VISION & ROBOTICS. In optica forma. Lensdistorsie onder de loep. De programmeerbare wereld. Inkoopstrategie gereedschapsmachines

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 5 | NUMMER 5 | SEPTEMBER 2013

In optica forma

ssier o D f e i s u l c In es Life Scienc

Lensdistorsie onder de loep De programmeerbare wereld Inkoopstrategie gereedschapsmachines

Easy integration guaranteed

CNC | ROBOT | ROBOMACHINE

Maximum flexibility and easy handling Explore the latest FANUC LR Mate generation: more compact and lightweight, with increased payload, a wider working envelope and higher axes speeds – your ideal easy-to-integrate solution for cost-effective handling or transfer applications in standard and special purpose machinery.

LR Mate 200iD/4S New Max. payload: 4 kg

Max. reach: 550 mm

IP69K protection available for stringent cleaning requirements

Integrated solenoid valves directly available near the wrist

Compact for space saving solutions even integrated into a machine

Lightweight: only 20 kg Short cycle times and high acceleration for increased productivity

Easy integration quick, easy, and economical installation for all mounting positions

02 CONTACT US: +32 15 20 71 57

User-friendly integrated cabling and easy to clean surfaces for minimal maintenance

WWW.FANUC.EU

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. JAARGANG 5 | NUMMER 5 | SEPTEMBER 2013 Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation. UITGEVER Jos Raaphorst, Fenceworks BV Telefoon: 06 34 73 54 24 E-mail: [email protected] REDACTIE Liam van Koert, The Text Factory Joanna Hughes, The Text Factory Telefoon: 06 - 17 58 82 65 Email: [email protected] REDACTIERAAD Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL Martin van der Have, RAB en ABB Fred Bokhorst, RAB en Ferdar Bas Wondergem, DVC Hans Lenos, lenosonline.info Wim Hoeks, NTS groep VORMGEVING Laura Willemsen, Grafisch ontwerp DRUK Grafia Media Groep

In optica forma Het is zo’n ingeburgerde eenheid dat ik er eigenlijk nauwelijks meer bij stilstond. Totdat ik besloot een er aantal van kwijt te raken. Toen bleek de betreffende eenheid een stuk wispelturiger dan ik dacht en heb ik meermaals aan de juistheid van mijn meetinstrumentarium getwijfeld. Ik heb het natuurlijk over de kilogram. Terwijl ik bezig was de kilogram tot op één cijfer achter de komma mijn wil op te leggen, kwam er op de beeldbuis een programma voorbij dat het allemaal in een heel eigen daglicht stelde. Ik heb het over het BBC programma ‘The measure of all things’. In het programma neemt professor Marcus du Sautory de kijker mee in de wereld van de grootheden en hun eenheden. En natuurlijk wilde het toeval dat toen ik inschakelde de beurt was aan massa en mollen. Ik leerde er een aantal opmerkelijke feiten. Op de eerste plaats dat de kilogram de enige SI-eenheid is, die gedefinieerd is aan de hand van een artefact: Le Grande K, de moeder van alle kilogrammen. Omdat dit soort artefacten natuurlijk onderhevig is aan een andere grootheid – de tand des tijds – is het natuurlijk niet verwonderlijk dat men op zoek is naar een betere maat. In “The measure of all things” sprongen er twee methoden uit. De eerste is een Amerikaans project waarbij men probeert een zeer precieze ‘elektronische kilogram’ te realiseren middels een ‘watt weegschaal’. De weegschaal meet hoeveel elektrisch vermogen er nodig is om de zwaartekracht die de aarde op een massa van 1 kilogram uitoefent te compenseren. Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan: g ter plaatse van het laboratorium moet ongelofelijk nauwkeurig bekend zijn. Een tweede project is van Duitse origine en doet een beroep op silicium. Onder de naam Avogadro (inderdaad vernoemd naar het beroemde getal), zijn zij voornemens het aantal atomen in een perfecte bol van silicium 28 te tellen. Er is voor silicium gekozen omdat dankzij de vorderingen in de halfgeleidertechnologie zeer zuiver uitgangsmateriaal voorhanden is. Uiteraard is de bol zeer precies van vorm: met een diameter van 96,3 millimeter kent hij een afwijking van slechts 0,3 nm, pak en beet de dikte van een laag atomen. En nu komt het meest opmerkelijke: er was geen machine die zo’n precieze bol kon maken. Hiervoor moest men aankloppen bij een Oostenrijkse meesteropticiën die de klus klaarde met een verbluffend stukje handenarbeid. Kijk, dat noem ik nou in optica forma.

P O S TA D R E S R E D A C T I E Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

LIAM VAN KOERT

E-mail: [email protected] A B O N N E M E NT E N [email protected] A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E Mike de Jong Telefoon: 06 - 10 82 59 93 E-mail: [email protected] AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Bert Stap en Bram Janssen

Column 03

Automation becomes easy.

In dit nummer Vervorming in lenzen

08

De programmeerbare wereld

12

Strategische inkoop machines

16

Robotintegratie met digital manufacturing

20

Innovatieve robot

12

voor kankerbestrijding

22

Lasrobot voor constante kwaliteit

32

Rubrieken

20 19

Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Dossier Life Sciences

19

Robotveiligheid

24

Branche Bulletin

30

(Un)safe

34

Productnieuws

38

September 2013 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

1,5 miljoen voor onderzoek van jonge robotprofessor VUB-INGENIEURSPROFESSOR BRAM VANDERBORGHT HEEFT EEN FINANCIERING VAN 1,5 MILJOEN EURO BINNENGEHAALD VOOR ZIJN ONDERZOEK NAAR ROBOTS. DE 33-JARIGE ROBOTPROFESSOR WIL MET HET GELD EEN NIEUWE GENERATIE AANDRIJVINGEN VOOR ROBOTS ONTWIKKELEN. ZIJN ONDERZOEKSTEAM LAAT ZICH DAARVOOR INSPIREREN DOOR DE WERKING VAN MENSELIJKE SPIEREN. De roboticaonderzoeksgroep waartoe Bram Van-

steeds grotere rol in ons leven zullen spelen”,

brengen. Met de gelden van de Europese Unie

derborght behoort, ontwikkelt robots die men-

klinkt het. “Volgens een studie van consultan-

wil het team op zoek gaan naar betere aandrijf-

sen op verschillende vlakken assisteren. Deze

cybureau McKinsey zal de markt voor robots in

motoren. De jonge robotprofessor laat zich daar-

robots kunnen hele verschillende vormen aan-

2025 groter zijn dan de huidige pc-markt. Het

voor inspireren door de werking van menselijke

nemen, zoals een robotprothese die een been

grote probleem in de robotica is dat de aan-

spieren. In ons lichaam zijn alle skeletspieren op-

vervangt met het wandelen, of een exoskelet

drijvingen niet efficiënt zijn en te weinig kracht

gebouwd uit dezelfde basis bedieningseenheid:

dat om het lichaam heen zit om te helpen bij

hebben. Een typische industriële robot die zelf

de spiervezel. Het team wil ook op dat niveau in

revalidatie of ondersteuning. Daarnaast zijn er

honderd kilo zwaar is, kan maar tien kilo optil-

de robot modulariteit aanbrengen. Zo’n element

sociale robots die bijvoorbeeld kinderen met au-

len. Robots bewegen maar met 1 procent van

is een ontbrekende schakel in de robotica en zal

tisme communicatieve vaardigheden aanleren.

de efficiëntie van mens of dier.” Het onderzoek

de manier waarop robots worden ontworpen en

“De algemene verwachting is dat robots een

van Bram Vanderborght wil daar verandering in

gebouwd op grote schaal innoveren.

Het failliete Roboxis in Barneveld heeft een doorstart gemaakt onder de vleugels van Hittech-zuster Xhit International. Met ingang van 1 juli zijn vijf medewerkers, het intellectueel eigendom, het klantenbestand en alle overige activa overgegaan naar Roboxis Packaging, zoals de nieuwe naam luidt. Het Gelderse bedrijf zal worden geleid door Dick Verheij. Roboxis heeft een (gerobotiseerd) verpakkingsconcept ontwikkeld voor de verwerking van verpakte eieren, groente en fruit, en afbakproducten. Door de expertise van bestaande activiteiten op het gebied van ontwikkeling, engineering, productie, assemblage, service en onderhoud te verbinden met de unieke verpakkingsoplossingen van Roboxis Packaging ontstaat een sterke partij voor het ondersteunen van bestaande en nieuwe klanten van Roboxis Packaging in end-of-line verpakkingsoplossingen in de levensmiddelenindustrie.

06 Nieuws

Hittech neemt activiteiten Roboxis over

Nieuws

Yaskawa en Vipa organiseren Techniek Dagen Op dinsdag 22 en woensdag 23 ok-

pelingen tussen PLC en frequentie-

tober organiseren Yaskawa en Vipa

regelingen, servobesturingen en

in samenwerking met hun partner

robots. Verder zullen er producten

MCA de Yaskawa Techniek Dagen.

te zien zijn waarmee forse ener-

Tijdens dit evenement zal er een

giebesparingen kunnen worden

grote verscheidenheid aan demo’s

gerealiseerd. Er zullen meerdere

van robotica- en motiontoepassin-

productspecialisten aanwezig zijn

gen te zien zijn en draait het om

die vragen kunnen beantwoorden

de interactie tussen de verschil-

over deze nieuwe technieken. Het

lende technieken. Naast ontwik-

programma wordt gecomplemen-

Onderzoeker Bart Remes en zijn team van het Micro Aerial Vehicle La-

kelingen uit de bestaande divisies

teerd met educatieve lezingen

boratory aan de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU

zullen ook de eerste resultaten van

over actuele thema’s op het ge-

Delft hebben ’s werelds kleinste ‘open source’ automatische piloot voor

de integratie van Yaskawa en Vipa

bied van industriële automatise-

kleine onbemande vliegentuigen gebouwd en getest. Met een kleinere

worden getoond. Daarbij is de dui-

ring, zoals IE4 aandrijftechniek,

en dus lichtere automatische piloot kunnen deze kleine vliegende robots

delijke richting een steeds verdere

open besturingen voor robots en

langer in de lucht blijven, passen ze in smallere ruimtes en kunnen ze

integratie van de verschillende

ontwikkelingen in Profinet. De Yas-

meer gewicht dragen, van camera’s bijvoorbeeld. Dat maakt ze geschik-

platforms, zodat het voor machine-

kawa Techniek Dagen 2013 vinden

ter voor gebruik in bijvoorbeeld reddingsoperaties. De kleinste automati-

bouwers en eindgebruikers steeds

plaats in NH Koningshof te Veldho-

sche piloot ter wereld voor Micro Aerial Vehicles, kleine vliegende robots,

gemakkelijker wordt om de ver-

ven, en zijn gratis toegankelijk.

heet Lisa/S, weegt 1,9 gram en meet 2 centimeter bij 2 centimeter. Ze

Kleinste automatische piloot ter wereld

schillende technieken te integre-

is dertig gram lichter dan haar voorganger. Het onderzoeksteam heeft

ren en te beheren. ‘Connectivity’

ervoor gekozen om Lisa/s ‘open source’ te ontwikkelen. Door alle spe-

zal dan ook een belangrijk thema

cificaties op internet aan te bieden, kan een grote groep gebruikers het

zijn tijdens dit evenement, en er

systeem testen en met suggesties komen voor verbetering. Ook wordt

zullen verschillende interessante

hierdoor het gebruik van MAV’s in de maatschappij gestimuleerd. Het uit-

voorbeelden en demonstraties op

eindelijk doel is om MAV’s net zo gewoon te maken als smartphones en

dit gebied te zien zijn. Er zullen

laptops. Boeren kunnen de vliegtuigjes bijvoorbeeld gebruiken om hun

live-demonstraties gegeven wor-

gewassen te controleren. Het TU Delft Micro Aerial Vehicle Lab onderzoekt

den van gebruiksvriendelijke kop-

en ontwerpt kleine onbemande autonoom vliegende robots.

Stalen kabels inspecteren met een robot Onderzoekers van het Fraunhofer Institut hebben een nieuw

magnetisch veld weg naar de omgeving, en dat wordt door

robotsysteem ontwikkeld waarmee stalen ophangkabels

de robot gedetecteerd.

van bruggen, liften en kabelbanen kunnen worden getest

De robot, FluxCrawler genaamd, roteert om de kabel heen

op de aanwezigheid van (haar)scheurtjes. Op dit soort ka-

en wordt op zijn plaats gehouden door een permanente

bels worden enorme krachten uitgeoefend waardoor het

magneet die tevens het testveld opwekt. Hij kan inspec-

van levensbelang is dat kleine scheurtjes worden ontdekt

ties uitvoeren op kabels met een diameter van 4 tot 20

voordat er een gevaarlijke situatie ontstaat. De robot wekt

centimeter.

een magnetisch veld op in de kabel. Door scheurtjes lekt dit

Nieuws 07

DE MEEST VOORKOMENDE LENSAFWIJKINGEN OP EEN RIJ

Vervorming in lenzen WANNEER EEN LENS GESPECIFICEERD WORDT VOOR EEN APPLICATIE, DAN WIL EEN VISIONINTEGRATOR EEN LENS DIE HET PRODUCT DAT MOET WORDEN BEKEKEN ZO WAARHEIDSGETROUW MOGELIJK WEERGEEFT. HIERTOE MOETEN DE LENZEN DAN WEL ZO VEEL MOGELIJK GEVRIJWAARD ZIJN VAN ONGEWENSTE VERVORMINGSEFFECTEN. BOVENDIEN MOET DE INTEGRATOR DEZE EFFECTEN BEGRIJPEN EN OP WAARDE SCHATTEN, WIL HIJ KUNNEN BEPALEN WELKE LENZEN HET MEEST GESCHIKT ZIJN VOOR EEN APPLICATIE. OM HEM OP WEG TE HELPEN, VOLGT IN DIT ARTIKEL DAAROM EEN KORT OVERZICHT VAN DE MEEST VOORKOMENDE LENSAFWIJKINGEN EN HOE DEZE KUNNEN WORDEN GECOMPENSEERD.

Het is alweer meer dan 150 jaar

deze effecten minimaliseren. Der-

sferische afwijking te voorkomen,

gebroken worden dan lichtstralen

geleden dat Philip Ludwig von Sei-

gelijke distorsie-effecten hebben

kunnen meerdere lenselementen

dichter bij de as van de sferische

del vijf typen lensfouten beschreef.

namelijk alles te maken met het

worden gebruikt om tot een zoge-

lens. Gevolg: het licht dat afkom-

Zo identificeerde hij in een werk uit

lensontwerp.

noemd ‘lenzenstelsel’ te komen.

stig is van de off-axis bronnen zal

1857 sferische afwijkingen, coma,

Ook kunnen fabrikanten ervoor

er vervormd uitzien en een groter

Sferische afwijkingen

kiezen om asferische elementen

beeld vormen dan de stralen die

en vertekening. Alhoewel deze

In de meest eenvoudige sferi-

- bijvoorbeeld paraboloïdische ele-

door de lensas gaan. Deze afwij-

vijf Seidel-afwijkingen voorkomen

sche lenzen zal het licht dat door

menten - in hun lensontwerpen op

king wordt coma genoemd en

wanneer monochromatisch licht

de rand van de lens reist, sterker

te nemen. In haar Vari-Focal-serie

resulteert in het fenomeen dat

door een lens gaat, kunnen chro-

gebroken worden dan licht dat

van 1/3” lenzen bijvoorbeeld, ge-

off-axis puntbronnen een druppel-

matische axiale en laterale afwij-

zich door het midden van de lens

bruikt de producent Tamron voor

vorm of comeetachtig voorkomen

kingen ook voorkomen wanneer

beweegt. Dit resulteert in een

dit doel asferische elementen. In

hebben. De combinatie sferische-

polychromatisch aanwezig is. En

troebel beeld, aangezien niet alle

tegenstelling tot eenvoudige sfe-

en coma- afwijkingen, vervormt

hoewel enige vorm van distorsie

lichtstralen niet perfect gefocust

rische lenzen varieert de buiging

licht

in lenzen altijd aanwezig is, bie-

worden. De lens laat een vlek zien

van deze asferische lenzen van de

danig, dat beelden een onregel-

den fabrikanten nu lenzen aan die

in plaats van een punt. Om deze

rand tot het midden, waardoor sfe-

matige vorm krijgen of er wazig

rische afwijkingen worden geredu-

uitzien. Om de effecten te redu-

ceerd. Nadeel hiervan is wel dat

ceren, kunnen aplanatische lenzen

lichtstralen die schuin invallen nog

worden gebruikt die uit meerdere

steeds niet in één brandpunt sa-

lenselementen bestaan.

astigmatisme,

beeldveldwelving

dat door de lens gaat zo-

coma genoemd.

Chromatische afwijkingen Net als dat licht van een enkele

1. Sferische afwijkingen

08 Lenzen

Coma

golflengte focust op verschillende

Lichtstralen die door punten in de

brandpunten, is dit ook het geval

lens passeren die verder van de

voor

optische as liggen, zullen meer

Chromatische aberratie treed op

verschillende

golflengten.

Tekst: Door Bram Janssen

menvallen. Deze afwijking wordt

omdat de brekingsindex van de

nen de deze achromatische lenzen

lens als functie van de golflengte

twee verschillende golflengten in

varieert. Aangezien de brekings-

hetzelfde vlak samenbrengen. Om

index voor blauw licht (kortere

drie golflengten in hetzelfde vlak

golflengte) groter is dan voor

scherp te krijgen zijn drie of meer

rood licht (grote golflengte), zul-

lenselementen nodig. Zo gebruikt

len verschillende golflengten op

Qioptic in haar Apo-Rodagon-D

verschillende brandpunten gefo-

lenzen maarliefst zes elementen

cust worden, wat resulteert in een

om chromatische afwijkingen en

chromatische axiale afwijking. Axi-

‘fringing’ tegen te gaan.

2. Coma

ale chromatische aberratie is niet de enige chromatische afwijking

Astigmatisme

optische as bevinden, zelfs als het

meerdere elementen van verschil-

die kan voorkomen. Aangezien

Er is sprake van astigmatisme

optische systeem volmaakt sym-

lende typen glas toe te passen.

de vergroting van de lens ook met

wanneer lichtstralen met een hori-

metrisch is. De tweede vorm van

de golflengte veranderd, kunnen

zontale of verticale oriëntatie ver-

astigmatisme treedt op als het op-

Beeldveldwelving

verschillende golflengten op ver-

schillende brandpunten hebben. In

tische systeem niet rotatiesymme-

Net als bij astigmatisme kan ook

schillende punten op het beeldvlak

zo’n geval zal het verticale lijntje

trisch is ten opzichte van de opti-

beeldveldwelving in sferische len-

gefocust worden. Deze laterale

van een kruisje in een ander vlak

sche as. Astigmatisme treedt in dit

zen zorgen voor een troebel beeld.

chromatische aberratie resulteert

scherp worden afgebeeld dan het

in gekleurde randen in gebieden

horizontale lijntje. Het verschil in

met een hoog contrast. Om de

brandpuntsafstand, ook wel astig-

effecten van chromatische aber-

matische afstand genoemd, een

ratie te reduceren worden achro-

maat voor de hoeveelheid astig-

matische lenzen toegepast. Door

matisme die in een lens bestaat.

verschillende typen lenselemen-

Er zijn twee vormen van astigma-

geval ook op voor objecten op de

Men spreekt van beeldveldwelving

ten te gebruiken die het licht in

tisme. De eerste vorm treedt op

optische as. Met kan de effecten

als lenzen, objectieven of spiegels

verschillende maten breken, kun-

voor objecten die zich niet op de

van astigmatisme reduceren door

van een vlak object een beeld vor-

MTF-grafieken zijn een goed hulpmiddel bij lensselectie

Lenzen 09

Een grid met rechte lijnen lijkt bol

tie toeneemt, neemt de MFT af.

lens optreedt. Wanneer bijvoor-

vlak. Het fenomeen treed op om-

te staan. In het geval van een kus-

En wanneer MTF een nulwaarde

beeld sprake is van een golvende

dat beeldpunten verder naar voren

senvormige vertekening is het pre-

bereikt, biedt de ruimtelijke fre-

beeldveldwelving, dan zal de MTF

of naar achteren liggen naarmate

cies andersom: de beeldvergroting

quentie, die wordt uitgedrukt in

een golvende variatie tonen ten

zij verder van de optische as ver-

neemt toe met de afstand tot de

lijnparen per millimeter, een maat

opzichte van het middelpunt van

wijderd zijn. Met andere woorden:

optische as. Het resultaat is dat

voor het oplossend vermogen van

de lens. Dit zal resulteren in een

het beeldvlak is niet vlak. In een

een grid met rechte lijnen hol lijkt

een lens.

beeld dat op verschillende punten

eenvoudig geval kunnen lichtstra-

te staan.

men dat gekromd is in plaats van

vanaf het optische middelpunt van

len in het midden van het beeld

Lenzen met een sferische afwijking

de lens scherper is dan op andere punten.

scherp zijn, maar zal de scherpte

MTF

en/of coma, zullen golffrontfouten

progresief afnemen naarmate men

Het spreekt voor zich dat wan-

introduceren en de prestatie van de

meer aan de rand komt. In lens-

neer men een lens voor een visi-

lens verminderen. MTF-grafieken

Startpunt

systemen, waarin meerdere lens-

onsysteem specificeert, men op

kunnen ook de hoeveelheid astig-

Hoewel de verschillende MTF-

elementen worden toegepast, zal

zoek gaat naar een zo klein mo-

matisme van een lens weergeven.

grafieken het mogelijk maken

de beeldveldwelving een golven-

gelijke sferische afwijking, coma,

Om dit te bereiken wordt de MTF

lenzen van een enkele fabrikant

de beeldveldwelving. In dit geval

astigmatisme,

beeldveldwelving

langs de sagittale (S) en tangenti-

onderling te vergelijken, moet

kunnen zowel het midden als de

en vertekening. Om te begrijpen

ele (T) lijnen vanaf het middelpunt

men er rekening mee houden dat

hoeken scherp zijn, maar niet zo

hoeveel van deze afwijkingen de

van de lens gemeten. Het resul-

dit voor verschillende fabrikanten

scherp op andere punten.

prestatie van de lens of het lens-

taat is een tweetal MTF plots (een

onderling een stuk lastiger is. Zij

systeem beïnvloeden, kan de Mo-

T- en een S- component), waarbij

kunnen namelijk afwijkende test-

Vertekening

dulation Transfer Function (modu-

de een grotere afstand tussen de

methoden toepassen. Bovendien

Vergelijkbaar zullen vervormingen

latie-overdrachtsfunctie) van een

beide grafieken een groter astig-

dient de integrator zich te reali-

zoals vertekening het beeld niet

lens uitkomst bieden. Door een

matisme betekend.

seren dat ook factoren als filters,

vertroebelen maar in plaats daar-

ratio tussen beeld en object con-

van beeldpunten radiaal verplaat-

trast te geven, wordt inzichtelijk

Wanneer de MTF-grafieken wor-

de beeldkwaliteit zullen beïnvloe-

sen richting, of juist weg van de

wat het oplossend vermogen van

den getekend als functie van de

den. Gebruik MTF-grafieken daar-

optische as. In het geval van ton-

de lens is wanneer de ruimtelijke

veldpositie bij specifieke ruimte-

om vooral als startpunt wanneer

vormige vertekening, neemt de

frequentie (golfgetal) van een

lijke frequenties, kunnen zij een

lenzen worden vergeleken.

beeldvergroting af naarmate de af-

bekeken object toeneemt. Dus,

waardevolle indicatie geven voor

stand tot de optische as toeneemt.

wanneer de ruimtelijke frequen-

de beeldveldwelving die in een

beeldsensoren en de elektronica

3. Chromatische afwijkingen

6. Vertekening

4. Astigmatisme

5. Beeldveldwelving

010 Lenzen

N E W AT S T E M M E R I M A G I N G : I D S C A M E R A S I LLUMI NATION OPTICS

IDS offers a comprehensive range of USB and GigE based cameras, accessories and software tools for the scientific, instrumentation and machine vision markets. The uEye camera series currently comprises

CAMERAS

over 100 model variants with CMOS and CCD sensors and cater not

CAB LI NG

only to the classical image processing markets, but also new markets

ACQU ISITION SOFTWAR E

such as security technology, sports analysis and scientific instruments. Explore state of the art vision technology from Europe’s largest provider. Discover how we combine leading products with outstanding

SYSTEMS

competence and service to make you stronger!

ACCESSOR I ES

Imaging is our passion.

Phone +31 575 495159 www.stemmer-imaging.nl

GRAFISCHE SYSTEEMONTWIKKELING VOOR CYBER PHYSICAL SYSTEMS EN BIG DATA

De programmeerbare wereld DE ÉÉN PRAAT OVER INDUSTRIE 4.0, DE ANDER OVER ‘THE INTERNET OF THINGS’. JAMES TRUCHARD, MEDEOPRICHTER EN CEO VAN NATIONAL INSTRUMENTS HEEFT HET LIEVER OVER CYBER PHYSICAL SYSTEMS. HET IS EEN TERM DIE HIJ ZEVEN JAAR GELEDEN VOOR HET EERST IN DE MOND NAM, MAAR DIE OOK DOOR HET EUROPEAN INSTITUTE OF INNOVATION & TECHNOLOGIE (EIT), WORDT GEBRUIKT IN HUN RAPPORT OVER DE ZICH VOLTREKKENDE VOLGENDE INDUSTRIËLE REVOLUTIE. VOLGENS TRUCHARD - DIE EIGENLIJK BETER BEKEND STAAT ALS DR. T - ZIJN HET PROGRAMMEERBARE REALTIME SYSTEMEN DIE DE HOOFDROL ZULLEN SPELEN IN DEZE REVOLUTIE. HET IS DAN OOK MAAR GOED DAT NATIONAL INSTRUMENTS EEN PLATFORM BIEDT

Tekst: Liam van Koert

WAARMEE DERGELIJKE SYSTEMEN EFFICIËNT KUNNEN WORDEN ONTWIKKELD.

012 Trends

Het is warm in Austin. Erg warm. Maar het

loge komt Truchard met een verrassend tweede

onderling verbonden systemen die de hoofdrol

weerhoudt ruim 4000 gebruikers er niet van

voorbeeld dat een voorliefde voor Schotse mu-

spelen. Wel produceren ze met zijn allen een

om in hartje zomer toch naar de bijzondere

ziek verraad. “Wist je dat je een doedelzak moet

hele hoop data waar we op een goede manier

stad in Texas af te reizen om de NI-week bij te

stemmen? Daar zijn dure apparaatjes voor. Zelf

mee om moeten gaan.”

wonen. Dit jaarlijkse evenement dat National

heb ik een app op mijn telefoon geïnstalleerd.

Instruments voor haar gebruikers en partners

Veel voordeliger en wel zo gemakkelijk.” Het

Big Analog Data

organiseert staat bol van de presentaties en

blijkt dat er in de iStore maar liefst drie stemap-

Het aantal sensoren dat op dit moment we-

technische sessies over RF-technologie, em-

paraten voor de doedelzak te vinden zijn, voor

reldwijd metingen aan machines en installaties

bedded systemen, data-acquisitie, big physics,

een fractie van het bedrag dat voor een analoge

doet en zijn bevindingen doorgeeft aan boven-

smart grids, vision, robotica en diverse andere

variant moet worden neergeteld. Virtualisatie is

liggende systemen is onnoemelijk groot. De

trendy onderwerpen. Nieuw opvallend onder-

een behoorlijk diruptieve factor is gebleken,

hoeveelheid analoge data die zij gezamenlijk

werp is Big Analog Data, wat alles te maken

mogelijk gemaakt door al even disruptieve

produceren is nog vele malen groter. Bij grote

heeft met een explosieve groei van het aantal

platformen als iOS en Android. Willen we een

plants of installaties, moet je dan al snel in de

sensoren dat wordt toegepast, de data die dit

dergelijke (industriële) revolutie ook in het sys-

orde van vele terrabytes per seconde denken.

oplevert en de IT-infrastructuur die nodig is om

teemdomein, dan zal ook hier een platform-

Dit stelt de engineer voor een kans, maar ook

deze te analyseren. Naast de sessies is er zo-

benadering vereist zijn. En volgens Truchard is

voor een probleem. Een kans, omdat het kun-

als gebruikelijk bij dit soort evenementen een

het duo LabVIEW (software) Compact RIO (hard-

nen toepassen van meer sensoren hem ein-

exhibitie, waar tal van spraakmakende demon-

ware) hiervoor een hele geschikte kandidaat.

delijk in staat stelt te meten wat hij altijd al

straties te vinden zijn. Zo staat er een raketauto

De combinatie vrij programmeerbare hardware

had willen weten. Een probleem omdat uit die

die het snelheidsrecord voor land moet gaan

met een multicore processor, een FPGA en een

grote berg data de juiste informatie filteren een

verbreken, zijn er slimme pionnen die tijdsme-

directe koppeling aan zowel analoge als digitale

hele klus is. En hoewel er met cloud computing

tingen voor sporters kunnen doen en is er een

IO, biedt de flexibiliteit en de performance om

veel rekenkracht beschikbaar komt om met de

nieuwe robot die in de nabije toekomst kinde-

snel tot grote vernieuwingen te komen. En om-

data aan de slag te gaan, is er simpelweg niet

ren met autisme gaat helpen. Maar eerst is er

dat ook niet programmeurs - wetenschappers

genoeg bandbreedte beschikbaar om met der-

de aftrap van de eerste keynotespreker en deze

bijvoorbeeld - met het intuïtieve grafische ont-

gelijke hoeveelheden aan de slag te kunnen.

eer is uiteraard voorbehouden aan de man van

wikkelplatform uit de voeten kunnen, wordt de

Ook hier hebben de Cyber Phisical Systems van

het eerste uur: Dr.T.

deur opengezet naar tal van nieuwe applicaties.

Truchard een rol te vervullen: er zal op lokaal

Platformen en virtualisatie

Cyber Physical Systems

niveau, dus aan de nodes zelf het nodige voor-

“Wie van jullie heeft er een horloge om?”,

Je zou bijna vergeten dat we er al drie achter

werk gedaan moeten worden. Gedistribueerde

vraagt de dokter. Een ruime meerderheid van

de rug hebben. Maar de industrie heeft haar

systemen dus, die krachtig genoeg zijn om

de zaal doet zijn arm omhoog. “En wie heeft

pijlen toch gericht op een vierde revolutie: in-

grote hoeveelheden data te analyseren en be-

er een virtuele variant in zijn broekzak?” On-

dustrie 4.0. In een eerdere uitgaven van Vision

vindingen te presenteren. National Instruments

geveer evenveel handen gaan de lucht in.

& Robotics is het al eens genoemd. Belangrijke

heeft hiervoor diverse nieuwe producten op

Truchard loopt al de nodige jaartjes mee. En

constatering hier is dat de boodschap uit Han-

de markt gebracht die het onder de noemer

hoewel hij er bij de vinding van het eerste

nover ook de Verenigde Staten blijkt te hebben

Big Analog Data Solution Architecture aan de

horloge - ergens in 1500 - niet bij was, weet

bereikt en hij is Truchard allerminst ontgaan.

man brengt. Ook hier is volgens het bedrijf de

hij voor wat betreft de virtualisatie van instru-

“We timmeren al ruim zeven jaar aan de weg

grafische platformaanpak troef. Truchard: “De

menten als geen ander hoe de vork in de steel

met realtime systemen waarbij we berekenen,

hele grote series daargelaten, heeft customisa-

steekt. “Toen ik in de jaren zestig mijn loop-

besturen en communiceren centraal stellen en

tion zijn tijd gehad. Wie nu succesvol wil zijn,

baan begon, was instrumentatie eigenlijk het

naadloos integreren. Ik noem dergelijke syste-

werkt of op een platform, of werkt zelf aan een

volledige domein van radio en buizen. Het was

men Cyber Physical Systems omdat ze de vir-

platform. En voor Cyber Physical Systems blijft

de opmars van de transistor en de integrated

tuele wereld met de fysieke verbinden. Bij de

Graphical System Design het beste alternatief.”

circuits die daar in de jaren tachtig verandering

vierde industriële revolutie die zich momenteel

in bracht. Nu is de software die dicteert en is

voltrekt, maar ook bij ontwikkelingen als smart

vergaande virtualisatie een feit.” Na het hor-

grids en cities, zijn het deze programmeerbare

Trends 013

1. Op de expositievloer waren tal van noviteiten te vinden die met behulp van NI-software en hardware tot stand kwamen. 2. De Zeno robot wordt ingezet bij het werken met autistische kinderen. 3. Het sportpavililjoen bood diverse interactieve demo’s. 4. Een crash test dummy levert een schat aan Big Analog data op. 5. De beroemde parrot quadrokopter: één van de eerste serieuze drones voor de consument.

1.

2.

3.

4.

014 Trends

5.

HÉT ONAFHANKELIJKE VAKBLAD VOOR MACHINEBOUWERS, SYSTEM INTEGRATORS EN EINDGEBUIKERS VAN PRODUCTIELIJNEN IN DE MAAK-, AGRO- EN FOODINDUSTRIE. NEEM VANDAAG NOG CONTACT MET ONS OP VOOR EEN GRATIS ABONNEMENT.

Schrijf naar Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer | Bel met 06 17 44 38 16 | Email naar [email protected]

SELECTIE EN AANSCHAFPROCEDURE UNIVERSELE GEREEDSCHAPSWERKTUIGEN

Strategische inkoop als voorwaarde voor succes EEN GEREEDSCHAPSWERKTUIG KOOP JE NIET ELKE DAG. INVESTERINGEN IN ZOWEL TIJD ALS GELD ZIJN GROOT, EN HET IS DAN OOK ZAAK DAT DE MACHINE ZOVEEL MOGELIJK UREN DRAAIT. DIT VEREIST EEN GOEDE AFSTEMMING MET HET PRODUCTPORTFOLIO EN EEN GOEDE KWALITEIT. EN HOEWEL DE EISEN WAT DAT BETREFT VER

Een goed begin is het halve werk.

naar producten met een steeds

massief aluminium. Vergelijkbare

onderhoud. Dat is natuurlijk geen

Het is daarom belangrijk helder

complexere geometrie. In dit laat-

verschuivingen zie je ook ten aan-

houdbare situatie. Het geregeld

voor de geest te hebben wat de

ste geval kan een overweging zijn

zien van gietwerk en andere ma-

aanschaffen van nieuwe machi-

aanleiding is. Ofwel, waarom heb

van een vierassige naar een vijfas-

terialen. Daarnaast moet alles ef-

nes is volgens hem onvermijdelijk,

ik een nieuwe machine nodig? De

sige machine over te stappen, om

ficiënter en flexibeler. Bottlenecks

maar welke nieuwe aanwinst het

redenen voor uitbreiding of vervan-

zo het aantal opspanningen te re-

moeten worden verwijderd, en de

best voldoet, heeft alles te maken

ging van het machinepark kunnen

duceren. Enkele andere trends die

productie moet met behulp van

met welke van de voorgenoemde

velerlei zijn. Zo komt het vaak voor

aanleiding kunnen zijn voor de mo-

CAD/CAM en robotica 24 uur per

punten van toepassing is.

dat het bestaande productportfolio

dernisering van het machinepark,

dag, zeven dagen per week, kun-

groeit en dat er daarom machines

zijn de opkomst van monolitische

nen doordraaien. Dit heeft een zeer

Vooronderzoek

bij moeten komen, of machines

componenten,

24-uurs-productie

positieve impact op de kostprijs van

Het mag geen geheim zijn dat een

moeten worden vervangen door

en de voortschrijdende technische

het eindproduct. En als de produc-

gestructureerde aanpak een hoofd-

modernere varianten met een ho-

mogelijkheden van gereedschaps-

tievloer niet met de tijd meegaat

voorwaarde voor strategisch in-

gere capaciteit. Ook kan het zijn dat

werktuigen. In bepaalde sectoren

(bijvoorbeeld door de aanschaf van

koopbeleid is. Men kan een viertal

deze uitbreiding van het portfolio

zie je dat onderdelen steeds vaker

machines die zowel kunnen draaien

stappen onderscheiden die leiden

nieuwe producten omvat, die met

uit één stuk gemaakt worden. Wer-

als frezen), wordt de afstand met

tot selectie van de juiste machine.

het bestaande park niet gemaakt

den bepaalde onderdelen van vlieg-

de concurrent te groot. Door min-

Een middel voor het vinden van de

kunnen worden. Dit kan komen

tuigen vroeger nog uit gevormde

der betrouwbare machines haal je

aanleiding voor verandering is het

doordat materialen gebruikt wor-

platen vervaardigd om vervolgens

niet dezelfde nauwkeurigheid, heb

vooronderzoek. Het klinkt een beet-

den die een bedrijf voorheen niet

te worden samengeklonken, tegen-

je meer afkeur en staan de machi-

je als de omgekeerde wereld om

gebruikte, maar ook door de trend

woordig worden deze gemaakt uit

nes vaker stil door storingen of voor

aanleidingen voor veranderingen te

016 Metaal

Tekst: Liam Liamvan vanKoert Koert

UITEEN KUNNEN LOPEN, KOMEN DE INGREDIËNTEN VOOR EEN WIJS INKOOPBELEID VAAK OVEREEN.

zoeken, maar toch is het belangrijk

realiseren. Bedenk hierbij wel dat

gelden voor technieken als zinkvon-

gebruikt wordt, staat de ander stil.

periodiek een goede vinger aan de

elke sector zijn eigen eisen, bijvoor-

ken (al dan niet in combinatie met

Deze stilstand kost geld, helemaal

pols te houden, om te kijken of de

beeld ten aanzien van traceerbaar-

hardfrezen), EMC (geschikt voor

als ten gevolge van een storing of

staat van het machinepark nu en op

heid, kent. Voer tot slot periodiek

zeer hoge nauwkeurigheden en

onderhoud twee functies niet be-

termijn nog voldoet. Dient een aan-

een technologiescan van de eigen

harde materialen), additieve tech-

schikbaar zijn.

leiding zich spontaan aan, dan loop

productiemiddelen uit. Ben je nog

nologieën als Selective Laser Sinte-

je eigenlijk al achter de feiten aan.

up to date? In welke levensfase (in

ring (zeer complexe geometrie) en

Eisen en wensen

Stel je daarom de volgende vragen.

welke mate wordt het potentieel

al dan niet gecombineerde plaatbe-

Eenmaal voor een technologie ge-

Hoe zit het met mijn productportfo-

van de techniek uitgenut) bevinden

werkingstechnieken als ponsen en

kozen, is het zaak het eisen- en

lio? In welke fase van hun levens-

systemen zich? Het is verstandig dit

lasersnijden. Ook automatiserings-

wensenpakket op de rails te zetten.

cyclus bevinden de verschillende

eens per jaar te doen, om vervol-

producten zich? Weet wat er bij je

gens de bevindingen in een geza-

klanten speelt en wat ze op termijn

menlijke levenscycluscurve op te

van je verwachten. Een goede stra-

nemen.

Voer periodiek een technologiescan uit

tegie hierbij is het met de klant om de tafel zitten bij de oplossing van

Technologie

hun problemen. Niet alleen weet

Op basis van het vooronderzoek

eisen die uit het vooronderzoek

De vragen die je na de technolo-

je wat er aan zit te komen, je hebt

kan meestal al een keuze voor een

volgen, spelen hier een rol. Zo zijn

giekeuze kunt stellen, zijn uiter-

tevens en stem in hoe de te maken

bepaalde

gemaakt

sommige gecombineerde draai- /

aard afhankelijk van de gekozen

producten er het beste uit kunnen

worden. Zo kan een hogere nauw-

freesmachines gemakkelijker van

technologie, maar ook hier zijn er

zien. Hoe is mijn marktpositie ver-

keurigheid reden zijn het aantal

een automatische toe- en afvoer

voldoende algemene aanknopings-

volgens? Is er veel of weinig concur-

opspanningen te beperken door het

te voorzien dan anderen. En in het

punten. Op de eerste plaats is er het

rentie, en hoe zit het met omzetten

toepassen van meer assen en flexi-

geval van gecombineerde machi-

bewerkingsbereik van de machine.

en marges? Gok hierbij niet op één

biliteit de schaal doen doorslaan in

nes verdient de afweging tussen

Onderzoek hierbij hoe de reeks van

paard, maar probeer een gezonde

de richting van een gecombineerde

flexibiliteit en gebruik van functies

een leverancier is opgebouwd. Kan

markt- en dus risicospreiding te

machine. Vergelijkbare afwegingen

extra aandacht. Terwijl één functie

een leverancier een groot deel in

technologie

Metaal 017

de productie van het productfolio

mag duidelijk zijn dat in deze fase

aantal uit te voeren testen hierbij af

in de berekening ook zaken als fun-

voorzien, dan geniet dit met het

de eisen en wensen echt tot op de-

van de relatie met de leverancier en

datie, gereedschapskosten, plaat-

oog op standaardisatie de voorkeur.

tail niveau worden geformuleerd.

de ervaring van de klant.

singskosten door eventuele herin-

Niet alleen maakt dit het leven van

Dit moet ook wel, wil je in een later

de operator en andere betrokkenen

stadium een appels en peren verge-

Specificatie

verpakking en verzekering, mee.

een stuk eenvoudiger, ook kunnen

lijking voorkomen.”

Als het goed is, hebben voorgaande

Hier wordt onterecht nogal eens te

stappen geleid tot het aanvragen

licht over gedacht, terwijl wanneer

er over het algemeen hogere kor-

deling en transportkosten, inclusief

tingen bedongen worden. Hoeveel

Vergelijken

van een aantal veelbelovende of-

bij levering pas blijkt dat een fun-

assen (in het geval van draaien of

Precies weten wat je wilt is dus

fertes. Het wordt nu zaak om deze

datie niet voldoet, of een machine

frezen) heb ik vervolgens nodig,

essentieel. En als het eisenpakket

gedetailleerd te specificeren. Deze

niet in de beschikbare ruimte past,

en wil ik een goedkopere verticale

nauwkeurig is geformuleerd, wordt

specificatie gaat veel verder dan de

de kosten behoorlijk uit de klauwen

machine. Of wil ik, met het oog

het tijd te kijken wat er op de markt

hoofdkarakteristieken, maar omvat

kunnen lopen. Wijs tot slot een pro-

op spaanafvoer, toch een horizon-

verkrijgbaar is. In de vergelijkende

een volledige technische beschrij-

jectverantwoordelijke aan en zorg

tale machine? Wat is vervolgens

fase moeten de verschillende ma-

ving van de machine. In de inkoop-

voor training van zowel de opera-

het maximale werkstuk gewicht en

chineparameters op een rijtje ge-

order dient een verwijzing te zitten

tors, programmeurs en monteurs.

hoe moet de machineconstructie in

zet worden. Wat is het werkgebied

naar alle relevante documentatie.

Ook dit voorkomt fouten en maakt

elkaar zitten? Voldoet een gelast of

in zowel x-, y-, als z-richting? Hoe

Denk hierbij aan de aanbiedingen,

dat de nieuwe machine optimaal

gegoten bed, of heb ik liever po-

zien de NC-zwenktafel, spindel en

documentatie, tekeningen en cor-

kan worden ingezet.

lymeerbeton dat een veel grotere

gereedschapwisselaar eruit en wat

respondentie. Ook de CE-gegevens

demping heeft? Hoe moeten de

is de nauwkeurigheid? Zijn er bij-

dienen in de order te worden op-

Conclusie

geleidingen eruit zien? Wanneer je

zonderheden? Maak hierbij ook on-

genomen. Beschrijf de extra opties

Omdat er zoveel factoren zijn die

aluminium bewerkt, is snelheid een

derscheid of bepaalde kenmerken

en speciale wensen als een lekbak.

een strategische aanschaf tot een

belangrijke factor en zijn rolgelei-

standaard of optioneel zijn.” Staan

Neem ook de CNC-besturing mee.

succes maken, is het onmogelijk dit

dingen de voor de hand liggende

al deze zaken op een rijtje, dan is

Het is hierbij verstandig ook bij de

uit de losse pols te doen. Alles hangt

keuze. In het geval van titaan, dan

de volgende stap het samenstellen

fabrikant van de besturing de speci-

met elkaar samen en aan elke keu-

is een blokgeleiding weer geschik-

van een shortlist, waar per machine

ficaties en diverse opties op te vra-

ze zitten consequenties. Dit geldt

ter. En wat voor voorzieningen heb

wordt aangegeven hoe goed hij op

gen. Dit voorkomt verrassingen in

voor zowel het productportfolio als

ik nodig om de thermische stabili-

bepaalde punten aan het eisenpak-

een later stadium. Leg tot slot vast

voor het machinepark. Onderschat

teit te verbeteren? Moet het koel-

ket voldoet. De shortlist vervolgens

hoe het gaat met de voorafname

het belang van een grondige aan-

middel gekoeld worden en staat de

tot twee of drie machines beper-

en de definitieve afname. Dit omvat

pak dus niet. Voorgestelde methode

machine uit de tocht en uit de zon?

kend, wordt het tijd om te testen of

een groter aantal testen, waar niet

biedt hierbij houvast, voorkomt ver-

Vele vragen die een welafgewogen

enkele getallen inderdaad zo mooi

alleen geometrisch bijvoorbeeld

rassingen en stoomt je klaar voor

keuze mogelijk maken. In het ge-

zijn als dat de leverancier ze heeft

een eigen werkstuk wordt gecon-

een goede uitgangspositie, nu en in

val van draaien en frezen is er ook

opgeschreven. Voor het testen van

troleerd, maar ook geluidsmetingen

de toekomst.

genoeg te vragen over vermogen,

machines zijn diverse standaarden

en een betrouwbaarheidstest waar-

koppel en toerentalbereik. Zo heb je

beschikbaar. Zo wordt voor vijfas-

bij de machine voor een lange tijd continu draait. Pas als aan al deze

Een juiste aanschaf kan niet uit de losse pols

voorwaarde is voldaan, mag de afname in de werkplaats van de koper een feit genoemd worden.

Geld en verantwoordelijkheden voor titaan 20 – 4000 toeren nodig,

sig simultaan frezen een kegel

Een belangrijk punt is is natuurlijk

terwijl je bij aluminium over 20.000

gefreesd en de verkregen vorm

het budget dat voor het uitbreiden

toeren praat. Voeg toe de capaci-

gecontroleerd. Ook baannauwkeu-

of vernieuwen van het machinepark

teit van het gereedschapmagazijn

righeid en thermisch verloop beho-

beschikbaar is. Ben ook hier voor

(veel verschillende gaten betekent

ren tot de standaard te controleren

volledig en een volg de juiste volg-

bijvoorbeeld een groot magazijn),

parameters. Uitvoering kan, ideali-

orde van processtappen. Ga nooit

de

(Sc40,

ter in aanwezigheid van de koper,

onderhandelen voordat de specifi-

Sc50 of HSK koeling: probeer ook dit

door de leverancier worden uitge-

catie volledig is. Anders is er ruimte

te standaardiseren) en het meet-

voerd, of door de koper zelf. Uiter-

voor discussie gelaten, en dit kost

systeem (direct of indirect), en het

aard hangen grondigheid en het

in de regel geld. Neem daarnaast

gereedschapsopname

018 Metaal

VISION & ROBOTICS Dossier Life Sciences

Nanobots, hoe kleiner hoe fijner Innovative robot voor kankerbestrijding 019

Nanobots, hoe kleiner hoe fijner HET NICHEGEBIED VAN DE NANO-ENGINEERING WERKT MOMENTEEL HARD AAN DE VOLGENDE GROTE DOORBRAAK. IN DIT GEVAL KOMT DIE IN DE VORM VAN MINUSCULE ROBOTS DIE ZICH ZELFS IN DE KLEINSTE RUIMTES WETEN TE MANOEUVREREN.

020 Dossier Life Sciences

Zomaar een idee: microscopisch kleine, zichzelf voortbewegende robots

moet gaan vinden, drijft hij hoogstwaarschijnlijk rond in een vloeistof.

die in het menselijk lichaam op patrouille gaan. Ze geven op de juiste plek

Dit kan bloed zijn, maar ook de zuren in de maag of andere ingewanden.

het juiste medicijn, boren zich een weg door schadelijke verkalking en

En wat is nu een betere manier om een apparaat in een vloeistof voort

voeren zelfs kleine chirurgische ingrepen uit. We hebben het dan over een

te bewegen dan het gebruik van bellen? Door af te kijken van de onder-

leger van altijd oproepbare biologische contractors, die altijd klaar staan

zeebootjes waaraan kinderen in bad zoveel plezier beleven, heeft Wang

een reparatietje aan een stukje weefsel uit te voeren of verbroken verbin-

buisvormige nanobots ontworpen die waterstofgassen genereren. Er zijn

dingen weer weten te fixen. Een ander ideetje: een horde minuscule stof-

genoeg belletjes om de microbootjes aan te drijven en het hele lichaam

zuigers die zijn geprogrammeerd om een olievlek efficiënt te absorberen,

door te komen. De doktoren sturen ze op pad dankzij een laag magnetisch

voordat de inheemse dierensoorten en de lokale omgeving onherstelbare

materiaal in het buisje dat de zorgverleners in staat stelt om ze met een

schade is toegedaan. Of wie weet zijn ze getraind om een biologische

staafje naar de juiste plek te slepen. Zonder een snee te hoeven maken,

of chemische aanval te neutraliseren door het gevaar eerst detecteren,

zetten ze de robots aan het werk. “Als nano-engineer maak je kleine

om zenuwgassen en gif vervolgens af te breken. Dit is de belofte van

machines in plaats van grote”, uit Wang een understatement die bij zijn

nanotechnologie. En hoewel de voorbeelden spraakmakend zijn, is het

vakgebied lijkt te horen. Terwijl het meeste werk zich momenteel con-

vooralsnog niet meer dan een belofte. Er is namelijk maar een handjevol

centreert op de medische potentie van deze machines, kan hun impact

onderzoeksprogramma’s dat zich bezighoudt met de intrigerende wereld

uiteindelijk enorm zijn, met toepassingen die zich ver voorbij het mense-

van deze minirobots. Maar het handje vol programma’s dat er is, verlegt

lijk lichaam bevinden. Het team van Wang werkt samen met de overheid

wel telkens de grenzen van de kleine mogelijkheden.

bijvoorbeeld aan een nanobot die aan het werk zal gaan in waterbronnen die zijn geïnfecteerd met zenuwgassen als sarin, uiteraard met als doel

In het Massachusetts Institute of Technology heeft Robert Langer nano-

de boosdoener op te speuren en te neutraliseren voordat deze schade

deeltjes ontworpen die een effectieve transporteur van krachtige chemo-

kan berokkenen.

therapiestoffen blijken te zijn. In een kleine test waaraan een 17 patiënten met prostaatkanker meededen, bezorgde zijn kleine robots het medicijn

Voor wat betreft de wat meer commerciële toepassingen kunnen nano-

veel preciezer aan de kankercellen dan dat de traditionele intraveneuze

bots worden ingezet om naar het binnenste van de aarde worden ge-

methode dat deed. Het succes inspireerde Langer’s groep om uitgebreide

stuurd, op zoek naar olie of andere waardevolle mineralen en natuurlijke

toedienapplicaties beter te bestuderen. Ze ontwikkelde hiertoe een apo-

bronnen. De truck zit hem dan in het aanleren de juiste stoffen te ‘ruiken’

theek-op-een-microchip-strategie die medicijnen en andere therapeuti-

die hen op het juiste pad kunnen zetten. Op een zelfde manier kunnen

sche hulpstoffen op gezette tijden of op aanvraag leveren, waarbij de

ze gebieden onderzoeken die te gevaarlijk zijn voor mensen. De oceaan-

besturing middels een smartphone plaatsvindt. “Het is net zoiets als het

bodem bijvoorbeeld. Of de diepste gebieden in de ruimte. Je zou haast

openen van een garagedeur met behulp van een radiosignaal”, legt Lan-

zeggen dat de plekken waar de nanobots aan het werk kunnen alleen

ger uit. “Het signaal zorgt ervoor dat dekseltjes op de bronnen opengaan

beperkt wordt door de fantasie van de ontwerpers. “Als het om nano-

en de medicijnen vrijkomen.” In een proef met een dergelijke chip in

engineering gaat, heb ik de laatste vijf jaar ontzettend veel vooruitgang

Denemarken kwam bij een groep vrouwen met succes een medicijn voor

gezien”, zegt Wang. Het is onwaarschijnlijk dat deze vorderingen zullen

osteoporosis vrij. Het niveau van toediening kwam overeen met die van

stagneren, zelfs al wordt er slechts nanostapje voor nanostapje gezet.

dagelijkse toediening middels een injectie. Langer denkt dat de techniek uiteindelijk zal leiden tot slimmere transmissieroutes voor het toedienen van verschillende medicijnen, inclusief insuline of anticonceptiemiddelen.

De grootste uitdagingen bij nanobots is ze laten bewegen Hij is niet de enige die de Fantastic Voyage tot realiteit maakt. Joseph Wang en zijn collega ingenieurs van de Universiteit van California in San Diego zijn gefocust op het overwinnen van de grootste uitdagingen als het gaat om nanorobots: ze laten bewegen. Het is een elementair probleem, maar, gezien de gevoelige organische omgeving waarin deze robots zich zullen begeven, niet een met eenvoudige oplossing. Voor deze robots zijn er geen batterijen of brandstoftanks. Dergelijke energiebronnen zijn te giftig, te groot en hebben een te korte levensduur voor het soort werk waarvoor wetenschappers ze willen inzetten. Het dilemma bracht Wang terug naar de basis. Als een nanobot zijn weg in het menselijk lichaam

Dossier Life Sciences 021

Slimme combinatie microscopietechnieken DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT EN SPINOFF-BEDRIJF DELMIC HEBBEN EEN MICROSCOPY TODAY INNOVATION AWARD 2013 ONTVANGEN VOOR HUN COMBINATIE VAN FLUORESCENTIEMICROSCOPIE EN ELEKTRONENMICROSCOPIE IN ÉÉN APPARAAT. MET DIT ZOGENOEMDE ‘SECOM-PLATFORM’ WORDT HET MOGELIJK OM VERSCHILLENDE SOORTEN INFORMATIE, MET NAME VAN CELLEN, SAMEN TE VOEGEN, ZODAT EEN COMPLETER BEELD ONTSTAAT VAN ZOWEL DE WERKING ALS DE STRUCTUUR VAN DE CEL. DE INNOVATION AWARDS WORDEN JAARLIJKS IN DE VERENIGDE STATEN UITGEREIKT DOOR HET GEZAGHEBBENDE WETENSCHAPPELIJKE BLAD MICROSCOPY TODAY.

022 Dossier Life Sciences

De methode correlative light

nende Elektronen Microscoop

and electron microscopy (CLEM)

uitgerust met een omgekeerde

is relatief nieuw en combineert

fluorescentiemicroscoop. Met de

de voordelen van twee belang-

nieuwe geïntegreerde micros-

rijke

microscopietechnieken:

coop kan een wetenschapper

fluorescentie- en elektronenmi-

gemakkelijk switchen tussen

croscopie. Daarmee kunnen we-

(beelden van) elektronenmi-

tenschappers in principe twee

croscopie en fluorescentiemi-

soorten informatie, van bijvoor-

croscopie van hetzelfde gebied

beeld een cel of weefsel, in één

van een sample.

plaatje samenvoegen.

Het platform kan volgens de (over

ontwikkelaars gemakkelijk wor-

biologische functies) kan met

den geïntegreerd in de bestaan-

de

Functionele

informatie

fluorescentiemicroscoop

de SEM-onderzoekspraktijk en

worden gevonden en structurele

biedt alle mogelijkheden van

informatie (hoe zit het fysiek in

high-end

elkaar) met de elektronenmi-

copie. De twee microscopen

croscoop. Helaas was de toepas-

worden met een precisie van

sing van CLEM technisch nog een

beter dan 1 micrometer (on-

zeer moeilijke aangelegenheid,

geveer 1/20ste van de dikte

mede omdat er tot nu toe met

van een haar) uitgelijnd, waar-

twee verschillende apparaten

door eenvoudig een heel hoge

en opstellingen moest worden

nauwkeurigheid in het combi-

gewerkt. Het te onderzoeken

neren van beelden kan worden

sample moest dan overgezet

bereikt. De toepassing van het

worden, wat zeer tijdrovend is

SECOM-platform ligt vooral in

en bovenal minder precies en

de life sciences, zoals het biolo-

kans geeft op schade aan het

gisch onderzoek aan weefsels.

sample.

SECOM-platform

Een andere mogelijkheid is het

van Delmic en de Technische

in beeld brengen van virus- of

Universiteit Delft verbetert dit

bacteriële infecties.

Het

sterk. Hierbij wordt een Scan-

fluorescentiemicros-

Innovatieve robot voor kankerbestrijding In het Wiener Neustädter Zentrum für Ionentherapie und Forschung

met alweer een belangrijke bouwsteen voor het nieuwe kankerbehande-

gaat het met reuzensprongen vooruit. Sinds kort is aan een lange

lingscentrum. “Het is zeer indrukwekkend dat – en dit geldt ook voor het

lijst unica de eerste positioneerrobot – een speciaal voor MedAustron

technische hart van MedAustron: de medische deeltjesversneller – alles zo

ontwikkelde innovatie - aan toegevoegd. De robot zal later worden in-

snel te zien groeien. Hier zetten alle betrokkenen een werkelijk grootse

gezet om patiënten tot op de millimeter nauwkeurig te positionering

prestatie neer. Er wordt namelijk niet gewerkt met apparatuur die op de

tijdens een nieuwe, zeer precieze bestralingsbehandeling.

plank klaar ligt voor gebruik, maar met legio hoogstinnovatieve nieuwe onderdelen waarmee totaal nieuwe wegen worden bewandeld.”

Als spin-off van de experimenten in Cern, wordt in Wenen aan een zeer

Voor wat betreft de robot: deze kent zeven graden van vrijheid. Hierdoor

bijzonder centrum gebouwd. MedAustron wordt het modernste instituut

wordt het mogelijk om de voordelen van de ionentherapie nog beter te

voor Ionentherapie en onderzoek in Europa. Patiënten worden er met kool-

benutten. De speciale montage van het systeem aan het plafond van de

stofionen of protonen bestraald. Het is de bedoeling dat in 2015 de eerste

ruimte staat het gebruik van een extreem snel monitorsysteem toe, welke

bestraling zal plaatsvinden. Vanaf dan moeten jaarlijks zo’n 1400 mensen

de positie van de patiënt 500 keer per seconde controleert en zo nodig

van deze topklasse behandelmethode profiteren.

corrigeert.

Eén van de stukken techniek die nodig is voor de behandeling is in samen-

“Dit complexe positioneringssysteem is een belangrijke mijlpaal in de ont-

werking met Buck Engineering ontwikkeld. Het betreft een zeer bijzondere

wikkeling van MedAustron. Met gepaste trots mogen we stellen dat we

positioneerrobot die in feite een gemodificeerde industriële robot is. Het

hier wereldwijd koploper zullen zijn als het gaat om de behandeling van

eerste systeem werd onlangs na een succesvol verloop van vele strenge

kanker middels ionentherapie”, licht bedrijfsleider Dr. Bernd Mößlacher toe.

testen in de bestralingsruimte van MedAustron ingebouwd. Binnenkort

Eind 2015 zal het robotsysteem eindelijk zijn eerste patiënten positioneren.

zullen alle vier de bestralingsruimte (waarvoor er drie voor de behandeling

Tot die tijd wordt onder hoge druk aan de opbouw van de deeltjesversnel-

van patiënten en één voor onderzoeksdoeleinden bestemd is) met het

ler en de inbouw van bijbehorende medische apparatuur gewerkt. Voor-

positioneersysteem zijn uitgerust. Het wordt daarmee mogelijk patiënten

alsnog lukt dit binnen de gestelde tijd en binnen het beschikbare budget.

tot op een halve millimeter nauwkeurig ten opzichte van de therapeutische

Dr. Thomas Friedrich van MedAutrin besluit: “Elke ingezette euro is hier een

straal te positioneren en zo een tumor zeer precies te behandelen.

goede investering. Het gaat namelijk om het welzijn van patiënten in hun

Klaus Schneeberger, voorzitter van de MedAustron organisatie is verheugd

strijd tegen de veranderlijke ziekte kanker.”

CONTACTLOZE INDUCTIEVE ENCODER Absoluut slijtagevrij dankzij een contactloos meetprincipe Robuust en volledig afgegoten IP67/IP69K behuizing (binnenkort ook in volledig kunststof) Flexibele procesaansluitingen zoals SSI, IO-Link, RS485, Modbus RTU, 4…20 mA en 0…10 V

www.turck.com

Hoogste nauwkeurigheid en storingsongevoeligheid

Met deze QR-Code ontvangt u verdere informatie

Aanzienlijke typereductie mogelijk door programmeerbaarheid en montage op assen tot 20 mm Met name geschikt voor toepassing in Food & Beverage, Mobile Equipment en Machinebouw

Sense it! Connect it! Bus it! Solve it! S0558_NL_185x91+3mm_Vision&Robotics_QR24.indd 1

Turck B.V. Ruiterlaan 7, NL-8019 BN Zwolle Postbus 297, NL-8000 AG Zwolle Tel. +31 38 4 22 77 50 Fax +31 38 4 22 74 51 Email [email protected] internet www.turck.com

8.8.2013 14:23:25

Dossier Life Sciences 023

Kennis van de Europese Richtlijnen DE PRAKTIJKERVARINGEN ALS CE-CONSULENT VAN DE AFGELOPEN TWINTIG JAAR HEBBEN MIJ ER TOE AANGEZET OM TE STARTEN MET EEN REEKS ARTIKELEN OVER DE PRAKTIJK VAN DE NALEVING VAN DE EUROPESE RICHTLIJNEN VAN NEDERLANDSE EN BUITENLANDSE MACHINEFABRIKANTEN. BIJ DE MACHINEFABRIKANTEN WIL IK DAN OOK DE BEDRIJVEN REKENEN, DIE MACHINES / INSTALLATIES OF PRODUCTIELIJNEN IN EIGEN BEHEER BOUWEN. DIT OMDAT ER OOK BIJ GEBRUIKERS VAN MACHINES VEEL ONBEGRIP IS OVER VAN WAT ER NU PRECIES VEREIST IS. Kennis ten aanzien van Europese regelgeving lijkt steeds minder te wor-

Misschien zijn er lezers van dit artikel die nu al vraagtekens hebben in

den. Jammer genoeg zijn daar geen cijfers over bekend en is dit puur

hun ogen. Waar heeft hij het nu over? Wat bedoelt hij? Dus is het voor de

gebaseerd op eigen waarnemingen. In een reeks van artikelen wil ik mijn

begripsvorming misschien goed om eens duidelijk te maken waarover

praktijkervaringen van de afgelopen twintig jaar delen met u delen. Ieder

we willen praten.

artikel zal toegespitst zijn op een bepaald onderdeel van de verplichtingen / eisen van de Europese regelgeving. En omdat we met elkaar in

Als we het over de Europese regelgeving en het hanteren van geharmo-

hoofdzaak praten over machines of installaties, zal de Machinerichtlijn

niseerde Europese normen hebben, dan is het belangrijk dat we weten

een rode draad door de artikelen heen zijn.

waarom deze regelgeving en normen zijn ontstaan. Daarom gaan we terug naar het begin. Voor jongere technici een leermoment en voor de

Dit eerste artikel gaat over de kennis van richtlijnen en normen. In de

ouderen misschien een “oh ja” moment. Maar laten we hopen dat het

praktijk zien we vaak dat bedrijven tot een bepaald kennisniveau ge-

voor iedereen leerzaam is.

omdat er een medewerker, die veel kennis had van de regelgeving, ver-

Als we spreken over het ontstaan van de Europese Richtlijnen dan moeten

trokken is. Of omdat men van mening is dat er te veel kosten verbonden

we terug naar de vorige eeuw. Vanaf de vijftiger jaren (1951 Parijs_1957

zijn aan de naleving van de Europese Richtlijnen. In de praktijk zien we

Rome) zijn er gesprekken geweest tussen de lidstaten van de Europese

dat mensen allerlei verschillende beweegredenen (geen tijd, geen geld,

Unie (toch nog Europese Economische Gemeenschap _ EEG) over harmo-

geen kennis) hebben om iets niet te doen. Veel oudere technici ken-

nisatie van regelgeving binnen Europa. In principe lagen er twee redenen

nen als je over machineveiligheid praat de begrippen, maar hebben in

aan deze besprekingen ten grondslag. Als eerste de vreemde toestand

de loop der jaren zo hun eigen interpretaties van de regeltjes gemaakt.

dat elk land in Europa voor allerlei producten hun eigen keurmerken ken-

Soms zulke interpretaties dat het uiteindelijke doel uit het oog verloren

den. Hierbij moet men bijvoorbeeld denken aan keurmerken als Kema

is. Bij jongere technici is het begrip Europese richtlijnen en normen meer

Keur, VDE keur, BSI voor allerlei elektrische materialen. Een fabrikant die

iets waar ze wel eens tijdens hun opleiding over gehoord hebben. Echter

elektrische materialen verkocht moest in elk land apart zijn producten la-

kennis van de inhoud en de consequenties voor de machines die zij ont-

ten keuren. Natuurlijk vond iedereen dat onzin. Dit moest beter en anders

werpen ontbreekt hen.

kunnen. Dus een roep om harmonisatie. Tweede aanleiding was dat men tot de ontdekking gekomen was dat door bedrijfsongevallen de kosten

024 Robotveiligheid

Tekst: Door Bert Stap

komen zijn. Hierbij lijkt het dat men ergens de boot heeft gemist. Soms

van ziekteverzuim binnen de Europese Unie erg hoog waren maar ook dat

steld werden en dat alles verder technisch in geharmoniseerde normen

er veel bedrijfsongevallen gebeurden met machines. Het was dus nodig

vastgelegd moest worden. Als voordeel zag men dat over een algemene

om ook hier tot geharmoniseerde machineveiligheidsregelgeving te ko-

richtlijn eerder overeenstemming bereikt zou kunnen worden. Velen heb-

men. Zowel het eerste als het tweede argument was aanleiding om de

ben in de loop der jaren het veralgemeniseren van de richtlijnen ver-

weg in te slaan naar de geharmoniseerde Europese regelgeving. Uitein-

wenst en als een extra zware last ervaren. Door het veralgemeniseren

delijk resulteerde het overleg in het vastleggen van de vier vrijheden: vrij

van bijvoorbeeld de Machinerichtlijn gelden er opeens dezelfde eisen

verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal. Een mooi begrip

voor een hele kleine machine als voor een grote productielijn. Gevolg

voor een Europa zonder grenzen.

hiervan is dat de fabrikant van de kleine machine een zelfde procedure moet volgen als de fabrikant van kapitaal goederen. Hiermee werd, zeker

De eerste stappen die men nam was om een gezamenlijke wetgeving

voor het gevoel van de kleinere machinebouwers (vooral zij die dan ook

te krijgen in de verschillende lidstaten. Dit betekende het opstellen van

nog in de speciaal machines zaten), een te zware last op hun schouders

richtlijnen (voor een goed begrip: dit zijn Europese wetten die elke lid-

gelegd. En in grote lijnen hebben zij ook gelijk. Als men procentueel kijkt

staat later weer in zijn eigen wetgeving moest implementeren). Jammer

naar de kosten die men kwijt is voor de “CE werkzaamheden” van een

genoeg was men overeengekomen dat richtlijnen door de lidstaten met

kleine tot middelgrote machine spreekt men over een aanmerkelijk ho-

volstrekte unanimiteit aangenomen moesten worden. Dit betekende dat

ger percentage van de kostprijs dan bij een grote machine. Misschien is

ieder puntje tot in detail uitgewerkt moest worden. Bijzonder tijdrovend

dit dan ook direct de reden dat veel kleinere machinebouwers of fabri-

en was het laten verschijnen van een richtlijn een gebed zonder eind. In

kanten van eenvoudige of speciaal machines de naleving van de Machi-

de zeventiger jaren van de vorige eeuw verschenen de eerste richtlijnen

nerichtlijn met een korreltje zout nemen. Maar goed daarover in de latere

waaronder de alom bekende Laagspanningsrichtlijn 73/23/EG. Op het

artikelen meer.

moment dat de richtlijnen unaniem aangenomen werden, waren ze echter al weer bijna achterhaald door de voortschrijding van de techniek.

In 1989 verschenen de eerste nieuwe aanpakrichtlijnen waaronder ook

In de tachtiger jaren (1985) heeft men daarom ook geconcludeerd dat

de bekende eerste Machinerichtlijn 89/392/EG. Deze Machinerichtlijn

het roer om moest. Het vroeg om een andere aanpak. Sindsdien kennen

was vanaf 1 januari 1993 van kracht en trad definitief 1 januari 1995

we de term Nieuwe Aanpakrichtlijnen. Voordeel (sommige twijfelen hier

in werking. Vanaf die datum moesten alle machines voldoen aan deze

sterk aan) van deze richtlijnen was dat de richtlijnen algemener opge-

richtlijn en voorzien zijn van een CE-markering. In de jaren voor de inwer-

Robotveiligheid 025

kingtreding kwamen er allerlei aanvullingen op de eerste Machinericht-

en het uitleggen van de wetgeving in eigen voordeel Op zich is het on-

lijn om bepaalde machines ook onder de richtlijn te laten vallen (of juist

derwerp deelmachines al voldoende om een artikel over te schrijven (in

niet) of bepaalde details verder uit te werken. Uiteindelijk resulteerde dat

2009 is over dit onderwerp een artikel van mijn hand gepubliceerd onder

in meerdere richtlijnen die in 1998 samen gebundeld werden de codifi-

de titel “voltooid of niet voltooid” Vision & Robotics 1 / 2010).

catierichtlijn 98/37/EG. Voor de meeste mensen is dit dan ook de meest bekende Machinerichtlijn.

In het kader van de Machinerichtlijn is de fabrikant verplicht om te voldoen aan een aantal gestelde minimum eisen (bijlage I van de machi-

De Machinerichtlijn was van toepassing voor alle machines maar gaf de

nerichtlijn). Tenminste, indien van toepassing. Deze eisen zijn grofweg

fabrikant ook de gelegenheid om een deelmachine te leveren, een zo-

op te splitsen in technische en informatieve eisen. Technische eisen zijn

genaamde 2B machine, met een fabrikantenverklaring (2B verklaring).

bijvoorbeeld afschermingen, sterkteberekeningen, bescherming tegen

Belangrijkste daarbij was dat de deelmachine bedoeld was voor in- en

allerlei mogelijke risico’s en gevaren, elektrische veiligheidscomponen-

of samenbouw met andere machines. De eisen die aan een deelmachine

ten of veiligheids- en noodstopschakelingen. Informatieve eisen zijn bij-

gesteld werden waren minder streng. Gevolg was dat in de praktijk er

voorbeeld het vermelden van bepaalde informatie op de machine zoals

allerlei mogelijke varianten bedacht werden om maar gebruik te kun-

een typeplaat met fabrikanten met daarbij de machinegegevens. Maar

nen maken van deze leveringsmogelijkheid. Zo was er in de negentiger

ook bepaalde veiligheidspictogrammen, om de gebruiker ergens voor te

jaren een handelshuis, dat standaard transportbandjes ging verkopen

waarschuwen of bepaalde handelingen te verbieden, zijn informatieve

zonder een elektrische aansluiting (lees aansluitsnoer). Omdat de trans-

oplossingen. Daarbij is dan de belangrijkste informatieve eis de gebruiks-

portbandjes niet konden werken zonder elektrische aansluiting was het

aanwijzing die bij de machine opgesteld moet worden. In de eis 1.7.4. van

dus volgens hen een deelmachine. Zo ontstond er een beweging waarbij

de bijlage I van de Machinerichtlijn wordt er duidelijk aangegeven welke

hele grote machines en installaties (denk aan robotinstallaties) geleverd

informatie in een gebruiksaanwijzing vermeldt moet worden. Maar juist

werden als een deelmachine omdat de fabrikant ze leverden zonder vei-

deze eis is voor veel mensen een “steen des aanstoots” geworden. Een

ligheidsafschermingen. Hun motto was dat ze op die manier geen veilige

veel gehoord argument is: “waarom veel tijd en kosten besteden aan iets

machine konden leveren en de veiligheid van de machine uiteindelijk in

dat toch door niemand gelezen wordt”. Gevolg is dat sommige machine-

de handen van een ander lag. Hiervoor konden zij dan niet verantwoorde-

fabrikanten één of ander flut documentje in elkaar flansen en elke ma-

lijk zijn. Handige CE-consulenten (ook ik) waren sterren in het bedenken

chine voorzien van een slechte kopie of een slechte variant van dit stan-

van dit soort constructies. Gevolg was wel dat er uiteindelijk iemand ver-

daard document. Een leuke praktijkervaring is het dat wij bij het lezen

antwoordelijk moest zijn of worden voor de totale installatie. Vaak werd

van een gebruiksaanwijzing al snel een indruk krijgen van de naleving

dit de eindgebruiker, die daarvoor dan meestal de nodige deskundigheid

van de regelgeving door de fabrikant. Als het document begint met het

moest inhuren. Eigenlijk mogen we hier best spreken van misstanden

opsommen van allerlei machinegegevens (machinenummers, bouwjaar)

Het hanteren van de geharmoniseerde normen geeft een vermoeden van overeenstemming

026 Robotveiligheid

die niet bij de desbetreffende machine horen dan hebben wij als consu-

Sinds het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw zijn er dan ook veel

lenten weer een aanleiding om nog kritischer naar de machine te kijken.

normen verschenen. Ondertussen zijn we zover dat er van verschillende

Een nog veel groter hangijzer is de verplichting dat de gebruiksaanwijzing

normen al een nieuwere versie beschikbaar is of dat een norm vervan-

opgesteld moet worden in de taal van het land waarin de machine ge-

gen is door een andere norm. Normen zijn te verdelen in drie soorten

leverd wordt. In de loop der jaren heb ik fabrikanten over deze eis horen

normen: namelijk de A, B en C normen. De A-normen zijn algemene nor-

steunen en kreunen. Vertaalkosten, niet normaal. Daarom krijg je soms

men en gelden voor alle machines. De B-normen zijn algemene normen

prachtige gebruiksaanwijzingen die men zelf in de betreffende taal heeft

voor een bepaald deel van de machine (denk bijvoorbeeld aan de elek-

geschreven. Ik zal hier geen voorbeeld geven van de prachtige volzin-

trische installatie van de machine_NEN-EN-IEC-60204/1). De B-normen

nen die wij soms in onbegrijpelijk Engels of Duits voorbij zien komen.

moet men toepassen indien deze van toepassing zijn. Bij een volledig

Hier moet ik even een anekdote vertellen. Ooit was er een vertaling die

pneumatisch werkende machine heeft men bijvoorbeeld niets te maken

gemaakt was door een beëdigde vertaler (bleek een vertaalster te zijn) die wel de betreffende taal goed beheerste maar die niet goed op de hoogte was van de geldende technische terminologie. Gevolg was dat bij een vertaling van de montage van een breekpen, die als borging gebruikt moest gaan worden er kwam te staan dat men iets (ik zal het niet na-

Eisen zijn grofweg op te splitsen in technische en informatieve eisen

der omschrijven) in een gaatje moest stoppen. Leesvoer voor mannelijke techneuten?

met de normen op het gebied van de elektrische veiligheid. Andersom geldt dan natuurlijk ook dat men als er geen pneumatiek op een machine

Om de vertaalkosten te drukken heeft men ook weer allerlei uitvluchten

aanwezig is men de norm voor pneumatische systemen niet behoefd toe

verzonnen. Die uitvluchten zijn vooral gebaseerd op het waarom bepaal-

te passen. De C-normen zijn specifieke normen voor een bepaald soort

de delen van de informatie dan niet vertaald zouden moeten worden. Ik

machine of een bepaalde machinegroep (bijvoorbeeld transporteurs).In

hoop op het fenomeen “gebruiksaanwijzing” in een later artikel terug te

principe kan men stellen dat men technisch gezien het meeste aan een C

komen. Wel is het goed hier al op te merken dat ook bij het aankopen

norm heeft. In de C-normen kan men namelijk veel meer concrete veilig-

van machines van buitenlandse leveranciers opgelet moet worden. Soms

heid technische aandachtspunten en oplossingen vinden. De C-normen

wordt er door de leverancier de indruk gewekt dat de koper voor een

zijn over het algemeen een goede informatieve bron als men voor een

vertaling van de gebruiksaanwijzing moet betalen en dus de keuze heeft

bepaalde machine een inventarisatie maakt van de veiligheidsaspecten .

om wel of niet de gebruiksaanwijzing in een vreemde taal te accepteren.

Het hanteren van de geharmoniseerde normen geeft zoals in de richt-

Hiervoor moeten we waarschuwen want we spreken hier namelijk over

lijnen wordt aangegeven een vermoeden van overeenstemming. Echter

een verplichting van de fabrikant. Hiermee wordt ook weer direct duide-

het hanteren van de geharmoniseerde normen is geen verplichting. Wel

lijk hoe slecht ook kopers op de hoogte zijn van de Europese regelgeving.

geldt er de verplichting dat als men een norm niet wil hanteren dat men

In de meeste inkoopopdrachten kom je wel netjes de volzin tegen dat de

een gelijkwaardig veiligheidsniveau realiseert. Als de fabrikant wel nor-

machine volledig moet voldoen aan “CE”. Als er echter in de organisatie

men hanteert dat is hij verplicht om die normen te vermelden op de EG

niemand is die kan beoordelen of de fabrikant ook netjes onder “CE”

Verklaring van Overeenstemming. In de loop der jaren zijn er ook fa-

levert, dan heeft die zin ook betrekkelijk weinig waarde.

brikanten geweest die het heel interessant vonden staan om een hele

In dezelfde periode verschenen ook de eerste richtlijnen die de veilig-

batterij normen op de verklaring te vermelden. Op de Veluwe zeggen

heid op de werkvloer moesten harmoniseren. De meest bekende richtlijn

ze dan: “Stoat dat effe wies, joh”. Gevolg was dat je soms normen tegen

is de kaderrichtlijn veiligheid 89/391/EG. Deze richtlijn met een aantal

kwam op een verklaring die absoluut niet van toepassing zouden kun-

onderliggende bijzondere richtlijnen kennen wij als onze ARBO wetge-

nen zijn voor de betreffende machine. Denk bijvoorbeeld eens aan een

ving. Voorbeeld van een onderliggende bijzondere richtlijn is de Richtlijn

norm voor textielmachines die gebruikt wordt op een EG-verklaring van

Arbeidsmiddelen 89/655/EG met daarin eisen aan de veiligheid van ar-

Overeenstemming van een grasmaaier. Als u denkt dat ik nu overdrijf

beidsmiddelen. Deze richtlijn heeft vooral betrekking op de arbeidsmid-

dan zou ik u eens willen vragen om eens heel kritisch te kijken naar

delen die door de werkgever ter beschikking worden gesteld. Voorde

de EG-verklaringen van Overeenstemming die u binnenkrijgt en eens de

goede orde: ook machines zijn arbeidsmiddelen. Omdat de Machinericht-

moeite te nemen om even na te zoeken op de site van het NEN waar

lijn alleen van toepassing is op machines die na 1 januari 1995 geleverd

deze norm betrekking op heeft. Misschien krijgt u dan ook een andere

zijn of die na die datum ingrijpend zijn gewijzigd is de Machinerichtlijn

indruk van uw leverancier. Wel moet het duidelijk zijn de controlerende

niet van toepassing op oudere machines. Door de Richtlijn Arbeidsmid-

instanties aan de hand van de opgegeven normen controles uit mogen

delen (in Nederland opgenomen in de ARBO wetgeving, hoofdstuk 7 van

voeren of deze normen ook daadwerkelijk toegepast zijn. Wat voor indruk

het Arbeidsomstandighedenbesluit) moeten machines van voor 1 januari

geeft het als ze iets tegenkomen dat niet van toepassing is. Even een tip:

1995 voldoen aan een bepaald minimum veiligheidsniveau. Dit niveau

Vermeld alleen de normen die van toepassing zijn en die u daadwerkelijk

ligt over het algemeen lager dan de eisen die aan nieuwe machines ge-

ook gebruik.

steld worden. Anno 2013 hebben we te maken met de Machinerichtlijn 2006/42/EG. Maar omdat de richtlijnen zoals gezegd algemener opgesteld werden

Deze richtlijn is eind december 2009 van kracht geworden. In het kader

moest er veel geregeld worden via de geharmoniseerde EU normen .

van deze Machinerichtlijn zijn er ook weer diverse normen aangepast.

Robotveiligheid 027

Ook hebben we te maken gekregen met andere principes voor het ont-

genoeg fabrikanten van machines die het niet zo nauw nemen met het

werpen van veiligheids- en noodstopsystemen. Ook dit zal in een artikel

naleven van de richtlijnen en voorschriften. Dat mag gezien worden als

verder uitgewerkt worden.

een praktijkconstatering. Hoe kom ik daarbij? Vooral door de ervaringen die wij als consultants hebben bij het begeleiden van projecten. Hierbij

Nog even een paar praktijkervaringen zoals de EG- Verklaringen van

mogen we soms in de keuken kijken van de betrokken machinebouwers.

Overeenstemming waarop de fabrikant rustig vermeldt dat de Machine-

Wat is de oorzaak van het gebrek aan kennis van regelgeving en nor-

richtlijn 98/37/EG anno 2013 van toepassing is. Meestal blijkt dan even

men? Ik heb hier ook al diverse keren in columns over geschreven. Maar

later bij de vermelding van de gebruikte normen dat men alleen maar

als ik naar de afgelopen twintig jaar kijk dan is volgens mij één van de

voortborduurt op vergane en achterhaalde kennis. Bij deze fabrikanten

belangrijkste oorzaken het feit dat we steeds meer en meer regelgeving

stuit je ook op onbegrip als je valt over een EG-verklaring van Overeen-

gekregen hebben. De complexiteit rond het onderwerp machineveilig-

stemming die getekend is op een bepaalde datum in het jaar 2002.

heid is ontstaan door de diversiteit aan richtlijnen en normen. Twintig jaar

Welke afwijkingen komen we nu in de praktijk het meest tegen. Mag ik

geleden toen ik als zelfstandig CE consulent (toen alleen op het gebied

even opsommen:

van de Machinerichtlijn) begon heb ik tegen mijn vrouw gezegd dat ik

•

EG- Verklaringen van Overeenstemming die niet voldoen.

verwachte dat in 1996 iedereen op de hoogte zou zijn van de regelgeving

•

Gebruikswijzingen die niet voldoen. Incompleet zijn. Onjuiste infor-

en dat ik als engineer verder zou moeten gaan. In die twintig jaar heb

matie bevatten. Niet in de juiste taal zijn.

ik gezien dat het vak CE consultancy uitgegroeid is tot een volwaardig

•

Technische dossiers die niet compleet zijn.

specialistisch vak. In de loop der jaren hebben we alleen maar meer richt-

•

Risicoanalyses die wel ooit eens opgesteld zijn voor een machine in

lijnen en normen gekregen. Om bij te blijven op dit vakgebied moeten er

een bepaalde jaargang maar nu, door allerlei aanpassingen en verbe-

jaarlijks veel studie-uren besteed worden. Mijns inziens ligt hier dan ook

teringen aan de machine, niet meer up-to-date zijn.

de oorzaak waarom bij diverse bedrijven men niet meer up-to-date is.

Risicoanalyses die zover gestandaardiseerd zijn dat men alleen maar

Tijdens een workshop, die ik een tijdje geleden samen met een klant

aan behoeft te vinken wat er wel of niet in de machine zit. Gevolg:

van ons bureau mocht verzorgen, vertelde mijn klant dat zij, als bedrijf,

dat men een vinkje vergeet uit te zetten waardoor er in een machine

er voor gekozen hadden om bepaalde details van de regelgeving niet

zonder hydraulisch systeem op eens sprake is van allerlei hydraulische

strikt na te leven. Terwijl ik uit ervaring weet dat zij één van de be-

gevaren.

drijven in Nederland zijn die de EU richtlijnen misschien wel het meest

Risicoanalyses die zo weinig omvatten dat ze niet een machine kun-

naleven. Natuurlijk hebben zij ook gebreken, alleen kunnen deze redelijk

nen gaan.

als marginaal gezien worden. Waar zij naar streven is het bouwen van

•

•

Levering van een machine met een fabrikantenverklaring in plaats van

machines / installaties die veiligheid technisch dik in orde zijn. De details

met een EG- Verklaring van Overeenstemming. Waarom? Omdat de fabri-

die hij aangaf hadden meer te maken met een stuk dossiervorming die

kant nog leeft met het oude begrip deelmachine.

zij achterwege laten. Vanuit het publiek werd hij toen aangevallen op deze nalatigheid en werd er gesteld dat zij niet in conformiteit met de

We begonnen met de vraag hoe het dan staat met de kennis van de Eu-

Machinerichtlijn handelden. Bij het vervolg bleek deze toehoorder (col-

ropese richtlijnen en geharmoniseerde normen in Nederland. Op zich is

lega machinebouwer) zelf nog veel meer boter op zijn hoofd te hebben

daar niet zo gek veel over bekend. Er is geen onderzoek over bekend. Wel

omdat bij zijn bedrijf men zich totaal niet bezig hield met machineveilig-

is er vroeger ooit een bekendheidsonderzoek geweest. Hier werd toen

heid. Misschien ook wel iets typisch Nederlands om te roepen dat wij het

onderzocht hoe het stond met de bekendheid van de Europese richtlijnen

zo goed doen maar ondertussen ...........

bij het bedrijfsleven. Maar goed dat onderzoek had het niveau waarbij Hebben wij dan teveel regelgeving? Moeilijke vraag aan een consulent

Een tendens is om alles minder technisch maar meer juridisch te benaderen

die dagelijks zijn brood verdient dankzij die regelgeving. Toch moet ik eerlijk zeggen dat we op sommige gebieden soms ook inderdaad te ver doorschieten. Waar ik hierbij op doel? De tendens om alles minder technisch maar meer juridisch te benaderen. Steeds meer wordt er gewezen op de noodzaak om alles nauwkeurig vast te leggen in verband met de aansprakelijkheden, die we kunnen hebben. En eerlijk gezegd, ik doe er

zelfs “ik heb er van gehoord” gerekend werd tot bekendheid met. Niet

ook aan mee en wijs ook onze klanten daarop. Maar wat was ooit het

erg representatief. Dus er is zoals al eerder aangegeven meer sprake van

doel van de regelgeving? Het creëren van dossiers, waarin we vastleggen

eigen indrukken. Zo is nog steeds te merken dat wij als Nederlanders

wat we allemaal wel of niet gedaan hebben of het realiseren van veilige

denken dat wij nog steeds het braafste jongentje van de EU klas zijn. Dit

machines? Als ik weer terug denk aan het begin moet ik eerlijk toegeven:

laatste is echter nergens op gebaseerd behalve op het feit dat we den-

het laatste.

ken dat de landen rond de Middellandse Zee over het algemeen er veel makkelijker over denken dan wij. Ook dat klopt. In dit zelfde blad staat

Is hier dan kennis van richtlijnen en normen voor nodig? Ja, zeker! Zonder

er nu een column over het “een zijn” van ons Europeanen en dat volgens

deze richtlijnen en normen zouden we niet begrijpen waar we mee bezig

onderzoek er grote verschillen zijn in naleving van de regels. Echter in de

zijn. Richtlijnen en normen zouden een richtsnoer en hulp voor ons moe-

praktijk komen we in Nederland er ook niet zo best af. Ook hier zijn er

ten zijn. Maar dan moeten we het wel praktisch houden!

028 Robotveiligheid

32e Motek

Internationale Vakbeurs voor Automatisering in Productie, Handling en Assemblage ! Montagetechniek ! Handlingstechniek ! Robotsystemen ! Toevoer-

en voegoplossingen ! Aandrijven – Besturen – Controleren

CORE VISION TECHNOLOGY:

ILLUMINATION & LENSES Explore state of the art vision technology from Europe’s largest provider. Discover how we combine leading products with outstanding competence and service to make you stronger! Imaging is our passion. ! Illumination: Individual sources and lighting technologies like LED illumination, cold light sources, light guides, high frequency and halogen illumination, diode lasers ! Optics: High quality lenses for general purpose, telecentric measuring lenses, macro and system lenses, semi-automatic and motorised lenses

www.microsys-messe.de

7e Bondexpo

6e Microsys

07–10 oktober 2013 Stuttgart

I L LU M I N AT I O N

A CQ U I S I T I O N

O PT I C S

S O F T WA R E

CAM E RA S

SYST E M S

CA B L I N G

A CC E S S O R I E S

Phone +31 575 495159 www.stemmer-imaging.nl

Nederland partnerland Hannover Messe 2014 NEDERLAND IS GEVRAAGD OM AANKOMENDE EDITIE PARTNERLAND VAN DE HANNOVER MESSE TE WORDEN. EEN KANS VOOR NEDERLAND OM NIET TE LATEN SCHIETEN. DE NEDERLANDSE INDUSTRIE HEEFT OP DEZE VRAAG VOLMONDIG ‘JA’ GEANTWOORD. DE HANNOVER MESSE IS DE BELANGRIJKSTE EN GROOTSTE INDUSTRIËLE BEURS TER WERELD. DE BEURS IS INTERNATIONAAL ZEER BEKEND BIJ HET BEDRIJFSLEVEN, JOURNALISTEN, POLITICI EN OPINIELEIDERS. DE HANNOVER MESSE TELDE AFGELOPEN EDITIE 6.550 EXPOSANTEN UIT MEER DAN ZESTIG LANDEN EN BEGROETTE 220.000 BEZOEKERS. Holland partnerland

Nederland-Duitsland

Kamp en Lilianne Ploumen, minister

Hun motto: “Buitenlandse handel

Ieder jaar kiest de Hannover Messe

“Dit tandem staat voor een nauwe

van Buitenlandse Handel en Ont-

creëert binnenlandse banen.” Bij

een land uit om partner te zijn voor

en succesvolle economische relatie,

wikkelingssamenwerking, kondigen

de openingsceremonie op zondag

de desbetreffende editie. In de

die een extra impuls krijgt op de

aan samen te werken om het succes

6 april 2014 zal minister-president

voorgaande edities waren Frankrijk,

Hannover Messe 2014,” verklaarde

en de betrokkenheid van Nederland

Mark Rutte de officiële opening na-

China en Rusland partnerland van de

Dr. Jochen Köckler, lid van de Raad

bij Hannover Messe te stimuleren.

mens Nederland verrichten.

Hannover Messe. De bijzondere sta-

van Bestuur van de Deutsche Messe.

tus van het aangewezen Partnerland

“Nederland is een zeer dynamische

geeft dat land een high-profile plat-

exporteur en één van de belangrijk-

form. Voor 2014 krijgt Nederland de

ste handelspartners van de Duitse

mogelijkheid om industriële produc-

industrie. Kortom het ideale partner-

ten en innovaties te tonen waarin

land van ‘s werelds toonaangevende

Nederland excelleert. Hiertoe beho-

industriële beurs.”

ren de topsectoren: Water, Energie, High-tech Systems en Materialen

Breed gedragen

alsmede alle bedrijven en organi-

De Nederlandse overheid onder-

saties die werkzaam zijn in de pro-

steunt Holland Partnerland Hanno-

ductie van hoogwaardige industriële

ver Messe. De Nederlandse minis-

half- en/of eindproducten.

ters van Economische Zaken Henk

Powered by Dutch Technology Nu ook de politiek beseft dat de verdienkracht van Nederland van de indu-

land. De sector heeft een omzet van circa honderdmiljard euro. Ook biedt

strie moet komen, is dit het moment bij uitstek om de industriële basis in

de technologische industrie werk aan 400.000 mensen, de spin-off buiten

Nederland te versterken. Daarvoor is krachtige, nationale en internationale

beschouwing gelaten. Onze sector is daarmee van het grootste belang voor

belangenbehartiging noodzakelijker dan ooit. Onder het label ‘Powered by

het verdienvermogen van de Nederlandse economie. Inmiddels zijn er drie

Dutch Technology’, gelanceerd door FME, bundelt de technologische indu-

clusters opgestart: Life Sciences & Health, Agro & Food en Bebouwde Om-

strie de krachten om die collectieve belangenbehartiging een extra boost

geving. In de clusters wordt gewerkt aan krachtenbundeling voor gezamen-

te geven.

lijke belangenbehartiging, positionering van het cluster en activiteiten om

De technologische industrie is van grote economische waarde voor Neder-

samen de markt te verkennen, bewerken en veroveren.

030 Branche Bulletin

Branche Bulletin

IFR rapporteert hoge robotverkopen in 2012 en 2013 wijten aan robotverkopen aan de elektronische industrie. De automotive groeide nog steeds met zes procent. Ook de chemische, de rubber- en plastic en de voedselverwerkende industrie lieten een groei in aantal orders zien. De metaal en machinebouw daalde licht. Zo’n zeventig procent van de totale robotverkopen gingen in 2012 naar Japan, China, de Verenigde Staten, Korea en Duitsland. In 2012 groeide de verkopen in Japan licht naar 28.700 exemplaren. De elektronische industrie investeerde hier beduidend minder in robots, terwijl de automobielindustrie 31 procent meer robots bestelde. Het totale verkoopvolume is in Japan nog wel flink beneden het topjaar 2005. Toen werden daar 44.000 units verkocht. China bleek in 2012 de tweede grootste robotmarkt, gevolgd door Japan. Alhoewel de verkopen aan China slechts een klein beetje toenamen tot 23.000 robots, is het de snelst groeiende markt ter wereld. Tussen 2005 en 2012 groeide de verkopen in China gemiddeld met maarliefst 25 procent per jaar. In de Verenigde Staten leidde een toename in automatisering in “2012 was een zeer goed jaar voor de wereldwijde robotindustrie. De robot-

een toename tot 22.400 robots, een nieuw record. Vooral de automotive

verkopen waren de op één na hoogste ooit”, liet Dr. Shinsuke Sakakibara,

vergrootte haar investeringen. Aan Korea werden in 2012 bijna 24 procent

IFR President onlangs in Shanghai weten. “Er werden meer dan 159.000

minder robots geleverd: 19.400 stuks. Dit volgde na zeer grote investerin-

robots verkocht, wat bijna net zoveel is als in 2011. Tussen 2008 en 2012

gen in 2010 en 2011 door de automobiel- en de elektronica- industrie. De

zijn de robotverkopen gemiddeld met negen procent per jaar gestegen. De

automobielindustrie was in Duitsland sinds 2010 een oorzaak voor bijna

vraag naar industriële robots neemt toe door een zich versnellende trend

ongelimiteerde groei. In 2012 namen de investeringen in industriële robots

richting automatisering wereldwijd. We denken dat de robotverkopen voor

door deze sector echter af, terwijl overige sectoren juist meer bestelde.

2013 op een vergelijkbaar niveau zullen uitkomen. In de laatste drie jaar

Thailand wordt een steeds belangrijke robotmarkt. In 2012 werden er 4.000

zagen investeringen in robots zich gesteund door de automobielindustrie.

stuks weggezet. Centraal- en Oost- Europa krimpen, Brazilië groeit en India

Ook andere industrieën lieten een groei zien”, aldus het IFR.

stagneert.

Dat de cijfers van 2012 die van 2011 niet overstegen was met name te

Inspirerende technologische innovaties gezocht FME heeft zich als partner verbonden aan TE-

start gegaan; Life Sciences & Health, Agro & Food

toe doen en ons en de wereld kunnen inspireren?

DxBinnenhof 2014. TEDxBinnenhof is hét inter-

en Bebouwde Omgeving. FME is ervan overtuigd

Dan daagt FME u uit deze met ons te delen. De

nationale podium voor innovatieve ideeën van

dat deze clusters een prominente rol gaan vervul-

inzending met de meeste stemmen draagt FME

Nederlandse bodem. Het uitgangspunt hierbij is

len bij de aanpak van die problemen. Als partner

voor aan TEDxBinnenhof 2014. Misschien bent

dat de innovatie moet kunnen bijdragen aan een

van TEDxBinnenhof 2014 heeft FME het recht om

u volgend jaar één van de tien geselecteerde

duurzame toekomst en dat sluit naadloos aan bij

een eigen pitch te houden en een selectie van

TEDxTalks en wordt uw inzending wereldwijd via

Powered by Dutch Technology. Onder het label

de beste ideeën voor te dragen. Deze officiële

livestreams uitgezonden. Ideeën zijn welkom tot

Powered by Dutch Technology richt de technolo-

voorronde wordt gehouden tijdens het FME Con-

uiterlijk vrijdag 11 oktober 2013. Inschrijven is

gische industrie zich gezamenlijk op de oplossin-

gres The Next Generation – Together Tomorrow

mogelijk via www.fme.nl/pitchesTEDx. Afhanke-

gen voor maatschappelijke vraagstukken die spe-

op woensdag 13 november 2013. Heeft u nieuwe

lijk van het aantal inzendingen wordt er vooraf-

len rond bijvoorbeeld zorg, voedsel en klimaat.

inzichten, onverwachte invalshoeken of baanbre-

gaand aan het FME Congres mogelijk een voorse-

Onder dit label zijn begin dit jaar drie clusters van

kende plannen, kortom duurzame ideeën die er-

lectie gehouden.

Branche Bulletin 031

DOOR VAN ZELST PLAATTECHNIEK IS ONLANGS EEN NIEUWE YASKAWA MOTOMAN LASROBOT MET EEN FRONIUS CMT 3200 LASINSTALLATIE IN GEBRUIK GENOMEN. ZOWEL KLEINE ALS GROTE SERIES PLAATWERK KUNNEN NU SNEL EN EFFICIËNT WORDEN GEPRODUCEERD.

Geavanceerde lasrobot voor constante laskwaliteit Bij Van Zelst Plaattechniek werd voorheen al het kwalitatief hoogwaar-

las aangebracht moet worden“, zo voegt hij hieraan toe, ”hebben wij de

dige laswerk handmatig verricht, maar om aan de steeds hogere kwali-

mensen in huis die daar professioneel mee om weten te gaan.”

teitseisen te kunnen voldoen was een investering in een geavanceerde lasrobotcel noodzakelijk. Daarom besloot de onderneming tot investering

Snel en betrouwbaar

in een ultramoderne lasinstallatie. Gezien de gestelde eisen is bij deze

Met de compleet nieuwe lasrobotinstallatie weet Van Zelst Plaattechniek

keuze niet alleen de capaciteit, maar vooral ook de vereiste nauwkeurig-

zich nog beter te onderscheiden als één van de belangrijkste plaatbewer-

heid een belangrijke factor geweest. “Met de thans geïnstalleerde appa-

kingspecialisten in Nederland. Met deze apparatuur wil men zich duide-

ratuur bieden wij onze afnemers een perfecte combinatie van flexibiliteit

lijk profileren als totaalleverancier op het gebied van plaattechniek. Zij

en kwaliteit. Daarmee zijn wij in staat bij ons plaatwerk constant een

bieden de afnemers alle opties voor een snelle en betrouwbare levering

hoge kwaliteit te waarborgen, niet alleen bij grote aantallen, maar ook

van kleine tot zeer grote series plaatwerk, in tal van staalsoorten, RVS

bij kleine series,” aldus directeur Addo Hofs. Voor de nieuwe lasrobot

en aluminium. Met de ingebruikname van de lasrobot liggen er in deze

werd in één van de bedrijfshallen van Van Zelst in Vaassen een royale

sector nog heel wat nieuwe afzetmogelijkheden. Gezien de mooie re-

plaats ingeruimd, eveneens met het oog op de nabije toekomst. De in-

sultaten die hiermee nu al zijn geboekt, heeft Van Zelst Plaattechniek

stallatie kan bij deze plaatwerkspecialist zowel door de operator als ‘off-

alle vertrouwen in de toekomst. Men kan nu onderdelen lassen met een

line’ door de werkvoorbereiding worden geprogrammeerd; in de praktijk

extreem hoge snelheid en bovendien is de robot in staat om voortdu-

betekent dit dat de lasroot ook voor kleinere productseries gemakkelijk

rend een perfecte las te leggen. In het geval van deze nieuwe lasrobot

ingezet kan worden.

is Addo Hofs duidelijk: “Alle onderdelen die we door de lasrobot kunnen laten lassen, geeft ons de mogelijkheid om onze meest ervaren mede-

Twee lascellen

werkers aan zeer gecompliceerde las-samenstellingen te laten werken in

De lasrobotcel is bij Van Zelst Plaattechniek uitgerust met een dubbele

plaats van ze te belasten met geestdodend repeterend laswerk dat een

manipulator, waardoor men de beschikking heeft over twee lascellen,

lasrobot sneller en efficiënter kan doen. Bovendien is het gezonder voor

waarin – onafhankelijk van elkaar - verschillende mallen opgespannen

onze vakmensen, omdat het repeterende werk vaak ook fysieke klachten

kunnen worden. Addo Hofs: “Binnen onze groep zijn we bovendien in

veroorzaakt. Dit risico valt nu voor een groot deel weg.”

staat de benodigde lasmallen in eigen beheer te ontwerpen en te bouwen, perfect afgestemd op het vereiste eindresultaat. Juist door die flexi-

Yaskawa-Motoman lasrobotinstallatie

biliteit kan snel aan alle vragen vanuit de markt beantwoord worden,

- MA1900 lasrobot op een vrij programmeerbare track.

zodat wij met deze nieuwe apparatuur – ongeacht de seriegrootte - een

- Fronius Cold Metal Transfer lastechniek CMT 3200 met Weldcom interface

constante laskwaliteit kunnen waarborgen. En als er nog handmatig een

- DX100 robotcontroller met touch screen

032 Robotlassen

Vision & Robotics nu ook online

Kijk voor alle artikelen en het laatste nieuws op www.visionenrobotics.nl

Veiligheidstechniek voor de Machinebouw

w w w . e u c h n e r. n l

EKS

Light modular Electronic Key System

Autorisatiesysteem voor eenvoudige en decentrale toepassingen Communiceert via vijf I/O Optionele uitgangen voor machineveiligheid Identificatie door middel van elektronische RFID-sleutels

IP69k

Toepasbaar in hygiënische omgevingen

EUCHNER (BENELUX) BV

I

P O S T B U S 11 9

I

N L- 3 3 5 0 A C P A P E N D R E C H T

I

+31 ( 0 )78 615 47 6 6

I

[email protected]

DIEPERE GEDACHTEN VAN EEN CE-CONSULTANT

Zijn we één? In allerlei verbanden en omstandigheden kan

op de Olympische spelen een prestatie van

deze vraag aan ons gesteld worden. Over één

wereld formaat levert, dan voelen wij als natie

werk te maken met de eisen van allerlei ver-

zijn, één worden en één blijven zijn er boeken

ons één. Net als dit jaar op onze koningsdag.

schillende Europese productrichtlijnen zoals de

vol geschreven. In het bedrijfsleven hebben

Wat zijn we dan één. Maar ja wat doen we als

Machinerichtlijn. Sommige mensen hebben er

we het dan over teambuilding en teamspi-

dat ‘één gevoel’ ontbreekt of onder druk staat.

zelfs hun werk van gemaakt om advies te ge-

rit. De gehuwden onder ons is al eeuwenlang

Bij de meeste huwelijken resulteert het ontbre-

ven op dit terrein. Misschien kent u ze? En als

voorgehouden dat we als man en vrouw (te-

ken van het “één gevoel” uiteindelijk in een

werkgevers hebben we te maken met de ARBO

genwoordig ook in andere verhoudingen) één

scheiding.

wetgeving die uiteindelijk de implementatie in

verrassing. Regelmatig hebben we tijdens ons

de Nederlandse wetgeving is van de Europese

moeten zijn. Eenheid, solidariteit, één zijn was het gevleugelde moto van de internationale,

Maar zonder dat we ons het misschien genoeg

Kaderrichtlijn Veiligheid 89/391/EG. Zo zou ik

de vakbeweging en de linkse politieke bewe-

realiseren zijn wij tegenwoordig met veel meer

nog wel even door kunnen gaan.

gingen in de 60- 70 jaren van de vorige eeuw.

anderen één (misschien wel met meer dan ons

In elke crisis (nu ook) wordt door de politici

lief is). Of we dit nu leuk vinden of niet. In een

En één en ander is natuurlijk in het licht van

benadrukt dat we één moeten zijn en dat de

onderzoek van de Maastrichtse onderzoekster

de Europese Unie (we moeten één worden) ook

sterkste schouders de zwaarste lasten moeten

Esther Versluis werd aangegeven dat misschien

heel erg begrijpelijk. De Europese richtlijnen

dragen. Sommige mensen hebben zo hun ei-

wel tachtig procent van ons Nederlandse be-

(Europese wetten) zijn ooit geschreven met de

gen idee over eenheid. Een uitspraak van Johan

leid uit Brussel komt. Natuurlijk verschilt dat

intentie dat de wetgeving in de verschillende

Cruijff geeft aan hoe hij over eenheid denkt:

per beleidsterrein. Hierbij wordt dan door de

lidstaten geharmoniseerd zou worden. Maar

“Er is nu eenheid, iedereen doet in principe wat

onderzoekster aangegeven dat bijvoorbeeld

goed of deze regelgeving dan ook het gevoel

ik vraag. Het zijn namelijk geen Hollanders,

op het gebied van milieu, veiligheid en de eco-

van eenheid bewerkstelligd is natuurlijk een

die als je begint met ademhalen al zeggen: ja

nomie de invloed van Europa groter is dan op

goede vraag. Natuurlijk wisten de politici, die

maar...” Bij deze uitspraak denken veel lezers

het gebied van ons buitenlandse beleid of on-

betrokken waren bij de oprichting van de Eu-

nu: ja maar ...

derwijs. Maar ondanks die verschillen wordt er

ropese Unie dat dit niet één, twee, drie voor

geconcludeerd dat wij als Nederlander elke dag

elkaar zou zijn en dat er tijd, veel tijd, voor no-

Eenheid is dan natuurlijk ook een prachtig on-

geconfronteerd worden met wetten en regels

dig zou zijn voordat die Europese eenheid gere-

derwerp om over te schrijven. Als Nederland

die niet uit Den Haag maar uit Brussel komen.

aliseerd zou zijn. Maar goed in de vijftiger jaren

oranje kleurt bij een EK of WK, dan zijn we als

En laten we eerlijk zijn voor de meeste tech-

van de vorige eeuw was men op dit gebied

Nederlanders zeker één. Als Epke Zonderland

nici (en CE-consultants) herkenbaar en geen

visionair. Nu zoveel jaren later kunnen we ons

034 (Un)Safe

Bert Stap

afvragen of we binnen de Europese Unie dan

drie mensen / circa negen manmaanden)) en

Data Sheet) aan moeten voldoen, zijn de resul-

ook die eenheid gerealiseerd hebben? De poli-

Nederland (elf maanden met vier tot vijf men-

taten nog schokkender. Het blijkt dat er in de

tici van nu proberen ook tijdens de crisis van nu

sen / circa vijftig manmaanden). De controle

meeste landen geen controle op de naleving is.

te benadrukken dat we de crisis alleen kunnen

doen wij, als Nederlanders, ook wat langzamer.

In alle landen is de Europese Richtlijn omgezet

overwinnen als we de Europese eenheid kun-

Circa dertig tot veertig dagen in plaats van vijf

in nationale wetgeving. Echter uit het onder-

nen behouden.

tot vijftien dagen in Spanje. Hieraan verbindt

zoek blijkt dat na het juridische proces er verder

Echter in haar publicatie toont de onderzoek-

de onderzoekster de conclusie dat in Nederland

niets gebeurd. Door de grotere bedrijven wordt

ster aan de hand van twee concrete situaties

de bedrijven strenger gecontroleerd worden en

er soms nog voldoende aandacht gegeven aan

aan dat dit niet zo is. Als eerste noemt ze de

dat dit resulteert in een betere naleving van de

het opstellen van de documenten, terwijl de

Seveso-richtlijn. Een richtlijn genoemd naar

Europese regels.

kleinere bedrijven het laten zitten. Maar de controle door de overheid ontbreekt.

een Italiaans dorp waar in de zeventiger jaren een chemische fabriek geëxplodeerd is. Deze

Persoonlijke opmerking: De laatste jaren krijg

Seveso-richtlijn schrijft voor hoe chemische

ik als CE-consultant eerder het gevoel dat op

Nu blijkt de grootste verklaring voor de ver-

bedrijven veilig om moeten gaan met gevaar-

het gebied van de machineveiligheid de be-

schillen in naleving van regelgeving te liggen in

lijke stoffen en hoe één en ander vastgelegd

kendheid van en daarmee ook de naleving van

de cultuurverschillen tussen de landen. Daarbij

moet worden in allerlei documenten en dos-

de Europese regels in ons eigen Nederland ook

komt dan het feit dat de richtlijnen uit Brussel

siers. Het onderzoek heeft zich vooral gericht

minder geworden is. Dus kan dan alleen maar

qua inhoud en opbouw soms beter bij een be-

op de tijdsbesteding van chemische bedrijven

concluderen dat de naleving in landen als Span-

paald land passen dan bij een ander land. Heel

in de verschillende landen aan deze vastleg-

je dan nog weer veel minder moet zijn.

eerlijk gezegd lijkt me dit ook geen nieuwe conclusie. We weten toch al jaren dat er ver-

ging van documenten en dossiers en hoeveel tijd de controlerende instanties in de verschil-

Grote verschillen dus in benadering. Maar daar-

schillen zijn tussen de zuid- en noord Europese

lende lidstaten aan deze rapporten /dossiers

mee ook in de kosten van het opstellen van de

landen. Dus uiteindelijk bevestigt het onder-

besteden. De verschillen die geconstateerd zijn

documenten en de controle.

zoek een al vaststaand gegeven.

Uit het onderzoek komt naar voren dat de tijds-

Bij het onderzoek op de naleving van de Richt-

In haar publicatie geeft de onderzoekster aan

duur voor het opstellen van de documenten /

lijn voor het opstellen van veiligheidsbladen,

dat er meer empirisch onderzoek in de lidsta-

rapporten/ dossiers verschilt tussen bijvoor-

de REACH-richtlijn waarin vastgelegd is waar

ten gedaan moet gaan worden om inzicht te

beeld Spanje (gemiddeld drie maanden circa

de veiligheidsbladen (MSDS_Material Safety

krijgen in hoeverre de Europese integratie ook

geven aanleiding tot vragen en bedenkingen.

(Un)Safe 035

The power and speed of vision e2v.com/imaging

Enabled by e2v multi-line CMOS technology

The new ELiiXA+ 8k/4k enabled by e2v multi-line CMOS technology > The two most wanted resolutions – available in the same camera: > 8,192 pixels, 5µm pixel pitch > 4,096 pixels, 10µm pixel pitch > Each resolution can activate e2v multi-line CMOS technology > Compatible with standard F-mount lenses > e2v multi-line CMOS technology offers one order of magnitude increases in sensitivity > Ultra-fast line rate up to 100,000 lines/s

Find out more at e2v.com/imaging

036

JOHAN CRUIJFF: “ER IS NU EENHEID, IEDEREEN DOET IN PRINCIPE WAT IK VRAAG. HET ZIJN NAMELIJK GEEN HOLLANDERS, DIE ALS JE BEGINT MET ADEMHALEN AL ZEGGEN: JA MAAR...” daadwerkelijk leidt tot Europese eenwording. Ik

Richtlijnen zijn en er nog meer gaan komen.

zou ook voorstander van zo’n onderzoek zijn.

Dus wat mij betreft is het motto voor de toe-

Tegelijk ben ik bang dat het alleen een beves-

komst: “meer eenheid in Europa en op naar de

tiging van bepaalde vooroordelen zou zijn. Wij

honderd procent regelgeving uit Brussel!”.

als Nederlanders zouden dan misschien wel bevestigd worden in onze mening dat wij het

1

braafste jongentje van de klas zijn en dat in be-

van 9 december 1996 betreffende de beheersing van

paalde landen men maar wat doet.

de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke

SEVESO II richtlijn = Richtlijn 96/82/EG van de Raad

stoffen zijn betrokken. Deze richtlijn, de zogenoemde

Gelukkig blijkt bij nadere bestudering dat de

“SEVESO II”-richtlijn, vervangt Richtlijn 82/501/EEG, de

publicatie van december 2006 is en waarschijn-

zogenoemde “SEVESO I”-richtlijn (genoemd naar de Itali-

lijk qua uitkomsten dus gedateerd is. Alhoewel?

aanse stad waar bij een ongeval in 1976 een aanzienlijke

Als ik om mij heen kijk en de reacties hoor over

hoeveelheid dioxine vrijkwam).

de steun die we tegenwoordig moeten geven aan de zuidelijke EU landen dan is de grote

2

vraag die bij mij omhoog borrelt de vraag of

PARLEMENT EN DE RAAD van 18 december 2006 inzake

anno 2013 het onderzoek inderdaad zou re-

de registratie en beoordeling van en de autorisatie en

sulteren in andere conclusies. Ik ben bang van

beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH),

niet.

tot oprichting van een Europees Agentschap voor chemi-

VERORDENING (EG) Nr. 1907/2006 VAN HET EUROPEES

sche stoffen, houdende wijziging van Richtlijn 1999/45/

Sinds kort bestaat de Europese Unie uit 28 lan-

EG en houdende intrekking van Verordening (EEG) nr.

den. Maar het gevoel dat de eenheid verder

793/93 van de Raad en Verordening (EG) nr. 1488/94 van

weg is dan toen de Unie de helft kleiner was

de Commissie alsmede Richtlijn 76/769/EEG van de Raad

bekruipt mij toch steeds meer en meer. Maar

en de Richtlijnen 91/155/EEG, 93/67/EEG, 93/105/EG en

ja, ik zal er wel in moeten blijven geloven in

2000/21/EG van de Commissie

die Europese eenheid, want ik leef ook met de wetenschap dat een CE consulent alleen zijn bestaansrecht heeft als er veel Europese

(Un)Safe 037

CoaXPress frame grabbers van militaire kwaliteit BitFlow heeft twee frame grabbers

reden dat BitFlow speciale frame

ne voedingskabel niet nodig is.

bus verdubbelt. Hij is dan ook ge-

geïntroduceerd die voldoen aan de

grabbers voor defensie heeft ont-

Karbon-CXP frame grabbers zijn Co-

maakt voor de ultrasnelle toegang

meest veeleisende militaire specifi-

wikkeld, die naast zeer snel zijn,

aXPress 1.0 compliant en onder-

tot host memory in multicamera-

caties. Uitgerust met een CoaXPress

ook zero latency hebben. Daarnaast

steunen 1 tot 4 CPX camera’s en

systemen, waarbij dezelfde com-

interface zijn de nieuwe Cyton CPX

is er een Software Development Kit

maximaal 4 CPX multi-links. Cyton

pacte footprint en connectoren

en Karbon CPX frame grabbers zeer

(SDK) om het maximale uit de host

CPX frame grabbers beschikken aan

kunnen worden gebruikt. In de

snel en hebben ze zero latency.

computer te kunnen halen. Bij de

de achterzijde over een Gen 2.0 x8

Benelux zijn de BitFlow framegrab-

Naast beeldacquisitie verloopt ook

ontwikkeling van de Cyton CXP en

PCI Express-interface, een verbete-

bers exclusief te verkrijgen via

de voeding voor de camera’s via

Karbon CXP frame grabbers is er

ring die de data rate van de Gen 1.0

visionexpert Phaer.

dezelfde kabel. Hierbij zijn kabel-

bewust voor CoaXPress gekozen.

lengtes tot 135 meter @ 6 Gigabit/s

Deze eenvoudige, maar krachtige

mogelijk. Video frame grabbers zijn

interface maakt snelheden tot 6 Gi-

essentiële componenten in high-

gabit per seconde mogelijk, waar-

tech-visionsystemen voor onder

bij commando’s en triggers met

andere militaire toepassingen. Ze

een snelheid van 20 Megabit per

vormen een sleutelrol bij de detec-

seconde verstuurd kunnen worden.

tie van bommen, het geleiden van

Dit gebeurt over een enkele 75

wapens, het besturen van onbe-

Ohm coaxiale kabel die maarliefst

mande voertuigen en het maken

135 meter lang kan zijn. Ook kan er

van beelden vanuit vliegtuigen. Al

een vermogen van maximaal 13

deze toepassingen stellen hoge ei-

Watt via de kabel aan de camera

sen aan de beeldacquisitie. Dit is de

worden geleverd, zodat een exter-

The essence of natural innovation for pick and place robotics Codian delta robots are specifically suited for the packaging, food and pharmaceutical industry. The robots can be controlled by various industry standard motion control systems, therefore a duplicate control system is unnecessary. The proven concept design (over 1000 robots world-wide in use) results in a large program of high quality robots. Keywords: innovative - dynamic – fast – quality lightweight construction – low maintenance

038 nieuws

T +31 (0)318 502 671 | www.codian-robotics.com

Productnieuws

Siliconen zuignappen voor de voedingsmiddelen- en drankenindustrie

Mobiel Lynx robotplatform

Zuignappen zijn voor heel wat handling-

merkelijk zacht genoemd; het beschikt

Het mobiele robotplatform Lynx van Adept Technology omvat

toepassingen geschikt, daarvan is menig-

over een grote flexibiliteit, zowel bij hoge

onder meer intelligente transportsystemen die te belasten

een inmiddels wel overtuigd. De vacuüm-

als bij lage temperaturen. Door de goede

zijn tot zestig kilogram. Door de geïntegreerde navigatie- en

zuignappen die men bij het Zweedse

afdichting is de lekkage tussen de zuignap-

bewegingsbesturing, gecombineerd met speciale software,

bedrijf Piab ontwikkelde spelen daarin on-

pen en de op te pakken producten mini-

kunnen de mobiele robots binnen een gedefinieerd werkbe-

miskenbaar een grote rol. Binnen het om-

maal. Nagenoeg alles kan ermee veilig

reik autonoom en veilig navigeren. Hiervoor is geen speciale

vangrijke programma van deze fabrikant

vastgehouden

worden.

infrastructuur nodig. De gebruikersvriendelijke software

nemen de siliconen zuignappen een be-

Dankzij hun bijzondere eigenschappen zijn

maakt een groot aantal toepassingen mogelijk in het bereik

langrijke plaats in. Terwijl deze voorheen

de doorzichtige cups extra duurzaam en

van logistiek en ziekenhuisautomatisering maar tevens in de

standaard rood gekleurd waren, werd hier

kan op een lange levensduur gerekend

farmaceutische en automobiel industrie. De belangrijkste

onlangs besloten de siliconen vacuümzuig-

worden. Het programma van transparante

voordelen zijn de nauwkeurige en calculeerbare transportpro-

nappen ook in transparante uitvoering op

siliconen vacuümzuignappen met FDA-ap-

cessen en de minimalisatie van transportschade en verkeerde

de markt te brengen. Maar in dit geval

proval wordt als een goede aanvulling op

leveringen. Bovendien dragen de robots bij aan een hoge be-

draait het natuurlijk niet alleen om een an-

de reeks rood gekleurde modellen van

schikbaarheid en flexibiliteit.

dere kleur. Want omdat de nieuwe cups

Piab gezien. Alle typen die voorheen in

absoluut vrij zijn van kleurpigmenten heeft

deze kleur beschikbaar waren zijn thans

men ze volledig goedgekeurd voor gebruik

ook in de ongekleurde uitvoering lever-

in de voedings- en drankenindustrie. De

baar, in diverse vormen en afmetingen. Zo

niet-gekleurde siliconen zuignappen mo-

zijn er vlakke modellen en typen met en-

gen zonder enig bezwaar met alle voe-

kele of meervoudige balg, met diameters

dingswaren in aanraking komen. Ze beant-

van slechts enkele millimeters tot maar

woorden geheel aan de FDA-eisen en de

liefst 150 millimeter. Door de vele keuze-

regelgeving zoals in de EU is vastgesteld.

mogelijkheden zijn ze perfect af te stem-

Door hun bijzondere uitvoering zijn de nu

men op de specifieke toepassing en de

door Piab gepresenteerde vacuümcups al-

producten die ermee nauwgezet geschei-

tijd gemakkelijk te herkennen. Het materi-

den en voorzichtig opgepakt of getrans-

aal waaruit ze vervaardigd zijn wordt op-

porteerd moeten worden.

en

verplaatst

In-camera beeldverwerking op maat Het Amerikaanse Imperx heeft een volledig con-

wordt de beeldverwerkingssoftware toege-

exposurefunctie

en

autofocusfunctie

zijn

figureerbare beeldprocessor ontwikkeld. Met de

voegd. Hiervoor heeft de nieuwe processor tal

allemaal gebaseerd op realtime beeldstatistie-

nieuwe beeldprocessor maken gebruikers hun

van geavanceerde functies aan boord. Aan de

ken. Doordat de beeldverwerking met de nieu-

eigen ‘smart camera’. Geheel naar eigen smaak

basis van de nieuwe in-camera beeldprocessor

we Imperx-oplossing binnen de camera zelf

wordt beeldverwerking op maat aan een favo-

staan de kostenefficiënte en energiezuinige Cy-

wordt gerealiseerd, is het algehele ontwerp van

riete camera toegevoegd. Doordat de beeldpro-

clone-IV FPGA’s van Altera. Hiermee is de beeld-

het visionsysteem sterk vereenvoudigd en wordt

cessor slechts geconfigureerd hoeft te worden, is

processor verzekerd van een groot aantal hard-

het ontwikkeltraject verkort. Ook wordt er veel

het samenstellen van een eigen ‘smart camera’

ware multipliers dat nodig is voor een hoge

minder gevraagd van de CPU van de PC, zodat

niet alleen eenvoudig, maar ook veilig en ro-

bandbreedte en een lage latency. Tevens is er

meer rekenkracht overblijft voor andere taken.

buust. Wie denkt dat het toevoegen van extra

enorme parallelle rekenkracht voorhanden voor

Ook wanneer de gebruiker eigen functionaliteit

processorkracht voor beeldverwerking aan een

DSP-applicaties: tot 200 multipliers bij 260Mhz,

aan de processor wil toevoegen, staat het ge-

custom camera ingewikkeld is, heeft het mis.

wat neerkomt op 52GMAC/s. Tot slot is er een

bruikersgemak voorop. Middels JTAG kan deze

Met de nieuwe in-camera processing-oplossing

groot aantal IP-cores van Altera en derden ver-

eenvoudig worden geprogrammeerd en functio-

van Imperx wordt het bijna kinderspel. Het eni-

krijgbaar. Ook de vele beeldverwerkingsfuncties

naliteit worden toegevoegd. De nieuwe in-ca-

ge dat de gebruiker hoeft te doen is een resolu-

liegen er niet om. De processor is uitgerust met

mera beeldprocessoren van Imperx zullen later

tie en een frame rate te kiezen. Vervolgens

functies voor beter beeldbeeldverbetering, pre-

dit jaar ook in Europa op de markt komen. In de

wordt de gewenste output geselecteerd, bij-

processing, datareductie, detectie en herken-

Benelux zijn zij verkrijgbaar bij visionexpert

voorbeeld GigE, PoE, PoCL of HD-SDI. Tot slot

ning. Een tekst-overlay, auto-irisfunctie, auto-

Phaer uit België.

Productnieuws 039

Schuimrubberen zuignappenlippen Als het aan Piab (Zweden) ligt, zijn

en verplaatst kunnen worden. In de

De eigenschappen van dit oranje

Grip-zuignappen zich wezenlijk te

er de komende jaren nog heel wat

praktijk levert dit niet alleen een

zuignappenonderdeel zijn dusda-

onderscheiden van de traditionele

interessante ontwikkelingen in de

grotere bedrijfszekerheid op, maar

nig dat men ook bij hoogteverschil-

handling¬producten, die doorgaans

vacuümtechniek te verwachten.

kan dit ook betekenen dat veel

len van enkele millimeters van een

slechts voor een beperkt aantal

Nog niet zo lang geleden presen-

sneller te werken valt, wat tot

perfecte aansluiting verzekerd kan

toepassingen geschikt zijn. Door de

teerde dit Scandinavische bedrijf de

een aantrekkelijke energiebespa-

zijn. De FLI-F kenmerkt zich door

vele keuzemogelijkheden die thans

piGrip-serie, een compleet uit mo-

ring leidt. Bij deze nieuwe zuignap-

een opmerkelijk lange levensduur;

binnen dit programma beschikbaar

dulen opgebouwd zuignappen-pro-

penonderdelen zijn twee typen te

het toegepaste materiaal is geheel

zijn kunnen ze ter vervanging van

gramma dat gebruikers alle denk-

onderscheiden: een zwarte (FLI-S)

siliconenvrij. Mede dankzij de nieu-

alle bestaande zuignappen ingezet

bare variatiemogelijkheden biedt.

en een oranje-gekleurde (FLI-F). De

we rubberen lippen weten de pi-

worden.

Geheel nieuw binnen dit program-

eerste foamlip is met name be-

ma is een tweetal bijzondere

doeld voor onregelmatige opper-

schuimrubberen lippen die het

vlakken waar de conventionele

hanteren van kwetsbare onderde-

zuignaplippen onvoldoende afdich-

len met een onregelmatig of ruw

ten. De tweede is volgens de fabri-

oppervlak heel wat gemakkelijker

kant bestemd voor situaties waar

maken. Bij tal van oneffen materia-

men te maken heeft met extra

len – waarbij voorheen nauwelijks

ruwe oppervlakken en producten

met zuignappen om te gaan was –

waarbij veel nerven of vezels voor-

wordt ermee een maximale grip

komen. In dit geval valt onder meer

bereikt, zodat ze probleemloos

te denken aan grof hout, opgezwol-

door de vacuümwerking opgetild

len kunststof en keramische tegels.

Real-time classification for your machines G e t s o f t w a re

Get training

G e t re s u l t s

GLOBAL SOLUTIONS

perClass Course 28 Oct - 1 Nov 2013, Delft Tea c h yo u r m a c h in e t o re c o g n i z e f a c e s f i n d p ro d u c t d e f e c t s s o r t v e g e t a b l e s , ro c k s , . . . 100 discount

“Thanks for the excellent course. I gained the right knoweldge to delve futher into our machine learning problems." -- Stefan, R&D Leica

w w w. p e r c l a s s . c o m 040

+31(0)297 (0)297285332 285332 www.destaco.com www.destaco.nl +31

Productnieuws

Gemoderniseerde micro-kabelrupsen Met een nieuwe bouwdoos heeft Igus haar micro-

Daardoor kan de E2 micro in alle richtingen aan de

kabelrupsen voor kleine montageruimten gemo-

ketting worden gemonteerd en aan de machine

derniseerd. Door constructieve finesses zoals de

worden bevestigd– met de opzij vastgeklikte

dubbele aanslag of de ‘rem’ is E2 micro nog sta-

quickflens ook frontaal. Op deze wijze is E2 micro

bieler en stiller dan zijn voorgangers. Bij type

geschikt voor alle toepassingen: horizontaal, verti-

E2.15 kon het toelaatbare vulgewicht met honderd

caal hangend of staand, cirkelvormig of opzij. Een

procent worden verhoogd. Dankzij een vrijdragen-

ander aspect van de nieuwe E2 micro is de snelle

de lengte van maximaal 1,25 meter ontstaan

en eenvoudige montage. De pennen in de scha-

nieuwe toepassingsmogelijkheden in de kleinste

kelzijkanten zijn voorzien van een invoerafschui-

inbouwruimten. De micro-kabelrupsen bestaan uit

ning, waardoor de montage vereenvoudigd wordt.

kleine, een- of tweedelige kabelrupsen. Door hun

Voor een nog snellere montage wordt bij iedere

geringe gewicht zijn ze geschikt voor dynamische

E2-kabelrups een kunststof openingstool gele-

toepassingen zoals automatische deuren, meet-

verd. De tool kan opzij worden opengeklapt en is

machines, handling apparatuur, pick & place-ro-

van vleugels voorzien die alle dwarsverbindingen

bots of versteleenheden. Het systeem E2 micro

binnen enkele seconden.

omvat aansluitelementen in verschillende versies: star, aan één zijde en aan beide zijden pendelend.

Multispanning fotocellen Na een alomvattend herontwerp

zijn. Andere belangrijke verbeterin-

E3JK-familie wordt aangevuld door

ter, retroreflectie modellen met een

bieden de AC/DC multispanning fo-

gen zijn de grote robuuste instel-

NPN/PNP transistoruitgangmodel-

bereik tot 7 meter en diffuse reflec-

tocellen in de E3JK-familie van Om-

toetsen die aanpassingen eenvou-

len geschikt voor gebruik met een

tie-modellen met een bereik tot

ron nu maximum detectieafstanden

dig

handige

gelijkspanningsvoeding in de range

2,5 meter. Typische toepassingen

die tot acht keer groter zijn dan die

light-on/dark-on schakelaar die het

van 10 volt tot 30 volt. De fotocellen

voor E3JK-sensoren zijn landbouw-

van hun voorgangers. Bovendien

mogelijk maakt de sensorbediening

in de nieuwe E3JK-familie worden

en

gebruiken de nieuwe modellen al-

direct aan te passen aan de vereis-

geleverd in het veelzijdige en

men (waar hun vermogen om met-

lemaal rood licht, dat de uitlijning

ten van de toepassing. Relaisuit-

meest gebruikte 50 x 50 millimeter

een

sterk vereenvoudigt omdat de licht-

gangmodellen van de nieuwe sen-

formaat en hebben vooraf bedrade

standaard wisselspanning-netvoe-

bundel duidelijk zichtbaar is. De

soren bieden universele werking

verbindingen met een standaard-

ding een voordeel is) en opslag- en

sensoren zijn voorzien van heldere

(wisselspanning-

lengte van 2 meter. De familie om-

mechanische

statusindicatie-LED’s, die gemakke-

ningsvoeding selecteerbaar) in de

vat

(waar hun lange maximale detec-

lijk over grote afstanden zichtbaar

range van 24 volt tot 240 volt. De

met een detectiebereik tot 40 me-

maken,

en

een

of

gelijkspan-

zender-ontvanger

modellen

gebouwautomatiseringssystete

opereren

vanaf

een

distributiesystemen

tieafstand een voordeel is).

Nieuwe vijfvingerige grijphand Schunk heeft de conceptstudie van zijn vijfvinge-

bazingwekkend op zijn menselijke voorbeeld. Met

rige grijphand verder geoptimaliseerd. Bij de

een totaal van negen aandrijvingen kunnen de vijf

nieuwste versie van de antropomorfe grijphand is

vingers verschillende grijpoperaties uitvoeren. Bo-

de electronica volledig in de pols geïntegreerd,

vendien kan hij talrijke gebaren vertegenwoordi-

waardoor compacte oplossingen mogelijk worden.

gen, waardoor de visuele communicatie tussen

Via gedefinieerde interfaces kan de grijphand met

mensen en servicerobots bevordert en de accepta-

op de markt verkrijgbare lichtgewicht armen wor-

tie voor gebruik in de menselijke omgeving kan

den verbonden. Voor gebruik in mobiele toepas-

worden verhoogd. Het gebruik van tastsensoren in

singen is voor de stroomvoorziening van de vijfvin-

de vingers zal de grijphand in de toekomst de no-

gerige grijphand de batterij-24 volt gelijkspanning

dige fijngevoeligheid geven, om ook in ongestruc-

ontworpen. In de eerste versie kan de hand aange-

tureerde en onvoorspelbare omgevingen grijp- en

stuurd worden via een seriële bus. De grijphand is

manipulatieopdrachten te behandelen. Elastische

er zowel in een linkse als rechtse uitvoering. In

grijpvlakken zorgen voor een betrouwbare greep

grootte, vorm en behendigheid lijkt de hand ver-

van de gegrepen objecten.

Productnieuws 041

Proportionele regelaars met CAN-open Bij industriële processen en apparatuur worden

passen van deze regelaars in veel situaties biedt.

analoge en digitale uitgangen. Standaard zijn ze

aan pneumatische systemen steeds hogere ei-

Gezien de grote belangstelling heeft Pneumax

bovendien uitgerust met een RS-232 seriële

sen gesteld. Van vaste condities is in veel geval-

recentelijk tot verdere uitbreiding van de be-

poort, waarlangs de units rechtstreeks met een

len geen sprake meer; vaak wordt verlangd de

staande productenreeks besloten. Thans worden

PC of PLC te verbinden zijn. Uitvoering met een

snelheid of capaciteit te variëren om deze aan

ze in drie bouwgroottes op de markt gebracht,

CAN-open besturing behoort tot de mogelijkhe-

de specifieke vraag of de bedrijfsomstandighe-

aangeduid als de Sizes 0, 1 en 3 - met een door-

den. Bij alle typen zijn de verschillende parame-

den aan te passen. Bij pneumatische cilinders

stroming van resp. 7 Ndm3/min, 1.100 Ndm3/

ters eenvoudigweg door middel van de drie

kan dit betekenen dat de druk van de toegevoer-

min en 4.000 Ndm3/min. Bij al deze proportio-

druktoetsen uit te lezen en in te stellen, zonder

de perslucht gewijzigd moet worden. Met iets

nele regelaars bedraagt de maximale inlaatdruk

dat de proportionele drukregelaar aan- en uitge-

soortgelijks heeft men te maken bij roterende

1 MPa (10 bar); afhankelijk van het gekozen type

zet hoeft te worden. Bij de CAN-open versie is

actuators waarvan verandering van het beoog-

kan de uitlaatdruk variëren van 0-0,9 MPa, 0-0,5

het bovendien mogelijk tijdens gebruik via de PC

de koppel gewenst wordt. Vooral bij apparatuur

MPa en 0-0,1 MPa. De fabrikant merkt daarbij op

of PLC de parameters te wijzigen, de status te

die volop in bedrijf is, kunnen deze aanpassin-

dat bij alle units simpelweg zeven verschillende

controleren en de uitgaande persluchtdruk in te

gen meestal niet direct en zonder de nodige pro-

drukwaardes instelbaar zijn. Een belangrijk ken-

stellen.

blemen gerealiseerd worden. Speciaal voor dit

merk is dat de elektronische regelaars uiterst

doel ontwikkelde het Italiaanse bedrijf Pneumax

nauwkeurig functioneren; er wordt gesproken

enige jaren geleden enkele opmerkelijke elek-

van afwijkingen van maximaal 0,3% van de line-

tronische proportionele regelaars gepresenteerd

airiteit, hysteresis, herhalingsnauwkeurigheid

als de 1700-serie, waarmee alle denkbare op-

en gevoeligheid. Voor instelling van de verlang-

ties daartoe in de praktijk wel degelijk geboden

de waardes en directe uitlezing zijn de elektroni-

worden. Inmiddels hebben pneumatiekgebrui-

sche units voorzien van een geïntegreerd digi-

kers kunnen ervaren welke voordelen het toe-

taal display; daarnaast beschikken ze over

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

Software en support voor industriële automatisering Robotica

‘Technologische oplossingen voor de crisis in de zorg’

• Hét jaarlijks trefpunt voor technologie en innovatie in de gebieden components, devices, systems en services voor markten in cure, care en self care • Expo en programma met meer dan 50 inspirerende lezingen rond ontwikkelingen, expertise en samenwerking, geopend door oud VWS minister Ab Klink • Gratis deelname voor professionals uit industrie, gezondheidszorg, wetenschap, overheid en zakelijke dienstverlening NVKF accreditatie Cat.2

Vision

Components, devices, systems & services for Cure, Care and Self Care 17 en 18 september 2013 Congrescentrum Papendal, Arnhem Gratis deelname: www.hat-event.com

PLC

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl

042 Productnieuws

Gold Sponsor:

Silver Sponsors:

Voor iedere meting hebben wij de oplossing

Data-acquisitie producten van National Instruments zijn de meest betrouwbare, computergebaseerde meetinstrumenten en bieden de hoogste nauwkeurigheid en maximale prestaties. Voor de NI CompactDAQ systemen zijn meer dan 50 specifieke meetmodules beschikbaar voor de meest uiteenlopende sensoren en signalen. Samen met de analyse- en signaalverwerkingsmogelijkheden van NI LabVIEW software, biedt de combinatie u een krachtig platform voor grafisch systeemontwerp waarmee u elk meetsysteem sneller ontwikkelt.

LabVIEW software biedt efficiënte analysemogelijkheden voor al uw meetgegevens, het vereenvoudigt de ontwikkeling van grafische user interfaces, en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

>> Verhoog uw productiviteit. Bezoek ni.com/measurements-platform

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV Pompmolenlaan 10 Postbus 124 3440 AC Woerden Tel +31 348 433 466 Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce # 301 168 13 Utrecht ©2013 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 13032

043

Energiezuinig produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

044