straat lopen.263 In seizoen 6 opent Carrie de aandelenmarkt en heeft Wall Street een groot aandeel in de aflevering, omdat Carrie de liefde 257
Seizoen 4, aflevering 15 – Change Of A Dress Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 143. 259 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke... 260 Seizoen 3, aflevering 10 – All Or Nothing, aflevering 18 – Cock-A-Doodle-Do 261 Seizoen 6, aflevering 16 – Out of The Frying Pan, aflevering 17 – The Cold War 262 Seizoen 3, aflevering 12 – Don’t Ask, Don’t Tell 263 Seizoen 4, aflevering 16 – Ring A Ding Ding 258
90
vergelijkt met de beurs. Wall Street en de Stock Exchange worden veelvuldig in beeld gebracht.264 Behalve iconische gebouwen en bekende buurten, worden er ook specifieke locaties gebruikt, zoals een woonadres dat wordt genoemd of een club, restaurant of café. Deze laatste fungeren als locatie voor een bepaalde verhaallijn of gebeurtenis. Soms zijn deze te herkennen als een restaurant dat ook echt bestaat, dan wordt de naam van een bekende club genoemd, in beeld gebracht of gebruikt in de verhaallijn. Niettemin is dit vaak ook niet het geval, want het is mij opgevallen dat er nauwelijks namen worden genoemd van de locaties waar Carrie en haar vrienden zich bevinden. In de meeste gevallen wordt er meer een omschrijving gegeven als zijnde een locatie die net nieuw of heel hip en trendy is. Dan wordt er vermeld dat de “crème de la crème of New York” daar komt265, dat het het enige restaurant van de stad is “that mattered”266 of dat het heel exclusief is, “This party is gonna be amazing. Strictly A-list!.”267 De reden dat ze op de betreffende locatie zijn, is vaak vanwege een opening of een feestje vanwege het een of ander, maar ook dat doet er vaak niet toe: “(…) a party she was throwing for the new coffee table book du jour. The book was awful, but the hors d’oeuvres were fabulous.”268 In de voice-over vermeld Carrie bijvoorbeeld vaak op voorhand van een scène: “My friend Stanford Blatch had a client in the hottest show in town.”269, “The hottest new restaurant in Manhattan. Samantha’s PR firm was handling the opening.”270, “I invited Stanford to join me at a fabulous party downtown”271 en “(...) a hot new French fusion restaurant with an even hotter chef”272. Kortom, alles is hot en happening. Zelfs Carrie zelf is soms onder de indruk en kan het niet bijhouden: “The next night, Sean took me to a club so new, even I hadn’t heard of it.”273 Vanwege werk, collega’s, vrienden, een belangrijke opening of een leuk feestje zijn ze daar. Waar dat precies is, doet er in feite niet toe, namen worden vaak niet genoemd. De hoofdrolspeelsters leiden gewoonweg een geweldig leven in de stad. Dit is mijn inziens een slimme keuze van de makers geweest, omdat de serie hierdoor op zich niet kan verouderen. Na verloop van tijd zullen bepaalde locaties hun deuren sluiten, verhuizen, van naam veranderen of verdwijnen. Door geen namen te noemen of in beeld te brengen, blijft de serie altijd up to date en blijven de locaties altijd
264
Seizoen 6, aflevering 1 – To Market, to Market Seizoen 1, aflevering 1 – Sex And The City 266 Seizoen 1, aflevering 5 – The Power of Female Sex 267 Seizoen 5, aflevering 8 – I Love A Charade 268 Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show 269 Seizoen 1, aflevering 2 – Models And Mortals 270 Seizoen 1, aflevering 4 – Valley of the Twenty-Something Guys 271 Seizoen 2, aflevering 4 – They Shoot Single People, Don’t They 272 Seizoen 2, aflevering 6 – The Cheating Curve 273 Seizoen 3, aflevering 4 – Politically Erect 265
91
zogezegd nieuw, trendy en hip. Anderzijds worden de locaties wel naderhand aangeboden via de website, met een interactieve kaart met daarop veel adressen. Door dit echter te scheiden van de televisieserie op zich, houden de makers meer controle over de locaties en de bekendheid hiervan. Er komt in SatC overigens ook letterlijk veel van de stad in het beeldkader, vanwege de manier waarop de serie gefilmd is. Hier heb ik naar gekeken met hulp van de filmanalyse technieken aangereikt door Bordwell en Thompson in Film art en tevens van Vos in Het verleden in bewegend beeld. Een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal. Zij bieden technieken aan die van pas komen om de vormgeving van de film en de stilistische elementen nader te kunnen bekijken en daarmee relevant kunnen zijn voor de analyse. Onder de vormgeving van de film vallen de mise-en-scène, de beelduitsnede, de bewegingen van de camera en de beeldovergangen en het geluid. De mise-en-scène in de film is alles wat binnen het beeldkader is geconstrueerd, zoals onder meer het decor, de locatie, de belichting en kostuums.274 Vooral het decor en de locatie zijn voor mijn analyse interessant, omdat deze betrekking hebben op New York. De beelduitsnede en de bewegingen van de camera zijn belangrijk, omdat deze de kijker geleid naar het onderdeel dat voor het verhaal van belang is, aldus Vos.275 De beelduitsnede is de manier waarop de mise-en-scène in beeld is gebracht en is te analyseren door middel van verschillende soorten shots, van close-up tot medium shot en totaal shot. In elk soort shot zijn ook nog verschillende variaties te vinden qua beeld. Bij een totaal shot komen personages volledig in beeld en is de hele entourage van de scène te zien. Het is een camera instelling die vaak wordt gebruikt om de kijker een beeld te geven van waar het personage zich bevindt.276 Dit is bijvoorbeeld vaak het geval in SatC in de zogenaamde ‘walk and talk’ scènes, waarbij Carrie en haar vrienden over straat lopen en praten. De camera loopt als het ware mee en filmt van voren, waardoor de kijker veel van de omgeving meekrijgt en daarmee van New York. De karakters worden in een medium long shot gefilmd, waarbij ze volledig in beeld komen en er veel van de stad te zien is. De straat waar ze lopen komt in beeld, de winkels en restaurants waarlangs ze lopen, het verkeer, het uitzicht, de andere voetgangers en gebeurtenissen om hen heen. Daarnaast worden de beelden afgewisseld met medium close-ups - waarbij één of twee karakters in beeld komen vanaf de schouders- en in medium shots, waarbij de karakters vanaf de heup of knieën beeld komen, waardoor er ook veel van de straat of locatie in beeld komt. De achtergrond is tevens niet vervaagd, maar komt
274
Vos, C., op. cit. (noot 67), p. 20. Ibid., p. 20. 276 Ibid. 275
92
duidelijk en herkenbaar in beeld. De scènes die zich binnen afspelen in cafés en restaurants bestaan uit medium shots en bewegende camerabeelden, dit laatste vanwege de keuze van de makers om op een filmische manier te werken. Hierdoor komen ook de binnenlocaties in New York in SatC volop in beeld. Overigens vond ik het opvallend dat er veelvuldig in SatC zelfs korte scènes van enkele seconden op locatie worden opgenomen, zoals een scène in een restaurant van 20 seconden en een scène op straat of in het park van 15 seconden. Dit zijn bijvoorbeeld inhoudelijke scènes die van belang zijn voor het verhaal, waarin kort iets geïllustreerd wordt, of waarin bepaalde ontwikkelingen zich voor doen. Daarnaast zijn er ook vaak korte beelden te zien die zich op locatie afspelen en dienen voor de verhoging van de sfeer of als overgang tussen de andere beelden. Vaak aan het begin van de aflevering of aan begin van een bepaalde scène, zijn er eerst een aantal korte overzichtshots te vinden, gefilmd in totaal en mediums shots en zonder de personages, die een beeld geven van de omgeving en die de sfeer weergeven. In seizoen 2, aflevering 5 bijvoorbeeld speelt een scene zich af in Central Park, wanneer Carrie Ben ontmoet, waarmee ze later in de aflevering mee gaat daten.277 Voordat de scène tussen hen begint, is er eerst een shot te zien van een jogger die rent, dan een totaalshot van het park, vervolgens een shot van een fontein, waarna de camera inzoomt op Carrie die daar zit. Het decor en de locatie van SatC is natuurlijk New York City. Wat mij echter ook is opgevallen wat betreft locaties, is dat gedurende de zes seizoenen een gering aantal afleveringen en verhaallijnen zich afspelen buiten de stad New York. In het eerste en tweede seizoen zijn er bijvoorbeeld verhaallijnen die zich afspelen in de Hamptons.278 In seizoen 1 zijn Carrie en de anderen tevens op bezoek bij een vriendin in de suburbs.279 In het derde seizoen gaan de vier vrouwen naar Los Angeles en vinden twee afleveringen plaats in deze stad.280 In seizoen 4 gaat Carrie met Aiden mee naar zijn huisje op het platteland.281 In het vijfde seizoen speelt een aflevering zich af in Atlantic City en een in San Francisco.282 Tot slot zijn er twee afleveringen in seizoen 6 die plaatsvinden in Parijs.283 Echter, opvallend vond ik dat al deze verhaallijnen die zich buiten New York afspelen, nooit goed aflopen en vaak eindigen met de nodige drama’s. Wanneer de vier vrouwen in de suburbs zijn voor een baby 277
Seizoen 2, aflevering 3 – The Freak Show Seizoen 1, aflevering 3 - Bay of Married Pigs en seizoen 2, aflevering 17 - Twenty-Something Girls vs. Thirty-Something Women 279 Seizoen 1, aflevering 10 - The Baby Shower 280 Seizoen 3, aflevering 13 – Escape From New York , aflevering 14 - Sex And Another City 281 Seizoen 4, aflevering 9 – Sex And The Country 282 Seizoen 5, aflevering 3 - Luck Be an Old Lady, aflevering 7 – The Big Journey 283 Seizoen 6, aflevering 19 – An American Girl in Paris, Part Une, aflevering 20, An American Girl in Paris, Part Deux 278
93
feestje, worden ze geconfronteerd met het moederschap. Ze realiseren zich dat met hun levensstijl in de stad en door het feit dat ze nog geen vaste relaties hebben, maar al wel over de dertig zijn, het moederschap ver weg is. Carrie: “I know plenty of cool, hip mothers, who live in the city and still have great careers and stuff.” Samantha en Miranda reageren sceptisch: “Who?” Na een ruzie omdat een van de moeders op het feestje de babynaam van Charlotte gestolen heeft, gaan ze gauw terug naar de stad. De suburbs zijn niet aan hen besteed. In seizoen 2 in de Hamptons, komt Carrie onverwacht op een strandfeest Big tegen met zijn nieuwe vriendin Natasha, die tien jaar jonger is. Een zeer ongemakkelijke ontmoeting volgt en van de schrik moet ze overgeven. Ook de korte trip van de vier vrouwen naar Los Angeles in seizoen 3 loopt niet goed af. In eerste instantie hebben ze het naar hun zin: “New Yorkers are trained to hate Los Angeles, where, supposedly, intellect is ridiculed and who you date and what you look like is revered. Yet, we were having the time of our lives.” Uiteindelijk gaat er van alles mis. Zo worden Carrie en Samantha geweigerd bij een feest omdat ze niet op de lijst staan. Samantha roept verbaasd: “This wouldn’t happen in New York!” Tot slot worden ze allemaal van het feest op de Playboy Mansion afgegooid, omdat Samantha een bunny beschuldigd van het stelen van haar tas. Aan het einde van de aflevering zijn ze blij weer terug te gaan naar hun geliefde New York. VOICE-OVER: “The next day, four New Yorkers left LA a little lighter. Some of us had lost our hair, and all of us had lost a little dignity. Samantha couldn’t wait to get back to the crime-free streets of Manhattan. Miranda couldn't wait to get back to men who swallowed. Charlotte couldn’t wait to get back to Trey. And as for me, I couldn’t wait.” MAN (van het hotel): “You can’t smoke in here.” CARRIE: “Relax, we’re going!” In seizoen 4 wil Aiden dat Carrie meegaat naar zijn huisje op het platteland.284 Carrie legt uit dat ze een stadsmens is: “I’m what you call a bona fide city girl. I’m a girl about town.” Toch gaat ze uiteindelijk mee. Aiden: “What do you think? Scary as you thought?” Carrie lacht en verontschuldigt zich: “No. God, no.” De voice-over vult aan: “It was scarier.” Het tweede weekend dat ze op het platteland is ergert ze zich aan alles; het ontbreken van airco, eng ongedierte, de slechte oven, het hele huis. Ze roept tegen Aiden: “I don’t belong here!” Carrie hoort niet op het platteland maar in de stad, ze hoort in New York. Samantha, die het weekend met haar mee was beaamt: “Please, I’m never leaving this city again!”
284
Seizoen 4, aflevering 9 – Sex And The Country
94
Toch verlaten ze nog een keer met zijn vieren de stad, wanneer ze in seizoen 5 voor de verjaardag van Charlotte naar Atlantic City gaan.285 Heel gezellig wordt het niet, iedereen wordt opgeslokt door zijn eigen problemen. Pas in de bus terug naar huis laat iedereen zijn problemen los en hebben ze plezier met elkaar. In seizoen 5 is er nog een aflevering die zich afspeelt buiten New York, wanneer Samantha meegaat met Carrie naar San Francisco voor haar boektour.286 Omdat Carrie niet van vliegen houdt, gaan ze met de trein. Hoewel ze dit eerst als een avontuur zien, loopt het uit op een fiasco. De reis van drie dagen duurt lang, de eerste klas coupé is veel kleiner dan ze dachten, het restaurant valt zwaar tegen en is verre van hip zoals zij gewend zijn, Carrie krijgt een grote puist op haar wang en Samantha krijgt last van een midlifecrisis. Enig lichtpuntje van de reis is dat Carrie in San Francisco Big weer ziet en, doch na veel moeite en gedoe, seks met hem heeft. Wanneer Samantha vraagt hoe het met Big is gegaan, antwoordt ze: “I’ll tell you on the train.” Samantha rolt met haar ogen: “Train? Get real. American Airlines, first class... and some valium. I cannot wait to get to New York!” Al deze afleveringen zorgen mijn inziens voor een contrast met de gebruikelijke vertrouwde locatie van SatC: New York. Door af en toe verhaallijnen buiten New York af te laten spelen, kan de stad worden afgezet tegen een andere context. Deze andere context betreft vaak een dusdanige omgeving, die altijd minder hip en minder leuk is, zodat deze het altijd moet afleggen tegen het ‘ideale’ New York. Doordat de scènes in deze andere context altijd rampzalig verlopen of geen goed einde hebben, wordt aangetoond dat de vier hoofdrolspeelsters in New York horen. Door alle drama’s, confrontaties en slechte aflopen, keren de vrouwen telkens opgelucht en blij weer terug naar hun eigen stad. New York is de enige plek die er werkelijk toe doet en waar zij gelukkig zijn en tevens thuishoren. New York is dé stad en hun stad. Maar welk New York wordt er in beeld gebracht? De televisieserie SatC mengt mijn inziens, zoals ik eerder concludeerde in de tweede paragraaf van dit hoofdstuk, werkelijkheid met fictie. In SatC is er zowel sprake van een echt New York als een fictief en filmisch New York. Enerzijds wordt er namelijk in SatC gebruik gemaakt van de echte stad en de mogelijkheden en omstandigheden hiervan. In seizoen 1 is er bijvoorbeeld een scène waar Carrie en Stanford net naar het ballet zijn geweest in het Lincoln Center.287 De makers hadden onvoldoende budget voor het aantal figuranten dat nodig was. Acteur Willie Garson vertelt: “So we waited till ten o’clock when they had a play, the ballet, and an opera letting out at
285
Seizoen 5, aflevering 3 – Luck To Be An Old Lady Seizoen 5, aflevering 7 – The Big Journey 287 Seizoen 1, aflevering 9 – The Turtle And The Hare 286
95
once. We had one chance to get the shot, and we did. We’re walking and talking, and there are literally ten thousand people exiting Lincoln Center behind us.” 288 In de desbetreffende scène is er sprake van echt New York, want hoewel er wel geacteerd wordt, lopen de acteurs in echt New York en speelt er zich een realistische situatie af die echt is gebeurd. Anderzijds is er in de televisieserie wat betreft de stad ook vaak sprake van fictie gemengd met de werkelijkheid. Zo zijn er veel voorbeelden te noemen waarbij SatC weliswaar gebruik maakt van echt bestaande locaties in de stad, maar die locaties deze niet altijd de werkelijkheid representeren. In seizoen 1 bezoekt Carrie een getrouwd stel in de Hamptons, maar in realiteit werden deze scènes gefilmd in Manhattan.289 Ook in seizoen 2 komen de Hamptons voor, wanneer de vier vrouwen een weekendje op het strand gaan liggen, maar eigenlijk zijn de scènes opgenomen in Queens en op Staten Island.290 Tevens gaan de vrouwen op een gegeven moment naar een wedstrijd in het Yankee stadion291, dat in werkelijkheid een tenniscentrum in Queens was.292 En wanneer de vier op Staten Island zijn in seizoen 3293, is de bar waar de scène zich afspeelt in werkelijkheid in de West Village.294 Verder is er in SatC ook sprake van enkel fictie. In seizoen 1 is er in een van de aflevering een aparte scène waarin Carrie en Miranda in gesprek zijn terwijl ze door het Riverside Park lopen.295 De bomen zijn kaal en de actrices dragen sjaals. Op dat moment beseften de makers dat de actrices het koud moesten hebben. En dat ze rekening moesten gaan houden met seizoenen en daarmee ook met het weer op locatie, de kleding op de set, de verhaallijnen, de teksten et cetera. Michael Patrick King: “From then on we decided the show would take place in a season called ‘Eternal Spring.’ It’s never summer, fall, or winter until the final episode of Season Four.” Dit is een bijzonder gegeven, omdat hiermee wordt aangetoond dat er in de eerste vier seizoenen van SatC een ander New York wordt weergegeven, omdat het weer fictief ingevuld is. New York heeft wel degelijk seizoenen en verschillende temperaturen. De zomers kunnen heet zijn en in de winter kunnen er sneeuwstormen zijn.296 De seizoenen worden in de verhaallijnen van SatC genegeerd en de (weers)omstandigheden in New York zijn mooier gemaakt dan in de werkelijkheid. De verbeelding van de stad is daarmee fantasievol ingevuld qua betekenis en daarmee een representatie die niet waarheidsgetrouw is. Dit vanwege het gemak voor de 288
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 32. Seizoen 1, aflevering 3 – Bay of Married Pigs 290 Seizoen 2, aflevering 17 – Twenty-Something Girls vs. Thirty-Something Women 291 Seizoen 2, aflevering 1 – Take Me Out to The Ballgame 292 Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 148. 293 Seizoen 3, aflevering 1 – Where There’s Smoke… 294 Sohn, A., op. cit. (noot ), p. 147. 295 Seizoen 1, aflevering 6 – Secret Sex 296 Nink, S., op. cit. (noot 7), p. 16. 289
96
productie, maar tevens omdat het een mooier plaatje oplevert van New York. Het regent en sneeuwt nooit in de stad, niemand heeft het echt koud en de zon schijnt vaak. De actrices hoeven in hun werk geen rekening te houden met het weer, evenals de stylisten qua kleding, make-up en haar. Het New York is SatC is in dit voorbeeld een geconstrueerd beeld met een bepaald doel en effect voor ogen, namelijk het verhogen van de aantrekkelijkheid van het beeld voor de kijkers van de serie. Het imago van een ideaal New York is hierbij essentieel. Het New York in SatC fungeert daardoor mijn inziens gezien de theorie van Baudrillard als simulacra, als een hyperwerkelijkheid dat de werkelijkheid is geworden voor de kijker. In de finale aflevering van SatC seizoen 4 breekt er inderdaad voor het eerst een seizoen aan. De voice-over begint aflevering zelfs als volgt: “There is a time of year in New York when even before the first leaf falls, you feel the seasons click. The air is crisp, the summer is gone. And for the first night in a long time you need a blanket on your bed.”297 Deze seizoensfinale gaat over het einde van een jaargetijde en het aanbreken van een nieuwe tijd. Dit wordt symbolisch in de verhaallijnen verwerkt, omdat Carrie erachter komt dat Big gaat verhuizen. “Going, going, gone. It’s the end of an era.” zegt ze tegen haar vriendinnen. Big heeft een wijngaard gekocht in Napa, Californië. Carrie is verbaasd en vergelijkt Big met iconisch New York: “You can’t leave New York! You’re the Chrysler Building. The Chrysler Building would be all wrong in the vineyard.” Carrie vindt het lastig om Big te laten gaan, omdat Big zo verbonden is met New York en daarmee met haar. Ze wil nog een laatste date: “You can’t slink out of town this way. We have to do it up right. A proper goodbye. You and me and New York. You owe it to us. By ‘us’ I mean New York and myself.” Wederom wordt mijn inziens New York hier gezien als een personage. Zoals ik in paragraaf 4.3.1. al aangaf, maken de makers van SatC niet alleen gebruik van positieve stereotype representaties die van de stad bestaan, maar gaan ze een stap verder door New York als een karakter te zien en te verwerken in het script. Carrie ziet het helemaal voor zich zegt ze tegen Samantha: “Drinks, dinner, dancing. Very old New York.” Big en Carrie beleven een romantische avond, die eindigt met een koetsrit door Central Park. New York fungeert weer als klassieke setting voor de romantiek. Carrie uit nogmaals haar verbazing tegen Big: “New York. New York! Aren’t you going to miss it?” Carrie moet uiteindelijk haastig afscheid nemen omdat Miranda gaat bevallen. Met het einde van een seizoen, hoewel voor het eerst, en het einde van Big in New York, begint er tegelijkertijd een nieuw seizoen en een nieuw leven: de zoon van Miranda wordt geboren. De aflevering eindigt met Carrie die over straat loopt en in een extreme long
297
Seizoen 4, aflevering 18 – I Heart New York
97
shot wordt gefilmd, tussen de gele taxi’s en wolkenkrabbers in. De camera zoomt even in wanneer er een blaadje van de boom valt en Carrie dit opraapt. Terwijl Carrie wegloopt, de camera weer uitzoomt naar een extreme long shot, luiden de laatste zinnen: VOICE-OVER: “It was official: a new season had begun. Maybe our mistakes are what make our fate. Without them, what would shape our lives? Perhaps if we never veered off course, we wouldn’t fall in love or have babies or be who we are. After all, seasons change. So do cities. People come into your life and people go. But it’s comforting to know the ones you love are always in your heart. And, if you are very lucky, a plane ride away.” Seizoenen veranderen evenals steden. Een stad als New York is voortdurend in beweging en aan het veranderen. Wanneer Carrie spreekt over ‘the ones you love’, heeft ze het volgens mij ook over New York. Zoals eerder geconcludeerd, de zoektocht naar de liefde levert niet altijd de eeuwige en ware liefde op, maar de liefde voor de stad hebben ze in ieder geval en deze wordt in SatC vaak benadrukt. Het bijzondere aan deze aflevering, getiteld ‘I Heart New York’, is dat de aflevering geschreven was voor de aanslagen op het WTC van 11 september 2001, maar pas een tijd daarna werd uitgezonden.298 De symbolische tekst over veranderende seizoenen, steden en mensen kreeg opeens een extra laag aan betekenis door de aanslagen op New York. De aflevering werd door de makers opgedragen aan de stad op het einde het beeld op zwart gaat met de tekst “Dedicated to our City of New York. Then, now and forever.”
4.3.3. Het einde van Sex and the City: het einde van het sprookje in de stad Met de bovenstaande inzichten over de liefde van de makers én de personages voor de stad New York en het eerder geconstateerde idee dat alles wat zich buiten New York afspeelt gedoemd is om te mislukken, is het apart en opvallend wanneer Carrie in de laatste afleveringen van het laatste en zesde seizoen van SatC vertrekt naar Parijs. Maar ze gaat voor de liefde, want Aleksandr - haar nieuwe Russische liefde - heeft haar gevraagd mee te verhuizen naar de stad van de liefde. Carrie gaat daarom naar Parijs, want: “This is the most romantic thing that has ever happened to me.”299 Bestaat de romantiek en de liefde in New York inderdaad niet, maar in Parijs wel? De twee steden worden hier tegenover elkaar gezet, zowel qua woord als beeld. Voor haar vertrek, worden de twijfels al aangekaart en deze hebben vooral betrekking op de stad:
298 299
De aflevering werd in de Verenigde Staten op HBO uitgezonden op 10 februari 2002. Seizoen 6, aflevering 18 – Splat!
98
MIRANDA: “But what about your job?” Your column is all about New York. You’re all about New York!” SAMANTHA: “We are selfish bitches who like you in New York.” CARRIE: “Maybe I can’t leave New York. I don’t know how I’d do some place else.” SAMANTHA: “Believe me, your fabulousness will translate.”300 Aleksandr begrijpt Carrie (“You are so New York”), maar verkiest Parijs boven New York: “Paris is the best city in the world (…), New York is wonderful, but there is nowhere like Paris.”301 Uiteindelijk besluit Carrie mee te gaan naar Parijs, want het idee van de liefde overwint en de stad New York lijkt het onderspit te delven. In de laatste twee afleveringen van SatC spelen de scènes van Carrie zich af in Parijs. Maar Carrie is en blijft niet voor niets een New Yorker en het leven met haar liefde in de andere stad valt flink tegen. Hoewel ze eerst vrolijk wordt van het uitzicht op de Eiffeltoren vanuit hun luxe hotelsuite, is de blijdschap van korte duur. Aleksandr is alleen maar aan het werk en Carrie moet zichzelf vermaken. In de laatste twee afleveringen zijn er veel scènes waarbij Carrie alleen door de straten van Parijs loopt. Het is grauw grijs weer en het regent vaak, Parijs wordt door de makers van SatC weliswaar mooi, maar tevens triest in beeld gebracht. De beelden van Parijs hebben een groot contrast met de beelden van het New York in SatC waar de zon altijd scheen en Carrie altijd haar vriendinnen aan haar zijde had en zich nooit verveelde. Carrie heeft moeite met de taal en er gaat van alles mis; zo valt ze in de winkel van Dior, stapt ze met haar pumps in de hondenpoep en raakt ze haar lievelingsketting kwijt. Wanneer ze Miranda belt moet ze toegeven aan de heimwee: CARRIE: “I don’t speak the language, and it’s too cold and rainy to walk around all day. I’ve been to every museum, you know like twice, I don’t know. I’m just sort of lost. (…) I just thought how much I miss you guys.”302 Carrie voelt zich verloren in de andere stad, iets wat ze nooit had in New York. In de laatste aflevering geeft Carrie haar feestje met Franse vrienden op, wanneer Aleksandr blijkt haar nodig te hebben als steun bij zijn expositie. Hij laat haar echter al gauw zitten, waarna ze weer alleen achterblijft. Ook tegen hem lucht ze haar hart: CARRIE: “I had a life in New York. I had a job and friends and I didn’t give all of that up to come here and wander the streets of Paris alone!”303
300
Seizoen 6, aflevering 18 – Splat! Seizoen 6, aflevering 18 – Splat! 302 Seizoen 6, aflevering 19 – An American Girl in Paris, Part Une 303 Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux 301
99
Ze is vertrokken naar de stad van de liefde voor de liefde, maar ze komt in deze andere stad erachter dat het niet deze liefde is die ze zoekt: CARRIE: “Well, maybe it’s time to be clear about who I am. I am someone who is looking for love. Real love. Ridiculous, inconvenient, consuming can’t live without each other love. And I don’t think... that love is here, in this expensive suite and this lovely hotel in Paris. It’s not your fault. It’s my fault. I shouldn’t have come here.”304 Carrie beëindigt haar relatie met Aleksandr en daarmee haar avontuur in Parijs. Carrie is een New Yorker en haar leven is in die stad, daarom is Parijs niet haar stad. Wat zij nog niet weet, is dat Big ondertussen naar Parijs is gekomen om zijn liefde te verklaren. Wanneer hij Carrie vindt, vertelt hij haar dat ze de ware is. Dit is de liefde waarnaar Carrie al sinds de eerste aflevering van het eerste seizoen op zoek naar was. Ze zoenen waarna Carrie besluit: “I miss New York. Take me home.” Big brengt haar inderdaad naar huis, naar de stad waar Carrie thuishoort. Big brengt haar ook thuis en blijft bij haar. Ook wordt Carrie weer herenigd met haar vriendinnen, waarna ze met z’n vieren – voor een laatste shot – over de straten van New York lopen, de stad waar hun leven is en waar ze zo van houden. Carrie heeft haar leven terug, maar is ditmaal ook gelukkig in de liefde. De allerlaatste scène van SatC is wanneer Carrie over straat loopt en Big belt dat hij naar New York komt. De voice-over vermeldt: “But the most exciting, challenging and significant relationship of all is the one you have with yourself. And if you find someone to love the you, you love… well, that’s just fabulous.”305 Carrie verdwijnt in de mensenmassa van New York en als muziek klinkt het lied ‘You’ve got the love’.306 In de pilot van SatC werd New York voorgesteld als een wereld waar de liefde zoek is. Maar Carrie heeft in deze stad de liefde gevonden. En zo eindigt de televisieserie SatC en daarmee het sprookje van Carrie in de stad New York, ze heeft haar prins gevonden in haar droomwereld dat New York heet.
304
Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux Seizoen 6, aflevering 20 – An American Girl in Paris, Part Deux 306 ‘You’ve got the love’ van The Source featuring Candi Staton 305
100
“Being a New Yorker shapes everything we do. Going to the new ‘in’ restaurants, walking down the street and being surrounded by people, or looking for the ever-elusive perfect apartment – each of these is a part of what makes New York so unique. The show is such a great reflection of that. It’s not enough that the women just walk down the streets of New York: it’s more. It really is a particular head space that makes you a true New Yorker(…)”307
Amy B. Harris, co-producer
307
Sohn, A., op. cit (noot 2), p. 39.
101
Hoofdstuk 5 5.1. Conclusie Na de analyse kan ik tot een antwoord komen op de onderzoeksvraag in deze masterscriptie die ik stelde in de inleiding. Hoe wordt de stad New York gerepresenteerd in de televisieserie Sex and the City? Ik zal per hoofdstuk mijn bevindingen en uitkomsten van de analyse weergeven en daarmee mijn conclusie. Tevens geef ik aan waar toekomstig onderzoek wat betreft dit onderwerp zich op zou kunnen richten en evalueer ik kort welke methoden het meest bruikbaar waren voor mijn onderzoek. In hoofdstuk 2 heb ik vastgesteld dat de beeldvorming van de stad wordt gevormd door de identiteit en het imago van de stad. Maar ik heb met behulp van de semiotiek beredeneerd dat deze begrippen sociale en culturele constructies zijn, die qua ideeën, eigenschappen en betekenissen verschillen per periode en per stad. De beeldvorming van de stad is daarmee ook veranderlijk, omdat de betekenissen van de constructies arbitrair zijn. De verbeelding van de stad New York in SatC is één van de vele culturele representaties in de media van New York, die zorgt voor een bepaalde beeldvorming van de stad. Volgens de simulacrumtheorie van Baudrillard presenteren deze representaties echter niet de werkelijkheid. De beelden zijn eenzijdig en gemanipuleerd, omdat de makers er sociale en economische belangen bij hebben. Het probleem is echter dat deze beelden wel als werkelijkheid gaan fungeren, omdat de media de representaties verspreiden en mensen hier hun denkbeelden aan ontlenen. Volgens Baudrillard hebben de media een hyperwerkelijkheid gecreëerd en is de representatie de werkelijkheid zelf geworden. Het publiek krijgt zo een geconstrueerd idee of begrip over de stad New York via de representaties in de media, en daarmee ook door SatC. De beeldvorming van de stad is niet gebaseerd op de werkelijkheid, maar op representaties, die bestaan uit sociale constructies, zoals stereotypen, die gaan fungeren als simulacra, omdat ze niet meer verwijzen naar de werkelijkheid. Deze representaties zorgen wel voor een bepaalde beeldvorming van de stad en fungeren als mythes in de cultuur en die worden geuit in SatC. Dit heb ik kunnen constateren aan de hand van de mythe theorie van Doniger: Carrie geldt met haar persoonlijke verhaal en belevenissen als de microvisie en New York als macrovisie de grotere belevingswereld. Carrie is de microvisie die in haar column vertelt over de macrovisie, namelijk over algemene wijsheden, levenslessen, ervaringen en belevenissen in New York. Op deze manier wordt er door middel van onder meer de voice-over ingespeeld op maatschappelijke en emotionele argumenten van een belevingswereld die voor meerdere mensen geldt en tevens worden deze ook letterlijk in beeld gebracht. 102
De representatie van New York in een televisieserie als SatC kan als multidisciplinair object nader bekeken en geanalyseerd worden door technieken en theorieën uit de film- en verhaalanalyse. Ik heb gekozen voor de filmtechnieken aangereikt door Bordwell en Thompson en door Vos, en voor de verhaalanalyse afkomstig van Van Boven en Dorleijn. Ik heb gekeken naar zowel de vorm, te weten het beeld, als naar de inhoud, namelijk de tekst. Aan de hand van de filmnarratologie kon ik opmaken dat Carrie zowel een vertellend ik is, waarbij er vanuit het heden wordt verteld, en een belevend ik, wier handelen heeft plaatsgevonden in een periode vóór het moment van vertellen. Het karakter Carrie heeft invloed op hoe New York in beeld komt en hoe de stad gezien wordt. Door middel van haar gedachten en ideeën die zij verwerkt in haar column (wat de kijker verteld wordt) en het leven dat zij leidt in New York (wat de kijker ziet), wordt het beeld van New York voor de kijker gestuurd. Uit de verhaalanalyse kon ik opmaken dat er verschillende functies voor de ruimte bestaan, die alle ook van toepassing zijn voor New York als ruimte in SatC. De ruimte kan onder meer een decor vormen, bijdragen tot de sfeer, in dienst staan van de compositie van een verhaal, bijdragen aan de centrale betekenis van het verhaal en een ruimte kan een diepere, symbolische betekenis krijgen. In SatC is New York letterlijk in de serie aanwezig als de stad en is een terugkerend element op het niveau van concrete gebeurtenissen, maar is meer dan een decor waartegen zich de gebeurtenissen afspelen. New York heeft in SatC een dusdanige sterke relatie tussen het verhaal, de personages en de ruimte, dat de stad van groot belang is bij de compositie, vorming en betekenis van de serie. In hoofdstuk 3 heb ik kunnen vaststellen aan de hand van de filmgeschiedenis van New York, dat er naast de werkelijke stad een imaginaire versie van New York bestaat. Dit filmisch New York is een droomversie van de stad met een enorme verbeeldingskracht, dat zorgt voor een magische en mythische dimensie van New York. De aantrekkingskracht van de stad wordt hiermee vergroot, terwijl New York film onder andere de nodige fantasie biedt en vele inspirerende en sprekende locaties. Deze dubbele werking speelt een belangrijke rol in SatC. De aantrekkelijkheid en de populariteit van de serie is deels sterk te danken aan New York; de stad is een onmisbaar element in de serie, speelt een grote rol in het verhaal en wordt door de makers gezien als het vijfde personage. De stad vergroot de aantrekkingskracht van de serie, omdat de filmische droomversie van New York in beeld wordt gebracht, waarbij positieve stereotypen en beroemde iconische gebouwen bijvoorbeeld een rol spelen. Tegelijkertijd zorgt deze beeldvorming van New York in SatC ervoor dat de kijkers zelf naar New York willen, om de locaties van de serie te bezoeken en hetzelfde fabuleuze leven van de vrouwen te beleven. De stad profiteert hierdoor ook van de aantrekkingskracht van de serie en 103
van het filmtoerisme dat hierdoor ontstaat. SatC maakt deel uit van de filmische verbeelding van New York en draagt daardoor bij aan het citymarketing van New York, omdat de serie de stad meehelpt aan het formuleren en verspreiden van een positief imago en bijdraagt aan de identiteit als onder meer ‘the city of dreams’ en ‘the greatest city in the world’. Tegelijkertijd profiteert SatC ook weer van deze representaties die van New York bestaan in de media, waarvan ik een aantal letterlijke (zoals de skyline van de stad met vele iconische gebouwen) als figuurlijke (zoals divers figuurlijk taalgebruik over de stad in de literatuur) heb kunnen aanwijzen. Zo reiken de identiteit en het imago van New York en het filmisch New York elkaar de hand en ondersteunen en bekrachtigen ze elkaar. Ik heb kunnen vaststellen dat de representatie van de identiteit van de stad, maar ook die van het imago van de stad en van de stad in films, allen een rol spelen in de beeldvorming van de stad. Uit al deze representaties halen mensen hun begrippen, ideeën, definities en associaties, die samen een bepaalde beeldvorming van de stad opleveren wat betreft karakterisering en symboliek. Deze stedelijke verbeelding is de werkelijkheid geworden qua identiteit, imago en beeldvorming en fungeert daardoor als simulacra en is te vinden in SatC. De serie en de stad profiteren naar mijn mening van elkaars beeldvorming. In hoofdstuk 4 heb ik ten eerste gekeken naar productie rondom de serie met betrekking tot de stad, omdat de intenties en de ideeën van de makers van SatC over New York een rol spelen in de verbeelding van de stad. Zo bleek de stad een grote invloed te hebben op de schrijvers van de serie. Ik kan bevestigen dat SatC zowel wat betreft het verhaal als qua setting, onlosmakelijk verbonden is met New York. De intenties van de makers om de serie als een film op te nemen en deze te laten produceren door HBO, bleken belangrijke elementen bij de verbeelding van New York. De kwaliteitseisen van HBO en het filmen op locatie hadden een grote invloed op het uiteindelijke resultaat van de serie. Ik heb kunnen concluderen dat door de essentiële keuzes en invloeden op SatC wat betreft verhaal, vorm en productie, het beeld van New York anders en belangrijker is geworden dan in andere televisieseries die zich afspelen in New York. SatC onderscheid zich hiermee van andere series wat betreft de verbeelding van de stad. New York biedt een scala aan mooie locaties en voegt als unieke stad een extra dimensie toe als locatie en setting voor de serie, en daarmee een extra betekenis toe aan SatC. Tevens bleek de intentie van de makers om New York in SatC enerzijds waarheidsgetrouw te verbeelden, maar anderzijds ook mooier te maken dan de werkelijkheid – door de weergave van een glamour versie van New York- , belangrijk bij de verbeelding. Hieruit blijkt dat behalve de realiteit, ook fictie en fantasie een rol spelen. Ik kon concluderen dat het resultaat van de keuze van inhoud en productie wat betreft de verbeelding 104
van New York, een mengeling van waarheid en fictie is. Door het gebruik van bestaande en beroemde locaties, ontstaat het idee van authenticiteit, herkenning en acceptatie bij de kijker. De kijker accepteert dit en neemt de locaties voor waarheid aan, omdat hij deze bijvoorbeeld herkent uit eerdere beelden van de media. Door de toevoeging van de makers van glamourelementen en fantasievolle inhoud, ontstaat het effect van imago- en mythevorming. Ik heb immers kunnen constateren dat het beeld van New York in SatC geen volledige realistische weergave is, maar ook deels fictie en idealisering. De makers spelen in op de filmische mogelijkheden van de stad en de stad in SatC is een fictief beeld, gevormd door onder meer keuzes en afwegingen, maar ook door verwachtingen, wensen en ervaringen van de makers met de stad. De serie is daarmee volgens mijn eerdere bevindingen, een sociaal en cultureel geconstrueerd beeld dat deels waarheidsgetrouw is maar ook deels fictief en gewenst, met daarbij een bepaald doel en effect voor ogen, namelijk het verhogen van de aantrekkelijkheid van het beeld voor de kijkers van de serie. Het imago van een zoveel mogelijk waarheidsgetrouw, doch fantasievol fictief en ideaal New York, is vanuit deze visie essentieel. Zonder dat beeld van New York zou SatC niet dezelfde zijn en mogelijk ook niet hetzelfde succes hebben gehad. De makers spelen hier ondertussen goed op in en het succes van serie vergroot de bekendheid en aantrekkelijkheid van de stad voor toeristen. Hieruit kon ik opmaken dat SatC fungeert als promotiemedium en marketingtool voor New York, waarvan de verbeelding van de stad een mengeling is van waarheid en fictie, dat zorgt voor een positief imago effect en tevens bijdraagt aan de mythevorming van New York en daarbij aan het succes van SatC. Welke representaties er bestaan in SatC en welke beeldvorming van New York dat oplevert, heb ik vervolgens proberen te analyseren en te interpreteren in de tweede paragraaf van hoofdstuk 4, aan de hand van de afleveringen van de zes seizoenen van SatC. Door enerzijds met een thematische blik naar de afleveringen te kijken met behulp van onder meer de mythe theorie van Doniger en anderzijds met een meer technischere blik met behulp van de film- en verhaalanalyse, heb ik de verschillende thema’s en betekenissen in SatC kunnen aantonen in woord en beeld. New York wordt in de serie geïntroduceerd als een onafhankelijke wereld waar seks en romantiek met elkaar in de clinch liggen en waar de liefde zoek is. Ik heb aan de hand van de mythetheorie kunnen analyseren dat New York fungeert als de macrovisie, als de droomwereld van de liefde, waar alles grootser, romantischer en mooier lijkt. De romantiek speelt een grote rol in de verbeelding van de stad. Het liefdesverhaal van Carrie en Big in New York, is net als die andere romances in de filmklassiekers die zich afspelen in New York. De makers van SatC maken gebruik van de 105
mythische en romantische associaties die over New York bestaan, afkomstig uit de filmgeschiedenis, de literatuur en de geschiedenis van de stad. De serie borduurt hiermee voort op het romantische erfgoed van New York. Op deze manier linken de makers SatC aan de representaties, de symbolische betekenissen en aan de verbeeldingskracht van de stad waar alles mogelijk is en waar hoop en optimisme zegevieren: New York. Ik constateerde dat de romantiek weliswaar de strijd moet aangaan met het cynisme en de ironie van de New Yorkers en de liefde soms in de clinch komt met de werkelijkheid, maar dat de zoektocht naar de liefde de hoofdrol speelt. De serie hamert op het idee dat de liefde bestaat in New York en dat hoop en optimisme het altijd zullen winnen, omdat het immers New York is: de stad van de onbegrensde mogelijkheden. Deze stad als setting voor een serie als SatC is onmisbaar, omdat de makers altijd gebruik kunnen maken van de representaties en betekenissen die bij de stad horen. New York is de ultieme stad die thematisch perfect past bij de serie. De zoektocht naar de liefde levert niet altijd de ware liefde op, maar de liefde voor de stad hebben de hoofdpersonages in ieder geval; de single vrouw kan tijdens haar zoektocht altijd terugvallen op New York. Dit idee wordt vaak benadrukt in SatC, evenals het idee dat alles buiten deze stad niet telt of er niet toedoet, doordat alle verhaallijnen die zich buiten New York afspelen desastreus of verkeerd aflopen. Op deze manier wordt New York afgezet tegen een andere context, waarbij de andere omgeving het altijd moet afleggen tegen het ‘ideale’ New York. Hiermee wordt benadrukt dat de hoofdrolspeelsters in New York thuishoren; de enige stad die er daadwerkelijk toedoet. De makers idealiseren daarmee de stad, maar gaan in mijn redenering nog een stap verder door deze te zien als een karakter in het verhaal. New York is in elke aflevering in script en kader aanwezig, fungeert als de wereld waar de zoektocht naar de liefde zich afspeelt en neemt in de gehele serie een prominente rol in. New York wordt geïdealiseerd door het romantiseren van de stad, bijvoorbeeld door diverse verwijzingen naar sprookjes en met dit idee te spelen in het script. Carrie fungeert in SatC als Assepoester in haar eigen sprookje. Het thema van SatC, de zoektocht naar de ware liefde in de stad, fungeert als mythe en als een sprookje, waarbij Carrie en de anderen op zoek gaan naar hun prinsen in de magische droomwereld van New York. De stad wordt op deze manier neergezet als de macro belevingswereld van de mythe. Het karakter Carrie heeft vanuit de narratologie gezien, invloed op hoe New York wordt weergegeven in SatC. Het beeld van New York wordt voor de kijker gestuurd door de belevenissen en de gedachten van Carrie in deze stad. En omdat dit een individueel verhaal betreft, levert het een subjectief beeld van de stad op. Dit bleek een interessant gegeven, omdat het aantoonde dat de verbeelding van New York subjectief is en niet volledig. Tevens 106
kon ik wat betreft de narratologie concluderen dat New York in SatC een prominente rol speelt. Op diverse wijzen wordt New York gebruikt en verwerkt in het script, waarbij er onder meer diverse vragen, vergelijkingen, stellingen en meningen over de stad worden verkondigd, vaak gebaseerd op stereotypen, waarbij er diverse betekenissen worden gekoppeld aan de stad, het imago en de cultuur in New York. De stereotypen kon ik aan de hand van de simulacrumtheorie van Baudrillard bestempelen als simulacra, omdat ze een representatie zijn van iets wat niet meer verwijst naar het werkelijke New York. Door te kijken naar het script aan de hand van de mythe theorie en de narratologie, kon ik concluderen dat in SatC zowel op het microniveau als het macroniveau, een subjectieve beeldvorming van New York wordt weergegeven, die gebaseerd is op representaties en ideeën afkomstig van mythisch New York, meningen van individuen en stereotypen. Dit levert een geromantiseerd, maar tevens ironisch en subjectieve beeldvorming op van New York, die tot doel heeft de liefde in de stad te verbeelden, maar tegelijkertijd zorgt voor een komische noot wat betreft het verhaal. De beeldvorming is niet volledig, maar werkt ondertussen als simulacra. Zo blijkt het New York in SatC niet de multiculturele stad te zijn met al zijn verscheidenheid die het in werkelijkheid is. De verbeelding van de stad bestaat uit zorgvuldig gekozen beelden wat uiteindelijk een stereotyp en eenzijdig beeld van New York weergeeft dat niet representatief is. SatC geeft een representatie van New York weer van een bepaalde groep mensen met een bepaalde levensstijl in een specifiek soort New York. Het New York in SatC wordt naar mijn mening verbeeld met gebruik van stereotyperingen en associaties die vooral de rijke, witte elite en de moderne stedelijke vrouw aanspreken. Dit is niet zozeer een beperking, omdat dit ook de belangrijkste doelgroepen van de serie zijn. Het levert intussen wel een beperkte beeldvorming van New York op en een stereotype representatie van de stad. Echter, ik heb kunnen concluderen dat deze representatie van New York ook het doel van de serie dient. De representatie levert immers een positief imago effect op voor de stad en verhoogt de aantrekkelijkheid van zowel de stad als voor de serie. De stereotype representatie van New York in SatC, is weliswaar een beperkt beeld en fungeert als simulacra, maar is naar mijn redenering hiermee ideaal en perfect als locatie, setting en betekenis voor het beeld en inhoud van SatC. De serie draagt bij aan de mythevorming van New York en de stad is in SatC dusdanig prominent aanwezig en belangrijk voor het verhaal, de thematiek en het beeld van SatC, dat het gezien kan worden als een onmisbaar element en als een vijfde karakter. Verder onderzoek wat betreft dit onderwerp zou interessant zijn. In een volgend onderzoek zou dezelfde onderzoeksvraag toe te passen zijn op een andere televisieserie of 107
wellicht een film, en de verbeelding van New York daarin te onderzoeken en eventueel te vergelijken met die van SatC. Ook zou de onderzoeksvraag toe te passen zijn op een televisieserie of film die over een andere stad gaat en hierbij zou gekeken kunnen worden welke verbeelding hier te vinden is en of deze op dezelfde manier gevormd wordt als in SatC. De theorieën van Doniger en de filmanalyse van Bordwell en Thompson en van Vos bleken goed bruikbaar voor de analyse. Deze theorieën boden een instrumentarium om zorgden ervoor dat ik de afleveringen nader kon te analyseren en bekritiseren opbekijken wat betreft inhoud, vorm, thema’s, elementen en structuren. De theorieën van de semiotiek van Kim en de simulacrumtheorie van Baudrillard kwamen ook goed van pas, vooral bij het analyseren van het begrip representatie en het interpreteren van de betekenissen daarvan, waardoor ik de onderzoeksvraag heb kunnen beantwoorden. Alle theorieën en methoden die ik gebruikt heb, zorgen er samen voor dat er een nauwkeurige analyse gemaakt kan worden van de representatie van de stad in de media, waardoor er weer meer kennis en begrip mogelijk is over de verbeelding, de representatie, de constructies, de functie en de ontwikkelingen ervan.
108
“This is where the story ends for Carrie, Charlotte, Miranda, and Samantha. Whatever lies ahead, they will always have each other, and they will always have New York”308
308
Sohn, A., op. cit. (noot 2), p. 170-171.
109
Bibliografie Literatuurlijst Akass, K., J. McCabe (ed.), Reading Sex and the City, I.B. Tauris, Londen 2004. Baudrillard, J., Simulations, vertaald door P. Foss, P. Patton, P. Beitchman, New York: Semiotext(e) 1983. Bordwell, D., K. Thompson, Film Art. An introduction, 4th edition, University of Wisconsin, McGraw-Hill, Inc. 1993. Boven, E. van, G. Dorleijn, Literair mechaniek. Inleiding tot de analyse van verhalen en gedichten, uitgeverij Coutinho, Bussum 1999. Clarke, D. (ed.), The cinematic city, Routledge, Londen 1997. Collins, A., ‘Special Issue: Sex and the City: social and economic explorations in urban sexuality’, in: Urban Studies, volume 41 issue 9, Routledge 2004. Cusveller, S. (red.), Stad! De stad en haar identiteit, Molior, Hoogezand 1994. Doniger, W., The Implied Spider. Politics & Theology in Myth, Columbia University Press, New York 1998. Dormans, S., H. van Houtum, A. Lagendijk, De verbeelding van de stad. De constructie van de stedelijke identiteit van Arnhem, Groningen, Maastricht en Tilburg, Nijmegen 2003. Driel, H. van, e.a. , Beeldcultuur, Boom, Amsterdam 2004. Fitzgerald, F.S., The Great Gatsby, Penguin Modern Classics, London 1990. Frijhoff, W., ‘De sprekende stad: stedelijke identiteit en ruimtelijke ordening’, in: J.C. Dekker (red.), Sporen en spiegels. Beschouwingen over geschiedenis en identiteit, Tilburg University Press, Tilburg 1995. Greenberg, M., ‘The rise of urban lifestyle magazines and new city branding strategies’, in: H. Krabbendam, M. Roholl, T. de Vries (ed.), The American Metropolis. Images and inspiration, VU University Press, Amsterdam 2001. Hauben, T. (red.), City Branding. Image Building & Building Images, NAi Uitgevers, Urban Affairs, Rotterdam 2002. Hemelryk Donald, S., E. Kofman, C. Kevin (ed.), Branding Cities. Cosmopolitanism, Parochialism, and Social Change, Routledge, New York 2009. Huys, T., Ik ben een New Yorker, Prometheus, Amsterdam 2008. Hymowitz, K.S., Scoring on Sex and the City, City Journal, 2003.
110
Jermyn, D., Sex and the City, TV milestones series, Wayne State University Press, Detroit 2009. Jong, A. de, M. Schuilenburg, Populaire cultuur en de stad, Uitgeverij 010 Rotterdam 2006. Kim, K.L., Caged in Our Own Signs: A Book About Semiotics, New Jersey 1996. Kooijman, J., Fabricating the absolute fake: America in contemporary pop culture, Amsterdam University Press, Amsterdam 2008. Kress, G. en T. van Leeuwen, Reading Images. The Grammar of Visual Design, Routledge, London 1996. Nink, S., New York, vierde herziende druk ANWB Extra, ANWB Uitgeverij Boeken, Den Haag 2006. Reitano, J., The Restless City. A short history of New York from Colonial Times tot the Present, New York, Routledge 2006. Sanders, J., Celluloid skyline: New York and the movies, Alfred A. Knopf, New York 2001. Sanders, J. (ed.), Scenes from the city. Filmmaking in New York, Rizzoli, New York 2006. Sohn, A., Sex and the City. Kiss and Tell, Melcher Media, 2002. Strauss, A., Images of the American City, Transaction Books, New Brunswick, New Jersey 1976. Sussman, E., John G. Hanhardt, City of Ambition. Artists & New York 1900-1960, Whitney Museum of American Art, New York 1996 Van Dale Praktijkwoordenboek Nederlands, 2005. Verstraten, P., Handboek filmnarratologie, Nijmegen 2006. Vos, C., Het verleden in bewegend beeld. Een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal, uitgeverij De Haan, Houten 1991. Weil, F., A history of New York, oorspronkelijke titel Histoire de New York, vertaald door Jody Gladding, Columbia University Press 2004. White, E.B., Here Is New York, The Little Bookroom, Verenigde Staten 1949.
Websites en artikelen van internet Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het thema Toerisme en cultuur: twee motoren voor groei, Publicatieblad nr. C 110, 9 mei 2006,
111
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:110:0001:01:NL:HTML, geraadpleegd 7 december 2009. Central Park NY, officiële website: http://www.centralparknyc.org, geraadpleegd op 22 februari 2009. Clark, J., New York City as Film Set: From Mean Streets to Clean Streets, New York Times, 30 april 2006, www.nytimes.com/2006/04/30/movies/30clar.html?_r=2&oref=slogin&oref=slogin, geraadpleegd op 29 juni 2008. The Empire State Building, officiële website: http://www.esbnyc.com/tourism, geraadpleegd op 1 maart 2009. Go! Total Branding®, bureau voor strategie, marktpositie, marketing communicatie, http://www.gototalbranding.nl, geraadpleegd vanaf 1 september 2009. Hope, B., Hollywood brings its camera’s to a New New York, The New York Sun 19 oktober 2006, http://www.nysun.com/new-york/hollywood-brings-its-cameras-to-a-new-newyork/41832/, geraadpleegd op 1 september 2009. Internet Movie Database: http://www.imdb.com/title/tt0108778/locations, geraadpleegd op 12 augustus 2009. Mouthaan, E., New York als filmset, RTL Nieuws, 29 oktober 2009, www.youtube.com/user/RTLNY, geraadpleegd op 16 november 2009. NYC & Company, official marketing, tourisme and partnership NYC: http://nycvisit.com, geraadpleegd vanaf 11 augustus 2008. New York City Government, officiële website: http://home2.nyc.gov, geraadpleegd vanaf 11 augustus 2008. New York City Mayor’s office of Film, Theatre and Broadcasting, http://www.nyc.gov/html/film/html, geraadpleegd vanaf 1 september 2009. Nussbaum, E., Sarah Jessica Parker would like a few words with Carrie Bradshaw, New York Magazine, 4 mei 2008, http://nymag.com/movies/profiles/46660/, geraadpleegd op 9 augustus 2008. Sex and the City, officiële website: http://www.hbo.com/city, geraadpleegd vanaf 9 augustus 2008. Sex and the City tour door New York: http://www.screentours.com/tour.php/satc/, geraadpleegd vanaf 9 augustus 2008. Sex and the City op Internet Movie Database: http://www.imdb.com/title/tt0698663/, geraadpleegd vanaf 10 augustus.
112
Sex and the City Scripts, onofficië website: http://www.sexandthecityscripts.com/, geraadpleegd vanaf maart 2010. Sohr, K., I Sell New York, Gotham Gazette, New York City News and Policy, 17 maart 2003, http://www.gothamgazette.com/article/issueoftheweek/20030315/200/312, geraadpleegd 28 september 2009. United States Census Bureau: http://quickfacts.census.gov/qfd/states/36/3651000.html, geraadpleegd op 8 september 2008 Verner, A., Less sex, more city, Saturday’s Globe and Mail, 17 mei 2008, http://www.theglobeandmail.com/life/article686113.ece, geraadpleegd op 16 november 2009. Aangehaalde films en televisieseries Sex and the City (1998-2004), Darren Star Friends (1994-2004), David Crane, Marta Kauffmann e.a. King Kong (1933), James Ashmore Creelman, Ruth Rose e.a. The Seven-Year Itch (1955), Alan Parker Breakfast at Tiffany's (1961), Blake Edwards The Godfather (1972), Francis Ford Coppola Manhattan (1978), Woody Allen Fame (1980), Billy Wilder Wall Street (1987), Oliver Stone Independence Day (1996), Roland Emmerich Spider-Man (2002), Sam Raimi The Devil Wears Prada (2006), David Frenkel Annie Hall (1977), Woody Allen Taxi Driver (1976), Martin Scorsese Gangs of New York (2002), Martin Scorsese Gossip Girl (2007- heden), Stephanie Savage, Josh Schwartz e.a. When Harry met Sally (1989), Six Feet Under (2001-2005), Allen Ball The Sopranos (1999-2007), David Chase Mad Men (2007- heden), Matthew Weiner Law & Order (1990-heden), Dick Wolf Lord of the Rings films (2001-2003), Peter Jackson Harry Potter (2001- heden), Chris Columbus e.a. An Affair to Remember (1957), Leo McCarey The Way We Were (1973), Sydney Pollack Everything You Always Wanted to Know About Sex* (But Were Afraid to Ask) (1972), Woody Allen
113
Lijst van afbeeldingen Pagina 115
Overzicht screenshots opening credits Sex and the City
114
115
