VISION & ROBOTICS. Eenvoudige vision is een keuze. Robot verdrievoudigt beugelproductie. SPS 2014: Motion en robotica zoeken toenadering

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 7 | NUMMER 1 | FEBRUARI 2015

Eenvoudige vision is een keuze Robot verdrievoudigt beugelproductie SPS 2014: Motion en robotica zoeken toenadering

ossier Inclusief D Zorgrobots

Cursus Computer Vision

18de editie 13 t/m 17 april 2015

Voor technici die visuele inspecties willen automatiseren.

Het NHL Kenniscentrum Computer Vision heeft jarenlange ervaring en al meer dan 200 opdrachten voor het bedrijfsleven uitgevoerd. Deze ervaring is verwerkt in de cursus Computer Vision, waarin theorie (50%) wordt afgewisseld met praktijk (50%). Het laatste dagdeel wordt er gewerkt aan een eigen visionuitdaging.

www.nhl.nl/computervision Na afloop van de cursus bent u in staat computer vision technieken toe te passen bij het ontwerpen en bouwen van beeldverwerkingsapplicaties.

NHL Hogeschool. Vergroot je perspectief. 02

Colofon

Vakpersvrijheid

Vision & Robotics is hét vakblad over automatise-

De eerste column van het jaar schrijven valt zelden mee. Zo gaat het

ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie

traditioneel. Dit jaar was anders. Want nog voor het hoofd leeg was,

door specialisten in robotica en visionsystemen.

was er de aanslag op Charlie Hebdo. Twaalf doden na een bezoek aan een wekelijkse redactievergadering. De wereld in rep en roer, pers-

JAARGANG 7 | NUMMER 1 | FEBRUARI 2015

vrijheid onder druk. En nu pas nog door een verdwaalde weirdo die met een plastic pistool van Bart Smit op bezoek komt bij de journaal-

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

redactie.

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

Nu weet ik ook wel dat een cartoonist heel ander werk doet dan een technisch vakjournalist. Ik schrijf hooguit over evangelisten die een

UITGEVER

bepaalde aanpak of technologie aanhangen. Velen ervan ken ik

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

persoonlijk en als ik het zo inschat, zal kritiek op hun visie hoogstens

T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]

een welkom weerwoord opleveren. Groot respect daarom voor de pu-

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

blicist die ondanks de grote weerstand en soms met gevaar voor ei-


gen leven, zijn mening aan het papier durft toe te vertrouwen. Opereert de vakpers in afwezigheid van dergelijk terreur dan in

REDACTIE

volledige vrijheid? Dat valt wel te bezien. Ook de vakpers kent zijn

Liam van Koert, The Text Factory

beperkingen. Sommige dingen schrijf je niet. Nu doel ik niet op de

Ab Muilwijk, FenceWorks

achterklap van de industriële wandelgangen. Die is er zeker. Nee, ik


bedoel de ‘Worst Case Practice’ in plaats van de ‘Best Case Practice’. Berichten van producten die niet doen wat ze beloven, of methoden

REDACTIERAAD

die achteraf helemaal niet goed blijken te werken.

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

Er zijn diverse redenen voor deze zelfcensuur. Op de eerste plaats zijn

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

‘Worst Case Practices’ lastig te vinden. Je hoort wel eens wat, maar

Martin van der Have, RAB en ABB

iemand bereid vinden voor de ‘microfoon’ te vertellen hoe hij er een

Hans Lenos, lenosonline.info

potje van heeft gemaakt? Ik geef het je te doen. En dan nog. Altijd

Wim Hoeks, NTS groep

speelt het commerciële belang mee. En in een tijd waar advertentieinkomsten teruglopen, en abonnementsinkomsten nog harder, wil je

VORMGEVING

geen adverteerders voor de schenen schoppen.

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

Maar of deze angst terecht is? Ik betwijfel het. Ik herinner me dat ik jaren geleden een stuk publiceerde: ‘Weinig nieuws in PCS7 versie 7’.

DRUK

Ik was me van geen kwaad bewust, maar sales werd zenuwachtig.

Grafia Media Groep

Nergens goed voor, zo bleek. Siemens bestelde nog dezelfde week 10 keer de achterpagina. De vakpers dus vrij? Nee. En zeker niet zo vrij als

P O S TA D R E S R E D A C T I E

de helden van Charlie Hebdo. Maar wees gerust: wij blijven gewoon

Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

ons eigen verhaal brengen.

E: [email protected] A B O N N E M E NT E N [email protected] T: 079 - 500 05 59 A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93 E: [email protected] AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

LIAM VAN KOERT

Bart Driessen, Henriëtte van Norel, Bert Stap

Column 03

Automatisch productiever.

Benut het potentieel van bewerkingscentra. KUKA robots verhogen op meesterlijk wijze de winstgevendheid van uw bewerkingscentra. Met intelligente automatisering stellen wij u in staat capaciteiten volledig te benutten, ROI’s te verbeteren en een nieuwe dimensie aan kwaliteit te geven. Wij lossen automatiseringstaken eenvoudig op door baanbrekende technologieën efficiënt toe te passen. Onze toewijding - uw garantie voor succes. Alles dat uw bewerkingscentra efficiënter maakt: kuka-robotics.be

Materials Transformation & Mashining Show 25. – 27.3.2015, Brussels Expo, Hall 5, Stand nr. 202

In dit nummer

Gemk dient ook de machine

08

Met robot productie accubeugels

verdrievoudigd

12

Smaakt ROS industrial naar meer?

15

Hannover Messe kleurt weer oranje

SPS IPC Drives groeit in de breedte

16

18

08

Zorgopleidingen moeten robots omarmen

24

Microsure houdt hand van chirurg stil

28

Enkele zorgrobots op een rij

29

Metaalprinten in stroomversnelling?

32

Rubrieken Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Dossier Zorgrobots

17

(Un)safe

36

Branche Bulletin

38

Productnieuws

40

16

23

Februari 2015 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Nieuws

Foto (c) Antoine Cully

Creadapt moet zelfstandig ieder obstakel kunnen overwinnen Robots kunnen voor allerlei doeleinden zeer handig zijn. Indien buiten

en aanpassen staat hierbij centraal. De robot is voorzien van zes flexibele

wordt gewerkt, is het echter wel van belang dat de robot zich efficiënt kan

wielen die zich kunnen aanpassen aan het terrein waarop de robot zich

voortbewegen zonder in bijvoorbeeld ruw terrein vast te komen zitten. De

begeeft. Hierdoor kan de robot zich altijd op de meest efficiënte wijze

Creadapt biedt met zijn zes flexibele wielen uitkomst.

voortbewegen over ieder soort terrein, ongeacht of het gaat om gras, stenen, rotsen, zand of brokstukken. Zo kan de robot rijden op de wielen,

Creadapt is een project van afstudeerstudent Antoine Cully, postdoctoraal-

maar de wielen ook vergrendelen en stappen nemen om grote obstakels

onderzoeker Danesh Tarapore, technicus Jean-Marie Jehanno, de hoogle-

te ontwijken.

raren Stéphane Doncieux en Nicolas Bredeche en assistent hoogleraren Christophe Grand en Jean-Baptiste Mouret. Allen zijn verbonden aan de

Volop in ontwikkeling

International Society for Inventory Research. Het team ontwikkelde eerder

Creadapt is op dit moment nog volop in ontwikkeling. De robot is dan ook

een hexapod die zichzelf opnieuw leert lopen nadat hij één van zijn benen

nog niet in staat op dit moment zelf te analyseren hoe hij het beste over

heeft verloren.

een nieuw soort terrein kan bewegen. Op termijn moet de robot echter

Het nieuwe project Creadapt lijkt hier een vervolg op te zijn. Met het pro-

zelf de meest efficiënte oplossing weten te vinden. De financiering van het

ject willen de onderzoekers een methode ontwikkelen om robots leren

project loopt in ieder geval tot 2016.

zelf oplossingen te laten vinden. Innoveren, optimaliseren, ontwikkelen

06 Nieuws

Robots schrijven 3.000 financiële berichten per kwartaal voor Associated Press Press (AP) inmiddels op grote schaal nieuws

Kwartaalcijfers snel en nauwkeurig publiceren

taalcijfers van 300 bedrijven publiceren. Dit

berichten. Ieder kwartaal publiceert AP onge-

Het systeem wordt op dit moment voornamelijk

aantal is dankzij de automatisering vertienvou-

veer 3.000 berichten die geheel zijn geschreven

ingezet voor het schrijven van financiële be-

digd naar 3.000. AP steekt het gebruik van het

en gepubliceerd. Het automatiseringssysteem

richten over kwartaalcijfers. Dit soort berichten

automatiseringssysteem overigens niet onder

dat in samenwerking met Automated Insights

zijn voor bijvoorbeeld investeerders van groot

stoelen of banken. Ieder bericht dat geautomati-

is ontwikkeld, is een half jaar geleden geïm-

belang en moeten dan ook zowel razendsnel

seerd is geschreven, wordt afgesloten met de zin

plementeerd. Het systeem stelt het persbureau

als zeer nauwkeurig worden gepubliceerd. De

‘Dit artikel werd gegenereerd door Automated

in staat razendsnel te berichten over gebeur-

robotjournalist van AP helpt dit proces foutloos

Insights’.

tenissen in de wereld. Een bericht kan door de

en snel uit te voeren. Door gebruikt te maken

automatisering al slechts enkele minuten na een

van het systeem, kan AP daarnaast aanzienlijk

gebeurtenis verspreid worden.

meer kwartaalcijfers publiceren. Voor de komst

Robots schrijven voor het persbureau Associated

van het systeem kon AP naar schatting de kwar-

‘China heeft in 2017 de meeste industriële robots aan het werk’ CHINA IS HARD OP WEG DE MEESTE ROBOTICA TER WERELD IN TE ZETTEN IN HAAR PRODUCTIEFACILITEITEN. NAAR VERWACHTING ZIJN IN 2017 MEER INDUSTRIËLE ROBOTS AAN HET WERK IN CHINA DAN IN EUROPA OF NOORDAMERIKA.

Dit voorspelt de International Federation of

twee Japanse robotfabrikanten lokale pro-

Robotics (IFR) in haar rapport 2014 World Ro-

ductiefaciliteiten opgezet in China. Andere

bot Statistics. Op dit moment zijn ongeveer

partijen zouden hiervoor plannen hebben.

200.000 robots aan het werk in China. Dit

Vier op de vijf robots die in China worden ge-

aantal is naar verwachting in 2017 verdub-

produceerd, zijn ontwikkeld door buitenland-

beld tot 400.000. Ook in Europa en Noord-

se partijen, waarbij het merendeel uit Japan,

Amerika neemt het aantal robots toe, maar

Noord-Amerika en Europa komt.

deze groei is minder hard. Naar verwachting zijn in 2017 zo’n 340.000 industriële robots aan het werk in Europa, terwijl 300.000 aan de slag zijn in Noord-Amerika.

‘Automatisering in China is net begonnen’ “De automatisering van China’s productiefaciliteiten is nog maar net begonnen”, zegt Per Vegard Nerseth, algemeen directeur van ABB

Het aantal robots in China zal in 2017 dat van Noord-

Robotics. “Als de eerste buitenlandse robot-

Amerika en Europa overtreffen

fabrikant die voet op deze markt zette, observeren wij de markt en ontwikkelingen al jaren. We hebben de afgelopen drie tot vier jaar een snelle, bijna explosieve groei gezien die onze verwachtingen heeft overstegen.” Naast ABB Robotics hebben ook Kuka en

Nieuws 07

EENVOUDIGE VISION IS VOORAL EEN KWESTIE VAN DE JUISTE KEUZE

Gemak dient ook de machine TIJDENS DE PERSCONFERENTIE VAN VISION 2014 - EUROPA’S GROOTSTE VISIONBEURS - WORDT TRADITIONEEL ÉÉN VISIONBEDRIJF FLINK IN DE SCHIJNWERPERS GEZET. HET BETROF DIT JAAR HET DUITSE IDS, VOOR WIE HET SAMENZIJN IN STUTTGART VOORAL OOK EEN THUISWEDSTRIJD IS. OP STEENWORP AFSTAND VAN DE ‘MESSE GELANDE’, WERKEN IN OBERSULM 150 MANNEN EN VROUWEN AAN GEMAKKELIJKE CAMERA’S. VOLGENS TORSTEN WIESINGER, EEN VAN DE GROTE BAZEN VAN IDS, PRIJKT GEMAK SINDS JAAR EN DAG

Tekst: Liam van Koert

BOVENAAN DE PRIORITEITENLIJST SAMEN MET COMPROMILOZE KWALITEIT.

08 Vision

Binnen de futuristisch ogende spiegelwanden

op zijn eigen proceskennis. Vision moet hierbij

beeldsensorfabrikanten als Aptina, Cmosis,

van een groot gebouwencomplex huist een ty-

een intuïtief verlengstuk zijn en geen com-

e2V, Nit en Sony. Hierdoor kunnen we onze

pisch Duits MKB bedrijf. Manz is in de Benelux

plexe barrière.”

camera’s uitrusten met maar liefst 50 verschil-

bij weinigen bekend. Toch werken hier 1.900

lende sensoren. Welke de beste is? Dat hangt

mensen en is de machinebouwer goed voor

Gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want vi-

af van de applicatie en het beschikbare bud-

bijna 300 miljoen omzet per jaar. Maar de re-

sion kan in aardig wat gevallen toch redelijk

get. Welke resolutie heb ik nodig en moet mijn

den dat ook de internationale pers zich binnen

complexe materie zijn. Hoe voorziet iDS hier-

sensor beschikken over speciale functies voor

deze muren heeft verzameld, heeft slechts in

in? Wiesinger: “Enerzijds zorgen we voor een

langere belichtingstijden, het vastleggen van

beperkte mate met solar te maken. Manz is

grote keuzevrijheid. Geen enkele applicatie

hoog dynamische beelden of wil ik verschillen-

vooral een schoolvoorbeeld van een bedrijf dat

is hetzelfde en hoe groter de eenheidsworst,

de lijnscanmodes kunnen toepassen? Ook hier

succesvol is door vision in te zetten als onder-

des te groter het aantal toeters en bellen

proberen we het de gebruiker zo gemakkelijk

scheidende technologie. Dat wil de beursorga-

waar een gebruiker niet op zit te wachten.

mogelijk te maken. Enerzijds door te voorzien

nisatie van VISION natuurlijk vooral graag laten

Eenvoud is niet alleen gemakkelijk, het is ook

in een groot aantal applicatiespecifieke stan-

zien. En het is aan leverancier iDS om te vertel-

efficiënt. We hebben daarom een groot aan-

daarden, waar alle onderdelen optimaal op

len hoe ook andere machinebouwers hier hun

tal standaard uEye-camera’s, maar bieden ook

elkaar zijn afgestemd. Anderzijds door ook hier

voordeel mee kunnen doen.

de mogelijkheid om klantspecifieke oplossin-

de gebruiker te ondersteunen en te zorgen dat

Manz als klant krijg je niet zomaar. Dat ze

gen te leveren. En omdat we snappen dat een

de uiteindelijke oplossing niet alleen vandaag

vision zelf behoorlijk in de vingers hebben,

grote keuzevrijheid soms best ingewikkeld kan

soepel draait, maar ook toekomstbestendig is.”

wordt snel duidelijk. “Vision is voor ons een

zijn, staan we klanten ook hier bij met raad en

echte kerntechnologie. Zo’n 80 procent van

daad.”

onze machines en apparaten zijn uitgerust met

Klein consumentengemak Dan neemt Wiesinger ons mee langs enkele

vision”, trapt gastheer en R&D Manager Eduard

Sensorgemak

opmerkelijk gemakkelijke bewijsstukken die

Ams af. Manz bouwt voornamelijk machines

Een van de belangrijkste cameraonderdelen is

iDS recentelijk heeft geïntroduceerd. Bij het

voor de display-, batterij- en solarindustrie,

de beeldsensor. En die zijn er in vele soorten

eerste voorbeeld moeten we onze ogen goed

waarbij ze het verschil weten te maken met

en maten. Wie net de keuze voor CMOS of CCD

de kost geven. De camera in kwestie is name-

hun proceskennis. Dit betreft laserbewerken,

heeft gemaakt, mag vervolgens snel aan de

lijk klein. Erg klein. “Kijk, dit is nu een typisch

de natte chemie, printen, vacuüm coaten en

slag er een favoriete fabrikant bij te zoeken.

voorbeeld van het toegankelijk maken van

metrologie. “Voor wat betreft vision gebruiken

Mag aan de slag, want je kan die keuze natuur-

vision”, zegt hij terwijl de kleine uEye XS, die

we het hele spectrum”, vervolgt hij.“ Van low

lijk aan de camerafabrikant laten. Wiesinger:

slechts 12 gram weegt, omhoog houdt. “Deze

cost – high volume, tot en met zelf ontwikkelde

“iDS werkt nauw samen met gerenommeerde

minicamera met 5 megapixel Aptina-sensor is

high-end systemen.” Enkele powerpointdia’s later wordt onderstreept dat ze voor dit visiondeel ook een aardig beroep doen op de lokale expertise (ook Manz ligt onder de rook van Stuttgart) van iDS. Ze leveren sinds 2001 diverse uEye-camera’s, framegrabbers en bieden ook support voor wat betreft de beeldverwerkingssoftware HALCON van MVTEc.

Eenvoud kiezen “Veelzijdig, betrouwbaar gemak”, spreekt Wiesinger van iDS nu het journaille toe. “Dat is waar machinebouwers als Manz behoefte aan hebben.” Sleutel hiervoor is volgens hem een eenvoudige benadering die het bedrijf sinds de oprichting in 1997 geen windeieren heeft gelegd, en geenszins betekent dat er op functionaliteit en kwaliteit hoeft te worden ingeboet. “Eenvoud volgens het iDS-woordenboek betekent het continue streven naar het zo eenvoudig mogelijk maken van vision voor de gebruiker. Of dit nu gaat om connectiviteit, inbouwgemak, robuustheid of applicatiespecifieke functionaliteit, de machinebouwer moet zich te allen tijde 100 procent kunnen richten

Vision 09

eigenlijk net zo eenvoudig als een consumentencamera. Plug en play met USB 2.0, 15 fps bij volledige resolutie, autofocus, digitale zoom en tal van andere automatische functies, maar dankzij de magnesium behuizing wel super robuust. Ideaal voor serieuze machinevisiontoepassingen, embedded systemen, medische technologie, kiosken of biometrie.” Hoewel Wiesinger niet over geld praat, leert een kort bezoek aan de iDS-website dat ook de prijs van de uEye XS klein is. Voor € 149 is hij via de webshop te bestellen en krijgt de gebruiker er uiteraard ook de gratis iDS Software Suite bij, om alle bitjes en bytes te controleren en te manipuleren.

Het gemak van USB De uEye XS heeft zijn grote plug and play-gemak deels te danken aan de USB-aansluiting. Gezien de filosofie van iDS is het niet vreemd dat de USB standaard, naast GigE, een van de

iDS gestaag en omvat het inmiddels zowel de

troongenerator, waardoor eenvoudig ook de

paradepaardjes is geworden. Net als bij versie

uEye ML- en LE-camera’s als de high-end uEye

diepte-informatie van gladde oppervlakken

2.0 is de fabrikant ook voor wat betreft USB

CP-familie. Ook is er een USB 3 u EyeXC geïn-

wordt weergegeven. Bovendien is de camera

3.0 de eerste marktpartij om de hele uEye-fa-

troduceerd die de vele automatische functies

geschikt om inline in een multi-camera set-

milie van de nieuwe generatie te voorzien. “Ik

van Sony’s DSLR-camera naar het industriële

ting te werken, zodat objecten gelijktijdig van

weet nog goed toen we in 2004 onze eerste

domein brengt. Keuze genoeg dus, helemaal

verschillende kanten bekeken kunnen worden.

USB 2.0-camera introduceerden. De concur-

als men zich realiseert dat USB 3 eigenlijk in

Hierbij wordt slechts één coherente 3D-punten-

rentie deed er toen wat lacherig over. USB als

twee smaken komt. Wiesinger: “Het belang-

wolk aan de beeldverwerkingssoftware door-

camera-interface? Dat zou nooit goed komen.

rijkste voordeel van de USB3 Vision standaard

gegeven. Handig, wanneer je naast de diepte-

Maar nu we 10 jaar later als eerste een hele

is dat gebruikers camera’s kunnen uitwisse-

informatie ook kleurinformatie wilt destilleren

USB 3.0-familie uitrollen, ligt het in ieders lijn

len, ongeacht de fabrikant en zonder dat er

of een barcode wilt scannen. Maar wat Ensenso

der verwachtingen. Enerzijds omdat USB 3.0

aanvullende software nodig is. Maar een USB

misschien nog wel het meest gebruikersvrien-

natuurlijk alle voordelen van plug & play 2.0

3-camera van iDS kan tevens gebruikmaken

delijk maakt zijn de uitgebreide en intuïtieve

heeft, maar dan met meer bandbreedte en

van onze Software Suite. Hiermee kunnen

kalibratiefuncties. Juist dit onderdeel maakt 3D

hogere snelheid. Anderzijds omdat we in de

eenvoudig parameters worden aangepast en

een stuk meer plug en play.”

markt naam hebben gemaakt als USB-pionier.

bovendien is de Software Suite interface en ca-

Hoewel USB ook in het geval van Ensenso niet

Die naam kunnen we wederom waarmaken,

mera onafhankelijk. Alles werkt dus naadloos

onmogelijk is, adviseert iDS hier in de meeste

omdat we inmiddels als geen ander weten

samen binnen één omgeving. Het enige wat

gevallen overigens een Power over Ethernet-

hoe we met de kinderziektes van een nieuwe

voor deze USB variant wel nodig is, is dat de

aansluiting. Want wie vanaf de fabrieksvloer

standaard moeten omgaan”, aldus Wiesinger.

firmware wordt aangepast.“

100 meter kabel wil leggen, legt er natuurlijk

Ondertussen groeit het USB 3-portfolio van

liever één dan twee.

Plug & play in 3D We blijven in de derde dimensie. En we heb-

Machinegemak

ben er in de Benelux al het een en ander over

Wiesinger besluit met een overweging die nog-

gehoord. Maar ook Stuttgart ontkomt niet aan

al eens te gemakkelijk over het hoofd wordt

een paar opbeurende woorden over Ensenso.

gezien. Ja, gemak dient de mens. Maar ook de

Want geheel volgens de eenvoudige princi-

machine vaart er wel bij. Gemak en eenvoud

pes moet deze camera ook 3D-vision naar het

gaan hand in hand. En in hun kielzog komen

plug & play-domein brengen. “Hetzelfde wat

bijna als vanzelf ook efficiëntie en betrouw-

we met al onze camera’s doen, wilden we ook

baarheid. Dat scheelt veel geld en een hoop

voor stereovision. Met Ensenso zijn we daarin

frustratie. Gemakkelijk toch?

geslaagd. We kunnen real-time 3- data bij een volledige resolutie van 1,3 megapixel met 30 frames per seconde streamen. Daarnaast beschikt de stereovisioncamera over een pa-

010 Vision

Email: [email protected] | Tel.: +32 15 2071 57

WWW.FANUC.BE

HAAK PRODUCTION & ENGINEERING SOLUTIONS IS KUKA SYSTEM-PARTNER

Met robot productie accubeugels verdrievoudigd VAN DE WIT- EN BRUINGOEDSECTOR, DE SCHEEPVAART, DE ZWARE INDUSTRIE EN DE HYDRAULIEKWERELD TOT DE OFFSHORE EN DE TRANSPORTWERELD. IN NAGENOEG ELKE DENKBARE APPLICATIE WORDEN ACCUBEUGELS TOEGEPAST. NIET VOOR NIETS EXPORTEERT MPC INDUSTRIES JAARLIJKS DAN OOK MEER DAN HONDERDDUIZENDEN ACCUBEUGELS NAAR ZO’N 25 LANDEN IN DE WERELD. In de Nederlandse vestiging in Gorredijk worden

accubeugels. Een accubeugel bestaat uit twee

ficatie gemaakt, voor uiteenlopende toepassin-

de accubeugels sinds enige tijd vervaardigd met

voorgeperste delen, te weten een ‘bracket’ en

gen. “De laatste jaren is een sterk toenemende

behulp van een robot van KUKA Automatisering

een ‘clamp’, die handmatig moeten worden

vraag waarneembaar naar accubeugels in de

+ Robots. Een gesprek met Freddy Haak, direc-

samengevoegd voordat de beugel gelast kan

wereld. Dit was voor MPC Industries reden om

teur/eigenaar van Haak Production & Enginee-

worden. MPC Industries heeft grofweg zo’n 800

haar productieproces, dat tot voor kort bestond

ring Solutions, over de uitdagingen waar hij bij

verschillende soorten (accu-)beugels van hoog-

uit veel handmatige handelingen, te profes-

dit project voor kwam te staan.

waardig staal in haar standaardpakket. Daar-

sionaliseren. Haak Production & Engineering

MPC Industries is een internationaal opererende

naast hebben ze de afgelopen jaren ook nog

Solutions, gespecialiseerd in het ontwikkelen,

producent van hoogwaardige slangklemmen en

eens zo’n 2.200 klemmen volledig op klantspeci-

produceren en leveren van klantspecifieke automatiseringsoplossingen en losse componenten op het gebied van handling voor diverse industrieën, kreeg opdracht om mee te denken over een mogelijke oplossing.

Eisen In totaal moesten op de nieuw te bouwen installatie 64 verschillende soorten accubeugels in batches gefabriceerd kunnen worden. Accubeugels met een diameter variërend van 125 cubeugel, de ‘bracket’ en de ‘clamp’, verschillen steeds per model, evenals de bevestigingsmogelijkheden. Verder moest rekening worden gehouden met het feit dat de toegestane cyclustijd voor het lassen maximaal 30 seconden mocht bedragen en de maximale machi-

012 Interview

Tekst: Henriëtte van Norel

tot 350 mm. De beide onderdelen van de ac-

ne-omsteltijd slechts 15 minuten. Haak vult

ring Solutions aan de slag om een passende op-

op een zodanige wijze vast dat het puntlasap-

aan: “Zeker de omsteltijd was een belangrijk

lossing te vinden. Het resultaat is een volledig

paraat een puntlas kan aanbrengen. Steeds na

criterium. Door de recessie van de afgelopen

geautomatiseerde en gerobotiseerde beugel-

gereedmelding van een las verplaatst de robot

jaren zijn de voorraden bij bedrijven namelijk

lasstraat, bestaande uit een transportbaan voor

het werkstuk op een zodanige wijze dat het

fors geslonken. Met andere woorden: MPC In-

enerzijds de aanvoer van trays met ’brackets’

puntlasapparaat de volgende las kan maken.

dustries kreeg steeds regelmatiger aanvragen

en ‘clamps’ en anderzijds de afvoer van lege

Het exacte aantal puntlassen verschilt per type

voor kleinere series, waardoor veel vaker dan

trays, een positioneertafel, een puntlasappa-

accubeugel. Als een accubeugel gereed is, dan

voorheen moest worden omgesteld. Met name

raat en een KR 30 robot van KUKA Automati-

wordt het eindproduct afgelegd in een glijgoot,

deze behoorlijk korte omsteltijd in combina-

sering + Robots. De trays bevatten 15 ‘clamps’

die in contact staat met een verzamelbak. Om

tie met de enorme verscheidenheid aan type

of 15 ‘brackets’. De KUKA-robot pakt voor elke

een zo optimaal mogelijke output te kunnen

klemmen die met een en dezelfde installatie

te monteren accubeugel eerst een ‘clamp’, legt

realiseren, staan zowel de ‘clamps’ als de ‘brac-

moesten kunnen worden gemaakt, plaatste

deze op de juiste positie op de positioneerta-

kets’ rechtop in de trays. Bij de opnamepositie

ons voor een enorme uitdaging.”

fel/tussenstation, pakt daarna een ‘bracket’

van de robot worden alle beugels met behulp

en legt deze eveneens op de positioneertafel.

van een pneumatische cilinder in één richting

Oplossing

Zodra de robot de ‘clamp’ op de juiste wijze in

geschoven, zodat de robot de beugels steeds

Rekening houdend met alle hierboven ge-

de ‘bracket’ heeft geschoven, pakt hij het sa-

vanuit een vaste opnamepositie kan oppak-

noemde eisen ging Haak Production & Enginee-

mengestelde geheel op en houdt het werkstuk

ken. In totaal wordt voor de productie van de diverse typen accubeugels gewerkt met trays in drie verschillende soorten breedtematen, te weten 25, 30 en 40 mm. Steeds wanneer een ander type accubeugel moet worden vervaardigd, moeten de trays worden gewisseld en de positioneertafel worden omgesteld. MPC Industries liet bij aanvang van dit project weten dat hiervoor maximaal 30 minuten per keer beschikbaar was. Met de gekozen oplossing is Haak erin geslaagd om de omsteltijd te beperken tot slechts 15 minuten.

Aansturing De aansturing van de door Haak ontwikkelde

Interview 013

applicatie is volledig geautomatiseerd. Zodra de

juiste robot was verder een minimaal benodigde

werkt met pneumatische verstellingen. Ver-

operator op het touchscreen van de Sigmatek

draagkracht van 20 kilogram in verband met

meldenswaardig is dat de grijper zoveel moge-

ETV1251 PLC met HMI-software heeft ingege-

de geavanceerde grijper.” Haak vult aan: “Deze

lijk is vervaardigd van standaard componenten,

ven welke beugel er geproduceerd gaat wor-

grijper kan moeiteloos de beide delen van de

en dat het geheel, ondanks zijn veelzijdigheid,

den, worden de benodigde gegevens via een

64 verschillende typen accubeugels oppakken,

zo licht mogelijk is uitgevoerd.”

ethercat-verbinding naar de KUKA KRC4 control-

in elkaar schuiven en uiteindelijk als gezamen-

ler van de robot gestuurd voor het starten van

lijk pakket aanbieden aan het lasapparaat. Voor

Verdrievoudiging productiecapaciteit

de juiste programma’s. Bart Al, Benelux verant-

onze engineers was met name de laatstgenoem-

Het resultaat van bovengenoemde aanpak is

woordelijke bij KUKA Automatisering + Robots:

de opdracht een uitdaging op zich. Het gezamen-

een verdrievoudiging van de productiecapaci-

“Alle KUKA-robots worden geleverd met een

lijke pakket moest per type accubeugel namelijk

teit. Konden voorheen met de hand slechts 25

KCR4 controller die standaard voorzien is van

zo worden opgepakt dat in één procesgang alle

accubeugels per uur worden gemaakt, nu zijn

een ethercat-aansluiting. Communicatie met de

lassen kunnen worden aangebracht, zonder dat

dat met behulp van de robot maar liefst 75

geselecteerde ETV1251 PLC is dus eenvoudig te

het werkstuk hoeft te worden overgepakt. Voor

beugels per uur. Dit is voor een belangrijk deel

realiseren. Essentieel voor de selectie van de

het in elkaar schuiven van de beide delen is ge-

te danken aan de veel kortere omsteltijd die gerealiseerd is. En niet alleen is de productiecapaciteit door deze oplossing fors verhoogd, ook is het met de gekozen oplossing voortaan mogelijk om klanten sneller op maat kleinere series te leveren. Volledig in lijn met de ontwikkelingen in de markt dus. Haak vult aan: “Toen we begonnen aan dit project, dachten we dat bovengenoemde oplossing uitsluitend interessant zou zijn voor series van 1.000 stuks of meer. Dit blijkt nu echter niet waar te zijn. Bij een serie van 100 stuks blijkt deze zeer flexibele robotoplossing ook al zeer rendabel te zijn, MPC Industries heeft haar initiële investering in relatief korte tijd weer terugverdiend.”

014 Interview

Smaakt ROS Industrial naar meer? VOOR VEEL MENSEN IS ROS INDUSTRIAL EEN KLOK EN KLEPEL VERHAAL. ONLANGS ORGANISEERDE MIKROCENTRUM TEZAMEN MET ALTEN EEN WORKSHOP. GEZIEN HET AANTAL DEELNEMERS IS ROS INDUSTRIAL POPULAIR. MAAR WAAROM? EN HOE IS HET HEN VERGAAN?

Het idee van ROS - dat staat voor Robot Ope-

le technologie aan en willen graag hun blik ver-

de meeste mensen die gewend zijn aan een

rating System - is eenvoudig. Door binnen een

ruimen naar nieuwe mogelijkheden. Omdat ROS

windows omgeving met icoontjes, wizards, en

open source framework robotapplicaties te ma-

nog relatief nieuw is en volop in ontwikkeling, is

andere grafische weergaven, was de overstap

ken en te delen, hoeven wielen niet twee keer

het voor veel mensen lastig om een beeld van

naar een Linux omgeving met vooral tekstcom-

uitgevonden te worden en kan de softwareont-

de mogelijkheden te krijgen, laat staan om er

mando's niet eenvoudig. Jansen: “In de korte

wikkeling voor robots een stuk sneller. Het open

zelf mee aan de slag te gaan. Vanuit Alten zien

tijdspanne van een middag is het niet mogelijk

source idee is natuurlijk niet vreemd, met als

we het belang van ROS in de industrie en vinden

deelnemers alle details te leren. De workshop

groot succesnummer natuurlijk Linux, dat als

we het belangrijk om de brug te slaan tussen de

was er daarom met name op gericht om de mo-

operating system op menig computer te vinden

ontwikkelaars en de potentiële gebruikers. Door

gelijkheden van ROS te laten zien, zodat deel-

is. Vooral in de academische wereld en onder

middel van cursussen en workshops proberen

nemers kunnen besluiten om op eigen gelegen-

slimme thuisknutselaars is ROS erg populair.

we de twijfels bij de industrie weg te nemen

heid er zelf mee aan de slag te gaan.“

Aangezwengeld door Yaskawa, het Sothwest

en mensen te stimuleren met ROS aan de slag

Research Institute en Willow Garage is er sinds

te gaan.”

2012 ook een industriële variant. En hoewel er

Wordt vervolgd De belangstelling was groter dan verwacht. Zo

ook de nodige kritiek is op ROS Industrial - een

Nieuwsgierig

groot, dat Jansen met aan zekerheid grenzende

mooi thema voor een ronde tafel discussie voor

Hoewel de achtergrond van de deelnemers erg

waarschijnlijkheid kan zeggen dat de workshop

een volgende Vision & Robotics - is de interesse

uiteen liep, bleek de belangrijkste reden voor

in maart of april herhaald zal worden. Daarnaast

er volop. De workshop van Mikrocentrum was in

deelname vooral nieuwsgierigheid. Marcel Heu-

is er ook voor de 2014 lichting goed nieuws. “In

ieder geval uitverkocht.

gen van Vision Consultancy: “Ik had al een en

mei organiseren we als Alten ook een driedaag-

ander gelezen over ROS en wilde er meer van

se training waarin deelnemers echt hands-on

Stimuleren

weten. De workshop zelf vond ik erg leerzaam.

met ROS en ROS Industrial leren werken. Dus

Simon Jansen van Alten snapt wel waarom de

Ik vind het een mooi platform.”

wat dat betreft smaakt ROS zeker naar meer.”

workshop op zoveel bijval kon rekenen. Zowel ROS en ROS Industrial krijgen de laatste jaren

Tekstcommando’s

meer aandacht vanuit de industrie. Bedrijven

ROS is een krachtige tool, maar staat niet be-

lopen soms tegen de grenzen van conventione-

kend om zijn gebruiksvriendelijkheid. Voor

ROS Industrial 015

Hannover Messe kleurt weer oranje DE HANNOVER MESSE 2015 KOMT ER AAN. DIT JAAR IS NEDERLAND GEEN PARTNERLAND, DAT WORDT INDIA. MAAR DE NEDERLANDSE INDUSTRIE PAKT WEL FLINK DOOR, DANKZIJ HET SUCCES VAN VORIG JAAR. ‘Integrated Industry - Join the net-

getallen van Hannover - 6000+ ex-

van de verbonden en geïntegreerde

in hallen en thema’s zijn er veel ver-

work!’ Dat is de slogan die van 13

posanten uit meer dan 100 landen

industrie van de vierde industriële

trouwde onderwerpen in Hannover.

tot en met 17 april over ‘s werelds

- en dan hebben we de 28 regionale

revolutie.

Bijvoorbeeld Industrial Automation

grootste industriële beurs zal klin-

satellietbeurzen die overal ter we-

ken. Want ja, geen industriebeurs

reld opdoemen nog niet meegeteld.

Vertrouwde onderwerpen

belangrijke rol speelt. En de on-

ter wereld verslaat de imposante

En ja, de Duitsers zijn nog steeds vol

Voor wat betreft de onderverdeling

derdelen Energy & Environmental

& IT waar de digitale fabriek een

Engineering, Power Transmission & Control, Industrial Subcontracting, Production Engineering & Services en Research & Development zijn weer van de partij. Als rode draad hoe kan het ook anders - noemt de organisatie Industrie 4.0 en energie-efficiëntie. Enige opmerkelijke is wel dat hier juist de lichtgewicht constructies extra aandacht krijgen, terwijl dit natuurlijk ook aan een aanverwant en breder gedragen onderwerp als nieuwe materialen

Nu doorpakken Voor de trouwe Hannover Messebezoeker moet het toch wel een vreemde gewaarwording zijn ge-

016 Hannover Messe

Door Liam van Koert

opgehangen had kunnen worden.

‘Er is heel veel animo vanuit de Nederlandse toeleveranciers om zich in Duitsland te profileren’

weest. Nederland als Partnerland.

het geval. Het officiële ontvangst-

En ineens kwam Rutte opdraven om

deel mag dan misschien iets kleiner

namens Nederland zijn beste indu-

zijn - vorig jaar hadden we hier heel

striële beentje voor te zetten (ter-

Hal 2 tot onze beschikking - maar

wijl Merkel er gewoon elk jaar is).

het Oranjegevoel in Hal 4 wordt

Zet je de tv aan, en jawel hoor. Zelfs

steeds sterker. Ter vergelijking: in

de NOS vond de weg naar Hanno-

2013 hadden we een gezamenlijk

tieplein met start-ups opgenomen.

organiseert FME een energie- en

ver. Maar eerlijk is eerlijk: meestal

paviljoen van 650 vierkante me-

Op deze manier komen ook de Ne-

een mobiliteitspaviljoen. In Hal

zakt de aandacht na het partner-

ter. Vorig jaar sprong dat omhoog

derlandse groeibriljanten goed over

19/20 tot slot organiseert Hannover

landschap als een plumpudding in

naar 1.250 vierkante meter. Maar

het internationale voetlicht.”

Consultancy een Holland Industrial

elkaar.

voor dit jaar is er al 1.290 vierkante

Automation House.

meter besteld. Er is dus heel veel

Nog veel meer oranje

“’The year after’ betekent in de re-

animo vanuit de Nederlandse toe-

De Nederlandse aanwezigheid gaat

gel een terugval van 50 procent”,

leveranciers om zich in Duitsland te

overigens veel verder dan Hal 4. Zo

bevestigt Theo Koster als hij enkele

profileren.”

is er in Hal 6 het centrale paviljoen voor de ontvangst van delegaties,

woorden tot de pers wendt. Als voorzitter van branchevereniging

Nu zeggen vierkante meters niet

een stand voor Holland aluminium

Nevat neemt hij de honneurs waar

alles. Het gaat natuurlijk ook om

en composieten en wordt er van-

van het gezamenlijke paviljoen in

uitstraling en de o zo belangrijke

uit het Nederlandse ScienceGuide-

Hal 4. Hier zijn naast de Nevat ook

inhoud. Ook wat dat betreft kunnen

platform een internationaal weten-

Brainport Industries, de Metaalunie

we volgens Koster gerust zijn. “We

schapscongres georganiseerd. In

en Mikrocentrum aanwezig. “Maar

hebben een nieuw ontwerp van

Hal 14 is als vanouds het initiatief

ik kan u geruststellen, in het geval

het paviljoen dat nog meer eenheid

internationale pompenplein (een

van Nederland is dat allesbehalve

schept. Hierin is ook een innova-

Nederlands initiatief) en in Hal 27

Hannover Messe 017

VEEL SERVOTECHNIEK MET STEEDS MEER ROBOTICA

SPS IPC DRIVES groeit in de breedte DE SPS IPC DRIVES IS EUROPA’S GROOTSTE BEURS VOOR BESTURINGSTECHNIEK. OOK AFGELOPEN JAAR VOND HIJ EIND NOVEMBER IN NEURENBERG PLAATS EN TROK IN 3 DAGEN TIJD 56.787 BEZOEKERS. TRADITIONEEL WAREN ER VEEL PLC’S, FREQUENTIEREGELAARS EN MOTOREN TE ZIEN. VISION & ROBOTICS GING VOORAL OP ZOEK NAAR DE SERVOTECHNIEK. MET HIER EN DAAR EEN STEEDS GROTER VLEUGJE ROBOTICA. Er waren 3.200 bezoekers minder dan vorig

Rhydian Welson van Invertek Drives: “We heb-

ting en concrete oplossingen. Informatie gaat

jaar. Ook het aantal exposanten was kleiner:

ben honderden leads binnengehaald; een re-

tegenwoordig via internet, maar verkopen doe

1.602 stuks ofwel 20 minder. Maar tegelijk

cord voor ons. We zijn heel erg happy. Dit is

je nog altijd met mensen. Op de SPS koppelen

was de beurs gegroeid in oppervlak, name-

voor ons absoluut de juiste beurs, gericht op

we technisch consult met relatiebeheer; daar-

lijk 117.800 meter, bijna 4.000 meter erbij. Of

onze industrie. We spreken de juiste mensen,

om is het ideaal voor ons.” Christian Wolf, Turck

het nu aan ons zelf lag, of aan de keuze van

niet alleen uit Duitsland, maar ook internati-

“Het is genieten geblazen, fantastisch gewoon.

te bezoeken bedrijven; we vonden het meestal

onaal. De SPS staat wat ons betreft op num-

De SPS is ook een prachtige afsluiting van het

erg druk. Vaak was er geen doorkomen aan en

mer 1; het is ook onze grootste investering wat

jaar. En het is een goed teken dat we weer een

kon je blij zijn als je meteen aan de beurt was

betreft beurzen.” Dr. Höfling, Sick: “SPS is ons

positief nieuw jaar tegemoet gaan.”

voor een gesprek. Impressies op de eerste dag:

vlaggenschip. Het gaat om technische consul-

018 SPS IPC Drives

Robotica en motion zoeken toenadering

Hoewel de SPS in Neurenberg niet echt door

niet voor een bepaald type robot te kiezen.

sele coördinatenstelsel hebben we met diverse

robots wordt overspoeld, zien we ze steeds

Zonde als die robot eigenlijk de beste keuze zou

universiteiten samengewerkt. Ook mensen

vaker in het motiondomein. Vroeger zag je het

zijn geweest. Wat als er één omgeving zou zijn

zonder robotkennis kunnen hierdoor aan de

alleen bij deltarobots , maar nu is er toch een

waarin beide systemen kunnen worden gepro-

slag met deltarobots (2 of 3-assig), SCARA ro-

serieuze toenadering van motion en robotica.

grammeerd? En bij voorkeur op een manier die

bots, knikarmen of een portaalrobot. Hier kun-

Dankzij een nieuwe toevoeging aan de FAST

de motionexpert al kent?

nen tot zes auxiliary assen worden bijgepro-

Application Software van Lenze zijn ze dan nog

grammeerd zodat ook tijdkritische processen

net niet getrouwd, maar ze hebben wel een

Snelle software templates

als lijmen en lassen netjes synchroon lopen

datum geprikt.

Jörg Bans is Application & Support Manager bij

en gereedschappen vanaf het TPC (tool point

Lenze. Hij is trots als hij laat zien waar Lenze zo

center) worden aangestuurd. Uiteraard geldt

Dat een deltarobot prima met een PLC kan wor-

hard aan heeft gewerkt om het op de SPS aan

dit ook voor de synchronisatie met bewegende

den aangestuurd is inmiddels wel gesneden

het grote publiek te kunnen tonen. “Misschien

delen op een transportband voor bijvoorbeeld

koek. Veel motionaanbieders zeggen ook met

ben je al wel bekend met onze FAST Application

pick & place toepassingen.”

robots overweg te kunnen en doelen op deze

Software?”, vraagt hij. “Het zijn applicatie tem-

drie-assige spinnenkop (vooruit, misschien zit

plates waarmee gebruikers snel hun machines

Baanplanning

er nog een extra asje in de pols) of een lineair

configureren (80%) en programmeren (20%).

De baanplanning is gebaseerd op de PLCopen

systeem. Anders wordt het als het gaat om een

Het gebruik van templates, die boordevol kant

deel 4 standaard. De robotkern ondersteunt dus

SCARA-robot, of nog spannender, een mooie

en klare functies zitten, maakt het inrichten

klassieke motion commando’s als lineair, circu-

zes-asser. De traditioneel cartesiaanse motion-

van de klantspecifieke machinesoftware veel

lair, spline en point-to-point. Ook zijn er ‘Buffer

modellen en de robotkinematica die eigenlijk

sneller en betrouwbaarder. Het voorkomt bugs,

Mode’ en ‘Blending’ functies en heeft Lenze

een numerieke besturing vergt, botsen dan

maar ook overdimensionering.”

specifieke robotfuncties aan de standaard PLCopen commando’s toegevoegd. Hierdoor

heimelijk, met als gevolg dat het in de praktijk niet goed werkt. Zonde, want een integratie

FAST goes Robotics

kan de af te leggen baan onafhankelijk van het

van een robot in een machinebesturing levert

Nu is Lenze niet de enige die een object

kinematische model worden geprogrammeerd

zeer veel voordelen op.

georiënteerd platform gebruikt om snel een

en wordt de robot niet verteld hoe hij moet be-

motionoplossing te programmeren. Maar een

wegen totdat een kinematisch model aan de

Programmeerkennis

volledige robotsuite? Dat is uniek. En niet zon-

applicatie wordt toegewezen. Volgens Bans zit

Nu kan men zowel een numerieke als een

der reden, want eenvoudig is het allerminst.

hier misschien wel de grootste winst van de

servobesturing in een machinelijn gebruiken.

Bans: “We hebben het roboticadeel opgesplitst

nieuwe robotkern. “Door het loskoppelen is er

Maar daarvoor heb je wel iemand nodig die

in kinematica en baanplanning. Voor de in-

een enorme vrijheid. Met minimale inspannin-

in beide werelden thuis is. Helaas is dit soort

tegratie van de kinematische modellen in de

gen kan voor een vergelijkbare toepassing ook

mensen schaars. En soms is dat een reden om

FAST-kern en een vertaalslag naar een univer-

een heel andere robot gekozen worden.”

SPS IPC Drives 019

Veilige servoregelaar Het is eigenlijk meer een gevalletje evolutie

de laatste stand der techniek, zonder aan ba-

sitieveiligheid mogelijk maken. Van der Hoorn:

dan revolutie. En eerlijk gezegd valt veruit het

sisprincipes te tornen. De nieuwste versie heeft

‘De PMC Protego C kaart had aardig wat vei-

grootste deel van de producten op de SPS in

alles wat je van een moderne versterker mag

ligheidsfuncties in zijn registers staan. Maar de

deze categorie. Zo ook het gele kaartje van Pilz

verwachten. Hij is standaard uitgerust met

nieuwe Safely Limited Position (SLP) en Safety

dat voor de veiligheid in een servoversterker

CANopen en Ethernet (uitbreidingen zijn mo-

Limited Increments (SLI) zijn een echte aan-

zorgt. Dit jaar krijgt de versterker er daardoor

gelijk met een insteekkaart), een multimedia-

winst. Je kan SLP bijvoorbeeld gebruiken om

twee waardevolle veiligheidsfuncties bij.

kaart (MMC) voor het veilig bewaren van gege-

het veilige werkbereik van robots vast te leg-

vens en het updaten van firmware, uitgebreide

gen. En met SLI kan je veiligstellen dat nieuwe

De associatie van Pilz met safety ligt tamelijk

diagnostiek en voorzien van alle gebruikelijke

materialen veilig in een proces kunnen worden

voor de hand. Toch is het gele portfolio van

servofuncties. Waar de versterker zich onder-

ingevoerd, zonder dat je de hele lijn hoeft te

de Duitse automatiseerder heel wat uitgebrei-

scheidt, is dat hij ook standaard een functie

stoppen. Bovendien kan de SLI-functie samen

der. Zo heeft Pilz ook een mooie zilverkleurige

voor het veilig afschakelen van het koppel her-

met SLS (Safe Limited Speed) gebruikt worden

servoversterker in het assortiment: de PMC

bergt. En uiteraard is voor meerassige toepas-

voor een veilige ‘jog-mode’ die onveilige klap-

Protego D. Volgens Martijn van der Hoorn,

singen ook het onderling koppelen mogelijk

pen voorkomt.”

Motion specialist bij Pilz Nederland is dat al

via het real-time Ethernet protocol van Pilz zelf:

De vorige generatie PMC Protego C beschikte al

heel wat jaartjes het geval. “Deze PMC Protego

SafetyNET p.

over de functies SS1, SS2, SOS, SLS, SSR, SDI, SBC en SBT. Ze maken veiligheidsniveau’s mogelijk

is al weer de negende generatie. En dat wil in deze snelle wereld met zijn disruptieve inno-

Veiligheidskaart

tot en met PLe (EN ISO 13849-1) en SIL CL 3 (EN/

vaties best wat zeggen. Echt goede producten

Wie meer veiligheidsfuncties nodig heeft om

IEC 62061).

verdwijnen niet zo maar. Die koester je en ver-

een machine veiliger en/of juist productiever te

beter je.”

maken, kan een beroep doen op de gele kaart

In het geval van de PMC Protego D (PMC staat

PMC Protego C (C voor card). En wie dat met

uiteraard voor Pilz Motion Control en D voor

een nieuwe kaart doet, beschikt meteen over

drive), zijn sommige functies het resultaat van

twee extra veiligheidsfuncties die nu ook po-

G-code rechtstreeks uit de PLC Wie in de hoogwaardige machinebouw de toon

Modicon LMC078. Deze besturing kan binnen

gerust met ethernet, USB- en seriële uitgangen

wil zetten, zal aan een flink pak eisen moeten

een cyclustijd van 1 milliseconde 8 servo-assen

en webservers. IO-klemmen en pulsingangen

voldoen. Besturingen moeten makkelijk te be-

synchroon besturen of 16 servo-assen binnen

voor verschillende merken servoversterkers

dienen zijn, mee kunnen groeien met schaal-

2 milliseconden. “Kijk, een mooi applicatie-

zijn geïntegreerd in de Modicon 241 en 221

vergroting en open staan voor verschillende

voorbeeld van onze motion controller is deze

controllers. Het aantal aansluitmogelijkheden is

interfaces. Bij Schneider Electric heet dat de

lasersnijmachine. De controller haalt zijn G-

bovendien flink verhoogd naar 14 IO-klemmen

‘NEXT Generation innovation’ van hun Machi-

code rechtstreeks uit de PLC. Hij is daarmee

waarbij ook nog eens de responstijd met een

neStruxure-programma.

geen vervanging van elke CNC-besturing, maar

factor 10 verhoogd is. Een noviteit is ook dat

qua capaciteit en snelheid ligt hij ergens tussen

alle safety-modules voortaan op dezelfde bus

Een mooi voorbeeld is volgens Thomas

die van een CNC-machine en de standaard PLC

aangesloten kunnen worden.

Hammermeister, marcom-man van Schnei-

in.” Wat betreft aansluitmogelijkheden is de

der Electric Duitsland, de motion controller

nieuwe generatie Modicon PLC's standaard uit-

020 SPS IPC Drives

PLC wordt motion controler We konden erop wachten. En eerlijk gezegd

SLIO CPU iMC7 met servofuncties

CPU van de PLC en de motion controllers ver-

deden we dat ook al een paar maandjes. Want

Algemeen Directeur Bob Linkenbach en Area

loopt via EtherCAT. Natuurlijk omdat er hiervoor

nadat Vipa en Yaskawa elkaar vorig jaar de lief-

Sales Manager International Sales Luc Heynickx

een echte real-time oplossing nodig is. Er blijkt

de verklaarden, waren de verwachtingen voor

bij Vipa staan ons graag te woord. We vragen

echter nog een belangrijke reden dat er voor

spannende nieuwe producten hoog. Natuurlijk

hen wat de nieuwe SLIO CPU iMC7 nu zo bijzon-

EtherCAT is gekozen. “Zowel gebruikers van

wisten we ook dat de SPS het perfecte podium

der maakt. “Vipa is natuurlijk vooral bekend om

Vipa- als Yaskawa-hardware bleken een sterke

zou zijn om de eerste resultaten aan het grote

haar SPEED7-technologie”, begint Linkenbach

voorkeur voor dit protocol te hebben. Daarom

publiek te tonen. De bezoekers werden niet

zichtbaar trots. “De krachtige CPU’s, die ook na-

hebben we ons eerst hierop gericht. Maar op

teleurgesteld. Want naast een enorme poster

tive STEP7 ondersteunen, maken onze PLC’s tot

termijn zal er ook een Profinetvariant komen.”

waarin het DNA van beide bedrijven tot één

de snelste ter wereld. De nieuwe iMC7 is geba-

hechte helix werd verweven, prijkte een sterk

seerd op Vipa’s 015 processor. Dat betekent PG/

Schaalbaar met SD

staaltje synchronisatietechniek. Twee servomo-

OP-communicatie (red. programmeren of ope-

Alle motion control-functies zijn standaard in

toren draaien onafhankelijk van elkaar razend-

rator panel), tal van functieblokken en natuur-

de SLIO CPU iMC7 aanwezig. Er is in feite dus

snel dan weer linksom dan weer rechtsom. Ze

lijk Ethernetcommunicatie. Het bijzondere is dat

maar één smaak met alles erop en eraan.

zijn verbonden door dunne staafjes metaal,

veel van deze functieblokken voor motion con-

Maakt dat de nieuwe PLC niet onnodig duur?

waarbij het de bedoeling is dat er juist geen

trol zijn, iets wat voor PLC’s erg ongebruikelijk

Heynickx: “Integendeel. De gebruiker hoeft al-

helix ontstaat. Kijken we naar wat dit nauwkeu-

is.” Volgens Heynickx zien de PLCopen Motion-

leen te betalen voor wat hij of zij daadwerkelijk

rige samenspel dirigeert, dan blijkt dit een op-

blokken er precies hetzelfde uit als de STEP7-

gebruikt. We gebruiken hiervoor een speciaal

telsom van een SLIO CPU iMC7 en een Sigma-7

functieblokken. “Ook de wat minder ervaren

SD-kaartje: de Vipa Set Card (VSC). Afhankelijk

servo drive. Blijkbaar heeft de Vipa-Yaskawa

motionprogrammeur kan op een vertrouwde

van het aantal aan te sturen assen, krijg je een

combinatie een aardige portie synergetisch

manier afzonderlijke assen of hele groepen

code via e-mail toegestuurd die het benodigde

voordeel.

assen aansturen.” De communicatie tussen de

aantal assen vrijgeeft.”

Digital Servo Link vindt aansluiting Op de SPS laat Lapp zien dat er ook op kabel-

worden zaken als toerental en rotorstand naar

aansluiten van twee. Ook bespaart het integre-

gebied genoeg te innoveren blijft. De nieuw-

de regelaar teruggekoppeld.

ren van alle functies in één mantel plaats, tijd, en niet onbelangrijk, gewicht en geld.”

ste trend: een servokabel waar alles - dus ook de feedback paren - dankzij Digital Servo Link

Digital Servo Link

binnen één mantel zit. Frank Hörtnagl is Pro-

Een nieuwe manier is aansturing middels de

Evolutie

duct Manger van de ÖLFLEX kabels. “Eigenlijk

Digital Servo Link interface. Hierbij wordt het

Een misschien minder revolutionaire, maar

hebben we de SERVO 7 DSL al op de Hannover

feedbacksignaal over bestaande paren gemo-

daarom niet minder belangrijke vernieuwing is

Messe gepresenteerd”, geeft hij ruiterlijk toe.

duleerd zodat de groene kabel komt te verval-

de komst van de 719 CY servokabel. Deze gaat

“Maar hij maakt met de wel splinternieuwe

len. Hoewel nog erg nieuw, ziet Hörtnagl hierin

de oudere 700 CY en 709 CY kabels vervangen.

SERVO 719 CY het hele servoverhaal compleet.”

wel de kabel van de toekomst. “Ik heb zelf ook

Wat de gebruiker en Lapp hiermee opschieten?

Traditionele servomotoren hebben twee aan-

een rondje SPS gedaan en je ziet dat steeds

“Door de vooruitgang die we op het gebied van

sluitingen. De eerste is voor een kabel waarin

meer motorbouwers Digital Servo Link onder-

materiaal, ontwerp en productie hebben ge-

de voeding, een paar voor temperatuurbewa-

steunen. De voordelen die het biedt zijn dan

boekt zijn we in staat het hele ‘normale’ niet

king en een ‘rempaar’ zit. De tweede is voor

ook evident. Zo is het aansluiten van maar één

-DSL-aanbod in de kleinste mantel te stoppen.

de feedback. In deze traditioneel groene kabel

kabel natuurlijk altijd gemakkelijker dan het

Daar profiteert iedereen van.

SPS IPC Drives 021

NIEUWSGIERIG NAAR DE LAATSTE DIGITALE INNOVATIES VOOR DE ZORG?

t n e m e n n o b a ) s ti ra (g n e e u n n a Neem d l .n rg zo le a it ig D n a v e n zi a g a m t e h p o De zorgsector ontwikkelt zich in razend tempo. Nieuwe digitale werkprocessen, nieuwe applicaties, het gebruik van de cloud, de opkomst van mobiele apparaten, Big Data, privacy-issues, de almaar voortgaande integratie van informatie - het is maar een greep uit de vele digitale ontwikkelingen waar zorgprofessionals, bestuurders en innovaties dagelijks mee te maken hebben. Hoe houdt u overzicht? En hoe krijgt u inzicht in de gevolgen voor uw organisatie? Het internetplatform Digitalezorg.nl helpt al jaren om bij te blijven rond alle relevante ontwikkelingen. Om de zorgsector hierbij nog beter te kunnen helpen, hebben de stichting Digitalezorg.nl en uitgeverij FenceWorks het Digitalezorg.nl Magazine gelanceerd. Hierin vindt u visies, achtergronden, productbesprekingen, columns, interviews en nog veel meer.

Magazine

eHealth-monitor 2014:

Nederland scoort goed

Nieuwe jeugdhulp vraagt om innovatieve oplossingen en actie

Magazine over innovatie en ICT in de zorg

022

Proefproject levert snel uitslagen en gevalideerde data

Flexibele capaciteit voor Erasmus MC Jaargang 1 • Nr. 3 • www.digitalezorg.nl

Interesse in een gratis abonnement? Ga naar www.digitalezorg.nl/digitale/magazine/

VISION & ROBOTICS Dossier Zorgrobots

Zorgopleidingen moeten robots omarmen Microsure houdt hand van chirurg stil Enkele zorgrobots op een rij

Zorgopleidingen moeten robots omarmen

ZORGOPLEIDINGEN MOETEN LES GAAN GEVEN OVER ROBOTTECHNOLOGIE, WANT BINNEN VIJF JAAR ZIJN ZORGROBOTS BESCHIKBAAR VOOR OUDEREN, ZEGT PIETER JONKER, HOOGLERAAR VISION BASED ROBOTICS AAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT EN REDACTIERAADLID VAN VISION & ROBOTICS. Ook mantelzorgers zullen volgens

kwaliteit van leven bieden", zei hij

zig zijn, hebben ‘Care’ robots als

houden en de kwaliteit op niveau,

Jonker moeten wennen aan de

onlangs tijdens een bijeenkomst in

taak de verpleging te ondersteu-

dan is automatisering helemaal

komst van robots. "In 2040 heb-

Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.

nen, te helpen bij revalidatie of te

niet zo’n slecht idee. Helemaal

ondersteunen in bejaardentehui-

niet als ouderen daardoor in staat

miljoen mensen nodig om ouderen

Behandelen en verzorgen

zen of gewoon thuis. In de eerste

gesteld worden langer zelfstandig

te verzorgen. Door technologie in

Waar de ‘Cure’ robots vooral in de

categorie spelen zaken als precisie

te wonen en verplegers meer tijd

te zetten, kunnen we meer handen

behandelen operatiekamers van

en haptische feedback (wat zeer

krijgen voor de ‘personal touch.’

aan het bed krijgen en een betere

ziekenhuizen aan een opmars be-

snelle regelkringen vereist), terwijl

Net als de computer, is ook de zorg

zorgen met robots vooral ook een

robot - hoewel voornamelijk nog in

kwestie van kunstmatige intelli-

de prototypefase - eigenlijk al een

gentie en empathische interactie is.

fait accompli. En zo verkeerd is dat

Zo helpen de zelflerende zorgrobots

niet. "Of het nu om een knuffelro-

bijvoorbeeld met het opruimen, het

bot voor dementerenden of een

herinneren aan het innemen van

huishoudrobot gaat, ze verlichten

medicijnen, het doorbreken van

de taak van mantelzorgers en de

eenzaamheid, of het registreren en

verplegers. En uiteindelijk krijgt

waarschuwen als iemand valt, 's

iedereen er mee te maken", aldus

nachts ronddoolt, of onvoldoende

Jonker.

ben we in Nederland minstens 2

eet en drinkt.

024

Hoewel hij op de LinkedIn groep

Net als Asher, die de vrees van

van RoboNED ook op enig verzet

menig arbeider vertolkte dat de

stuitte, is de roep om robotlessen in

robot wel eens de nodige banen

de zorg helemaal zo gek nog niet.

zou kunnen kosten, speelt een ver-

Jonker: “Het zorgonderwijs is aan

gelijkbare angst in de zorgsector.

herstructurering toe. Momenteel

Gaan robots dadelijk de banen van

zijn er 2100 opleidingen die met el-

onze verplegers en verpleegsters

kaar concurreren, maar niet genoeg

inpikken? En wordt de zorg daar-

handen aan het bed. Dit is één van

naast niet erg onpersoonlijk? De

de redenen dat Zorginstutuut NL

demografische trends bewijzen het

binnenkort een nota zal presente-

tegendeel. Mensen worden ouder

ren, waarin ook robotles aan bod

en vergrijzing is geen fabeltje. Dit

zal komen. Het structurele tekort

betekent dat het tekort aan handen

aan het bed zal namelijk alleen met

aan het bed alleen maar zal oplo-

techniek kunnen worden opgelost

pen. Wil je kosten binnen de perken

en studenten krijgen hier dan ook


Robotles noodzakelijk Robotangst

onherroepelijk mee te maken. Door

zorgrobots gaat. Dat werd nog maar

deze al in een vroeg stadium bij de

eens onderstreept tijdens een be-

werking en de ontwikkeling van de

zoek van de Task Force Health Care,

technologie te betrekken, krijgen

waar naast Pieter Jonker, ook het

we betere zorgrobots en betere

koninklijk paar een bezoek aan

verplegers.” Overigens is de kop-

Zuid Korea en Japan bracht. Naast

peling van zorg en techniek in het

robotkoploper zijn Japan en Zuid

onderwijs niet nieuw. “We hebben

Korea de vergrijzing niet vreemd.

in Delft en Twente al enige tijd de

Ze bleken erg geïnteresseerd in

opleiding Klinische Technologie.

’The Dutch Experience’. In Delft en

Hier worden artsen en techneuten

Eindhoven wordt dan ook het no-

samen opgeleid om zo ook van

dige op zorgrobotgebied ontwik-

elkaar te leren. En inmiddels zien

keld. Zowel autonome robots als

we ook bij de hogescholen meer

op afstand bedienbare exemplaren

structurele samenwerking tussen

vinden er hun thuis. Denk aan Rose,

de twee vakgebieden.“

AMIGO, EVE of Lea - die alle in het robotoverzicht iets verderop terug

Vitaal oud worden

te vinden zijn. Dat geldt natuurlijk

Nederland en omstreken doet het

ook voor de populaire Zora uit Gent

helemaal niet zo slecht als het om

of de Care-O-robot 4 uit Duitsland.

Man die vingers afsneed ontwikkelt protheses met 3D printers Een Zuid-Afrikaan die tijdens een ongeluk op een timmerwerkplaats zijn

geprint. Deze ontwerpen zijn open source, waardoor gebruikers met be-

vingers afsneed, heeft zijn persoonlijke ervaringen ingezet om betaal-

hulp van een 3D printer zelf hun prothese kunnen bouwen. De protheses

bare protheses te ontwikkelen. Richard van As ontwikkelt samen met de

bestaan uit verschillende lichaamsdelen die in polylactide (PLA) worden

Amerikaanse Ivan Owen, een artiest die werkt met mechanische effec-

geprint, waaronder knokkels en gewrichten. Deze worden gecombineerd

ten, een prothetische hand, vingers en armen die met behulp van 3D

met roestvrij stalen en aluminium onderdelen. Een prothetische hand van

printers kunnen worden gebouwd. De protheses zijn betaalbaar, open

Robohand voor een volwassene kost ongeveer 2.000 dollar. De prothese

source en kunnen door gebruikers zelf op maat in elkaar worden gezet.

kan in ongeveer vijf en een half uur worden geprint. Het in elkaar zetten

CNN meldt dat Van As na zijn ongeluk op zoek ging naar een goede pro-

van de hand neemt tien tot vijftien uur in beslag.

these om zijn hand weer zo veel mogelijk te kunnen gebruiken. Hij kon echter geen winkel vinden die functionele prothetische vingers verkocht. De prothetische handen en armen die hij wel heeft gevonden, kosten daarnaast tienduizenden euro’s. Hij ging daarom op internet op zoek naar een oplossing en vond een video van Owen. Van As en Owen hebben samen het bedrijf Robohand opgezet, dat in januari 2012 zijn activiteiten startte. Het bedrijf ontwikkelt prothetische vingers, handen en armen die met behulp van 3D printers kunnen worden

Dossier Zorgrobots 025

Smiby moet eenzaamheid onder ouderen te lijf gaan Een voorbeeld van een robot waar

ongeveer 1,2 kilo en heeft iets weg

zorgverleners over vijf jaar mee

van een baby. De robot lacht, vindt

om moeten kunnen gaan is Smiby.

het fijn om gewiegd te worden en

De robot is ontworpen om de een-

moet huilen als je haar op de grond

zaamheid onder ouderen aan te

laat vallen. De robot kan onge-

pakken. Dit meldt Asahi Shimbun.

veer 10 uur lang operationeel zijn,

Smiby is ontworpen voor Japan, dat

waarna de accu zal moeten worden

te kampen heeft met een enorme

opgeladen. Smiby kost ongeveer

vergrijzing. In het jaar 2060 is naar

450 euro.

verwachting zo’n 40% van de Japanners boven de 65. Ouderen lopen hierdoor het risico eenzaam te worden. De Smiby moet dit probleem aanpakken. De robot weegt

Algoritme helpt robots objecten in rommelige huishoudens snel te herkennen Robots die helpen in het huishouden zullen in staat moeten zijn objecten

In totaal neemt de robot 20 tot 30 afbeeldingen van objecten en genereert

in huis te herkennen om hier de juiste handeling mee uit te voeren. Dit

meerdere hypotheses over de wijze waarop objecten op de ene afbeel-

kan echter een uitdaging zijn, aangezien veel objecten in huishoudens

ding zich verhouden tot objecten op een andere foto. Het algoritme pakt

op, tegen of over elkaar heen liggen. Vormen veranderen hierdoor, wat

vervolgens verschillende samples uit alle gegenereerde hypotheses om

herkennen van het object moeilijk maakt. Een nieuw algoritme biedt

definitief vast te stellen waar objecten zich bevinden. Deze methode zorgt

uitkomst. Een groep wetenschappers van het Massachusetts Institute of

ervoor dat meer objecten worden geïdentificeerd en is daarnaast 10 keer

Technology (MIT) hebben een algoritme ontwikkeld waarmee robots ef-

sneller dan alle andere bestaande algoritmes voor objectherkenning.

ficiënter objecten in huishoudens moeten kunnen herkennen. Niet ieder object is vanuit iedere hoek even goed zichtbaar. Het zicht op een (deel van het) object kan bijvoorbeeld worden verhinderd door een ander object, wat de analyse van het object beïnvloedt. De onderzoekers laten robots objecten daarom vanuit meerdere perspectieven bekijken tijdens de analyse. “Als je kijkt naar de output nadat een object vanuit één gezichtspunt is bekeken, kan veel informatie missen, kan de belichting verkeerd zijn of iets het object blokkeren waardoor een systematische fout wordt veroorzaakt in de detector”, zegt Lawson Wong, promovendus van het MIT. “Een oplossing is simpelweg rond het object bewegen en verschillende gezichtspunten op te zoeken.”

026 Dossier Zorgrobots

Nieuw kenniscentrum geeft info over robots in zorg HET INFORMATIECENTRUM CARE INFO CENTER IS GELANCEERD. HET ONAFHANKELIJKE PLATFORM VOOR WONINGAANPASSINGEN EN HULPMIDDELEN GEEFT VIA INTERNET EN SOCIALE MEDIA INZICHT IN DE BESCHIKBARE MOGELIJKHEDEN OP HET GEBIED VAN WONINGAANPASSINGEN EN HULPMIDDELEN, WAARONDER UITERAARD OOK ZORGROBOTS. HET CARE INFO CENTER HEEFT ALS DOEL EEN OVERZICHTELIJK EN LAAG DREMPELIG CENTRUM TE CREËREN DAT EEN NETWERK OPBOUWT TUSSEN AFNEMERS, LEVERANCIERS EN INSTALLATEURS.

Door de vergrijzing hebben men-

in contact te brengen.

• Via de inzet van sociale media

gerond. Fase twee bestaat uit het

sen steeds vaker en voor een langere tijd hulp nodig. Denk hierbij

Het Care Info Center is een initiatief

de producten en diensten beter

invoeren van artikelen door fabri-

van Marc Manders, als onderne-

onder de aandacht brengen.

aan thuiszorg, maar ook aan (para)

mer actief in de installatiewereld

• Belangstellenden op dit platform

kanten en leveranciers. Deze fase bevindt zich in een afrondend sta-

medische zorg die in veel gevallen

en de ICT-sector. Manders specia-

niet alleen een totaaloplossing

dium. Info Care Center is daarom al

in de eigen woonomgeving moet

liseert zich in de ICT-sector op het

qua producten aanbieden, maar

begonnen met fase 3: het opbou-

worden toegepast. Met moderne

creëren van 3D-omgevingen. Van-

ook de keuze voor een installa-

wen van een database van instal-

technieken kan nagenoeg ieder

uit zijn rol als installateur en ICT’er

teur in zijn of haar buurt.

lateurs die zijn gespecialiseerd in

probleem worden aangepakt en

werd Manders regelmatig om

• Elk half jaar een actieve controle

woningaanpassingen. Ook is een

zijn allerlei hulpmiddelen beschik-

advies over zorgoplossingen ge-

van alle artikelen op juistheid van

samenwerking opgezet met be-

baar. Het vinden van deze oplos-

vraagd door instellingen, woning-

gegevens en beschikbaarheid.

langenverenigingen,

singen kan echter een uitdaging

bouwverenigingen,

installateurs

• Een nieuwsbrief met nieuwe

en andere partijen. Care Info Cen-

zijn voor de cliënt of de familie.

en particulieren. Via het Care Info

producten, bijzonderheden van

ter is inmiddels beschikbaar. Het

gemeenten

Center speelde Manders in op de

bestaande producten en wetens-

aanbod is nog niet volledig, maar

Volledig overzicht

vraag naar een volledig en com-

waardigheden van belangenver-

wel zodanig breed dat afnemers

Allerlei websites geven een op-

pleet overzicht.

enigingen en installateurs.

en aanbieders er het meest uitge-

somming van producten die men-

Fase één, het ontwikkelen en ge-

breide aanbod op het gebied van

sen in dit geval kunnen helpen.

Meerdere taken

schikt maken van de software

woningaanpassingen en hulpmid-

Veel van deze websites zijn echter

Het online platform heeft meer-

voor het platform, is inmiddels af-

delen kunnen vinden.

volgens Care Info Center verouderd

dere taken:

of tonen maar een klein deel van

• Het overzichtelijk en laagdrem-

de

hulpmiddelen.

pelig online tonen van de be-

Door de overheid gefinancierde

beschikbare

schikbare woonaanpassingen en

websites zijn hierop volgens het

hulpmiddelen (inmiddels ruim

bedrijf geen uitzondering. Care

4.000 producten).

Info Center springt in dit gat en

• Het

actief

en

permanent

toont een zo volledig mogelijk

benaderen van bedrijven, instel-

aanbod aan hulpmiddelen. Ook

lingen en installateurs om tot

helpt het informatieplatform zorg-

een compleet zorgplatform te

vragers en -aanbieders met elkaar

komen.

www.careinfocenter.nl


GEEN GEBIBBER MEER MET HECHTEN

Microsure houdt hand van chirurg stil TIJDENS DE ETHERCAT-DAGEN IN EINDHOVEN EN RIJSSEN PRESENTEERDE DE EINDHOVENSE START-UP FERRY SCHOENMAKERS DE MICROSURE. DE MICROSURE IS EEN ROBOT DIE MICROCHIRURGEN HELPT MET HET HECHTEN VAN BLOEDVATEN MET EEN DIAMETER VAN NOG GEEN MILLIMETER. PROBEER DAN MAAR EENS JE HANDEN STIL TE HOUDEN. Ferry Schoenmakers, in Eindhoven

verwacht dat het nog zeker drie

er maar enkele specialisten die dit

handjes’ uitgevoerd. De chirurg

afgestudeerd werktuigbouwkun-

jaar zal duren voordat de Micro-

echt kunnen. De chirurg moet ook

kan dan alles via een microscoop

dige, werkt nu al twee jaar binnen

sure klaar is voor de markt. “De

hechtingen aanbrengen met de

volgen en zien hoe de chirurgische

een team van de TU aan de ont-

uitdaging die deze hulprobot aan-

diameter van een menselijk haar.

gereedschappen bij de patiënt hun

wikkeling van de Microsure. Het

gaat is microchirurgen te helpen

Het is enorm inspannend werk; al-

werk doen.

project wordt ondersteund door

bij operaties en hechtingen in het

leen jongere chirurgen kunnen dat

STW, SRE, TUe en het Academisch

millimeterbereik. Als je door de

aan. Vandaar dat er een groot te-

Datacommunicatie

Ziekenhuis Maastricht. Raimondo

microscoop kijkt, zie je al snel dat

kort is aan microchirurgen.”

Voor de datacommunicatie hebben

Cau is vorig jaar op grond van zijn

kleine bewegingen van de hand,

bijdrage aan dit project bij prof.

en dus ook van chirurgische ge-

Oplossing

voor EtherCAT. De reden hiervoor is

Maarten Steinbuch gepromoveerd.

reedschappen, onvermijdelijk zijn.

De oplossing van de Microsure is

de eis van een real-time datacom-

Momenteel is Schoenmakers be-

‘Trillen of bibberen’ is misschien

een schoolvoorbeeld van mecha

municatie en stabiele feedback

zig met de verdere verfijning van

overdreven, maar echt stil is het

tronica. Een combinatie van me-

tussen de industriële PC van Beck-

het tweede prototype dat geschikt

in geen geval. Sowieso moet elke

chanica, aandrijftechniek, elek-

hoff en verschillende apparaten.

moet zijn voor het doen van proe-

chirurg beschikken over een vaste

tronica en software maakt het

Gebruik van EtherCAT maakt het

ven op dieren. Daarna volgt nog

hand, maar wanneer in bloedva-

mogelijk de onvermijdelijke be-

ook mogelijk de bekabeling van

prototype nummer 3 voor beproe-

ten, niet groter dan een millime-

wegingen van de menselijke hand

IO minimaal te houden. Daarnaast

vingen op mensen. Schoenmakers

ter, gesneden moet worden, zijn

te reduceren tot een acceptabel

maakt EtherCAT het makkelijk om

minimum. Schoenmakers heeft

het aantal armen uit te breiden

het in dat geval over ‘filteren’. In

tot vier stuks. Een ander argument

hoofdlijnen bedient de chirurg de

ten gunste van EtherCAT heeft te

Microsure met joysticks en een

maken met de ontwikkeling van

voetpedaal. De bewegingen daar-

de besturing. Microsure gebruikt

van worden door een samenspel

hiervoor Matlab/Simulink. Vanuit

van soft- en hardware vertaald in

het Simulink model wordt direct

bewegingen die vijf maal zo pre-

C-code gegenereerd die door de

cies zijn. Met de voetpedaal kan

Beckhoff PC wordt uitgevoerd.

de chirurg de vertraging bepalen.

Voor de aansturing van bepaalde

In plaats van direct eigenhandig te

actuators maakt Microsure gebruik

snijden wordt de operatie dus met

van klantspecifieke printjes.


elektrisch aangedreven ‘armen en

Tekst: Bart Driessen The Text Factory

Foto: Bart van Overbeeke

de mensen van Microsure gekozen

Enkele zorgrobots op een rij ER ZIJN WERELDWIJD ONNOEMELIJK VEEL PROJECTEN DIE ZICH MET ZORGROBOTS BEZIGHOUDEN. HET AANTAL ROBOTS DAT DAADWERKELIJK OP GROTE SCHAAL VOOR ZORG WORDT INGEZET, IS ECHTER NOG ZEER BEPERKT. HIER ZAL DE KOMENDE JAREN EEN GROTE VERANDERING IN KOMEN. OM EEN BEELD TE GEVEN VAN WAT ER ZOAL IN ONTWIKKELING IS, VOLGT HIER EEN BEKNOPT, VOORNAMELIJK REGIONAAL OVERZICHT VAN (THUIS)ZORGROBOTS. AAN ROBOTS VOOR IN ZIEKENHUIZEN WORDT HARD GEWERKT. AMIGO

de Xbox, hiermee kan hij 3D zien.

AMIGO is de zorgrobot van Tech Uni-

Robots als Amigo moeten ouderen

ted. AMIGO staat voor Autonomous

in staat stellen om langer zelfstan-

Mate for IntelliGent Operations. Hij

dig te blijven wonen.

is anderhalve meter hoog en heeft twee armen en beweegt zich voort

AMIGO is onderdeel van het pro-

op een platform met wieltjes. Met

ject RoboEarth. Dit project heeft

zijn armen kan hij veel menselijke

als doel robots van elkaar te laten

taken uitvoeren, zoals iets uit de

leren. Objectherkenning, navigatie,

keuken halen. Om zich goed te

handelingen en andere robotacti-

oriënteren in de huiselijke omge-

viteiten kunnen middels het Robo

ving kijkt Amigo met de kinect van

Earth-netwerk worden uitgewis-

Rose

seld. De AMIGO-robot van de TU/e

leren van voorgaande gebeurtenis-

kunnen spreken via een videover-

kan zelfstandig contact maken met

sen en die ervaringen met elkaar te

binding.

de RoboEarth-database om auto-

delen, kunnen ze sneller en beter

Het is de bedoeling dat de Tele

noom de benodigde instructies te

reageren op nieuwe situaties.

Care oplossing – die inmiddels tot zelfstandige startup is geworden

downloaden om een bepaald product, zoals vruchtensap, te kunnen

ROSE

over vijf jaar op de markt komt.

serveren.

Robot Rose is de van de TU/e af-

Maar eerst wordt In zorginstelling

komstige op afstand bestuurbare

Siza de proef op de som genomen,

RoboEarth-netwerk

robot die net als een hulphond klei-

zoals recentelijk nog in een uitzen-

moeten robots soepeler met on-

ne taken kan uitvoeren. Dit gebeurt

ding van Hart van Nederland te

voorziene omstandigheden kunnen

via een op het internet aangesloten

zien was. Rose richt zich in eerste

omgaan, in plaats van dat zij, zo-

PC door een verzorger, of door de

instantie op de thuiszorg, maar zou

als nu, voor elke denkbare situatie

cliënt zelf middels een tablet. Ook

later ook ingezet kunnen worden

moeten worden geprogrammeerd.

zit op de robot een beeldscherm

bij particulieren thuis of in de be-

Door robots in staat te stellen om te

zodat cliënten met een operator

veiliging.


Middels

AMIGO

het


Lea

sieve spelletjes. ALFRED (Personal

bijvoorbeeld het geheugen te trai-

Interactive Assistant for Indepe-

nen. ZORA blijkt bij jong en oud een

dent Living and Active Ageing) zal

hit. Zowel in kinderziekenhuizen als

via smartphone of tablet werken

bejaardentehuizen kan ze rekenen

en is speciaal toegespitst op oude-

op veel bijval. En doordat gebruik

ren. Net als vele onderzoeksrobots

wordt gemaakt van een standaard

heeft ALFRED het niet tot in het veld

hardware platform, gaat QBMT zich

geschopt, maar werkt hij nu vooral

volledig richten op nieuwe func-

aan het onder de aandacht bren-

ties. Zo gaat ZORA binnenkort ook

gen van techniek tijdens de diverse

helpen bij dwaalgedrag of werken

promotionele activiteiten van de

met dementerende of autistische

Hogeschool Vlissingen.

patiënten.

ZORA

Care-O-bot 4

ZORA staat voor Zorg Ouderen

Care-O-bot 4 is – de naam zegt het

Lea

bare zorgrobots. Verder is Lea voor-

Revalidatie en Animatie. Van de

al – alweer de vierde generatie

“Lea is ongeveer 1,50 meter lang,

alsnog vooral gehuld in geheimen.

buitenkant is het een NOA van Al-

zorgrobot die is ontwikkeld door

kan zelf rondrijden, heeft twee

Maar volgens redactieraadlid Pieter

derbaran Robotics, maar haar ken-

Frauenhofer IPA. Een van de meest

luidsprekers als grote, ronde ogen

Jonker zal hier snel verandering in

nis, kunde en persoonlijkheid (ja,

interessante eigenschappen van

en een bewegingssensor als mond.

komen en kunnen we haar binnen-

ZORA is een meisje) kreeg het van

Care-O-bot 4 is dat hij modulair is.

Ze heeft wel wat weg van de schat-

kort het hemd van het lijf vragen.

de QBMT, een startup van de Uni-

De robot bestaat uit vijf modules:

tige tekenfilmrobot Wall-E, maar

Het ligt immers in de planning Lea

versiteit Gent. Zo kan ZORA helpen

de basis, het torso, de armen, een

dan met een jurkje aan. En met een

in 2016 marktklaar te hebben voor

met revalidatie, voorlezen van het

sensorring en een hoofd. Elk van

behoorlijk ferme handdruk; haar

een bedrag dat vergelijkbaar is met

nieuws, chatten of een wandelen-

deze modules kan voor een andere

grijphanden zijn gemaakt om van

een mobiele scooter.

de afstandsbediening zijn. Ook kan

worden verruild om zo goed moge-

ze tal van dansjes en spelletjes om

lijk aan te sluiten bij de applicatie

alles en nog wat te kunnen oppakken, en wie zijn hand tussen haar

EVA2

'vingers' steekt, wordt stevig vast-

EVA is een zorgrobot van de TU

gepakt. Ze zit vol sensoren en chips

Delft waarbij studenten werktuig-

om haar omgeving in de gaten te

bouwkunde, elektrotechniek, in-

houden”, aldus Wouter van Noord

formatica en industrieel ontwerpen

van Elsevier. Lea moet kunnen hel-

gezamenlijk in team EVA een wer-

pen bij koken en poetsen, maar ook

kende zorgrobot afleveren. Na een

noodgevallen - bijvoorbeeld vallen

geslaagd prototype is het inmiddels

- kunnen detecteren en signaleren.

tijd voor EVA2. De focus bij deze ro-

Ook is bekend dat Leah het gees-

bot ligt op de (affectieve) interactie

teskind is van TU Delft onderzoek-

tussen mens en robot. Dit is in het

ster Maja Rudinac (33), die onlangs

ontwerp terug te zien in het hoofd

het bedrijf Robotic Care Systems

dat de communicatie moet bevor-

opstartte en dat inzet op betaal-

deren. Om de complexiteit binnen

Alfred

de perken te houden is in eerste instantie gekozen om in plaats van robotarmen een eenvoudig dienblad te installeren.

ALFRED ALFRED is een experimentele zorg robot die werd ontwikkeld door een negental studenten van de HZ University of Applied Sciences (Hogeschool Vlissingen). De robot houdt met sensoren de conditie van de huisgenoten in de gaten en Eva


stelt activiteiten voor en nodigt uit tot het doen van geheugeninten-

Zora

zorgingshuizen gebruikt als gezel-

GriraffPlus

schap voor dementerende ouderen

GiraffPlus is een systeem dat

en zieke kinderen.

thuisactiviteiten kan monitoren. Het gebruikt hiervoor sensoren

Mobiserv

in en rondom het huis, maar ook

Mobiserv is een Europees onder-

lichaamssensoren. Ze meten bij-

zoeksproject dat eind 2013 succes-

voorbeeld de bloeddruk of detec-

vol werd afgerond. Het doel was

teren of iemand is gevallen Er kun-

om een geïntegreerde intelligente

nen verschillende services worden

thuisomgeving te creëren die bij-

geselecteerd, afhankelijk van de

droeg aan de gezondheid en het

individuele behoeften van oudere

welzijn van ouderen. Een belangrijk

volwassenen of zorgprofessionals.

onderdeel van het MobiservproCare-O-bot 4

ject was een sociale, autonome,

Het hart van het systeem wordt

zelflerende gezelschapsrobot met

gevormd door een unieke telepre-

en het beschikbare budget. Zo kan

lokken aan patiënten in ziekenhui-

een touchscreen en spraakherken-

sence robot die luistert naar de

de basis met omnidirectionele wie-

zen en verpleeghuizen. Het gebruik

ning. Een tweede deel bestond uit

naam Giraff. De robot gebruikt een

len worden uitgerust, of is er een

is vergelijkbaar met therapie met

slimme kleding boordevol sensoren

Skype-achtige interface zodat zorg-

torso met bolvormige gewrichten

behulp van dieren, maar zonder

voor het monitoren van lichaams-

verleners snel en eenvoudig een

dat kan buigen. De sensorring kan

de negatieve aspecten. Paro is ont-

functies, slaappatronen en valde-

virtueel huisbezoek kunnen afleg-

worden voorzien van een Kinect, of

worpen door Takanori Shibata van

tectie. Sluitstuk was een slimme

gen. Het EU-project heeft veel aan-

van een camera naar keuze en ook

het Intelligent System Research

thuisomgeving, inclusief sensoren,

dacht voor empathische interactie

het hoofd kan met een bolgewricht

Institute van het Japanse National

visions en domotica voor het on-

en is als proef geïnstalleerd in 15

worden geleverd. Een handige

Institute of Advanced Industrial Sci-

der andere monitoren van eet- en

huizen in Zweden, Italië en Spanje.

configurator helpt met het samen

ence and Technology in het begin

drinkpatronen, activiteiten en ge-

stellen.

van 1993. Het werd voor het eerst

vaarlijke situaties.

gedemonstreerd aan het publiek In tegenstelling tot voorganger

aan het eind van 2001 en werd een

Care-O-bot 3, is versie 4 geen so-

Best of COMDEX finalist in 2003.

bere butler meer, maar door zijn

Handgemaakte versies worden ver-

functies en voorkomen multifunc-

kocht sinds 2004. De robot heeft

tioneel inzetbaar in het bedrijfsle-

tactiele sensoren en reageert op

ven, zorginstellingen of thuis. Punt-

aanrakingen door het bewegen van

je van aandacht zijn wel de kosten.

de staart en het openen en sluiten

Hoewel geen bedragen genoemd

van de ogen. Tevens reageert het

worden, kan je er van uit gaan dat

op geluiden en kan het stemmen

Care-O-bot-4 met een behoorlijk

herkennen. Het kan emoties tonen

prijskaartje komt.

zoals verbazing, blijdschap en boosheid. Het produceert klanken die

Paro

lijken op een echte baby zeehond

Paro is een therapeutische robot.

en (in tegenstelling tot een echte

Het is een baby zadelrob, bedoeld

baby zeehond) is actief tijdens de

om een kalmerend effect te heb-

dag en slaapt 's nachts. Paro wordt

ben en emotionele reacties te ont-

inmiddels ook in Nederlandse ver-

Mobiserv

Paro

GriraffPlus


“OVER VIJF JAAR IS DE HELFT VAN ONZE PRODUCTIE ADDITIVE MANUFACTURING"

Metaalprinten in stroomversnelling? ER WORDT AL HEEL WAT JAARTJES METAAL GEPRINT. MAAR NET ALS VELE ANDERE 3D-TECHNIEKEN, ZIJN OOK DE METAALVARIANTEN HOT. ENERZIJDS LIJKEN WE HET TIJ MEE TE HEBBEN. ANDERZIJDS ZIJN ER OOK DAADWERKELIJK FLINKE STAPPEN GEZET DIE SNELLER BETERE RESULTATEN TEGEN LAGERE KOSTEN MOGELIJK MAKEN. WAT IS DE STAND VAN ZAKEN EN WAAR GAAT DAT NAARTOE? Het was een gedurfde uitspraak van het ooit

metamorfose moeten gaan doormaken. Dat

zig is. Zo ontwikkelt het bedrijf momenteel ook

door Thomas Edison opgerichte bedrijf die door

is althans de belofte. Begonnen is met de in-

een technologie om sensoren rechtstreeks in

de 3D-community gonsde. Maar als één partij

spuiting voor hun LEAP jet engine. Bij de tra-

machines te printen. GE noemt het Direct Wri-

de centen en de belangen heeft om additive

ditionele variant, die uit 18 aaneen gelaste

te. Hierbij worden twee typen ‘inkt’ gebruikt

manufacturing op grote schaal toe te passen,

onderdeeltjes bestaat, is er op den duur sprake

die laagsgewijs middels een soort automati-

dan is het wel General Electric. Met een jaar-

van koolstofafzetting die het gevolg is van

sche pen op een oppervlak worden afgezet.

omzet van 351 miljard dollar is het het op één

de gebruikte coating in combinatie met zeer

Het eerste type inkt bestaat uit een mix van

na grootste bedrijf ter wereld. En aangezien

hoge temperaturen. De nieuwe verstuiver be-

zilver, koper, platina en andere metaaldeeltjes.

nummer 1 JP Morgan niet zoveel opheeft met

staat uit één stuk en bevat bovendien tal van

De tweede inktmix gebruikt oxides in plaats

produceren, tevens het grootste productiebe-

koelkanalen. Hij is gemaakt middels Direct

van zuiver metaal om zo elektrische weerstand

drijf ter wereld. Als zij zeggen dat ze in vijf jaar

Laser Melting, ofwel DLM. Hierbij verrijzen

te introduceren. Volgens GE is Direct Write ide-

tijd de helft van hun productie middels addi-

onderdelen uit een poederbed van (in dit ge-

aal voor precieze kleine onderdeeltjes, zoals

tive manufacturing doen, dan gaat daar – zelfs

val) kobalt-chromium door met een krachtige

sensoren en antennes. Ze zijn bestand tegen

wanneer in de getallen een gezonde portie

en nauwkeurige laser de legering op precies

temperaturen van 1100°C en hebben een hoge

Amerikaanse bluf zit – wel wat van uit.

de juiste plekken te doen smelten. Laagje

mechanische belastbaarheid op de koop toe.

verstuivers gemaakt die niet alleen efficiënter

Sinds de uitspraak van de productiegigant en

Een van de takken van sport waar GE flink

zijn, maar ook 5 keer zo lang mee gaan en 25

de introductie van de LEAP-straalmotor (eind

aan de AM-weg timmert is Aerospace. Hier

procent lichter zijn. Stop er 19 stuks van in één

2014 vond de eerste succesvolle testvlucht

worden onder andere straalmotoren gemaakt

motor en je bespaart behoorlijk wat kerosine.

plaats) houdt de productiewereld GE nauwlet-

die dankzij ‘metaalprinttechnieken’ een ware

En ook GE wordt er beter van: het produceren

tend in de gaten. Hetzelfde geldt voor andere

middels DLM in opgeschaalde versie is stuk-

GE-divisies. Want zou die metaalprintrevolutie

ken goedkoper. Geen wonder dat ze alleen al

ook vele onderdelen van de gasturbines van

voor hun aerospacedivisie in 2020 zo’n 100.000

GE Energy ontzettend van pas komen? Of wat

onderdelen per jaar verwachten te printen. En

te denken van GE Healthcare die niet alleen

dat dan wel minimaal 20 keer sneller dan nu

met prothesen te maken hebben, maar het

het geval is. Investeringen van 3,5 miljard dol-

sensorprinten ook kunnen inzetten voor hun

lar in de komende 5 jaar moeten dit mogelijk

medische apparatuur.

maken.

Metaalprinten in de Benelux

032 Metaalprinten

Overigens is aerospace niet de enige discipline

Tot zover de metaalprintactiviteiten van een

waar GE druk met additive manufacturing be-

productiegigant. Want hoewel spraakmakend

Door Liam van Koert - The Text Factory

voor laagje – elk 20 micron dik – worden zo

Van straalmotor tot sensor

en invloedrijk, is GE verre van de enige partij

nig metaalprintproject. Of wat te denken van

die zich met het printen van metalen bezig-

een bedrijf als Melotte? Zij zijn specialist in wat

houdt. In Nederland en België komen we wat

ze Direct Digital Manufacturing noemen. Diver-

dat betreft niets tekort. Zo is iedereen die een

se metaalprintmethoden, inclusief ontwerp en

beetje met metaalprinten bekend is, ook be-

engineering, allemaal met als doel de impact

kend met het van de KU Leuven afkomstige

op het milieu te minimaliseren. Last but zeker

Layerwise. Inmiddels deel van 3D-Systems is

not least moet voor het Belgische deel van

het één van de Belgische pareltjes die er op

de Benelux-hoogstandjes ook zeker Sirris ge-

metaalprintgebied zijn. Met name het Selec-

noemd worden. Hier vindt veel onderzoek naar

tive Laser Melting van titanium hebben ze

materialen plaats, maar kunnen bedrijven in

erg goed in de vingers, waarbij ze dichtheden

het uitgebreide machinepark ook scans laten

van 99,98 procent halen. Hierbij zijn ook grote

uitvoeren of AM misschien ook iets voor hen is.

processen en materialen naar een hoger ni-

series tot 100.000 stuks geen probleem. Een

Hierbij kunnen zelfs Functionally Graded Mate-

veau te tillen. Denk hierbij aan de samenwer-

tweede Belgische bekende is natuurlijk ook

rials (FGM) worden toegepast, waarbij het ene

king van o.a. Frencken, NTS, KMWE en Additive

Materialise. Dit bedrijf heeft zich gespeciali-

materiaal vloeiend in het andere overloopt.

Industries om zich op het wereldtoneel met de

seerd in software om bij 3D-productie te on-

Ook in Nederland is er op het gebied van me-

beste te kunnen meten, ook als het gaat om

dersteunen. Hun software is wereldberoemd

taalprinten genoeg te doen. Zo wordt er in ver-

het printen van metalen hightech-delen. In het

en een onmisbaar stukje gereedschap bij me-

schillende verbanden flink samengewerkt om

Metal Valley Netherlands-verband wordt, net als binnen de contouren M2i (Materials Inno-

Robotica en additive manufacturing

vation Institute), hard gewerkt aan onderzoek

Vision, robotica en additieve productie hebben meer met elkaar gemeen dan je op het eerste

naar nieuwe hightech-materialen. En om de

gezicht zou denken. Op de eerste plaats zijn het de meest flexibele productiemiddelen die we

cirkel rond te maken, mogen ook NLR en TNO

hebben. Geen wonder dat ze beide zeer hoog op de Smart Industry en Industrie 4.0 lijstjes scoren.

natuurlijk niet ontbreken. TNO, dat zich al de-

Daarnaast liggen ze erg in elkaars verlengde. Op de eerste plaats vormen metaalprinters slechts

cennia met 3D-productie bezighoudt, heeft sa-

één van de schakels in een enkelstuks onbemande fabriek. Geprinte werkstukken lopen niet

men met NLR (Nederlandse Lucht- en Ruimte-

vanzelf uit de machine en zullen in veel gevallen ook moeten worden nabewerkt. Daarnaast is

vaart) het Additive Manufacturing Programme

het mogelijk ook robots in te zetten als printer. In de kunststoffen gebeurt dit in de vorm van del-

in het leven geroepen. Hoewel het om wat

tarobots al wel vaker. Hoewel minder nauwkeurig hebben deltaopstellingen het voordeel grotere

bescheidenere investeringen gaat dan GE zich

werkstukken te kunnen printen. Voor wat betreft metaalprinten is er ook een mooie case met een

kan permitteren, maken TNO en NLR 200.000

6-assige robotarm op basis van Direct Metal Deposition. Grote voordeel van de afgebeelde MX3D-

euro per jaar vrij voor onderzoek naar materia-

printer is niet alleen dat veel grotere werkstukken mogelijk zijn, maar ook dat de printerkop onder

len, processen, standaardisatie, ontwerpregels

elke hoek materiaal kan aanbrengen.

en gereedschappen en toepassingen. Andere

Metaalprinten 033

Metaal wat?! BINGO! Wie zich in de wereld van additive manufacturing, en dan in het bijzonder het ‘printen’ van metaal begeeft, kan het door alle termen nog wel eens gaan duizelen. SLM, DLM, EBM, SLS, LMD, DMD: het zijn zomaar een paar voorbeelden van de acroniemen die men kan tegenkomen. In basis gebeurt overal hetzelfde. 1) Iemand ontwerpt een onderdeel 2) Software snijdt dit onderdeel virtueel in horizontale plakjes 3) Een kamer in de productiemachine wordt gevuld met (metaal)poeder 4) Een laser (of elektronenbundel) beweegt zich over het poeder, zodat zich een vast laagje vormt 5) Laag voor laag wordt op elkaar gestapeld totdat het product klaar is 6) Het poeder dat overblijft kan opnieuw worden gebruikt, er is geen residu

bedrijven kunnen voor 50.000 euro per jaar

Naast de Babylonische spraakverwarringen die deels het gevolg zijn van patenten en deels

ook aan het programma deelnemen (voor vier

van marketingpraat van fabrikanten, zijn er ook echte verschillen. Zo staat de laatste S tel-

jaar) en delen in de geboekte onderzoeksre-

kens voor Sintering, de laatste M voor Melting en de laatste D voor Deposition. In het geval

sultaten.

van Sintering wordt metaalpoeder plaatselijk dusdanig verhit dat het net niet smelt, maar op moleculair niveau wel een verbinding aangaat met de buren. Op deze manier kan laagsgewijs

Een laatste Nederlandse metaalprintsucces is

een 3D-geometrie worden opgebouwd en kunnen ook verbindingen van verschillende metalen

misschien iets minder hightech, maar hoort

onderling worden gemaakt. Ideaal voor legeringen dus. In het geval van Melting - de naam zegt

voor wat betreft businessmodel zeker ook in

het al - wordt het poeder in het poederbed gesmolten en ontstaan er homogene lagen die een

het rijtje thuis. Het gaat natuurlijk over Shape-

grotere dichtheid hebben en minder poreus zijn. Bij de D van Deposition tot slot gaat het ook om

ways, waar consumenten zelf hun 3D-ontwer-

smelten. Hier is er echter geen sprake van een poederbed, maar van een printkop, waaruit het

pen kunnen bestellen en verkopen. Naast tal

poeder heel precies wordt gedoseerd.

van plastics biedt Shapeways ook het printen van metalen aan. Via de website bestel je er koper, brons, goud, platina, zilver en staal.

Een blik in de toekomst op RapidPro Tot zover een zeer beknopte stand van zaken. Hadden daarin ook bedrijven als EOS, Concept Laser, Renishaw, Phenix niet even aan bod moeten komen? Ongetwijfeld. Maar onder de noemer van hun Nederlandse vertegenwoordigingen, kunt u beter op RapidPro kijken hoe de printmachinevlag erbij hangt. Zij zijn er op 3, 4 en 5 maart namelijk prominent aanwezig. Datzelfde geldt overigens voor de meeste hiervoor genoemde bedrijven (met uitzondering van GE) en hun oplossingen. En als u er dan toch bent, dan is er natuurlijk ook de mogelijkheid diverse lezingen over metaalprinten te volgen. Of het nu gaat over de verschillende beschikbare methoden, ontwikkelingen in materialen, of om de vraag hoe metaalprinten effectief in het totale productieproces kan worden geïntegreerd, het komt allemaal aan bod. Het beste zicht op de toekomst krijgt u echter door met verschillende experts van gedachten te wisselen. Doe daarbij de oogkleppen af en gun ook aanverwante processen als zandprinten voor het gieten van metaal, of de oude vertrouwde verloren-was-methode die ook op RapidPro te vinden zijn een blik waardig. En weet u het dan nog niet, dan is er om de hoek altijd nog de Additive World Conference, dat afsluit met, jawel, een VIP-bezoek aan RapidPro.

034 Metaalprinten

IMAGING SOLUTIONS FOR

Mechatronische grijpmodule

MEDICAL APPLICATIONS STEMMER IMAGING offers concepts and products that can acquire, manage and display any standard

De mechatronische parallelgrijper

DC werkspanning, indien nodig,

EGL 70 van SCHUNK combineert

zelfs

kracht en intelligentie: met een

worden. Via de standaard interface

variabele grijpkracht tussen de 50

Profibus DP en CAN-Bus kan hij

en 600 N is hij een van de meest

snel en eenvoudig in hoger-niveau

Our product portfolio includes vision solutions for

vormgesloten en flexibele me-

systeem besturingselementen op-

medical applications such as:

chatronica grijpers op de markt en

genomen worden. Als service-in-

daarom bij uitstek geschikt voor

terface is de grijper voorzien van

industriële toepassingen.

een USB-poort. Een borstelloze

- microscopy

servomotor zorgt voor langdurige

- endoscopy

Omdat vinger positie, sluitsnelheid

betrouwbare werking zonder on-

en grijpkracht binnen een maxi-

derhoud. Voor positie handhaving

- operating lights

male slag van 48 mm per vinger

in het geval van een stroomstoring

vrij geprogrammeerd kunnen wor-

beschikt de grijper over een elek-

den, kan hij afwisselend verschil-

trische geactiveerde rem. Aange-

lende onderdelen tot 3 kg in de

zien de EGL voldoet aan industrie-

stroomkring nauwkeurig behande-

standaarden en in de basisuit-

len. Om de cyclus te verkorten

voering uitsluitend via industriële

kunnen de grijpvingers vooraf ge-

connectoren wordt aangesloten,

plaatst worden. De complete con-

vermindert de installatietijd tot

trole- en vermogenselektronica

een minimum.

van de EGL is ruimtebesparend in het interieur geplaatst, zodat het gedecentraliseerd en dankzij 24 V

mobiel

gebruikt

kan

image or video source and distribute the data via different channels.

▹ Camera systems and image acquisition systems for

- operating theatre monitoring

- intensive care unit monitoring - ophthalmology - dermatology - analytical chemistry

▹ Quality monitoring in the production of medical equipment and devices Imaging is our passion.

Phone +31 575 798888 www.stemmer-imaging.nl

Productnieuws 035

DIEPERE GEDACHTEN VAN EEN CE-CONSULTANT

Gebrek aan voldoende bewijs In de rechtspraak wordt iemand, indien er spra-

kunnen aantonen dat hij een veilige machine

ke is van gebrek aan voldoende bewijs, vrijge-

ontworpen, gebouwd en geleverd heeft. Het

budgeturen over. Als we dan met het betreffen-

sproken. Gelukkig wordt in ons rechtsstelsel het

opperen / aangeven dat de machine al jaar en

de bedrijf in gesprek gaan, krijgen we excuses

principe gehanteerd dat iemand onschuldig is

dag op dezelfde manier gebouwd wordt en dat

te horen die we in de loop der jaren al ‘tig’ keer

tot het tegendeel bewezen is. Dit is dan ook ge-

er nog nooit eerder iets met een machine ge-

hebben gehoord. ‘We hadden het eerder wel

lijk het mooie van ons rechtssysteem. Je hoeft

beurd is kan een deel van de bewijslast zijn (we

maar waar het nu exact is weet ik niet’ is een

zelf niet te bewijzen dat je onschuldig bent. Een

noemen dit het historische argument), maar zal

veelgehoord excuus. Het andere excuus ‘we

ander (meestal het openbaar ministerie) moet

zeker niet als afdoende bewijs geaccepteerd

hebben wel alles digitaal beschikbaar, maar ik

aantonen dat je schuldig bent. Men heeft de

worden. In principe logisch. Iedereen weet dat

weet niet waar we het zo snel kunnen vinden’

plicht om voldoende bewijs te verzamelen.

in het verleden behaalde resultaten niet gezien

scoort bijna even hoog.

Bij een arbeidsongeval ligt dat echter anders.

kunnen en mogen worden als gegarandeerde

Wanneer een medewerker van een bedrijf een

resultaten voor de toekomst. Maar het belang-

Waarom zijn Technische Dossiers niet beschik-

arbeidsongeval krijgt, dan moet de werkgever

rijkste feit waarom er een bewijs geleverd

baar? Natuurlijk is de eerste reden dat een tech-

aantonen dat hij alles gedaan heeft om dit on-

moet worden dat de machine veilig is, is dat

neut geen accountant is en dus niet in de wieg

geval te voorkomen. Gelukkig spreekt hier de

de Europese Machinerichtlijn 2006/42/EG de

gelegd is om een complete administratie op te

Arbowetgeving dan wel van een redelijkerwijs

fabrikant verplicht tot het samenstellen van

zetten en bij te houden. Als tweede reden kun-

principe. Dus met andere woorden een werk-

een Technisch Dossier per machine of een se-

nen we natuurlijk aanvoeren dat het erg saai

gever moet alles gedaan hebben wat redelij-

rie van machines. Hier geldt ook dat er sprake

en minder leuk werk is. Een nieuwe machine

kerwijs van hem verwacht mag worden. Bij

is van veel papierwerk, hetgeen de meeste

construeren is toch veel spannender. Als derde

een arbeidsongeval wordt door de inspectie

technici met weinig vreugde zullen doen. Mis-

reden zouden we kunnen bedenken dat de ma-

SZW aan de werkgever gevraagd om aan te

schien is dat ook de reden waarom we in de

chinebouwer er geen of zeer weinig waarde

tonen dat hij alle risico’s goed in kaart heeft

praktijk moeten vaststellen, dat het opstellen

aan hecht. Maar misschien is het ontbreken van

gebracht en heeft gereduceerd voor zover als

van een goed en compleet Technisch Dossier bij

kennis over de exacte inhoud van een Tech-

dat mogelijk was. Als bepaalde gevaren niet

veel machinefabrikanten geen prioriteit heeft.

nisch Dossier een belangrijk, vaak een niet ge-

gereduceerd konden worden, moet de werkge-

De afgelopen 21 jaar die ik op het vakgebied

noemd, excuus. Als laatste en misschien wel de

ver kunnen aantonen dat er voorzien is in vol-

van machineveiligheid bezig ben, ben ik nog

meest voorkomende reden is het feit dat veel

doende instructies en procedures. Men noemt

weinig machinebouwers tegengekomen die

managers /eigenaren van machinefabrieken

dit ook weleens dat de werkgever ‘goed huis-

een up-to-date Technisch Dossier konden laten

niet op de hoogte zijn van dit soort verplich-

vaderschap’ betracht moet hebben. Hierbij ligt

zien. Bij navraag reageren de meeste machine-

tingen en op dit gebied door hun medewerkers

de bewijslast dus bij de werkgever. We noemen

bouwers dan met ‘ik heb wel iets maar vraag

vaak dom worden gehouden. Eigenlijk best een

dit ook wel de omgekeerde bewijslast.

er liever maar niet naar’. Bij onze consultancy

discutabele zaak want het gaat hier wel over de

Bij de machineveiligheidswetgeving wordt een

klussen budgetteren we altijd een aantal uren

aansprakelijkheden van het bedrijf. Ik zie som-

zelfde principe gehanteerd. Een fabrikant moet

voor de controle van het opgestelde Technisch

mige lezers nu bedenkelijk hun mondhoeken

036 (Un)Safe

Tekst: Bert Stap

Dossier. Meestal houden we een deel van deze

chine in de handel brengt of in bedrijf stelt, zich

chinebouwers en robot system integrators. Mis-

ervan moet vergewissen dat deze machine in

schien mag ik hen gewoon de simpele vraag

overeenstemming is met de toepasselijke, in

stellen waarom het Technisch Dossier een

bijlage I van de Machinerichtlijn vermelde es-

ondergeschoven kindje blijft? Wanneer dit zo

sentiële gezondheids- en veiligheidseisen en

blijft, zou het best eens mogelijk zijn dat in de

dat het in bijlage VII van de Machinerichtlijn, af-

toekomst de Inspectie SZW een keer een steek-

deling A, bedoelde Technisch Dossier beschik-

proefproject ‘Controle van Technische Dossiers’

baar moet zijn. In de genoemde Bijlage VII van

zal opstarten. Hoort u dan bij de bedrijven die

de Machinerichtlijn 2006/42/EG wordt exact

men in gebreke kan stellen?

aangegeven wat de inhoud van een Technisch Dossier moet zijn. Dus aan duidelijkheid, van

Is het samenstellen van een Technisch Dossier

wat er geëist wordt, kan het niet liggen.

dan zo moeilijk? Volgens ons niet! Veel gege-

Als we dan wel een keer een Technisch Dos-

vens die men in een Technisch Dossier moet

sier onder ogen krijgen, is het vaak een dossier

opnemen zouden al beschikbaar moeten zijn

met allerlei projectgegevens, correspondentie

(zijn vaak ook beschikbaar). Denk hierbij aan de

en mailtjes maar met zeer weinig relevante

risicobeoordeling die men moet opstellen, de

veiligheid technische gegevens. Soms is het

gebruiksaanwijzing die geschreven moet wor-

zelfs een Technisch Dossier dat gaat over een

den, de elektrische en pneumatische schema’s

machine die helemaal niet op de machine lijkt

(eventueel ook de hydraulische schema’s), de

waarvoor we het Technisch Dossier opvragen.

deelhandleidingen en de verklaringen van toe-

Het wel beschikbare Technische Dossier blijkt

leveranciers. Daarom een advies: begin direct

dan ook nog eens jaren geleden samengesteld

bij de start van een project van een nieuwe

optrekken omdat ze van mening zijn dat het

te zijn door iemand die niet meer werkzaam is

machine met het samenstellen van het Tech-

nog niet zo’n vaart zal lopen, want zij hebben

bij het bedrijf. Een verdere toelichting op het

nische Dossier. Het kan dan qua tijd en inspan-

op diverse seminars gehoord dat er nog nooit

Technisch Dossier behoort dan ook direct tot de

ning, die men nodig heeft om de gevraagde

een fabrikant is aangesproken op of veroor-

onmogelijkheden. Voor de lezer van het Tech-

extra documenten op te stellen, best eens

deeld is voor het feit dat hij zijn Technisch Dos-

nisch Dossier dus zo iets van ‘zoek het zelf maar

meevallen. Een goede template kan hierbij

sier niet op orde had. In principe hebben ze dan

uit’.

wonderen doen. Een document dat men mis-

ook nog gelijk, omdat er weinig jurisprudentie

schien niet gewend is om op te stellen is een

bekend is over rechtszaken op dit gebied. Maar

Schijnbaar is het belang van het opstellen van

lijst met de van toepassing zijnde eisen van

wat niet geweest is, kan dat niet komen? We

een goed Technisch Dossier nog niet bij ieder-

de, van toepassing zijnde, richtlijnen. Echter

hebben hier wel te maken met het feit dat er

een doorgedrongen. Waarom is dat Technische

wil men op de juiste wijze omgaan met machi-

in de wetgeving is vastgelegd dat er een Tech-

Dossier dan zo belangrijk? Heel simpel kunnen

neveiligheid, moet men al in de ontwerpfase

nisch Dossier moet worden opgesteld voordat

we stellen dat het de belangrijkste bewijslast is

vaststellen welke eisen van toepassing zijn op

de machine geleverd mag worden met een EG-

om aan te kunnen tonen dat de betreffende fa-

de machine die men aan het bouwen is. Hoe

Verklaring van Overeenstemming. In de over-

brikant alles in het werk gesteld heeft om een

kan men anders, in overeenstemming met de

wegingen van de Machinerichtlijn wordt dit als

veilige machine te leveren. Het ontbreken van

betreffende richtlijn, iets ontwerpen en bou-

volgt aangegeven: Het is absoluut noodzakelijk

een goed up-to-date Technisch Dossier is dan

wen? Als het goed is ontstaat er al vanaf het

dat de fabrikant of diens in de Gemeenschap

ook direct onvoldoende bewijs.

ontwerp een soort checklist. Om vast te stellen

gevestigde gemachtigde, alvorens de EG-ver-

welke eisen van toepassing zijn, zijn er diverse

klaring van overeenstemming op te stellen,

In eerdere columns heb ik al eens aangegeven,

prachtige handzame checklisten in omloop.

een technisch constructiedossier samenstelt.

dat het gebrek aan kennis van de Europese

Misschien hebt u al eens een checklist gezien?

De volledige documentatie behoeft evenwel

Richtlijnen ook door de Inspectie SZW (SZW

Op de meeste machineveiligheid trainingen is

niet permanent in materiële vorm voorhanden

rapport publicatie augustus 2013 (2011 /2012)

het invullen van en het werken met een goede

te zijn, maar moet op verzoek beschikbaar ge-

genoemd wordt als de hoofdoorzaak van het

checklist een onderdeel van de training.

maakt kunnen worden. Genoemde documen-

leveren van onveilige machines. In het betref-

Nog een tip voor de techneuten! Geef bij het

tatie behoeft geen gedetailleerde tekeningen

fende rapport schrijft de Inspectie SZW: ‘Uit de

opstellen van een budget van een nieuwe ma-

van de voor de fabricage van de machines ge-

resultaten van de inspecties en op basis van de

chine direct aan dat ook voor het opstellen van

bruikte onderdelen te bevatten, behalve indien

ervaringen van de inspecteurs blijkt dat veel

een Technisch Dossier tijd en kosten meegeno-

kennis daarvan voor de controle van de over-

marktdeelnemers het proces voor het op de

men moeten worden. Is er in ieder geval geen

eenstemming met de essentiële gezondheids-

markt brengen van veilige producten niet echt

budgettaire reden meer om het niet te doen.

en veiligheidseisen onontbeerlijk is.

begrijpen. Men weet wel dat een product aan

Misschien blijft er dan alleen de uitdaging over

iets moet voldoen, maar wat er exact moet ge-

om dit deel van het engineeringsproces ook te

In artikel 5 van de Machinerichtlijn 2006/42/

beuren is hen niet bekend’.

doen.

EG staat dat de fabrikant, voordat hij de ma-

Onder de lezers van dit blad zijn er veel ma-

(Un)Safe 037

Branche Bulletin

Smart Industry krijgt vliegende start TIJDENS DE AFTRAP VAN SMART INDUSTRY IN DE VAN NELLE FABRIEK IN ROTTERDAM, BELOOFT MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN HENK KAMP GELD VRIJ TE MAKEN VOOR DE DIVERSE FIELDLABS. ZIJ MOETEN DE NEDERLANDSE INDUSTRIE SLIMMER, EFFICIËNTER EN FLEXIBELER MAKEN. NOG VOOR DE ZOMER MOETEN ER TIEN STUKS WERKEN. Een zichtbaar tevreden Ineke Dezentjé bestijgt het podium. Niet zonder

5 miljard per jaar laten liggen. Als de minister hiervan nu 1 miljard terug

reden. Want als kartrekker van de Smart Industry agenda vanuit het FME

investeert in Rotterdam en 0,8 miljard in Den Haag - want laten we eerlijk

staat ze niet alleen voor een ‘uitverkochte’ zaal, ook weet ze dat de mi-

zijn, zo liggen nu eenmaal de verhoudingen - dan mag de minister de rest

nister zo dadelijk goed nieuws komt brengen. De regering neemt Smart

zelf houden.”

Industry serieus en heeft er zelfs een potje voor gevonden. In zijn bevlogen speech haalt Aboutaleb ook nog een mooie quote van Jeroen van de Veere aan: ‘Mensen zijn de steentijd niet ontgroeid omdat

Ook gastheer Ahmed Aboutaleb is blij dat de overheid eindelijk weer

de stenen op waren, maar omdat ze vooruit wilden’. Wat dat betref is

oog heeft voor de Nederlandse maakindustrie. “Het werd hoog tijd dat

men in Rotterdam aan het goede adres; Rotterdam is volgens hem vooral

u dit oppakt”, zegt hij in zijn openingsspeech tegen de minister. Met een

een werkwoord.

technisch hart en een achtergrond in elektrotechniek, is de stad van de burgemeester en Nederlander van 2014 er helemaal klaar voor. “De ver-

Twentse trots

anderingen gaan momenteel in het kwadraat. Structuren worden smart,

Of het vooral de steden zijn die de kar trekken, dat moet Henk Kamp wel

alles wordt complexer, relaties intiemer en er wordt meer en meer maat-

betwisten. Tenminste als plattelandsjongen uit Twente. En als voorbeeld

werk gevraagd. Daarnaast is wat van ver komt niet meer goed, maar

van innovatiekracht zoekt de minister het dan ook dicht bij huis: Nijver-

oogt goedkoop. De trend om het dichter bij huis te zoeken biedt unieke

dal. Hier gebeuren volgens hem zaken die de textielindustrie weer terug

kansen die we moeten grijpen, willen we niet in de bezemwagen van de

naar Nederland moeten halen. “Met het programma Factory of The Future

hoogwaardige maakindustrie terechtkomen.”

gaat TenCate 60 procent op energie, 80 procent op water en 90 procent

Regio’s als kartrekkers

op inkt besparen. Voor iemand uit de textiel, maar ook voor Nederland als geheel is dat natuurlijk fantastisch nieuws.” Voor het terughalen van

De steden spelen voor het oppakken van de ‘smart’ handschoen een zeer

werk en verhoging van de arbeidsproductiviteit is een slimme maakin-

belangrijke rol. En als stad heeft Aboutaleb het dan niet alleen over zijn

dustrie cruciaal. De industrie is goed voor 800.000 directe banen en 13

eigen stad, waar al diverse slimme projecten lopen zoals hergebruik van

procent van het bruto binnenlands product. De geleverde diensten aan de

restwarmte, stoom en CO2 uit het havengebied. “Het ommeland is net

industrie meegerekend gaat het zelfs om 1,5 miljoen banen. We zijn dan

zo belangrijk”, vindt hij. “Of dit nu Delfland of Spijkenisse of zelfs Den

ook best een productief volkje. In de lijstjes staan we nummer 3 van de

Haag is. Onderzoek wijst uit dat we in de samenwerking met Den Haag

wereld, boven de Verenigde Staten en zelfs Duitsland.

038 Branche Bulletin


Niet in bezemwagen

Made in NL De Hannover Messe 2014 was volgens Kamp een prachtige showcase die liet zien wat Nederland allemaal te bieden heeft. “We hebben prachtige bedrijven en exportproducten. Denk aan Philips en VDL, maar ook aan Dacom, waarmee we tijdens een handelsmissie naar Japan onlangs nog een groot contract voor precisielandbouw tekenden.” Als het aan de overheid ligt komen daar nog veel prachtige bedrijven bij. Digitalisering, robotica en nieuwe productietechnieken bieden enorme kansen om nieuwe slimme dingen te doen, maar ook om bestaand werk weer naar Nederland terug te halen.

Geld en verankering Het is de minister ernst met Smart Industry. “Dat vergaande automatisering en robotisering banen kost maakt sommigen bang. Hoewel we dergelijke signalen niet moeten bagatelliseren, ben ik een tegengestelde mening toegedaan. Smart Industry is cruciaal als banenmotor van de toekomst. We hebben daarom besloten geld vrij te maken voor de Fieldlabs - proeftuinen waarin bedrijfsleven en kennisinstellingen samen werken aan een slimme industrie - vanuit onder andere de Europese structuurfondsprogramma’s (EFRO). Ook gaan we Smart Industry verankeren in de innovatie-agenda van de topsectoren, wordt het ICT-doorbraakproject MKB omgevormd naar een ICT-doorbraakproject ‘MKB-bedrijven en Smart Industry’ en gaat het NFIA (Netherlands Foreign Investment Agency ) een

14 procent er mee bezig, dit moet 40 procent zijn in 2020), maar een vol-

acquisitieprogramma opzetten.”

ledig transparante samenwerking (en dus het vrijgeven van duurbetaalde

Kritiek

kennis) is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Tot slot is er de vraag waarom Nederland niet gewoon bij onze Oosterburen - en grootste klant - aanhaakt.

Maar er is ook kritiek op de Smart Industry-storm die momenteel boven

Industrie 4.0 is niet alleen een wereldwijd begrepen term, maar gaat ook

Nederland opsteekt. Een doorn in het oog en misschien wel een achilleshiel

een stap verder in zijn definitie. Bovendien zullen de grote Duitse bedrij-

van de Smart Industry agenda is kennis. De bedrijven kunnen nu al geen

ven (denk aan Siemens of BMW ) - met een grootse vertegenwoordiging

gekwalificeerd technisch personeel vinden. Volgens Kamp moet daarom

in Nederland, hier echt niet ineens van hun Industrie 4.0 pad afstappen en

het onderwijs aan Smart Industry worden gekoppeld. Daarnaast geven veel

de Smart Industry Agenda volgen. Hoe dan ook; beide aanpakken liggen in

bedrijven aan wel met Smart Industry aan de slag te willen (momenteel is

elkaars verlengde, en kunnen prima samen door een deur.

Branche Bulletin 039

Eerste familie universele grijpers AFGELOPEN JAAR WAS ER HET NIEUWS DAT SOMMER AUTOMATIC VOORTAAN ALS ZIMMER VERDER GAAT. EN NU LIGT DAAR DAN HET EERSTE WAPENFEIT: DE NIEUWE 5000 SERIE. MET DEZE NIEUWE FAMILIE PREMIUM GRIJPERS HEEFT GRIJPERLAND ER EEN NIEUWE STANDAARD BIJ. DE 5000 SERIE IS NAMELIJK ECHT UNIVERSEEL EN PAST OP TAL VAN GANGBARE SYSTEMEN EN MERKEN, ONGEACHT OF DEZE NU ELEKTRISCH OF PNEUMATISCH ZIJN. De parallelle en driepuntsgrijpers van de 5000

zeer precies zijn en lang meegaan. Bovendien is

heeft de DLC-coating overigens nog een voor-

serie komen niets te kort. Zelfs de standaard

het geleidingssysteem roestvrij en heeft het een

deel: hij zorgt voor een extra lage wrijvings-

versies bieden een aantal unieke eigenschap-

extra DLC-coating meegekregen. Dertig miljoen

coëfficiënt. Dat scheelt gedurende de lange

pen. Zimmer engineers hebben de grijpers bij-

cycli? Geen centje pijn. Een andere standaard

levensduur behoorlijk wat energie. Tot slot

voorbeeld standaard uitgerust met zeer nauw-

eigenschap: een IP64 beschermingsgraad. En

een aantal woorden over de besturing. Want

keurige staal-in-staal geleidingen. Deze zijn

met wat extra bescherming is IP67 ook geen

ook daar is flinke vooruitgang geboekt. De

veel robuuster dan gebruikelijke staal/alumini-

enkel probleem, zelfs niet in de zeer corrosieve

Advanced Control Module (ACM) is een geïnte-

um geleidingen. Geen wonder dat 5000 grijpers

condities van sommige bewerkingscentra. Hier

greerde controller die een krachtige borstelloze DC-motor aanstuurt. Hieraan danken de elektrische grijpervarianten hun enorme grijpkracht, snelheid en controle. Maar hij maakt ook het integreren van elektrische grijpers kinderspel. De GEP 5000 serie beschikt namelijk over een intuïtief bedieningspaneel dat in de behuizing is geïntegreerd en waarmee direct grijpkrachten en dynamiek kunnen worden ingesteld. Verschillende LEDs geven vervolgens feedback over de in gebruik zijnde functies en parameters. De aansturing en voeding van elektrische grijpers gebeurt middels één 24V-kabel. De grijper opent zich hierbij automatisch wanneer hij voor het eerst wordt aangesloten en sluit weer bij ontvangst van een tweede signaal. Grijpers hoeven niet opnieuw ingeregeld te worden: ze behouden ook na offline te zijn geweest hun zeer precieze standaard herhaalnauwkeurigheid van 0,05 mm. Erg handig wanneer een grijper moet worden gewisseld. En dankzij een uitgekiend gatenpatroon kan dit uitwisselen zonder problemen ook met veruit de meeste premium grijpermerken. Dat maakt de 5000-serie tot een wel heel universele familie.

040 Productnieuws

3D MACHINE VISION QUICK, EASY, PRECISE Now for even more accuracy, working distances and cable lengths: The new Ensenso N20 stereo 3D camera

Snelle lijnscanner voor klein budget CMOS-pionier e2v komt met een concurrerende uitbreiding op haar CMOS-lijnscannerprogramma. De nieuwe UNiiQA+ camera’s zijn speciaal ontwikkeld voor snelle toepassingen met een klein budget waarbij geen concessies gedaan kunnen worden aan de beeldkwaliteit. Bovendien maakt de Power Over Camera Link interface hem compact en zeer flexibel inzetbaar. Een high-end lijnscanner voor het op zeer hoge snelheid inspecteren van producten wil nog wel eens aan de prijs zijn. Maar een prijs-kwaliteit-verhouding als bij de UNiiQA+ cameraserie kom je in de markt niet snel tegen. Door het ontwerp eenvoudig te houden, zijn hoge specificaties haalbaar voor elke toepassing en elk budget. Bovendien komt de eenvoud ook het gebruikersgemak ten goede. Het zelf maken van beeldsensoren heeft zo zijn voordelen. Door haar eigen hoogwaardige CMOS-technologie in te zetten, kan e2v de UNiiQA+ camera’s aanbieden in een groot aantal resoluties. Dit varieert van 0,5k tot 16k pixels bij snelheden tot maar liefst 100KHz. Deze getallen gelden zowel voor monochrome sensoren als voor kleur. Door de 5µm pixel pitch sensor is de UNiiQA+ reeks bovendien een van de compactste lijnscancamera’s die er zijn. Hierbij is ook C-mount mogelijk voor elke resolutie tot 4k pixels. Met de komst van de UNiiQA+ serie en daarmee de mogelijkheid voor ‘resolutie op maat’, krijgen bestaande lijnscancamera’s er een geduchte concurrent bij. Naast prijsstelling, is ook de modulaire opbouw van de serie een waardevolle USP. Machinevisiongebruikers kunnen door standaardisatie hun supply chain vereenvoudigen en hun time-to-market verkorten. Francois Thouret, CEO van e2V licht toe: “We positioneren de UNiiQA+ camera’s als een aanvulling op onze high-end ELiiXA+ serie. Hiermee is er meer keuze voor ‘instapapplicaties’ die toch een hoge scansnelheid vereisen. Onze klanten kunnen nu in hun marksegmenten concurrender aanbieden en het toepassingsgebied van de lijnscanner verder uitbreiden.” Typische hogesnelheidstoepassingen waar de UNiiQA+ serie wel raad mee weet zijn het inspecteren en aansturen van productielijnen met plastics, films, glas, papier, niet-gewoven materialen en hout. Maar ook voor het op hoge snelheid sorteren, lezen van barcodes of voor microscopie kan de visiongebruiker een beroep op de voordelige UNiiQA+-serie doen. Hierbij is er door de PoCL-interface (Power over Camera Link) geen externe voeding nodig. In de loop van 2015 zal er onder andere ook een USB3Vision versie beschikbaar komen.

www.ids-imaging.com/ensenso

Geautomatiseerd naslijpproces

Robot voor bewerken gresbuis

Slijptechniek Enter vroeg Romias, specialist op gebied van productie-

De Belgische vestiging van het Duitse Steinzeug-Keramo is een

automatisering voor de metaal- en kunststof bewerkende industrie, de

van de grootste fabrikanten in Europa van gresbuizen en hulpstuk-

gehele logistiek rondom het naslijpen van frezen op een Anca MX7 slijp-

ken voor rioleringssystemen. Steinzeug-Keramo wenste op een

machine te automatiseren. Gevraagd werd zowel de frezen, de slijp

door hun nieuw ontwikkeld type gresbuis aan de binnenkant di-

schijvensets als de spantangen automatisch vanuit een magazijn te kun-

verse boor- en freesbewerkingen uit te voeren op variabele diep-

nen wisselen.

tes en posities. De variatie aan producten en relatief lage batchaantallen maakte de aanschaf van een standaardmachine

Romias realiseerde de complete procesautomatisering met een robotcel

financieel niet haalbaar.

voorzien van een Romias-MI besturing. De robot verzorgt naast de in- en uitname van de frezen ook het automatisch wisselen van de spantangen

Een KUKA KR30R2500CF robot bood uitkomst. De stabiele eigen-

en slijpschijvensets. Een magazijn met een capaciteit voor 1.500 frezen

schappen van deze robot samen met de KUKA.CNC software wa-

fungeert daarbij als buffer. De capaciteit van het magazijn is berekend op

ren voor Steinzeug-Keramo de beweegredenen voor deze oplos-

de overbrugging van een heel weekend. Vanuit dat magazijn worden bij

sing te kiezen. Op de flens van de robot is een spindel met

Slijptechniek Enter nu 24/7, frezen nageslepen.

automatisch werktuigwisselsysteem gemonteerd die het mogelijk maakt de boren en frezen te wisselen zonder tussenkomst van

De cel is uitgerust met een gebruiksvriendelijke Romias-MI besturing

een operator. De posities en dieptes van het frezen en boren zijn

waarin de programma’s voor 120.000 verschillende frezen zijn vastge-

dankzij KUKA.CNC software via een aantal parameters eenvoudig

legd. Doordat er geen robot interface voorhanden was, heeft Romias in

in te stellen. Een meetsonde op de spindel zorgt voor continue

samenwerking met machinefabrikant Anca een eigen robot-machine

kwaliteitsbewaking van het proces. Doordat robot hangend ge-

koppeling geprogrammeerd.

monteerd is, kan de werkruimte makkelijk gereinigd worden. Tijdens de bewerking komt er zeer veel fijn stof vrij. Er is daarom gekozen voor een ‘foundry uitvoering robot’ waarbij de pols van de robot voorzien is van IP67 afdichting. De applicatie geeft Steinzeug-Keramo de mogelijkheid haar klanten volledig geautomatiseerd op maat te bedienen.

042 Productnieuws

18 - 20 maart 2015 Jaarbeurs Utrecht

Compleet in zorg!

GRATIS TOEGANG? Ga naar zorgtotaal.nl voeding • verpleging • facilitair • hulpmiddelen • inrichting • domotica

#ztt15

043

Energiezuinig produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

044

VISION & ROBOTICS. Eenvoudige vision is een keuze. Robot verdrievoudigt beugelproductie. SPS 2014: Motion en robotica zoeken toenadering

Recommend Documents