VISION & ROBOTICS. Garagerobots in een makersmaatschappij. Is de strijd tussen CMOS en CCD geslecht? Robotbesturingen: tussen PLC en CNC

VISION & ROBOTICS

JAARGANG 7 | NUMMER 2 | APRIL 2015

ossier Inclusief D Verpakken

Garagerobots in een makersmaatschappij Is de strijd tussen CMOS en CCD geslecht? Robotbesturingen: tussen PLC en CNC

De voornaamste eigenschap van een robot is de mogelĳkheid om zich aan te passen aan de mens.

Man and Machine www.staubli.com/robotics

Wat als robots en mensen (echt) samen zouden werken? Naast presteren moeten robots ook een andere rol spelen: partner van de mens. Robots zĳn er niet om de mens te vervangen maar om hen efficiënt te ondersteunen door eenvoudige en intuïtieve samenwerking. Stäubli robots werken met snelheid, precisie en veiligheid. Maar vooral met de mens.

Stäubli Benelux N.V., Tel. +32 56 36 40 04 Staubli is 02 een merk van Stäubli International AG, geregistreerd in Zwitserland en andere landen. © Stäubli, Semaphore & Co 2015 “Man and Machine” is een geregistreerd merk van Stäubli International AG

Colofon

Biohacking

Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. JAARGANG 7 | NUMMER 2 | APRIL 2015 Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

Het schrijven van het openingsver-

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

haal over de makers movement bracht een stortvloed aan gedach-

UITGEVER

ten op gang. Dingen die ik wel eens ergens had gezien, gelezen of

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

gehoord of misschien wel heb verzonnen. Het onderwerp resoneert.

T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]

Misschien omdat ik geen twee linker handen heb, maar zeker ook niet

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

twee rechter. De gereedschappen die nu in het verschiet liggen? Span-


nend. Een eerste gedachten was RapidPro. Ik had de eer in de jury zitting te

REDACTIE

hebben. Erg leuk om alle inzendingen voorbij te zien komen. Het viel

Liam van Koert, The Text Factory

me op dat steeds meer 3D-printers wel wat weg hebben van deltaro-

Ab Muilwijk, FenceWorks

bots. Niet helemaal hetzelfde kinematische model, maar wel hetzelf-


de grote werkbereik. Geen enkele viel in de prijzen. Dat geldt ook niet voor de nominatie van Arburg. Deze spuitgietexpert maakte met haar

REDACTIERAAD

spuitgietkennis een nieuw type printer. Knap en nuttig.

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

De terechte winnaar was echter het 3D Innovationlab van het

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

VU Medisch Centrum. Zij bedachten een 4D-oog, waarbij de vierde

Martin van der Have, RAB en ABB

dimensie de tijd is. Of in normaal Nederlands: het geprinte oog groeit

Hans Lenos, lenosonline.info

zodat kinderen met een implantaat niet telkens een nieuw oog aan-

Wim Hoeks, NTS groep

gemeten krijgen. Ook verandert de pupilgrootte met de hoeveelheid licht.Een andere vision doorbraak? Nachtvisie met oogdruppels. Deze

VORMGEVING

mijlpaal werd naar eigen zeggen bereikt door een groep biohackers

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

die zichzelf Science for the Masses noemt. Ze gebruikten een stofje (Ce6) dat in sommige diepzeevissen gevonden wordt en besloten na

DRUK

diverse onderzoeken de grote gok te wagen: er werd 50 microliter

Grafia Media Groep

zwarte vloeistof in een oog gepipeteerd. Daarna gingen er lenzen in en een zonnebril op om de ogen tegen het zonlicht te beschermen. Na

P O S TA D R E S R E D A C T I E

een uur of twee kon het proefkonijn in het donker handgrote objecten

Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

zien op een afstand van 10 meter. In een latere test zag hij zelfs op 50

E: [email protected]

meter personen tussen bomen staan. De volgende dag was alles weer normaal en tot op heden zijn er geen neveneffecten gemeld. Of dat

A B O N N E M E NT E N

dergelijke biodruppels ook helpen voor CMOS of CCD? Dat is weer een

[email protected]

heel ander verhaal. Het tweede om precies te zijn.

T: 079 - 500 05 59 A D V E R T E NT I E - E X P L O I TAT I E

LIAM VAN KOERT

Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93 E: [email protected] AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Fred Franssen, Jan Rietveld

Column 03

Automatisch productiever.

Benut het potentieel van bewerkingscentra. KUKA robots verhogen op meesterlijk wijze de winstgevendheid van uw bewerkingscentra. Met intelligente automatisering stellen wij u in staat capaciteiten volledig te benutten, ROI’s te verbeteren en een nieuwe dimensie aan kwaliteit te geven. Wij lossen automatiseringstaken eenvoudig op door baanbrekende technologieën efficiënt toe te passen. Onze toewijding - uw garantie voor succes. Alles dat uw bewerkingscentra efficiënter maakt: kuka.be

ation & Mashining Bezoek Materials ons opTransform de Indumation 6, 7Show & 8 mei 25. – 27.3.2015, Brussels Expo, Hall 5, Stand nr. 202 Hal 2, stand B03

In dit nummer Wat heb jij vandaag in je garage gemaakt?

08

Beeldsensorstrijd definitief gestreden?

12

Real-time communicatie en mxAutomation

16

Panklare oplossing voor

beveiliging van Industrie 4.0

Empack 2015: genoeg te bespreken

20

24

12

Anders boodschappen doen =

anders verpakken

26

Elephant: een compacte verpakkingsrobotcel 28

NASA sponsort Nederlands robotteam

Miniaturisering vraagt om

microscopische visionsystemen

30

32

Rubrieken Redactioneel

03

Colofon

03

Nieuws

06

Dossier Verpakken

23

Branche Bulletin

34

Robotveiligheid

36

Productnieuws

38

16

23

April 2015 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Kleine 3D-printbare robot kan kleine objecten voor je dragen WIE ZELF AAN DE SLAG WIL MET EEN ROBOT KAN NU OP KICKSTARTER DE PLEN2 BESTELLEN. PLEN2 IS EEN KLEINE, RELATIEF EENVOUDIGE PRINTER DIE IN STAAT IS KLEINE OPDRACHTEN UIT TE VOEREN. ZO KAN DE ROBOT KLEINE OBJECTEN VOOR JE DRAGEN OF RONDDANSEN OP JE BUREAU. PLEN2 is een robot die met behulp van een 3D-

tee. Wie op Kickstarter de robot bestelt krijgt een

printer kan worden gebouwd. De robot wordt ont-

kit thuisgestuurd met alle benodigde printplaten,

wikkeld door het Japanse PLEN Project Commit-

servomotors en accessoires om de robot zelf in elkaar te zetten. De robot is nadat hij is geassembleerd ongeveer 20 centimeter hoog en weegt zo’n 600 gram. De robot heeft in totaal 18 gewrichten en is hierdoor zeer manoeuvreerbaar. De robot kan op allerlei methodes worden aangestuurd. Denk hierbij aan een smartphone of PC, maar ook aan allerlei sensoren die lichaamsbewegingen, gezichtsuitdrukkingen of zelfs hersengolven registreren. De robot is compatibel met de Arduino, wat betekent dat programmeurs zelf nieuwe functies aan de robot kunnen toevoegen.

Robotfabrikant Festo heeft een robotische vlinder gemaakt die net als een echte vlinder door de lucht beweegt. De robot kan zelfstandig vliegen, fladdert als een echte vlinder en ontwijkt objecten dankzij ingebouwde sensoren. Daarnaast heeft het bedrijf ook een robotische mier ontwikkeld. De robotvlinders, die eMotionButterflies worden genoemd, wegen ieder 32 gram en hebben een spanwijdte van 50 centimeter. Bij de ontwikkeling van de robot heeft realisme centraal gestaan, iets waar Festo om bekend staat. De robotvlinders bewegen hun vleugels dan ook op dezelfde wijze als een echte vlinder. De robots zijn voorzien van een aandrijving en ontvangstapparatuur. Festo stelt dat het niet mogelijk is meer sensoren aan te brengen op de robot, aangezien deze hierdoor te zwaar zou worden. De robotvlinders vertrouwen daarom op een extern camerasysteem, dat continu de omgeving van de vlinders in de gaten houdt en continu informatie doorstuurt naar de robots.

06 Nieuws

Robotvlinders en robotmieren

Robot inspecteert onderdelen van straalmotoren geheel automatisch Lufthansa Technik, de technische dienst

handmatig gecontroleerd in een meervou-

van de Duitse luchtvaartmaatschappij,

dig traject. De inspecties zijn in sommige

werkt aan een robot die geautomatiseerd

gevallen daarnaast schadelijk voor het mi-

motoronderdelen van vliegtuigen kan in-

lieu en kosten veel energie. AutoInspect

specteren. De robot heet de AutoInspect.

moet het inspectieproces schoner, nauw-

AutoInspect is een project dat in 2011 is

keuriger en goedkoper maken. Op termijn

gelanceerd. Het project is nog volop in

wil Lufthansa Technik nog een stuk verder

ontwikkeling en moet op termijn geheel

gaan dan het uitsluitend detecteren van

automatisch problemen in onderdelen van

problemen. Waar mogelijk moeten robots

straalmotoren kunnen opsporen en beoor-

in de toekomst ook geheel automatisch

delen. De robot moet technici veel werk uit

kapotte onderdelen gaan repareren. Het

handen gaan nemen en fouten tijdens in-

onderhoud van vliegtuigmotoren kan op

spectierondes voorkomen. Op dit moment

deze manier in grote mate worden geau-

worden onderdelen van straalmotoren

tomatiseerd.

De Tesla Model S wordt zelfrijdend TESLA GAAT DE TESLA MODEL S VOORZIEN VAN EEN AUTOMATISCHE PILOOT. DE AUTO KAN ZICH HIERDOOR GEHEEL ZELFSTANDIG DOOR HET VERKEER BEWEGEN. OOK KAN DE AUTO ZELFSTANDIG INPARKEREN.

De update is aangekondigd door Elon

kelijke baanwisseling uitvoert. Ook waar-

Musk, CEO van Tesla. Binnen drie maan-

schuwt het systeem indien bestuurders in

den moet iedere Tesla Model S zijn uitge-

aanraking dreigen te komen met andere

rust met de automatische piloot. Indien

voertuigen. Indien nodig kan de Tesla

deze ‘autopilot’ feature wordt geactiveerd

zichzelf tot stilstand brengen.

volgt de auto automatisch de weg, neemt

De feature wordt beschikbaar gesteld

zelfstandig bochten en past de snelheid

via een software-update. Dit is mogelijk

aan op het overige verkeer.

doordat alle benodigde hardware voor het

Bestuurders kunnen van rijbaan wisselen

systeem al in de fabriek in de auto is inge-

door simpelweg op de richtingaanwijzer

bouwd. Denk hierbij aan radars, sensoren

te tikken, waarna de Tesla de daadwer-

en camera’s.

Nieuws 07

OVER ROBOTS, DE MAKERS MOVEMENT, SINGLE BOARD COMPUTERS EN 3DP

Wat heb jij vandaag in je garage gemaakt? WAT HEBBEN EEN ARDUINO, RASPBERRY PI, DESIGN SPARK MECHANICAL EN EEN MAKERBOT PRINTER GEMEEN? JA, JE KAN ZE INDERDAAD ALLEMAAL BIJ RS COMPONENTS BESTELLEN. MAAR DE ECHTE KRACHT ZIT HEM ER NATUURLIJK IN HOE SNEL JE MET DEZE POPULAIRE TOOLS TOT EEN WERKEND ROBOTRESULTAAT KUNT KOMEN. EEN GROOT AANTAL GEBRUIKERS GING REEDS VOOR EN IN EEN WARE MAKERSREVOLUTIE NEEMT DIT AANTAL HAND OVER HAND TOE. BENT U KLAAR VOOR DE GROTE MAKERSGOLF DIE DE MANIER WAAROP WIJ TEGEN PRODUCEREN AANKIJKEN HELEMAAL OP ZIJN KOP KAN ZETTEN?

08 Trends

Het was een van de oprichters van de Amerikaanse MIT spinoff iRobot - de fabrikant van de eerste robotstofzuiger - die het onlangs nog eens mooi verwoordde in een zaaltje in Boston: “We zitten momenteel midden in een echte hardwarerevolutie. Moet je eens kijken wat je al allemaal kan knutselen met platformen als een Arduino of Raspberry Pi gecombineerd met een 3D-printer? Met deze zeer betaalbare hardware en open source-software kunnen kleine clubjes engineers snel hele grootse dingen doen. Helemaal als hierbij crowdfunding als katalysator wordt ingezet. Dit boost niet alleen de financiering, maar zorgt ook voor een hele grote en snelle betrokkenheid en terugkoppeling van klanten.” Getekend Scott Miller, inmiddels de baas van Dragon Innovation. Zelf heeft hij aardig wat leergeld moeten betalen. Zijn Roomba bestaat nog wel maar de ontwikkeling was uiteindelijk duur. Twintig miljoen werd er in een klassiek R&D-proces geïnvesteerd. En tegen de tijd dat de eerste iRobot de fabrieksvloer verliet, waren er al (te) veel kaontwerp je natuurlijk je eigen spullen. Onder-

DesignSpark Mechanical Versie 2.0

zoeken laten namelijk zien dat mensen meer

Op de valreep van 2014 lanceerde RS Com-

Makers Movement

waarden hechten aan een IKEA-kastje dan aan

ponents een nieuwe versie van Design

Nog steeds in Amerika. Dit keer in San Mateo,

een kant en klare. Die hebben ze niet zelf in

Spark Mechanical. In Vision & Robotics 2

California. Elk jaar komen hier duizenden men-

elkaar gezet. Dingen zelf maken is leuk. En met

van vorig jaar is uitgebreid over deze opval-

sen bij elkaar die het leuk vinden om dingen

de productiemiddelen die vandaag de dag ter

lend intuïtieve en veelzijdige 3D-software

te maken en hun bouwsels aan elkaar te la-

beschikking staan, sta je er soms versteld van

bericht. Gemaakt door dezelfde mensen

ten zien. De Makers Faire lijkt dan ook nog wel

wat er al niet uit je handen kan komen.

die ook SpaceClaim maakten (en nog wel

pers op de kust.

wat pakketten als we de CAD geschiedenis

Tekst: Liam van Koert

het meest op een bonte verzameling leeggehaalde garages en hobbyschuurtjes, waar ook

Terug naar de roots

induiken) is het een typisch Direct Model-

bedrijven hun ogen goed de kost geven. De

Een partij die er vroeg bij was om makers van

ling Tool. Dit betekent dat met slechts vier

gebroeders Wright waren immers ook gewoon

de juiste spullen te voorzien is RS Components.

commando’s (pull, move, fill, combine) en

fietsenmakers toen zij het eerste vliegtuig uit-

Het van origine Britse bedrijf startte in 1937

de gebruikelijke functies als knippen, plak-

vonden. En door de enorme hoeveelheid uit-

in - jawel, een garage - met de verkoop van re-

ken, en ongedaan maken, in zeer korte

vindkracht binnen de makers community moe-

serveonderdelen voor radioknutselaars. Toen

tijd een 3D-ontwerp kan worden gemaakt.

ten er wel de nodige pareltjes tussen zitten.

nog Radiospares, bestonden klanten uit hobby-

Bij voorkeur een behuizing voor een PCB,

Het grote verhaal van de makersbeweging zit

isten met een hart voor techniek, die het leuk

aangezien RS de software in eerste instan-

hem echter in het verdienmodel. Nu nog ga je

vonden om zelf dingen te maken. Later groeide

tie bedoeld heeft voor paneelbouwers en

naar je werk om iets te maken wat je zelf niet

RS uit tot een hofleverancier van tal van com-

elektrotechnici met weinig mechanische

per se nodig hebt, voor iemand die je niet kent.

ponenten voor de industrie. Connectoren, la-

ervaring. Maar er staat een niet-elektron-

Maar goed. Je krijgt er geld voor en het stelt

sers, leds, batterijen, PLC’s, PCB’s, pennen of

techneut niets in de weg de software voor

je in staat te kopen wat je wel wilt hebben.

vuilniszakken, je kan het allemaal op één plek

zijn eigen doeleinden te gebruiken.

Hiervoor moesten helaas gigantische contai-

online bestellen. Toch is RS haar achterban

In versie 2.0 heeft RS op verzoek van een

nerschepen met grondstoffen en producten de

nooit verloren en lijkt de geschiedenis zich nu

grote gebruikersgroep de interface verbe-

wereld over. Het is wat omslachtig, maar door

te herhalen. Wie niet goed is in het ontwerpen

terd en meer hulpteksten, voorbeelden en

het grote volume kan het uit. De verwachting

van zijn eigen printplaten kan er sinds enkele

tutorials toegevoegd. Ook is de catalogus

van vele experts is dat dit snel gaat verande-

jaren ook de populaire Arduino en Raspberry

met 3D-modellen verder uitgebreid en is

ren. Geen gesleep meer met fysieke producten,

Pi platformen kopen. Super veelzijdig, compact

er een samenwerking met 3D Systems voor

maar je stuurt alle benodigde informatie in de

en gewoon via Linux te programmeren om er

het aanbieden van een 3D-printservice.

vorm van een 3D-bestand. Het maken doe je

in je garage een mediacenter voor je TV van te

Maar natuurlijk kan er ook prima met de

vervolgens thuis. Met een 3D-printer bijvoor-

maken, de assen van een zelfbedachte robot

eigen 3D-printer gewerkt worden.

beeld. En ben je zelf een beetje handig? Dan

mee aan te sturen, of een doseersysteem voor

Trends 09

kattenvoer mee te maken. Handig voor als je

maar te licht bevonden voor het serieuzere in-

het MKB? Kom uit je comfortzone en bouw je

een weekendje weg moet. De actuatoren? Ook

dustriële werk. Toch zijn er genoeg bedrijven

eigen garage waar je jezelf opnieuw kan uitvin-

die bestel je met één druk op de knop. En de

die enthousiast zijn over de mogelijkheden

den. De wereld verandert razendsnel. Verdien-

behuizing of robotgrijper, die teken je natuurlijk

van een laagdrempelig duo als de Arduino met

modellen gaan op zijn kop en het zijn niet de

zelf met de gratis CAD-software Design Spark

een bureauprinter. Ze passen prima in een ei-

slimsten, maar degene met het grootste aan-

Mechanical. Rest alleen nog je ontwerp uit te

gen proeftuin, waar medewerkers of studenten

passingsvermogen die overleven. Werk samen,

printen met je eigen 3D-printer, die je - hoe kan

out of the box met productontwikkeling aan de

wees niet bang en doe het vooral snel.

het ook anders - net als het materiaal ook via de

gang kunnen. Het sluit bovendien prima aan bij

website kunt aanschaffen.

een boodschap van FME voorzitster Ineke Dezentjé die tijdens een interview over de Smart

Een eigen garage

Industry Agenda – een robot en 3dp-onderwerp

Bovenstaande schets lijkt wellicht een simpele

bij uitstek - zich ook enige woorden over de ma-

voorstelling van zaken. Leuk voor de hobbyist,

kers movement liet ontvallen. Haar advies voor

3D-printers

bare extruder. Verder is hij uitgerust met USB-,

agnostiek, auto-leveling, wifi, USB en ethernet.

Sinds begin dit jaar kunnen via RS Components

wifi- en ethernetaansluitingen. Uiteraard past

Om het MakerBot-aanbod compleet te maken

drie MakerBot printers en één scanner van de-

ook de MakerBot Replicator Mini op het bureau.

heeft RS er voor gekozen ook de MakerBot Di-

zelfde makelij besteld worden. Het betreft de

Met een bouwgrootte van 100 x 100 x 125 mm

gitizer te voeren. Met de 3D-scanner scan je

alweer vijfde generatie van de MakerBot Repli-

is hij iets kleiner en ook de resolutie is lager:

producten van maximaal 203x203 mm met een

cator, de MakerBot Replicator Mini en de Maker-

200 micron. Hij heeft geen ethernetaansluiting,

nauwkeurigheid van ±2,0 mm en een resolutie

Bot Replicator Z18. Eerstgenoemde is een 3D-

maar beschikt wel over wifi en USB. De laatste

van 0,5 mm. De scantijd bedraagt in zo’n geval

printer voor op het bureau. Hij heeft een lage

MakerBot printer is de Replicator Z18. Omdat

ongeveer 12 minuten.

resolutie van 100 micron (0,1 mm) en het rela-

je er behoorlijk grote producten mee kan prin-

RS heeft overigens nog meer 3D-printers in

tief grote bouwvolume van 252 x 199 x 150 mm.

ten met (305 x 305 x 457 mm) heeft de printer

de aanbieding. Ook een Unimaker 2, een Rep

Ook beschikt hij over een ingebouwde camera,

een ingesloten en verwarmde bouwkamer om

RapPro Ormerod2, 3D-systems Cube X, Pro of

ingebouwde diagnostiek, een automatische uit-

vervorming tegen te gaan. Ook de Z18 heeft de

Project printers en de eigen RS IdeaWerk FDM.

lijning van de bouwplaat en een snel verwissel-

‘slimme’ extruder, de ingebouwde camera, di-

Arduino

Raspberry Pi

Het Arduino platform is een van de populairdere garageproducten die via

Ook de Raspberry Pi is een zeer veelzijdig program-

RS Components te verkrijgen is. Sinds 2013 is er hiervan tevens een ro-

meerbare printplaat met diverse in- en uitgangen,

botuitvoering beschikbaar. De Arduino Robot bestaat uit twee delen. Een

die in geen enkele garage mag ontbreken. Een sin-

motorboard zorgt voor de werking van de motoren, terwijl een control

gleboardcomputer die is gebaseerd op een ARM-pro-

board de sensoren uitleest en de overige besturing reguleert. In beide

cessor waarop diverse besturingssystemen kunnen

gevallen gaat het om borden die te programmeren zijn op basis van

draaien (Linux, Android, Chrome OS, Firefox OS) en

Arduino's ide en beide borden bevatten de ATmega32u4-microcontroller.

voor een klein prijsje te koop is. Het is een ontwik-

De robot bevat twee smalle wielen en twee dc-motoren. Ook beschikt

keling van de Universiteit van Cambridge die aanvankelijk in kleine aan-

de robot over een kleine kleuren-lcd, een speaker, een digitaal kompas,

tallen zou worden geproduceerd (10.000) en was bedoeld voor educa-

vijf infraroodsensoren voor het volgen van lijnen, vijf i/o-pinnen en zes

tieve doeleinden. De populariteit was vanaf het allereerste begin echter

pwm-kanalen. Energie betrekt het apparaat via usb of vier aa-batterijen.

zo groot dat toen de verkopen in februari 2012 startten, de servers van

De microcontrollers voorzien beide ook in usb-communicatie, waarbij

RS niet op 2.000.000 aanvragen hadden gerekend. Het nieuwste model

het apparaat zich via de usb-poort aan computers voordoet als virtuele

van de Raspberry Pi is Model A+. Deze kleine computer is onder andere

com-poort. Wie een stapje verder wil gaan dan het programmeren van

geschikt voor applicaties als industriële controlepanelen, draadloze moni-

de Arduino Robot voor een specifieke taak (RS Components maakte sa-

toren en multimedia apparatuur. Net als Model B+ is hij voorzien van een

men met oprichters van Arduino

40-pin GPIO connector, met dezelfde pin-out en montagegaten voor stan-

enkele heldere tutorial video’s),

daard ‘Hardware Attached on Top’ (HAT) accessoires, zodat de gebruiker

zou Mechanical Design Spark en

snel en eenvoudig nieuwe functies kan toevoegen. Bovendien maakt Mo-

een 3D-printer zeker eens moe-

del A+ gebruik van de Model B+ ‘power architecture’. Dit betekent minder

ten overwegen.

stroomverbruik dan bij de oude Model A. Met het kleinere moederbord van 65 mm x 56 mm (vergeleken met 86 mm x 56 mm voor Model B+) is de nieuwe Model A+ eenvoudiger in te bouwen en gaat bij mobiele applicaties de batterij langer mee. Met 256MB RAM en één USB-aansluiting is hij geschikt voor zowel industriële als maker movement projecten.

010 Trends

Scant de FANUC 3D Area Sensor binnenkort uw product? Onze 3D Area Sensor herkent producten in een krat, bak of op een pallet en neemt ze met de FANUC robot op. De ideale oplossing om het beladen en het depalletiseren te automatiseren. Ontdek wat mogelijk is op onze website, het FANUC You Tube-kanaal of breng ons een bezoekje op Vision & Robotics, Mechatronics.

Email: [email protected] | Tel.: +32 15 2071 57

WWW.FANUC.BE

CMOS VERVANGT STEEDS MEER HOOGWAARDIGE CCD-TOEPASSINGEN

Beeldsensorstrijd definitief gestreden? LANGE TIJD WAS HET EEN HEVIGE DISCUSSIE IN MACHINEVISION. CMOS OF CCD? BEGRIJPELIJK, WANT BEIDE TECHNOLOGIEËN HEBBEN HUN STERKE EN ZWAKKE PUNTEN. MAAR DE AANKONDIGING VAN ELEKTRONICAGIGANT SONY TE GAAN STOPPEN MET DE PRODUCTIE VAN CCD-SENSOREN IS MISSCHIEN TOCH EEN TEKEN AAN DE WAND. ZIJ ZIEN ER BLIJKBAAR GEEN BROOD MEER IN. JA, DE CCD LEVERT NOG STEEDS EEN GOEDE KWALITEIT, MAAR DE OOIT SIGNIFICANTE VOORSPRONG IS DOOR DE CMOS MEER DAN INGELOPEN. DAT GELDT HELAAS NIET VOOR HET PRIJSVERSCHIL. De mededeling van Sony om in maart 2017 met

- helemaal voor producenten als Sony, die het

zien de economische levensduur van een ma-

de productie van CCD-sensoren te stoppen kwam

van grotere volumes moeten hebben. Nu is de

chinevisionsysteem zelden meer dan vijf jaar

niet echt als een verrassing. Al langer deden ge-

termijn voor wat betreft de grote aantallen dus

bedraagt, is er dus geen reden voor paniek.

ruchten in de visionwandelgangen de ronde dat

bekend. Vijf jaar. Want Sony geeft ook aan tot

Sterker nog, misschien is nieuws dat Sony capa-

de CCD-sensor op termijn onhoudbaar zou zijn

in 2020 CCD-sensoren te blijven leveren. Aange-

citeit vrijmaakt om aan de nog steeds explosief groeiende CMOS-vraag te kunnen voldoen een geruststellende gedachte.

Beeldsensortechniek In een korte nabeschouwing van de jarenlange strijd tussen twee religies - discussies over CCD en CMOS liepen soms zo hoog op dat het soms wat weg had van een strijd tussen evangelisten en hun geloofsovertuiging - kan een stukje basisuitleg over de technologie niet ontbreken. Hoe werkt een beeldsensor eigenlijk? Een beeldsensor dankt zijn werking aan het foto-elektrische effect: in een halfgeleider wordt licht omgezet in een elektrische lading, wat vervolgens een elektrisch signaal oplevert. Dit is het geval voor zowel CCD- als CMOS-sensoren. In een CCD-sensor wordt de

012 Beeldsensoren

lading van elke transistor en dus pixel aan de

uniformiteit door een veelvoud aan ‘convertors’

schakelingen behoefde dan destijds op een

buurman doorgegeven, om vervolgens bij één

lager, maar is er wel veel parallelle rekenkracht

siliconen wafer kon worden aangebracht.

output terecht te komen. Hier wordt de lading

beschikbaar wat grotere bandbreedtes en ho-

in een voltage omgezet, gebufferd en als ana-

gere snelheden mogelijk maakt.

Pixelpuntjes

loog signaal naar buiten gestuurd. De architectuur zorgt ervoor dat de pixel zich ‘volledig kan

Klassieke verschillen overbrugd

toeleggen’ op het vastleggen van licht, wat

De afwijkende architecturen hebben naast

een grote uniformiteit van de output tot gevolg

bovengenoemde verschillen elk hun eigen

technologie kunnen gemaakt worden

heeft (een belangrijke parameter voor beeld-

sterktes en zwaktes. Traditioneel was de CCD

• CMOS-sensoren zijn energiezuiniger en

kwaliteit). In een CMOS-sensor heeft elke pixel

de kampioen als het ging om beeldkwaliteit.

minder complex in elektrisch aansturing

zijn eigen lading-naar-voltage omzetting. Bo-

Dit kwam enerzijds omdat de enkele analoge

vendien wordt dit pixelsignaal vaak ter plekke

output niet alleen een hogere lichtopbrengst

versterkt, vindt er ruisonderdrukking plaats en

per oppervlakte opbrengt, maar ook minder

wordt alles omgezet in bits. De output van een

vervorming. Ook het productieproces van CCD

• professionele CMOS-sensoren produceren

CMOS is dan ook digitaal. Al deze functies zijn

had men destijds veel beter in de vingers dan

tegenwoordig minder ruis dan vroeger en

bijzonder nuttig, maar gaan wel ten koste van

dat voor CMOS (lithografie), al was het maar

het lichtgevoelige oppervlak. Bovendien is de

door het feit dat CMOS een veel groter aantal

• CMOS-sensoren zijn veel goedkoper wanneer / omdat ze met goekopere productie-

dan CCD • CMOS-sensoren zijn flexibeler door individuele aansturing van pixels

dan bepaalde CCD sensoren • CMOS-sensoren zijn vaak uitgerust met een rolling shutter, wat vervorming bij bewegend beeld kan opleveren, maar wat een betere lichtgevoeligheid oplevert • CMOS-sensoren

hebben

een

hoger

dynamisch bereik • CMOS-sensoren zijn sneller en kunnen gebruikmaken van windowing • CMOS-sensoren hebben een klein streepje voor in uv • CCD-sensoren hebben meer smear bij lokale overbelichting, een effect dat CMos niet kent • CCD-sensoren zijn sterker in het NIRgebied (Near Infra Red)

Beeldsensoren 013

Pixelgeschiedenis Het is december 1976 wanneer ‘s werelds Onder invloed van de wet van Moore kon in de

ties al in de sensor kunnen worden ‘meegebak-

eerste electro-optical digitale imaging satel-

jaren negentig echter weer een pleidooi voor

ken’ en ook functies als windowing mogelijk zijn

liet met een 800x800 pixel CCD-sensor aan

CMOS-technologie gedaan worden. CMOS had

- het uitlezen van een kleiner deel van de sensor

boord onze dampkring verlaat. Nog geen

de belofte veel energiezuiniger te zijn, camera-

om de framerate nog verder op te krikken. Tot

jaar eerder is bij Kodak de eerste digitale

on-chip integratie mogelijk te maken en veel

slot een opmerking over defecte pixels. De kans

0,01 MP-camera bedacht die met een verge-

goedkoper te zijn doordat inmiddels de main-

hierop was gezien de uitgebreide schakelingen

lijkbare chip is uitgerust, en haar oorsprong

stream chipfabrikanten en masse in lithografie

per pixel groter bij CMOS dan bij CCD. Maar ook

heeft in het beroemde Bell-laboratorium.

investeerden voor meer rekenkracht en geheu-

hier heeft een toegenomen productiekwaliteit

Het bijzondere aan deze nieuwe chip? De

gen. Uiteindelijk heeft het langer geduurd dan

zijn invloed gehad.

manier waarop de door het foto-elektrische effect opgewekte lading wordt afgevoerd.

de eerste voorspellingen, maar de beloften zijn wel ingelost. Ja, CMOS is veel energiezuiniger,

Vooral de enorme investeringen in de productie

Deze wordt namelijk aan de buurman ‘pixel’

de prijs is aanzienlijk gedaald en kwaliteit is een

van smartphonecamera’s blijken debet te zijn

doorgegeven. Dit verzamelde analoge sig-

non-issue geworden. De respons (de hoeveel-

aan het uitsterven van CCD in machinevision,

naal gaat vervolgens een versterker in en

heid signaal per lichthoeveelheid) van CMOS

area- en linescantoepassingen. Hoge snelheid

voilà, we hebben een mooie manier om

was al beter. Voor wat betreft dynamisch bereik

met zo min mogelijk ruis zijn in deze marktseg-

met vele pixels een beeld op te bouwen. Dit

is CMOS meer dan langszij gekomen, wat dankzij

menten nu eenmaal de belangrijkste drivers. En

vond ook Sony, die rond dezelfde tijd met

nieuwe versterkers ook geldt voor uniformiteit.

omdat automatiseren met vision vaak ook een

massaproductie van CCD-sensoren voor haar

En waar vroeger het voor CMOS gebruikelijke

kostenkwestie is, geldt dat uiteraard ook voor de

CAM-corders aan de slag ging.

‘rolling shutter’ principe kon zorgen voor een

sensorprijs. Hier gelden dezelfde economische

Iets later, maar nog steeds lang geleden.

bewogen beeld, kan ook CMOS tegenwoordig

wetmatigheden als bij andere producten: hoe

Neonroze en gifgroen zijn nog steeds een

worden uitgerust met een zogenoemde ‘global

hoger het volume, des te meer de prijs omlaag

hippe kleur. Microprocessoren raken inge-

shutter’. Hierbij wordt de ‘residu-lading’ van

kan. En omdat er nogal wat CMOS-productieca-

burgerd en de eerste optische muis wordt

elke pixel gelijktijdig verwijderd, zodat er bij elk

paciteit in de wereld aanwezig is, lijkt ook het

gedemonstreerd. Deze bevat geen CCD-

beeld als het ware met een schone lei wordt

economische argument voor CMOS snel ge-

sensor maar een sensor die per pixel wordt

begonnen. Blooming - afwijkingen door lokale

maakt. We hebben het dan echter wel over stan-

versterkt, een zogenoemde actieve pixel

overbelichting - was altijd al een exclusief CCD-

daard sensoren. Want wie een eigen ontwerp

sensor. Net als andere microprocessoren is

probleem, waarvoor weliswaar anti-blooming

wil, heeft met meer dingen rekening te houden.

het een Complementary Metal Oxide Semi-

features geëngineerd kunnen worden, maar die

Zo kan de engineering van een CMOS ingewik-

conductor. Deze CMOS-technologie was al

wel bijdragen aan een nog hogere kostprijs. En

kelder en tijdrovender zijn. Dat betekent dus ook

in 1963 door Frank Wanlass bedacht, maar

als we het tot slot over framerates hebben - een

duurder. En ook de productiemethode op zichzelf

werd tot in de jaren tachtig niet geschikt ge-

niet onbelangrijke machinevision grootheid, was

kan bij lage volumes juist duurder zijn dan die

acht voor beeldverwerking. Het duurt ech-

CMOS al de kampioen doordat specifieke func-

van CCD. Waar dit omslagpunt ligt, is per appli-

ter tot in de jaren negentig voordat partijen als

Sony

CMOS-beeldsensoren

gingen

produceren. catie verschillend. Het is dan de vraag hoeveel waarde de maatgemaakte visiontechnologie toevoegt en wat het uiteindelijke productievolume wordt.

Nichetoepassingen Natuurlijk is er meer onder de machinevisionzon dan standaard area- en lijnscancamera’s. In het nabije infrarode gebied bijvoorbeeld. Zoals gezegd profiteert CMOS vooral van de productie op grote schaal van smartphonecamera’s. Deze houden zich voornamelijk bezig met het zichtbare deel van het lichtspectrum. Maar voor het inspecteren van zonnecellen is een NIR-sensor nodig die een dikkere absorptielaag heeft. Met CCD zijn laagdiktes tot 100 micron mogelijk. Maar standaard CMOS-productietechnieken zijn hiervoor niet geschikt (absorptielagen zijn hier

014 Beeldsensoren

‘CCD-pixel in een CMOS-sensor’ Hoewel Sony zelf niet officieel bericht met de productie van CCD-sensoren te stoppen, geldt dit wel voor vele cameraleveranciers die Sony-sensoren voeren. Tel hierbij op Sony’s introductie van de Pregius sensorfamilie – een hooggespecte CMOS met global shutter en het wordt duidelijk dat daden soms meer dan woorden spreken. Een van de cameraproducenten die de IMX174-sensor - één van de Pregius telgen - voert is het Duitse iDS. Volgens Daniel Diezemann, senior vision consultant bij het bedrijf is het bij deze sensor alsof er “CCDpixels in een CMOS-sensor” zijn gestopt. “Sony is al dertig jaar de grootste producent van CCD-sensoren. De kennis die ze hierbij hebben opgedaan, hebben ze nu gebruikt voor een nieuw analoog pixelontwerp met 5 tot 10 micron). Sterker nog, de standaard CMOS

Conclusie

een CMOS back-end”, licht hij toe. De IMX174

wil zo min mogelijk infrarood zien. Tel hierbij op

Luidt het stoppen van Sony met de productie van

presteert volgens hem ongekend goed op

dat CCD’s een grotere lichtgevoeligheid hebben

CCD-sensoren het begin van het einde in? Jein.

het gebied van kleur, dynamisch bereik en

en de voorkeur voor NIR-toepassingen is dui-

Sony is niet de enige fabrikant van CCD-sensoren

ruis, en is veel sneller dan een CCD ooit zou

delijk. Voor ultraviolet geldt een vergelijkbare

en er zullen altijd toepassingen te vinden zijn

kunnen zijn: 162 fps bij een resolutie van

redenering. Hier is alleen een zo dun mogelijke

waar op technische en/of economische gron-

1920x1200 pixels. “We hebben de sensor in

absorptielaag nodig. Voor moderne uv-sensoren

den CCD de voorkeur heeft. Tegelijkertijd raast

ons laboratorium getest en ik heb nog nooit

betekent dit geen nitride- of oxidelagen, maar

de standaard CMOS-trein voort en blijft deze aan

zo’n goed beeld gezien van een consumen-

een verdunde achterzijde (geen global shutter

terrein winnen. Totdat compleet nieuwe techno-

tensensor. Het gat is zo groot, dat je rustig

mogelijk) met slechts een zeer dunne topcoa-

logieën het stokje overnemen natuurlijk. Maar

kunt stellen dat Sony de markt behoorlijk

ting. Bovendien is er een speciale oppervlakte-

dat is weer een heel ander verhaal.

heeft opgeschud.”

behandeling nodig voor een stabiele uv-respons. Deze extra behandelingen gelden zowel voor CMOS als CCD, zodat het erg van de toepassing afhangt of CMOS of CCD de beste keuze is. Een laatste machinevisiontoepassing waar CMOS niet de vanzelfsprekende kampioen is, is het ge-

'Je kunt rustig stellen dat Sony de markt behoorlijk heeft opgeschud'

bruik van zogenoemde TDI-camera’s. Time Delay & Integration camera’s lijken erg op lijnscancamera’s, maar zijn uitgerust met honderden beeldlijnen. Wanneer een object voorbij komt, schiet elke lijn een beeld van het object. Dit principe is vooral nuttig wanneer er een zwak signaal is omdat de verschillende beeldlijnen bij elkaar kunnen worden opgeteld voor een sterker signaal. Natuurlijk moeten de beeldlijnen wel met de beweging van het object worden gesynchroniseerd. Voor het optellen van de verschillende lijnsignalen gebruikt een CCD-sensor lading en een CMOS momenteel een voltage. Voor de CCD levert dit nauwelijks ruis, maar wel voor de CMOS. Nu is het voor CMOS mogelijk om ‘lading’ per pixel te emuleren. Maar dat vergt wel de nodige aanpassingen en is een (te) dure aangelegenheid.

Beeldsensoren 015

NIEUWE BENADERING VOOR INTEGRATIE VAN SOFTWARE VAN ROBOTS IN BEWERKINGSCENTRA EN GEAUTOMATISEERDE SYSTEMEN

Real-time communicatie en mxAutomation DE CRISIS VAN DE AFGELOPEN 6/7 JAAR HEEFT HEEL DUIDELIJK GEMAAKT, SPECIAAL BIJ BEDRIJVEN DIE WERELDWIJD OPEREREN IN EEN STEEDS MEER GLOBALISERENDE ECONOMIE, DAT ER EEN NOODZAAK IS OM SOEPEL DE PRODUCTIE TE KUNNEN AANPASSEN. AUTOMATISEREN DOOR MIDDEL VAN ROBOTICA HEEFT INMIDDELS WEL BEWEZEN DAARIN EEN ESSENTIËLE ROL TE SPELEN. DIT KAN ALLEEN OP EEN SUCCESVOLLE MANIER GEBEUREN ALS DE ROBOT EN ‘ZIJN’ GEAUTOMATISEERDE OMGEVING - ZOALS BEWERKINGSCENTRA EN HANDELINGSAPPLICATIES - PERFECT OP ELKAAR ZIJN AFGESTEMD, ZOWEL PROCESMATIG ALS WAT BETREFT DE BEDIENING. Dit is waar KUKA’s mxAutomation

het voor- of nabewerken van werk-

namen. In sommige industrieën,

TCP/IP via Ethernet aanwezig, maar

een belangrijke rol kan vervullen.

stukken of het be- en ontladen van

zoals de plastic spuitgietindustrie,

tevens zijn optioneel Profinet en

Deze kan zorgen voor de elemen-

CNC-frees- of draaibanken. Om het

bleef men de parallelle signalen

Ethernet/IP beschikbaar. Verdere

taire bediening van de robot vanaf

proces tussen de bewerkingscentra

gebruiken maar legde men vast hoe

bussystemen zoals VARAN kunnen

een externe HMI in combinatie

en robot te coördineren, is er com-

deze te gebruiken in de Euromap67

worden aangesloten via gateways

met een real-time communicatie

municatie tussen beide besturings-

interface. Om te voldoen aan de

waarmee real-time communicatie

die voldoet aan de in de industrie

systemen nodig. In het begin werd

eisen die gesteld worden aan mo-

mogelijk is met periferie die tevens

geldende standaard. Uitzonderin-

deze taak vervuld door parallelle

derne

deze voorziening heeft.

gen daargelaten, hebben robots

signalen - zogenaamde parallelle

volstaat de communicatie van het

over het algemeen een dienende

Input en Output signalen (I/O’s) -

toepassen van enkele I/O signalen

rol in een geautomatiseerd proces.

totdat veldbussystemen geïntrodu-

niet meer. Met de opkomst van

Moderne communicatiemogelijkheden

Veelvoorkomende voorbeelden zijn

ceerd werden en deze functie over-

moderne, op Ethernet gebaseerde,

Cyclische procesdata - Communi-

veldbussystemen is er een tech-

catie via I/O-signalen wordt uiter-

nologische basis gelegd voor effi-

aard nog steeds toegepast. Eerder

ciënte communicatie tussen de be-

geconfigureerde

sturingssystemen van bijvoorbeeld

worden volgens planning in beide

een bewerkingscentrum en de ro-

richtingen doorgegeven in een be-

botbesturing. Belangrijk aspect van

paald patroon. In tegenstelling tot

de nieuwe bussystemen is de mo-

vroeger is het nu mogelijk, dankzij

gelijkheid om meerdere protocollen

Ethernet-achtige veldbussystemen,

of diensten via dezelfde Ethernet

grotere procesdata te versturen met

kabel te laten verlopen of meerdere

snellere kloktijden.

bussystemen gelijktijdig. Standaard

Asynchrone berichten - In tegen-

op de KUKA KR C4 robotbesturing

stelling tot de cyclische procesdata,

is communicatie via EtherCAT en

worden asynchrone berichten al-

016 Robotica

automatiseringssystemen,

procesgegevens

leen gegenereerd wanneer dat

versnelling en stoppen, et cetera. Deze twee veiligheidssystemen zijn

Nog maar één programmeeromgeving

voor hem vertrouwde machinebe-

echt nodig is en verstuurd naar een station op afstand. Deze functie kan

beschikbaar via een uitbreiding van

Om één leerproces over te slaan

mxAutomatisering bestaat concep-

worden gebruikt om meldingen,

de veldbussystemen Fail Safe via

en om in staat te zijn de bewegin-

tueel uit twee hoofdbestandsdelen.

foutmeldingen en bevestigingen

EtherCAT (FSoE), Profisafe en CIP

gen van de robot en de machine

Een door KUKA ontwikkeld server-

te sturen naar bijvoorbeeld een an-

Safety.

op slechts één locatie te program-

programma dat draait op de robot-

dere controller.

dieningspaneel.

meren, heeft KUKA mxAutomation

besturing en wacht op opdrachten

Bestandsoverdracht - Voor het

Op basis van deze verbeterde com-

ontwikkeld waardoor machinebou-

voor de robot via een van de bo-

compileren van programma’s, het

municatiemechanismen

de

wers of systeemintegrators functies

vengenoemde

archiveren en het herstellen van ro-

machinebouwer of systeemintegra-

van de KUKA robotcontroller kunnen

werkelijke programma dat de robot

bot-programma's, het verstrekken

tor automatiseringstaken oplossen

integreren in de controller van hun

bestuurt, draait op de controller

van CAM-table’s et cetera, kan een

zoals dat hij dat gewend was door

machine. Alle programmering- en

van de machine. Dit programma is

FTP-server worden geïnstalleerd op

aparte machine- en robot-program-

operatortaken voor de robot kun-

geschreven in de programmeertaal

de KUKA KR C4 controller. Op deze

ma’s te creëren met de daarbij bij-

nen dan worden gedaan via het

en methodes van de controller van

manier kan een externe FTP-client

behorende HMI’s. Nadelig is dat alle

bedieningspaneel van de machine.

de machine. Om dit mogelijk te ma-

als ‘communicatiepartner’ toegang

gebruikers, zoals operators en on-

Specifieke kennis van robotpro-

ken, biedt mxAutomation control-

tot het bestandssysteem van de ro-

derhoudspersoneel, gedetailleerde

grammering is daardoor niet meer

lerspecifieke bibliotheken aan. Deze

bot controller krijgen.

kennis moeten hebben van zowel

nodig. De operator bedient zowel

worden dan door de machinepro-

Kloksynchronisatie - In sommige

het machine- als robotprogramma.

machine als robot volledig via het

grammeur in zijn machineprogram-

kan

veldbussen.

Het

fasen van de beweging van een robot is het wenselijk dat deze zo nauwkeurig mogelijk gesynchroniseerd wordt met die van de productiemachine. Of, in bepaalde situaties, is het wenselijke dat het starten en stoppen van de robot zoveel mogelijk samenvalt met de beweging van de productiemachine. Basisvoorwaarde hiervoor is dat de fases van kloksignalen van de robotcontroller en de controller van de productiemachine met elkaar vergrendeld zijn. De KR C4 maakt hierbij niet gebruik van een veldbus-achtig mechanisme maar van het gestandaardiseerde Precision Time Protocol volgens IEEE 1588 V1. De KR C4 kan hierbij werken als ‘klok-master’ of ‘klok-slave’. Veiligheid - Het verlangen naar gestandaardiseerde machine- en robotveiligheid heeft tot de eis geleid dat de robotveiligheid wordt gecontroleerd door de machineveiligheidscontroller of door veiligheidsbesturing van een hoger niveau. De KR C4 biedt hier twee mogelijkheden: de ‘Basis Safety’ en als optie de ‘Safe Operation’. ‘Basic Safety’ bevat alleen de basisfuncties, zoals noodstop, terwijl de Safe Operation verbeterde veiligheidsfuncties biedt zoals het volledig veilig monitoren van cartesische en asspecifieke werkruimten, snelheid,

Robotica 017

‘Het besturen van de robot via ‘direct path planning’ via de machinecontroller biedt geen voordeel ten opzichte van het bewegen van de robot via mxAutomation’ ma geïntegreerd, wat ervoor zorgt

kit beschikbaar waarmee de mxAu-

wezen aan een mxAutomation va-

protocollen). Naast de conveyer

dat robotgerelateerde commando's

tomation bibliotheek kan worden

riabele, die vervolgens kan worden

tracking functies zijn er verdere

en parameters verpakt worden in

geïntegreerd in de controllers van

ingevoerd via de KRC_SetSysVar

synchronisatiefuncties in voorbe-

corresponderende data, die vervol-

andere fabrikanten. Hiervoor dient

functie. Voor een as-specifieke of

reiding.

gens dan via de veldbus naar de

wel eerst een samenwerkingsover-

cartesische beweging van de robot

mxAutomation-server

verzonden

eenkomst met KUKA afgesloten

met lineaire [LIN], Point to Point

worden op de robotbesturing. De

te worden. De bibliotheken zijn

[PTP] of circulaire [CIRC] beweging,

Voordelen ten opzichte van andere benaderingen

mxAutomation-server interpreteert

beschikbaar in programmeertalen

zijn er corresponderende syntaxen

De mxAutomation toepassing heeft

de gegevens die aankomen, voert

zoals C/C ++. De Application Pro-

beschikbaar. Tevens is positionering

meerdere voordelen ten opzichte

de gewenste robotcommando's uit

gramming Interface (API) van de

bij benadering mogelijk, evenals

van andere vergelijkbare oplossin-

en stuurt parameters, statusberich-

mxAutomation bibliotheek is geba-

exacte tijd-afstand functies of inter-

gen waarbij de machinebesturing

ten, en dergelijke retour naar de

seerd op de programmering para-

ruptie signalen. Ook het handmatig

direct de besturing van bijvoor-

mxAutomation bibliotheek op de

digma van PLCopen's Motion Control

‘jogging’ van de robot en het nume-

beeld de robotdrives of motoren

machinebesturing.

Om de data-

Function Blocks (MCFBs) en is speci-

riek invoeren of ‘teachen’ van posi-

van de robot overneemt. Dit om-

overdracht van de robotcomman-

aal uitgebreid voor KUKA robots (afb.

ties behoort tot de mogelijkheden.

dat de controller van de machine

do’s en de teruggezonden waardes

2). Bijna alle functies zoals die kun-

Al deze functies kan de operator uit-

niet al te complexe robottransfor-

zo snel mogelijk en gedefinieerd

nen worden geprogrammeerd in de

voeren via de HMI van bijvoorbeeld

maties hoeft te beheersen en niet

te laten voltrekken, worden de cy-

normale robotprogrammeertaal zijn

een CNC-draai- of freesbank.

met gedetailleerde machinedata

clische procesdata van de bewuste

ook beschikbaar via de mxAutoma-

veldbus uitsluitend hiervoor ge-

tion bibliotheek (Tabel 1). Dit omvat

Klantspecifieke uitbreidingen

robotarm hoeft te werken. mxAu-

bruikt. Er kunnen op deze manier

algemene functies zoals het lezen

Op verzoek van de klant bieden de

tomation werkt met alle KUKA ro-

tot maximaal vijf robots tegelijk

van de actuele positie, snelheid en

engineers van KUKA hulp bij het

bots voorzien van de KR C4 robot-

bestuurd worden door één control-

versnelling van de robot maar ook

ontwikkelen van speciale functie-

controller - van de KR AGILUS met

ler van de machine. De mxAutoma-

het schrijven en lezen van I/O’s en

blokken. Om de know-how van

een draagkracht van 6kg tot aan de

tion bibliotheek is gemaakt in een

variabelen van de robot. Een toe-

klanten te beschermen kunnen

KR 1000 titan met een draagkracht

‘Portable Structured Tekst’ en is

passing waarbij mxAutomation zijn

deze een beroep doen op KUKA’s

van 1000kg. KUKA kan dankzij een

momenteel beschikbaar voor Sie-

voordeel toont, is wanneer het mo-

engineers om andere elementaire

brede portfolio voor iedere appli-

mens Simatic, en op basis daarvan

ment per as van de robot gekoppeld

robotfuncties in mxAutomation te

catie een specifieke robot leveren

voor Sinumerik 840D, evenals voor

word aan systeem-variabelen voor

integreren die nog niet zijn geïm-

voorzien van diverse reikwijdtes en

de PLC’s van Rockwell en voor Co-

bijvoorbeeld het ‘gevoelig’ grijpen

plementeerd (bijvoorbeeld ‘Carte-

draagkrachten.

deSys of ProConOS systemen. Bibli-

van werkstukken of verpakte goe-

sian Soft Servo’, ‘Vector Move’ of

otheken voor andere controllers en

deren. Binnen de mxAutomation

‘Conveyer Tracking’) of complexere

Er is geen risico dat de machine-

systemen worden momenteel voor-

configuratie kan de systeemvaria-

robot subroutines uit te voeren (bij-

controller, doordat deze niet de spe-

bereid. Er is tevens een aanpassing

bele TORQMON_DEF worden toege-

voorbeeld klantspecifieke homing

cifiek kennis in zich heeft van bij-

018 Robotica

en arm-karakteristieken van de

voorbeeld de motoren, reductoren

machinebouwer of een system in-

en andere mechanische componen-

tegrator besluit mxAutomation toe

ten van de robot, de limieten van

te passen, de productaansprakelijk-

deze componenten zal overschrij-

heid nog net zo duidelijk is als het

den, waardoor de robot in storing

was bij toepassen van een robot op

zou kunnen vallen. Tevens behoudt

een conventionele manier. Hoewel

de machine-controller alle voor-

mxAutomation pas onlangs op de

delen en kenmerken van de KUKA

markt is gebracht heeft het al be-

robot controller, zoals energie-ef-

wezen een gebruiksvriendelijk en

ficiënte beweging, aangepaste al-

effectief product te zijn en zorgt het

goritmes voor de specifieke robot-

voor een doeltreffende integratie

armen, monitoring van belastingen

en een verhoogde productiviteit bij

en traagheidsmomenten, verfijnde

eindgebruikers bij een groot aantal

exceptionele handling routines of

verschillende toepassingen.

de gehele veiligheidsfuncties. Tekst: Dr. Joachim Strobel, Productmanager

In tegenstelling tot wat vaak ge-

KR C4: KRCOpen, mxAutomation bij KUKA

dacht wordt, biedt het besturen van

Roboter GmbH en Heinrich Munz Senior De-

de robot via ‘direct path planning’

veloper KUKA Roboter GmbH. Vertaling: Bart

via de machinecontroller geen

Al, KUKA Automatisering + Robots N.V.

voordeel ten opzichte het bewegen van de robot via mxAutomation. De reden hiervoor is het natuurlijke fysieke traagheidsmoment van seriële robots, waarop de werkmethodes van de KUKA controller perfect zijn aangepast. Tenslotte moet worden gezegd dat wanneer een

THE RIGHT ILLUMINATION FOR ANY TASK Selecting the most suitable illumination is one of the most crucial factors in designing a vision system and can facilitate subsequent image analysis considerably. LED illumination - Ringlights

- Coaxial illumination

- Dome illumination

- Dark field illumination

- Spotlights

- Line lights

- Bar lights

- Frontlight panels

- Backlight panels

- Telecentric illumination

- Strobe controllers

- Cold light sources

Diode lasers Cold light sources and high-frequency illumination Imaging is our passion.

Phone +31 575 798888 www.stemmer-imaging.nl/ illumination

Robotica 019

VIER PARTIJEN WERKEN SAMEN IN ’MADE IN GERMANY’ CONSORTIUM

Panklare oplossing voor beveiliging van Industrie 4.0 AFGAAND OP DE THEORIE ACHTER HET ’TECHNOLOGY HYPE CYCLE’ MODEL VAN GARTNER ZOU HET NOG 10 JAAR KUNNEN DUREN VOORDAT DE 4E INDUSTRIËLE REVOLUTIE, BETER BEKEND ONDER DE NAAM INDUSTRIE 4.0, IS DOORGEBROKEN. DE ONTWIKKELING GAAT ZEKER SNELLER NU VOOR ÉÉN VAN DE BELANGRIJKSTE SCHAKELS IN HET CONCEPT, DE BEVEILIGING, EEN PASKLARE OPLOSSING GAAT KOMEN. NET ALS DE BEDENKERS VAN INDUSTRIE 4.0, DRAGEN DE PARTICIPANTEN VAN HET BEVEILIGINGSCONSORTIUM VOORALSNOG HET STEMPEL ’MADE IN GERMANY’.

De uitgestalde producten en demo opstellingen tijdens de CeBIT kunnen blijven staan tot de Hannover Industrie Messe.

020 INDUSTRIE 4.0

seerde IT-oplossingen voor productiedoeleinden. Infineon Technologies, voortgekomen uit de halfgeleider divisie van Siemens, levert beveiligde besturingscomponenten zoals chips op smart cards en computerchips met zogeheten Trusted Platform Modules (TPM). Meer en meer systemen en apparaten worden standaard uitgerust met dit stukje extra elektronica met een eigen processor en geheugen, waarin de correcte status van de diverse registers in diverse lagen vanaf de ’boat loader’ tot en met de applicatie wordt bijgehouden. Hirschmann Belden De gezichten (v.l.n.r.) achter het consortium: Thomas Schiemann (T-Systems), Johanna Zimmermann (Infineon Tech-

maakt industriële routers met TPM-identificatie,

nologies), Oliver Winzenried (Wibu-Systems) en Wolfgang Schenk (Hirschmann Belden)

terwijl Wibu-Systems haar CodeMeter oplossingen voor het cryptografische beschermen en

Deutsche Telecom zal ongetwijfeld zijn om-

de juiste stuurgegevens voor de productieom-

identificeren van industriële besturingsproces-

vangrijke expositie op de recente CeBIT beurs la-

geving. Als het werkt, hebben we straks geen

sen en data inbrengt.

ten staan tot de aanstaande Hannover Industrie

overproductie meer. De praktijk kenmerkt zich

Messe. Voor het ombouwen naar het thema, In-

door een weerbarstig karakter. De datatrans-

μCodeMeter voor beveiliging in het klein

dustry 4.0, behoeven geen standbouwers op te

portlaag en de M2M koppelvlakken binnen de

Infinion, sterk op de thuismarkt in de automo-

draven. Duitsers hebben echt productiedrang;

digitale keten hebben het internet als drager.

bielsector en actief in ’Internet der Dinge’, werkt

ze tonen ook direct wat ze hebben gemaakt.

Van nature is dat zo lek als een mandje. Het ge-

al langer nauw samen met Wibu. Van CodeMe-

Deutsche Telecom en dochteronderneming

vaar dreigt dat digitale ontwerpen op straat ko-

ter, een software/hardware (dongle) gebaseerd

T-Systems vullen er een stand mee met de af-

men te liggen en vitale besturingsprogramma’s

systeem voor licentiëring, toegangsbeveiliging

meting van minimaal een half voetbalveld. Daar

zijn te hacken. Weg intellectueel kapitaal, weg

en afscherming van standaard software of em-

lagen ook de spullen van drie partnerbedrijven:

voorsprong op de Aziatische concurrentie.

bedded software, bestaat een μCodeMeter ver-

Infineon Technologies, Hirschmann en Wibu-

sie voor de Infinion field programmable gate

Systems. De vier ondernemingen vormen een

Softwarepiraterij en ’reversed engineering’

arrays (FPGAs) en XMC4000 reeks microcontrol-

consortium, dat onder de titel ’Made in Germa-

Een onderzoek in 2012 van VMDA, de belan-

lers. Deze versie kenmerkt zich door de geringe

ny’ een ’out of the box’ beveiligingsoplossing

genvereniging van Duitse machinebouwers,

omvang van de dongle met de minimale con-

maakt voor een productieomgeving, ingericht

maakte duidelijk dat er voor 7,9 miljard euro

trole functies ondergebracht in 60 kBytes. Ont-

volgens Industrie 4.0.

aan orders was misgelopen omdat concurren-

wikkelaars kunnen in hun software versleutelde

ten machines met dezelfde functionaliteit te-

coderegels inbouwen die tijdens het activeren

Betere afstemming van vraag en aanbod

gen lagere prijzen op de markt brachten. Bij 9

nagaan of de gebruikslicentie correspondeert

In het concept Industrie 4.0 vertaalde de Duitse

van de 10 machinebouwers was er sprake van

met de unieke ID code van de FPGA of microcon-

overheid twee jaar geleden het productiegedre-

softwarepiraterij, terwijl in totaal 48 procent

troller. μCodeMeter zorgt voor het veilig laden

ven karakter van de economie naar de digitale

van de VMDA-leden via ’reversed engineering’

van symetrische en asymetrische sleutels. Die

samenleving. Er komt een informatiestroom

complete machines gereproduceerd zagen wor-

sleutels zijn ondergebracht in afgeschermde de-

tot stand door de uitwisseling van data tussen

den door buitenlandse concurrenten. Terwijl in

len van het geheugen en werken alleen op een

conceptbedenkers, marketeers, ontwikkellabo-

de consumentenbelevenis het Internet of Things

apparaat met een passende ID. Vanuit hun DAVE

ratoria, productiebedrijven en de partners in de

met zijn toegankelijke cloud diensten het pa-

ontwikkelomgeving roepen de programmeurs

logistieke keten. Op die manier zijn alle proces-

radijs op aarde lijkt, tonen industriële profes-

de μCodeMeter functies op die verder volledig

sen van conceptuele fase tot aflevering bij de

sionals zich gereserveerder. Een waterdichte

compatibel zijn met de andere CodeMeter ver-

eindgebruiker beter op elkaar af te stemmen.

beveiliging van processen en data (inclusief

sies voor PLC’s en PC’s.

Fabrikanten zijn daardoor in staat sneller in te

door machines gegenereerde gegevens) is van

spelen op de actualiteit in bijvoorbeeld de vraag

doorslaggevend belang voor het succes van de

naar hun producten of het aanbod van grond-

’slimme’ Industrie 4.0 fabrieken.

stoffen. Ook kunnen ze vroegtijdig het ontwerp

De panklare beveiligingtoepassing van het kers-

aanpassen aan de hand van gewijzigde inzich-

verse consortium omvat de specifieke inbreng

ten of onder invloed van weten regelgeving.

in kennis en kunde van de vier partners. Deut-

Big Data, gegenereerd door het consumptieve

sche Telekom is evenals dochteronderneming

gebruik van miljarden mobiele apparaten en de

T-Systems met industriële partners betrokken

waarnemingen vanuit de talrijke sensoren in

bij het implementeren van snelle breedband

onze leefomgeving, laat zich converteren naar

verbindingen en het inrichten van cloud geba-

INDUSTRIE 4.0 021

Meistermacher. Meistermacher. Meistermacher. Made Made in in Germany. Germany. Made in Germany.

Jens Lehmann, deutsche Torwartlegende, seit Jens deutsche Torwartlegende, seit 2012Lehmann, SCHUNK-Markenbotschafter für präzises 2012 SCHUNK-Markenbotschafter für präzises Jens Lehmann, deutsche Torwartlegende, seit Greifen und sicheres Halten. Greifen und sicheres Halten. 2012 SCHUNK-Markenbotschafter für präzises Deutscher Meister Greifen und sicheres Halten.

Deutscher Meister mit Borussia Dortmund 2002 Deutscher Meister mit Borussia Dortmund 2002 Englischer Meister mit Borussia Dortmund 2002 Englischer Meister mit Arsenal London 2004 Englischer mit ArsenalMeister London 2004 mit Arsenal London 2004

Larissa Günther, Larissa MeisterinGünther, Bereich Meisterin Bereich Larissa Günther, Greifsystemkomponen Greifsystemkomponen Meisterin Bereich ten ten Greifsystemkomponen ten

www.de.schunk.com/kundenspezifische_greifsysteme www.de.schunk.com/kundenspezifische_greifsysteme www.de.schunk.com/kundenspezifische_greifsysteme

SCHUNK klant specifieke SCHUNK klant specifieke SCHUNK klant specifieke grijpsystemen grijpsystemen grijpsystemen realiseerbare Méér dan 10.000 10.000 Méér dan realiseerbare Méér dan 10.000 realiseerbare oplossingen oplossingen oplossingen

Velg-handling door een Velg-handling door SCHUNK grijper meteen een groot Velg-handling door SCHUNK grijper meteen een groot 022 slag. SCHUNK grijper met een groot slag. slag.

Motorblok handling Motorblok handling realiseerbaar met SCHUNK Motorblok handling realiseerbaar met SCHUNK standaard componenten. realiseerbaar met SCHUNK standaard componenten. standaard componenten.

Zuigerstang-handling met een Zuigerstang-handling met een klant specifieke SCHUNK Zuigerstang-handling met een klant specifieke SCHUNK grijper. klant specifieke SCHUNK grijper. grijper.

End-of-Arm oplossing. End-of-Arm De handling oplossing. van gietdelen met End-of-Arm oplossing. De handling van gietdelen met SCHUNK standaard componenten. De handling van gietdelen met SCHUNK standaard componenten. SCHUNK standaard componenten.

© 2015 ©©2015 2015 SCHUNK SCHUNK SCHUNK GmbH GmbH GmbH & Co. &&Co. KG Co.KGKG

SCHUNK competentie oplossingen. SCHUNK competentie oplossingen. U kan vertrouwen op meer dan 30 jaar ervaring bij SCHUNK betreffende SCHUNK competentie oplossingen. U kan vertrouwen op meer dan 30 jaar ervaring bij SCHUNK betreffende klant oplossingen en maatwerk. De combinatie van standaard en U kanspecifieke vertrouwen op meer dan 30 jaar ervaring bij SCHUNK betreffende klant specifieke oplossingen en maatwerk. De combinatie van standaard en klant specifieke componenten. Wij leveren de meeste efficiënte klant specifieke specifieke componenten. oplossingen en Wij maatwerk. van standaard en klant leveren De de combinatie meeste efficiënte oplossingen voorcomponenten. uw werkstuk, voorleveren uw handling en voor uw branche. klant specifieke de meeste efficiënte oplossingen voor uw werkstuk, Wij voor uw handling en voor uw branche. oplossingen voor uw werkstuk, voor uw handling en voor uw branche.

VISION & ROBOTICS Dossier verpakken

-

Empack 2015

-

Anders boodschappen doen = anders verpakken

-

Elephant: een compacte verpakkingscel

‘THE FUTURE OF PACKAGING TECHNOLOGY’

Empack 2015: genoeg te bespreken HET IS EEN ONEVEN JAAR. EN IN ONEVEN JAREN HEEFT ER ÉÉN VERPAKKINGSBEURS IN NEDERLAND HET MONOPOLIE: DE EMPACK. OOK DIT JAAR ZIJN DE BRABANTHALLEN IN ’S-HERTOGENBOSCH OP 15 EN 16 APRIL BEHOORLIJK VOLGEPLAND. IN DIT DOSSIER EEN KLEINE GREEP UIT WAT DE BEZOEKER ALLEMAAL KAN VERWACHTEN. Tal van lezingen, een nieuwe Inno-

en het belooft een bijzonder evenement dat - ondanks het samenval-

Praktisch kleurmanagement voor de verpakkingsindustrie

in ontwikkelingslanden. Ook is er

vatie Route, een CarrièrePunt, het VMT Foodplein, de Packaging Inno-

len met de Hannover Messe - toch

Een verpakkingsdrukker die het to-

interactief recyclen van plastic op

vations Challenge en het seminar

wel op de nodige reuring kan reke-

tale proces beheerst en nooit klach-

evenementen tot 3D print en Junk

‘Verpakken, natúúrlijk duurzaam’,

nen. Of zouden we moeten zeggen

ten krijgt over kleurverschil in het

to Jewellery. Of wat te denken van

waar onder andere supermarktke-

twee evenementen? Want voor het

geleverde drukwerk, hoeft niet naar

ReFil, een lijn van gerecycled fila-

ten Jumbo haar visie op duurzaam

eerst vindt gelijktijdig het evene-

deze lezing te komen. Maar wie

ment (de inkt) voor 3D printers. Van

verpakken zal geven. Tel daarbij op

ment Label & Print 2015 plaats dat

denkt dat hier nog verbeterpunten

dashboard tot geprinte lampenkap?

de twee uitverkochte hallen vol met

natuurlijk nogal wat verpakkings-

liggen, is van harte welkom om

Het kan. Het doel van dit gedreven

verpakking gerelateerde bedrijven

raakvlakken heeft.

André van Elderen, Bestuurslid van

bureau is om in de snel groeiende

de Grafimediastudiegroep GSOB uit

3D printer markt het hoogwaardige

te dagen om de kleurstabiliteit van

en duurzame alternatief te bieden

lastig drukwerk binnen aanvaard-

en zo aanjager te zijn van wat zij

bare normen te krijgen. ISO 12647

Industrie 3.5 noemen.

Verpakken is topsport. Special guest Erben Wennemars: “Ik wilde winnen ten koste van alles”

024 Dossier verpakken

het Perpetual Plastic Project - het

stelt volgens hem namelijk helemaal niks voor.

Biobased verpakken: urgentie en mogelijkheden

Plastic is gold: hergebruik van plastics voor 3D printers

Biobased verpakken: waarom zou-

Ir. Jonas Rikkert Jan Martens is

zijn de voordelen? Hoe verdienen

van de Better Future Factory, een

de hogere kosten zich terug? Zijn

duurzaam ontwerpbureau uit Rot-

consumenten bereid er meer voor

terdam. Zij houden zich bezig met

te betalen? Hoe zit het met food

meerdere innovaties op het gebied

versus bioplastics of de end-of-life

van high- en low-tech recycling.

van biobased verpakkingen? Al

Zo is er PolyMore - toegankelijke

deze topics komen bij Caroline Bui-

en betaalbare machines vormen

tenhuis van Biobased Packaging In-

plastic afval om in waardevolle pro-

novations aan bod. Geen vraag is te

ducten voor de lokale ondernemer

gek, dus grijp uw kans.

den we dat nou eigenlijk doen? Wat

Personaliseren van verpakkingen met digitale print

verrassende ideeën. Dat biedt het

Senior Manager Region Central van

Consultant Consumer Food Pac-

speciaal op de verpakkingsbranche

Faerch Plast de bezoeker mee in

kaging – IBE-BVI.

Met personaliseren van verpakkin-

gerichte symposium ‘Intellectueel

de wereld van innovatieve nieuwe

gen kan aardig wat waarde worden

eigendom voor verpakkingen in vo-

verpakkingen voor vers vlees, kant-

toegevoegd. Niet voor niets zijn zo-

gelvlucht’. De bezoeker wordt door

en-klaar maaltijden en Cold Food &

Welke informatie moet u mee leveren met uw verpakking?

wel organisaties als consumenten

Walter Hart en Marc van der Velden

Snacks. Wat zijn succesvolle intro-

Voedselcontactmaterialen. Migratie.

voortdurend op zoek naar mogelijk-

van patentadvocaten EP&C meege-

ducties van nieuwe kunststof ver-

Verklaring van Overeenstemming.

heden tot personalisatie en ‘custo-

nomen in de boeiende en dynami-

pakkingen voor de Europese Retail?

Lastige begrippen! In dit seminar

mised’ aankleding. Wouter Derichs

sche wereld van intellectueel ei-

En hoe voldoen deze aan de conve-

wijst Marco Bakker, Senior Consul-

van Canon doet daarom een boekje

gendom en verpakkingsontwerpen.

nience, milieu, hygiëne en houd-

tant bij Precon Food u op het bos

baarheidsbeloftes?

achter de bomen. In eenvoudige

open over de mogelijkheden die Volgens hem is het toevoegen van

Next generation in packaging: verpakken in 2020

creatieve waarde aan eindproduc-

het bedrijf allemaal in petto heeft.

termen krijgt u zicht op de verplichte informatie die u moet meeleve-

Als gastheer van de expertgroep

Verpakking voor levensmiddelen: het testen van migratie

ten, dat begint in de ontwerpfase,

Verpakken van Shopping2020 pre-

Verpakkingsmaterialen

chain van food verpakkingen.

tegenwoordig kinderspel.

senteert Bunzl de resultaten op het

stemd zijn om met levensmiddelen

die

be-

ren. Voor alle partijen in de supply

gebied van verpakken in 2020. Uit

in contact te treden, mogen de door

Modulair machine design & configure to order

monde van Albert-Jan Musch ko-

de wet opgelegde migratielimie-

Empack 2015 en Label & Print 2015

men de laatste verpakkingsontwik-

ten niet overschrijden. In dit se-

Waar?

Het werken met standaard bouw-

kelingen op het gebied van techno-

minar komt u meer te weten over

Brabanthallen

blokken maakt projecten veel ge-

logie, e-commerce, duurzaamheid

welke wetgevingen en normen de

Diezekade 2

methodiek voor de migratietesten

5222 AK ’s-Hertogenbosch

bepalen, welke parameters er een rol spelen en welke informaties bij-

Wanneer?

gevolg onontbeerlijk zijn om een

Woensdag 15 en donderdag 16 april

goede test op te zetten. Tenslotte

van 9.00 - 17.00 uur

wordt er ook uit de doeken gedaan

makkelijker. Tijdens deze lezing

en kostenbesparingen aan bod, met

gaat het bedrijf Configure Me in

concrete voorbeelden. Denk hierbij

op dit thema. Wat is Modular Ma-

aan Next Gen folie: deze ultradunne

chine Design & Configure To Order?

stretchfolie bespaart tot 50% op

Waarom biedt het zoveel potentie?

uw verpakkingskosten. Of aan de

Hoe zet je een product modulair

Bunzl Thermobag: een verzendver-

op? Welke stappen moet je door-

pakking voor uw gekoelde vers-

lopen? Welke methodieken zijn er?

producten. Er is de Box on demand:

Hoe moet ik mijn nieuwe proces

uw doos op maat gemaakt met de

inrichten? Welke rol speelt CAD /

Panotec machine. Of wat te denken

PDM en ERP? Welke aspecten spe-

van SmartiX - NFC verpakking: een

len mee voor een succesvol project?

SmartiX verpakking beschikt over

Naast een algemeen gedeelte is er

een geïntegreerde NFC tag. Door

een interactief gedeelte waar wordt

het scannen van het NFC etiket met

ingegaan op specifieke vragen van

een smartphone wordt de klant

het publiek.

doorgeleid naar een persoonlijke

hoe een migratietest in de praktijk

Registratie

verloopt. Deze presentatie wordt

www.easyfairs.com/empack-nl/,

gegeven door Viki Dierckx, Analyst

bezoek is gratis

URL. Vervolgens kan de klant onder

Intellectueel eigendom voor verpakkingen in vogelvlucht

andere retouren aanmelden, reviews plaatsen en betalen.

In drie kwartier inzicht in succesvol ontwerpen en beschermen van

Nieuwe kunststoffen voor food

verpakkingsconcepten. Inspiratie en

In deze lezing neemt Joop Reurink,

Dossier verpakken 025

Anders boodschappen doen = anders verpakken STUDENTEN NIKKI BUTTER VAN DE HAAGSE HOGESCHOOL EN KENNETH BAUMEISTER VAN HAS DEN BOSCH ZIJN DE WINNAARS VAN DE PACKAGING INNOVATIONS CHALLENGE 2014-2015. UIT EEN TOTAAL VAN VEERTIG INZENDINGEN VOOR DE OPDRACHT VISION@2025 WERDEN DE IDEEËN VAN BUTTER EN BAUMEISTER DOOR DE JURY ALS HOOGSTE GEWAARDEERD. BUTTER BEDACHT EEN DISPENSER VOOR ONDER DE DOUCHE, WAAR PRECIES DE JUISTE SHAMPOO EN CONDITIONER UIT KOMEN. BAUMEISTER VERDIEPTE ZICH IN DE SUPERMARKT VAN DE TOEKOMST, MET DUURZAME VORMEN VAN LOGISTIEK EN DISTRIBUTIE EN DE IMPACT DAARVAN OP VERPAKKINGEN.


Wat kan in tien jaar veranderen in de manier

Shampoo op maat uit een dispenser

van de Stadt van het KIDV. “Wij wilden de stu-

waarop wij eten, kopen, distribueren of produ-

De derdejaars studenten van de Haagse Ho-

denten prikkelen om vooral te kijken naar de

ceren? Welke rol speelt verpakking daarin en

geschool die de Minor Sustainable Packaging

rol van verpakkingen in de circulaire economie

hoe verhoudt zich dat tot duurzame ontwikke-

Design & Innovation volgen, voerden voor de

of de rol van food in de toekomst. Wij vinden

ling? Hoe ziet de wereld van food er over tien

Packaging Innovation Challenge een concrete

het belangrijk dat het debat over verpakken in

jaar uit? Om deze vragen ging het in de Pac-

ontwerpopdracht uit. Nikki Butter (22 jaar) liet

de toekomst wordt gevoerd en dat de gevolgen

kaging Innovations Challenge 2014-2015, een

zich inspireren door het toekomstscenario iCre-

voor verduurzaming van de keten met concrete

initiatief van Easyfairs in samenwerking met de

ate. Zij ontwikkelde een dispenser met basis-

voorbeelden wordt ondersteund, zodat we die

Vereniging Nederlandse Verpakkingskundigen

formulering voor shampoo en conditioner die

ook mee kunnen nemen in onze projecten”,

(VNV). Het Kennisinstituut Duurzaam Verpak-

de consument van 2025 in de douche heeft

vertelt Karen van de Stadt. “De studenten zijn

ken (KIDV) is opdrachtgever van de challenge.

hangen. Naast de basisformulering zijn er ook

daar heel goed in geslaagd. Om bedrijven te

Startpunt en inspiratiebron voor Vision@2025

cartridges in de dispenser aanwezig waarin ad-

inspireren, worden de uitwerkingen van de stu-

waren de vier toekomstscenario’s van het KIDV

ditieven zitten voor de shampoo, bijvoorbeeld

denten in april ook getoond op de Empack 2015

over verpakken in 2040.

een parfum of ingrediënt om het haar glad te

in Den Bosch en dan zullen wij ze ook op onze

maken. Door het haar te scannen (zoals sommi-

website publiceren.”

Boodschappen doen in de cloud

ge moderne tandenborstels dat met het gebit

De vierdejaars studenten Food Design en Food

doen), kan worden vastgesteld dat het haar bij-

Naar Birmingham

Packaging van de HAS Den Bosch moesten een

voorbeeld droog is en hydraterende bestand-

Het gaat er niet om of de scenario’s waarheid

eigen Vision@2025 formuleren en uitwerken.

delen nodig heeft. De dispenser print dan zelf

worden. Voor de studenten was een visie op

De studenten food packaging onderzochten

de juiste additieven met de basisformulering.

verpakken in 2025 net ver genoeg om ‘out of

welke rol verpakking daarbij speelt. Winnaar

De consument heeft een abonnement bij zijn/

the box’ te kunnen denken, maar dichtbij ge-

Kenneth Baumeister (23 jaar, specialisatie Food

haar favoriete merk. Mocht een cartridge leeg

noeg om hun verhaal te moeten onderbouwen

Packaging) schetste een beeld van de super-

zijn, dan stuurt de dispenser een signaal uit en

met trends en technologie die zich nu aandie-

markt van de toekomst. Grote supermarkten

ontvangt de consument per post een nieuwe

nen. De deelnemers hebben van hun docenten

bestaan dan nog wel, kleine niet. Het bood-

volle cartridge. De lege cartridges worden

een cijfer voor hun inzendingen gekregen. Nik-

schappenlijstje staat in de cloud. De consumen-

hergebruikt; ze worden verzameld, schoonge-

ki Butter en Kenneth Baumeister verdienen met

ten geven via een applicatie op hun smartp-

spoeld en daarna weer gevuld en verstuurd.

hun winnende ideeën een bezoek aan de Pac-

hone de bestelling door en een paar uur later

kaging Innovation in Birmingham, de grootste

halen ze die als één pakket op bij een afgespro-

Verpakken in de toekomst

verpakkingsbeurs van het Verenigd Koninkrijk

ken pick-up-point. Die zijn voornamelijk langs

De presentaties werden beoordeeld door een

(25-26 februari 2015). Daarnaast mogen zij hun

de hoofdwegen gevestigd.

jury, bestaande uit docenten van de HAS en de

projectresultaten en bevindingen uit Birming-

HHS, Marion Beugelsdijk namens VNV, Michiel

ham presenteren tijdens de Empack-beurs in

Bouvy namens Easyfairs en Peter Blok en Karen

Den Bosch.

Dossier verpakken 027

Elephant: een compacte verpakkingsrobotcel OVERVELD PACKAGING UIT HOOGERHEIDE HEEFT EEN NIEUWE VERPAKKINGSOPLOSSING ONTWIKKELD. HOEWEL DE NAAM ELEPHANT ANDERS DOET VERMOEDEN, BETREFT HET EEN ZEER COMPACTE ROBOTCEL. DE NIEUWE ROBOTCEL ZAL OOK OP DE EMPACK TE AANSCHOUWEN ZIJN. “Waar het in de verpakkingswereld om draait

geëxporteerd kan worden.” Volgens Overveld

is snelheid, flexibiliteit, betrouwbaarheid,

is het modulesysteem snel te installeren, com-

stabiliteit, minimaal onderhoud en kostenbe-

pact, betrouwbaar en voordelig. “Wij hebben

sparing”, licht salesmanager en productieau-

voor een robotarm gekozen, omdat een robot

tomatiseringsspecialist Johan van Overveld de

nu eenmaal de meest betrouwbare component

dozen, zakken, kratten, bundels en pallets is er

ontwikkeling van een robotcel voor verpak-

is. De unit kan probleemloos in elke nieuwe of

een range aan kant en klare oppaksystemen,

ken toe. “Maar als je kijkt wat er voor verpak-

bestaande productielijn worden geïntegreerd.

c.q. zelfwisselende grijpers beschikbaar. Hierbij

ken en palletiseren wordt aangeboden, dan

Als module is hij ook zeer snel uit te breiden

kan met perslucht of vacuüm worden gewerkt”,

zijn dat vooral kostbare, storings- en onder-

naar bijvoorbeeld twee palletiseerposities, een

aldus Johan van Overveld. “Door zijn compact-

houdsgevoelige portaalsystemen. Wij hebben

palletmagazijn erbij en een systeem om pallets

heid is de robotcel met de veiligheidskooi bij-

daarom als aanvulling van ons verkooppak-

te rouleren. De unit is zo ingedeeld dat je hem

zonder geschikt voor de export. We kunnen

ket gekozen voor een compacte, betrouwbare

breder kan maken en uit kunt breiden, mocht

hem opvouwen waardoor er drie robotcellen in

en goedkopere oplossing: de ‘Elephant’. Dit is

dat gewenst zijn.”

een container kunnen voor de verscheping naar elke plek op de wereld. De hele installatie ter

een stabiele en storingsvrije robotcel voor het oppakken en palletiseren van producten. Een

Compacte uitvoering

plekke duurt nog geen halve dag. Een van onze

plug & play systeem, wat alles in zich heeft,

“De ingebouwde éénarmige 4-assige Yaskawa

engineers is er dan bij om training en instructie

die zware producten tot 160 kg (inclusief grij-

robot heeft een payload van 160 kg inclusief

te geven, maar ook een door ons opgeleide im-

per) aankan voor allerlei producten en verpak-

het gewicht van de grijper. Voor het oppakken

porteur kan deze taak op zich nemen.”

kingen en zo compact is, dat hij gemakkelijk

van lichte, zware of volumineuze producten,

Mooie aanvulling Overveld Packaging is samen met Overveld Machines, Overveld Techniek en Overveld Coating een onderdeel van de Overveld Groep, dat in 2014 haar 50-jarig bestaan mocht vieren. Overveld Packaging is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en installatie van verpakkings-, weeg- en palletiseermachines, palletiseerrobots, pick & place units, transportbanden, rollenbanen, dozenopzetmachines en complete verpakkingslijnen. Het bedrijf levert hierbij complete turnkeyprojecten. “De nieuwe compacte verpakkingsrobotcel is een logische aanvulling op ons verpakkingsassortiment”, besluit Van Overveld. “Wij verwachten zowel ons binnenlandse als buitenlandse marktaandeel aanzienlijk te kunnen vergroten.”


Deltaprimeur met 5e as SIGMACONTROL HEEFT SAMEN MET CODIAN ROBOTICS EEN NIEUW ONTWIKKELDE DELTA ROBOT MET 5E AS. EEN UNIEKE PICK & PLACE ROBOT MET REVOLUTIONAIRE OPLOSSING VOOR TOEPASSING VAN DE KANTEL-AS. HET NIEUWSTE RESULTAAT VAN DEZE SAMENWERKING ZAL VOOR HET EERST OP DE EMPACK GETOOND WORDEN. EEN PRIMEUR DUS. Voor de 5-assige Delta robot maakt Codian Ro-

aangestuurd kunnen worden op een totaal ge-

controller die motion, logic, HMI, communica-

botics gebruik van het modulaire DIAS Drive 100

combineerd piekvermogen van 12A op 400/480V.

tie en een koppeling naar vision integreert. Het

servo drive systeem. Om precies te zijn worden

De aandrijfmodules krijgen hun voeding van een

samenspel tussen de Sigmatek besturing en de

de 3 servo motoren voor de armen aangestuurd

MDP 101-1, die als hoofdstation fungeert en als

Pick & Place levert een flexibel inzetbare parallel

door afzonderlijke MDD 111-1 aandrijfmodules

‘communicatie interface’ verantwoordelijk is

robot die volgens SigmaControl best grensverleg-

met een piek van 9A op 400/480V. De motoren

voor de bus communicatie met de aangesloten

gend genoemd mag worden.

die de rotatie- en kantelas aansturen staan ge-

as-modules. De Delta robot wordt bestuurd met

koppeld aan een MDD-121-1, waar 2 assen mee

een Sigmatek-totaaloplossing; een enkelvoudige

Röntgenscanner voor vreemde voorwerpen OP DE EMPACK ZAL MUNDY TECHNOLOGY EEN BIJZONDERE RÖNTGENSCANNER VAN HET DUITSE OCS TONEN. DE SC-E-3000-D-C IS MET ZIJN SCHERPE RÖNTGENOPNAME DE PERFECTE OPLOSSING VOOR DETECTIE VAN ‘VREEMDE VOORWERPEN’. EEN SLIMME SOFTWARETOOL, DIE SLUITCLIPS BUITEN DE DETECTIE HOUDT, ZORGT VOOR EEN EXTREEM NAUWKEURIG RESULTAAT. Een optioneel aan te schaffen soft-

bijvoorbeeld aan: potten met stalen

warepakket zorgt ervoor dat de

deksels, conservenblikken of ge-

SC-E zich bovendien ontpopt als een

metalliseerde zakjes (melkpoeder,

allround talent dat tevens kan tel-

instant soep, specerijen). Tevens

len en zorgvuldig testen uitvoert

kunnen producten gecontroleerd

met betrekking tot de volledigheid

worden op breuk in een product,

van uw product en of de juiste vul

luchtbellen in kunststof of graten

eenheden worden aangehouden.

in vis.

De röntgenscanner is met name geschikt om verontreinigingen te detecteren in verpakkingen die metaal bevatten. Te denken valt hierbij

WoTS 029 Dossier verpakken

TEAM REMBRANDTS WEDEROM NAAR WERELDKAMPIOENSCHAPPEN FIRST ROBOTICS COMPETITION

NASA sponsort Nederlands robotteam EIND MAART REISDE EEN GEMOTIVEERD TEAM REMBRANDTS (4481) AF NAAR RICHMOND IN VIRGINIA VOOR DE SPANNENDE ‘REGIONALS’ VAN DE FIRST ROBOTICS COMPETITION 2015. EN NIET VOOR NIETS ZO BLEEK. IN TEGENSTELLING TOT VORIG JAAR PLAATSTE DE ENIGE NEDERLANDSE DEELNEMER ZICH RECHTSTREEKS VOOR HET WK IN ST. LOUIS LATER DIT JAAR. EN WEDEROM ONTVINGEN ZIJ DE ALLIANCE AND ENGINEERING INSPIRATION AWARD. VOOR DEZE PRESTATIE STELDE DE AMERIKAANSE RUIMTEVAARTORGANISATIE NASA 5.000 DOLLAR TER BESCHIKKING. Het was een groep van zo’n 40 studenten die

de langstlopende instrumenten hiervoor is

studenten en mentoren. Naast het bouwen

in het vliegtuig naar Amerika stapte om deel te

de First Robotics Competition, die in Amerika

van de robot verrichten zij onder andere PR- en

nemen aan een van de kwalificatietoernooien

enorm populair is. In Nederland is FIRST vooral

sponsoractiviteiten. Sommige teams bestaan

voor het WK van de FIRST Robotics Competition

bekend van de Junior Lego League, de Lego

uit meer dan 50 personen. Teams worden on-

2015. Vorig jaar wist Team Rembrandts zich

League en de FIRST Tech Challenge. En hoe-

dersteund door mentoren zoals leraren en ex-

niet rechtstreeks te plaatsen, maar kreeg het

wel de Robotics Competition in eigen land niet

perts uit het bedrijfsleven. Team Rembrandts

dankzij een Alliance and Engineering Inspira-

wordt gehouden, hebben we sinds 2012 wel

heeft een uniek mentor-programma waar ou-

tion Award toch een felbegeerd ticket voor het

een Nederlands team dat zich met ‘de grote

derejaars studenten de rol van mentor vervul-

WK in St. Louis. Dit jaar kregen ze de Award nog

spelers’ in Amerika bemoeit en ook actief is

len. Samen met de mentoren wordt door de

een keer, maar was ook rechtstreekse plaat-

om de robotcompetitie naar Europa te halen.

studenten intensief contact gelegd en onder-

sing geen probleem. Geen geringe prestatie,

houden met participerende bedrijven.

aangezien de voorronde in Richmond met 64

Opdrachten

deelnemende teams één van de grotere regio-

FRC wordt gespeeld met manshoge robots op

Succesvolle kwalificatieronde

nale voorselecties was in de VS.

een speelveld ter grootte van een volleybal-

Het team behaalde in de finale een zwaar be-

veld. Elk jaar moeten er andere opdrachten

vochten 2e plaats. Daarnaast veroverde Team

worden uitgevoerd, waarbij ook allianties met

Rembrandts de Engineering Inspiration Award.

FIRST (For Inspiration and Recognition of Sci-

andere teams worden aangegaan. Dit jaar was

Met deze onderscheiding kwalificeerde Team

ence) is een Amerikaanse organisatie de zich

de opdracht Recycle Rush. De robot moet al-

Rembrandts zich voor het WK dat later dit jaar

inzet voor een wereld waarin wetenschap

lerlei kratten en containers zo snel en goed

wordt gehouden in St. Louis. Deze onderschei-

en technologie weer sexy zijn en waar jonge

mogelijk op de voorgeschreven wijze verza-

ding was voor NASA aanleiding om de inschrij-

mensen dromen de nieuwe helden van de

melen en opstapelen. De bekendmaking is tra-

ving ter waarde van 5.000 dollar voor hun re-

techniek te worden. Door middel van mentor-

ditioneel pas in januari, zodat teams slechts 6

kening te nemen. De Engineering Inspiration

gebaseerde programma’s ontwikkelt de jeugd

weken hebben om hun robot te ontwerpen, te

Award staat voor: ‘It celebrates outstanding

vaardigheden als zelfvertrouwen, communi-

bouwen, te programmeren en te testen.

success in advancing respect and appreciation

catieve vaardigheden en leiderschap. Een van

De teams bestaan uit middelbare scholieren,

for engineering within a team’s school and

FIRST Competities

030 FIRST Rubriek Robotics Competition

community. Inspiring others to respect science

Recycle Rush 2015

and technology requires passion, knowledge

Recycle Rush is een spel dat door twee allianties van elk drie robots wordt gespeeld. Robots scoren

and commitment’.

punten door kratten op een platform te stapelen, hier prullenbakken op te zetten en vervolgens een

Dankzij diverse sponsors en de eigen kosten

berg ‘noodles’ weg te werken die afval voorstellen. Om bij het thema te blijven moeten alle onder-

die door de deelnemers werden gedragen, kon

delen hergebruikt of gerecycled zijn of worden aan het einde van het FIRST seizoen.

Team Rembrandts deelnemen aan de regiona-

Elke Alliantie strijdt in hun eigen 26 ft bij 27 ft zijde van het speelveld. Elke wedstrijd begint met een

le kwalificatiewedstrijden in Richmond.

15 seconde durende autonome periode waarin robots onafhankelijk van hun bestuurder hun werk doen. Gedurende deze periode proberen robots punten te verdienen door zichzelf, de gele kratten en de recycle bakken te bewegen in het gebied tussen de scoring platformen en de zogenoemde Auto Zone. Gedurende de overige twee minuten en 15 seconden van de wedstrijd - wat de Teleop Periode heet, worden robots op afstand bestuurd door studenten die achter een muur aan de achterzijde van het veld staan. Teams binnen een alliantie werken samen om zoveel mogelijk kratten op hun scoring platform te plaatsen. Allianties kunnen extra punten verdienen als recycle bakken op de kratten worden geplaatst, waarbij hogere stapels meer punten opleveren. Allianties kunnen ook punten verdienen door vuil in vuilnisbelt zone in het midden van het veld te verwerken, of door dit in of op de recycle bakken te plaatsen. Allianties die afval aan het einde van de wedstrijd onverwerkt aan hun zijde van het veld laten liggen, geven op die manier punten aan de tegenstanders. Allianties hebben de mogelijkheid om samenwerkingspunten te verdienen door een goede coördinatie met de alliantiepartners. Samenwerkingspunten worden toegekend als er tenminste 4 gele kratten gelijktijdig op het platform hebben staan. Deze worden verdubbeld als deze vier samen één stapel vormen.

Team Rembrandts Team Rembrandts, ofwel team 4481, is een team uit Eindhoven waarin

niet alleen onderdelen voor de robot konden worden aangeschaft, maar

circa 35 studenten van Fontys Hogeschool Engineering en een vijftal

studenten ook studiepunten konden verdienen met de deelname aan dit

leerlingen van het Zwijsencollege uit Veghel samen met mentoren en

spraakmakende robotevenement. Eind 2012 was het dan eindelijk zover,

eindejaarsstudenten samen een robot bouwen. Het verhaal van Team

er kon worden gestart met de bouw voor hun eerste FRC-project van

Rembrandts begint in 2011 door een ontmoeting met The Nasa Knights

2013: The Ultime Ascent. Hoewel deze beproeving geen podiumplek op-

(team 122) in St. Louis. De interesse voor deelname aan de First Robotics

levert, was dat dus wel het geval voor de opdracht Areal Assist in 2014

Competition was gewekt, maar had nog wel wat bureaucratische haken

en dit jaar dus voor de opdracht Recycle Rush.

en ogen: deelname moest in het schoolsysteem worden ingepast zodat

FIRST Robotics Competition 031

Miniaturisering vraagt om microscopische visionsystemen ALS GEVOLG VAN DE MINIATURISERING EN MASS CUSTOMIZATION ZIJN DE EISEN AAN KWALITEITSCONTROLE STERK TOEGENOMEN. IN DIVERSE INDUSTRIEËN KAN DE KWALITEITSCONTROLE VEEL BAAT HEBBEN BIJ HET GEBRUIK VAN DE DIGITALE MICROSCOPEN VAN DINO-LITE. DENK HIERBIJ AAN DE KWALITEITSCONTROLE BIJ FREZEN, SCHILDEREN, MONTAGE, PRODUCTIE EN TOOLING WAAR DEZE DIGITALE MICROSCOPEN AL DAGELIJKS IN GEBRUIK ZIJN BIJ DUIZENDEN INDUSTRIËLE BEDRIJVEN. DIT TYPE DIGITALE MICROSCOPEN IS EENVOUDIG IN HET GEBRUIK, COMPACT, EN BETAALBAAR, MAAR BIEDT OOK DIGITALE OPSLAG VAN FOTO'S EN VIDEO'S MET SOFTWARE-OPTIES ZOALS METINGEN, ANNOTATIE EN HET VERGELIJKEN VAN BEELDEN. Sterk innoverende industrieën zoals de auto-

kunststofproductie, maar ook levensmiddelen-

tische apparatuur te ontwikkelen en waarbij

motive, luchtvaart, elektronica industrie en

industrie, producenten van verpakkingen en

door de lage kostprijs en handzaamheid ge-

fabrikanten van medische apparatuur hebben

nog veel meer kunnen nu gebruik maken van

heel nieuwe mogelijkheden en markten kun-

veel baat bij de digitale microscopie vanwege

microscopie in de volledige productieketen. In

nen worden ontsloten. Met inmiddels meer

de snelheid en draagbaarheid van zowel de re-

al deze bedrijfstakken kan men nu eenvoudig

dan 10 jaar ervaring bij de toepassing van

guliere USB modellen, de high speed modellen

informatie over de productkwaliteit uitwisse-

deze digitale microscopen in industriële toe-

of de mobiele oplossing met 5 inch draagbaar

len met leveranciers en klanten.

passingen wordt Dino-Lite gezien als de expert

scherm. Meer traditionele industrieën zoals

Gebruik van een standaard microscoopcame-

op het gebied van digitale microscopie. Deze

print en papier, textiel, verf en lak, metaal- en

ra biedt de voordelen van robuuste hard- en

expertise wordt gebruikt door veel bedrijven

software, korte ontwikkeltijden en hoge lever-

over de hele wereld die high-tech machines

zekerheid. Het scala aan modellen met vele

en apparaten ontwikkelen, produceren en ver-

lichtsoorten, interfaces, behuizingen en ver-

kopen. Deze apparaten bestrijken een breed

grotingsfactoren leidt in de praktijk al tot een

scala van toepassingen. Zo worden deze mi-

situatie van ‘voor elk wat wils’. De leverancier

croscopen bijvoorbeeld geïntegreerd in machi-

biedt daarnaast veel mogelijkheden om al bij

nes voor tissue engineering, laser ontharings-

kleine aantallen specifieke aanpassingen te

machines, machines voor het inspecteren van

realiseren in verlichtingsmogelijkheden, ver-

naden in blikverpakkingen of machines voor

grotingsmogelijkheden, filters en accessoires.

materiaalanalyse, gespecialiseerde apparatuur

Dat leidt tot mogelijkheden voor systeemin-

voor laboratoria en andere apparatuur voor

tegratie waarbij het niet nodig is om zelf op-

kwaliteitsborging.

032 Vision

Maatwerk en Software Development Kit (SDK)

voor kleur-extractie, real-time binary beelden,

Daar waar een model met standaard software

meer functies. De SDK is gratis beschikbaar

vaak niet voldoet, is regelmatig sprake van

voor partners en gebruikers.

beeldvergelijking, beeldrotatie en nog veel

een behoefte aan aangepaste LED-golflengtes, zoals UV of fluorescentie, een specifieke

Software van derden

combinatie van vergrotingsfactoren en werk-

Alle USB modellen worden geleverd met de

afstanden, tot en met speciale adapters of ac-

DinoCapture en DinoXcope software. Deze

cessoires. Ook bij de integratie met bestaande

software wordt in-house ontwikkeld en biedt

software is ondersteuning nodig, die wordt

een uitstekende en stabiele omgeving met

geboden door het beschikbaar stellen van een

functionaliteit voor vrijwel alle toepassingen.

Software Development Kit (SDK), waarmee

Specifieke toepassingen en markten vereisen

ontwikkelaars eenvoudig de controle over deze

vaak specifieke functionaliteit. Vanwege de

digitale microscopen kunnen realiseren. De te

beschikbaarheid van de SDK en de populariteit

als in de industriële of medische sector. Er zijn

integreren softwarecomponenten werken met

in diverse sectoren bieden diverse software-

al diverse modellen gecertificeerd als medical

Windows-compatibele software en bieden de

makers hun eigen toepassingen in combinatie

device waardoor de integratie met medische

volledige controle over de LED-verlichting en

met deze digitale microscopen aan. Door deze

apparatuur of integratie met medische soft-

de Microtouch sensor op de USB modellen.

samenwerkingen worden ze zelfs geschikt

ware eenvoudiger gerealiseerd kan worden.

Tevens biedt de SDK eenvoudige methodes

voor de meest veeleisende toepassingen, zo-

In een oogopslag •

tot 900x vergroting

•

lange werkafstand

•

polarisatie

•

UV of Infrarood licht

•

fluorescentie diverse golflengtes

•

hoge snelheid met video interface (DVI o.a.)

•

wifi streamer, darkfield oplossing, gemotoriseerd focussen

•

extended Depth of Field (EDOF) and Extended Dynamic Range (EDR)

•

mobiele versie met 5” beeldscherm

•

DinoEye oculaircamera’s voor traditionele microscopen

Vision 033

Branche Bulletin

Verkoop van industriële robots met 27% gestegen DE VERKOOP VAN INDUSTRIËLE ROBOTS WERELDWIJD IS HET AFGELOPEN JAAR MET 27% GESTEGEN. VOORAL DE GROTE VRAAG NAAR ROBOTS VANUIT DE AUTO- EN ELEKTRONICAINDUSTRIE IS GROOT. DE MEESTE VRAAG IS AFKOMSTIG UIT CHINA EN ZUID-KOREA. Cijfers van de International Federa-

Vooral in China is de vraag naar

liteiten ligt in China op dit moment

tion of Robots laten zien dat in 2014

robots enorm. Ongeveer 56.000

nog laag. Gemiddeld zijn 30 robots

ongeveer 225.000 industriële ro-

industriële robots werden geleverd

aanwezig op 10.000 arbeiders. Ter

bots zijn verkocht. De totale omzet

aan Chinese bedrijven. Dit is een

vergelijking: in Zuid-Koreaanse fa-

in de markt kwam vorig jaar uit op

stijging van maar liefst 54%. 16.000

brieken zijn 437 robots te vinden op

9,5 miljard dollar. Twee derde van

van deze robots zijn geleverd door

iedere 10.000 werknemers.

de robots zijn geleverd aan klanten

Chinese roboticafabrikanten. Het

in Azië.

percentage robots in productiefaci-

ZORA de zorgrobot wint de zorginnovatie start-up award Zorginnovatie is noodzakelijk om houdbaar-

centimeter, maar ontzorgt door vermaak en in-

kan op termijn worden verbeterd naar meer

heid van goede zorg in de toekomst mogelijk

teractie met de omgeving. De prijs werd uitge-

autonoom gebruik. ZORA laat ouderen op een

te maken. Dit zei Michel van Schaik, directeur

reikt op de vakbeurs Zorg & ICT die onlangs in

hele aaibare en ontspannen manier bewegen.

Gezondheidszorg van Rabobank Internatio-

de Jaarbeurs in Utrecht werd gehouden.

naal, in zijn openingswoord tijdens de uitrei-

De zorgrobot ZORA was één van de tien ge-

king van de zorginnovatie start-up award. De

nomineerden uit de 21 inzendingen voor de

award werd door Aad Koster, directeur van

zorginnovatie start-up award. Bij de beoorde-

branchevereniging

ling van de inzendingen heeft de jury vooral

voor

zorgondernemers

ActiZ, uitgereikt aan ZORA de zorgrobot.

gekeken naar de mate waarin het product op

ZORA is de eerste ‘humanoide’ robot ter we-

te schalen is, de impact op de zorg en de mate

reld die rechtstreeks wordt ingezet bij mensen.

van innovatie.

De robot is onder andere actief bij bewoners van zorgcentra voor bejaarden, in scholen met

Zorgverleners ontlasten

autistische kinderen, in ziekenhuizen op de af-

De inzet van ZORA de zorgrobot leidt volgens

delingen pediatrie, neurologie en in de kinder-

de jury tot het ontlasten van zorgverleners en

revalidatie. ZORA heeft inmiddels 55 zusjes.

zowel betere als snellere persoonlijke zorg of hulp. De robot biedt afleiding en vermaak in

Diverse sensoren

een omgeving waarbij mensen in een sleur

De robot ZORA beschikt over diverse sensoren,

of routine zitten. Ook biedt de robot de kans

kan spreken en beschikt over een camera om

meer te leren over de interactie tussen men-

beelden door te sturen. De robot is slechts 57

sen en robots. De intelligentie van de robot

034 Branche Bulletin

Branche Bulletin

Mikrocentrum verbreedt scope van Business Software Event DE ECONOMISCHE WAARDE VAN SERVICE EN MAINTENANCE STAAT HOOG OP DE INDUSTRIËLE AGENDA. STEEDS MEER BEDRIJVEN ONDERKENNEN DAT DIENSTVERLENING EN ONDERHOUD NIET SLECHTS EEN KOSTENPOST ZIJN MAAR OOK BIJDRAGEN AAN KLANTWAARDE, PRODUCTIVITEITSVERBETERING, KOSTENBEHEERSING EN DUURZAAMHEID.

Onder impuls van Smart Industry stellen afnemers steeds hogere eisen

derlijke themadagen en de Technology-track, voor zover deze software

en zien aanbieders kansen voor nieuwe vormen van, veelal ICT-geba-

en andere ICT-oplossingen voor service en onderhoud betreft, is nu on-

seerde, dienstverlening en onderhoud. Alle reden voor Mikrocentrum

dergebracht bij het Business Software Event.

om de thema’s service en maintenance toe te voegen aan de scope van haar Business Software Event en daarnaast afzonderlijke themadagen te

Strategische verdieping

gaan organiseren, met hoogwaardige lezingenprogramma’s.

Met de nieuwe indeling beoogt Mikrocentrum de strategische verdieping en de uitwisseling van kennis en ervaring rond service en maintenance

Smart Industry, waarvoor in 2014 een landelijke actieagenda is opge-

te versterken. Het Business Software Event, dat dit jaar plaatsvindt op 1

steld, staat voor het versterken van de Nederlandse industrie door maxi-

december, krijgt de bredere scope die het belang van service en main-

maal gebruik te maken van de nieuwste informatie en technologische

tenance en het grote aanbod van software en andere ICT-oplossingen

ontwikkelingen zodat deze efficiënter, flexibeler, kwalitatief beter en

daarvoor weerspiegelt. De twee thema’s kennen duidelijke raakvlakken,

tailor made kan produceren. Dit bestrijkt logischerwijs ook de dienst-

onderling en met andere businessprocessen. Anderzijds verdienen ze elk

verlening en het onderhoud die aan de productie zijn verbonden. Door

een gefocuste themadag met een hoogwaardig lezingenprogramma voor

slim de mogelijkheden van ICT te benutten, kunnen ondernemers nieuwe

een heldere doelgroep: algemeen management voor beide themadagen

vormen van service en maintenance aanbieden. Denk aan online ser-

en service-, respectievelijk onderhoudsmanagers. De eerste themadag,

vice, condition monitoring, predictive maintenance, enzovoort. Dit kan

nader te bepalen over service dan wel maintenance, zal in september

de klantbeleving verhogen en bijdragen aan productiviteitsverbetering

worden georganiseerd; de volgende staat gepland in voorjaar 2016.

(hogere operationele beschikbaarheid), kostenbeheersing (lagere Total Cost of Ownership) en duurzaamheid (langere levensduur van productiemiddelen).

Waarde van service en onderhoud vergroten Deze onderwerpen kwamen de afgelopen jaren al aan bod in het jaarlijkse Service & Maintenance Congres, dat het onafhankelijk kenniscentrum Mikrocentrum in totaal negen keer organiseerde. Het event over strategie, optimalisatie en IT voor service- en onderhoudsmanagement was bedoeld voor organisaties die de waarde van service en onderhoud – als het hart van hun businessmodel of als onderdeel van hun operatie – willen vergroten. Het congres kende drie tracks: Service, Maintenance en Technology. De eerste twee tracks worden nu omgevormd tot afzon-

Branche Bulletin 035

ALS HET GAAT OM HET ONTWIKKELEN VAN NORMEN VOOR MODERNE ROBOTS:

Waar is Nederland? GELUKKIG. ZE BESTAAN ECHT. DIE NEDERLANDSE PARTIJEN DIE WERKEN AAN ONDER ANDERE ZORGROBOTS. IN HET VORIGE NUMMER HEB IK ALLERLEI MOOIE VOORBEELDEN GEZIEN VAN ZORGROBOTS DIE IN ONZE REGIO

Begin februari was ik in Zuid-Korea om voor het eerst een viermaan-

veiligheid van personal care robots. Het verbaasde mij dat er verder

delijkse vergadering van ISO/TC184/SC2/WG7 bij te wonen. Fontys

niemand uit Nederland zitting heeft in deze subcommissie. En dat terwijl

Hogeschool Engineering is al een paar jaar lid van ISO/TC184/SC2, een

er in Nederland hard wordt gewerkt aan service- en zorgrobots en WG 7

subcommissie van de Internationale Organisatie voor Standaardisatie

in 2014 de nieuwe NEN-EN-ISO-norm 13482 ‘Robots and robotic devices -

(ISO) die werkt aan normen voor ‘robots and robotic devices’. WG 7 is

Safety requirements for personal care robots’ heeft gelanceerd. In WG 7

werkgroep 7, met als onderwerp ‘Personal Care (Robot) Safety’. Deze

werken verschillende partijen (universiteiten, onderzoeksinstellingen en

werkgroep werkt, zoals de naam al doet vermoeden, aan normen voor

commerciële bedrijven) uit verschillende landen (o.a. Zuid-Korea, China, Japan, VS, UK, Frankrijk, Duitsland en Nederland) samen om (veiligheids) normen te ontwikkelen voor personal care robots. Al deze partijen zijn zelf actief bezig met interessante ontwikkelingen op het gebied van service- en zorgrobots. NEN-EN-ISO 13482 sluit aan bij NEN-EN-ISO 10218-1 (een product van WG 3 van deze subcommissie), die gaat over industriële robots, en bij NEN-EN-ISO 12100, een meer algemene norm over veiligheid van machines. Aan onder andere deze twee laatste normen is in het septembernummer nog een artikel gewijd. NEN-EN-ISO 13482 besteedt aandacht aan eisen en richtlijnen voor een inherent veilig ontwerp, veiligheidsmaatregelen en gebruikersinformatie van personal care robots. Om de bruikbaarheid van de norm te vergroten voor zo’n brede range als personal care robots, wordt er op dit moment gekeken naar drie typen personal care robots: mobile servant robots, physical assistant robots en person carrier robots. In de toekomst wordt het aantal typen wellicht uitgebreid.

Structuur van ISO/TC184/SC2 (http://www.eu-robotics.net/downloads/downloads/ Standardisation Newsletter 7 - okt 2014, Th. Jacobs). Fontys heeft momenteel zitting in

Voorlopen op de techniek en de markt

WG7, WG8 en WG10

Hoewel de techniek vaak voorloopt op de normen, loopt in het geval

036 Robotveiligheid

Door Falke Hendriks, PhD, MSc, Docent Mechatronica | Fontys Hogeschool Engineering

ONTWIKKELD WORDEN.

van NEN-EN-ISO 13482 de standaard wellicht voor op de techniek en de

Een andere belangrijke reden om deel te nemen aan de ontwikkeling van

markt. Dat is een bewuste keuze van de deelnemers in de werkgroep. De

de normen voor de moderne robotica is dat het de mogelijkheid geeft om

norm biedt nu een leidraad voor ontwikkelaars van personal care robots

onze stempel te drukken op de inhoud van de normen, het inzicht biedt

om deze systemen veilig te maken. Dit soort robots beweegt zich name-

in de laatste stand van zaken en toepassing van diezelfde normen, en

lijk niet in een afgeschermde fabrieksomgeving, maar in het publieke

het leidt tot een internationaal netwerk en kennis van de internationale

domein, tussen onder andere kinderen, ouderen en mensen die niet zijn

state-of-the-art. Behalve werkgroep WG 7 zijn er nog meer werkgroepen

opgeleid om met robots om te gaan. Deze groep moet goed beschermd

binnen ISO/TC184/SC2: WG 3 werkt aan veiligheid van industriële robots

zijn. Voor (kleine) bedrijven bieden deze normen goede kansen bij de

die samenwerken met mensen, WG 8 werkt aan service robots, WG 9 aan

introductie van personal care robots omdat ze helpen aansprakelijkheden

veilligheid van medical robots en WG 10 aan modulariteit om uitwisseling

voor de fabrikant inzichtelijk te maken. Een ongeval zou deze opkomende

tussen verschillende fabrikanten te vergemakkelijken (figuur hiernaast).

industrie onnodig negatief in het nieuws brengen. Om ontwikkelaars te

De eerstvolgende meeting van ISO/TC184/SC2 vindt plaats in Stuttgart,

helpen de norm toe te passen, worden nog twee documenten voorbe-

van 11-19 juni 2015 (2-3 dagen per WG, deels overlappend). Aangezien

reid. Een ‘Appliation Guide’ waarin voorbeelden van personal care robots

dit redelijk in de buurt is, is dit een uitermate geschikte gelegenheid om

worden getoetst volgens de norm en een risico inventarisatie wordt uit-

een keer aan te schuiven bij één van de werkgroepen. In overleg is het

gevoerd conform NEN-EN-ISO 12100. In het tweede document worden

mogelijk om als waarnemer deel te nemen. De meeting erna vindt plaats

richtlijnen gegeven voor uit te voeren testen. Voorbeelden van robots die

in Hangzhou, China, in oktober 2015. Deelname aan ISO-commissies en

in deze documenten behandeld worden zijn exoskeletons om mensen

-werkgroepen is mogelijk via NEN, het Nederlands normalisatie-instituut.

te ondersteunen bij zware werkzaamheden of minder mobiele mensen

Aan lidmaatschap zijn kosten verbonden.

weer mobiel te maken, robots die ouderen met bijvoorbeeld dementie door hun verzorgingshuis begeleidt, maar ook automatische voertuigen

Meer informatie

die zonder bestuurder door een Franse stad rijden.

Voor meer informatie over het werk van subcommissie ISO/TC184/ SC2 zie de ISO website (http://www.iso.org/iso/standards_develop-

Deelnemen aan de werkgroep

ment/technical_committees/other_bodies/iso_technical_committee.

Stuk voor stuk interessante voorbeelden die aansluiten bij het werk dat

htm?commid=54138), de commissie website (http://www.sis.se/popup/

in onze regio verricht wordt. Dus ik vraag me af waarom ik hier de enige

iso/isotc184sc2/index.asp), Falke Hendriks [email protected] (WG 7),

Nederlander ben. Het is natuurlijk niet voor elk bedrijf haalbaar om en-

of Henk Kiela [email protected] (WG 8, Peformance standards voor ser-

kele dagen per jaar bijeen te komen om met internationale experts in-

vice robots en WG 10, Standaarden voor modulariteit en interoperabiliteit

formatie uit te wisselen, maar ook op een andere manier is een bijdrage

van hardware en software.)

vanuit Nederland mogelijk. De werkgroep heeft bijvoorbeeld behoefte aan meer uitgewerkte voorbeelden om de bruikbaarheid van de norm

Voor meer informatie over het normalisatieproces kunt u contact opne-

verder te vergroten. Dit is een directe uitnodiging aan alle Nederlandse

men met Jan Rietveld, Consultant Kennis & Informatiediensten, telefoon

partijen die aan de nieuwe generatie robots werken om aan te haken.

(015) 269 03 76 of e-mail [email protected] of kijk op www.nen.nl.

Robotveiligheid 037

Nieuwe generatie lichtschermen Met de MLG-2 Prime en Pro presenteert SICK de tweede generatie intelligente automatiserings-lichtschermen. Deze opvolgers van de MLG-1 zet-

Remote oplossingen tot maximaal 100 m

ten de nieuwe standaard in resolutie, responstijd, evaluatiemogelijkhe-

De PC-400 van SIGMATEK is uitgerust met een 2.7 GHz Intel Celeron

den en gebruiksgemak. De speciaal ontwikkelde ASIC maakt vele nieuwe

dual-core processor. De besturingskast in compact boek-formaat is

intelligente functies mogelijk. Zo kunnen de lichtschermen exact op ie-

uitgerust met een HMI-Link. Hierdoor kunnen naast standaard

dere toepassing en op alle automatiseringseisen worden afgestemd.

besturingsunits gebruik gemaakt worden van remote paneloplossingen tot een afstand van 100 m. De PC-400 is verder voor-

De MLG-2 Prime is de oplossing voor de meer standaard toepassingen

zien van 4 GB intern geheugen (DDR3 RAM) en een solid state

zoals hoogteclassificatie, objectherkenning en hoogtemeting. Dankzij

disk.

een slim montagesysteem, een verbeterde optische synchronisatie en een simpel bedieningsconcept laat de Prime zich makkelijk instellen.

De krachtige PC-400 is ontworpen voor 24/7 continu gebruik bij een volledige CPU belasting en ondersteunt alle gangbare

De MLG-2 Pro is de ideale

besturingssystemen. Met de geïntegreerde Intel-Haswell graphic

oplossing voor veelei-

chip is de PC uitermate geschikt voor complexe operationele en

sende toepassingen om-

visualisatie toepassingen.

dat hij uitstekend overweg kan met snelle,

Naast de HMI-link is de PC-400 uitgerust met diverse interfaces:

transparante

2 x Gigabit Ethernet, 6 x USB 2.0, 2 x USB 3.0, 2 x PS/2 toetsenbord

of

zeer

kleine objecten.

of muis, RS232, audio, DVI en display poort. De PC-400 met afmetingen van 80 x 224 x 193 mm (bxhxd) is niet alleen compact maar heeft ook een servicevriendelijk ontwerp; alle connectoren en ‘slots’ bevinden zich aan de voorzijde. De HMI Link-technologie maakt het mogelijk om USB, video en audio signalen te versturen tussen de PC in de besturingskast en de besturings-unit (full HD). Volledig loss-free door gebruik van slechts een standaard Cat5e-kabel tot op een afstand van 100 m. De PC-400 kan uitstekend worden geïntegreerd in het ontwerp van een machine met minimale bedrading.

038 Productnieuws

Compact visionsysteem National Instruments biedt met de NI CVS-1459RT een compact vision systeem

communicatie, datalogging en mens/machine-interfaces (HMI) in één omgeving

voorzien van een Intel Atom-quadcoreprocessor en twee USB 3.0-poorten voor

kunnen combineren. Het NI CVS-1459RT vision systeem kenmerkt zich onder meer

USB3-vision camera’s. Het vision systeem is te programmeren met zowel Lab-

door een robuuste vormgeving waarmee het geschikt is voor industriële toepas-

View-systeemontwerpsoftware als Vision Builder voor geautomatiseerde inspec-

singen en temperaturen tot maximaal 55 °C. Verder verloopt de synchronisatie

tie. LabView FPGA is daarbij tevens te gebruiken om de FPGA-compatibele I/O

met automatiseringsapparatuur voor camera- en belichtingstriggering via een

verder aan te passen aan andere onderdelen van industriële systemen (zoals en-

ingebouwde, industriële I/O. Andere voordelen liggen in het feit dat het vision

coders en naderingschakelaar) of om vision inspectieresultaten te synchroniseren

systeem beschikt over een camera-interface en twee USB 3.0-poorten die te ge-

met deze onderdelen.

bruiken zijn met randapparatuur zoals een externe opslag voor het registreren van gegevens.

De NI CVS-1459RT is gebaseerd op de herconfigureerbare I/O (RIO)-architectuur van LabView. Hierbij ondersteunen het grafisch systeemontwerp, de open LabView programmeeromgeving en de kant-en-klare hardware een eenvoudige ontwikkeling. Dat gebeurt zodanig dat technici krachtige vision tools, I/O, industriële

Veiligheidstechniek voor de Machinebouw

w w w . e u c h n e r. n l

CTP

Veiligheidsschakelaar met transpondercodering

Transpondertechnologie

RFID

Vergrendelingskracht 2500N met breukdetectie Beschermingsklasse IP69k PLe volgens EN-ISO13849-1 Manipulatieveilig Hoogste coderingsniveau volgens EN-ISO14119

EUCHNER (BENELUX) BV

I

P O S T B U S 11 9

I

N L- 3 3 5 0 A C P A P E N D R E C H T

I

+31 ( 0 )78 615 47 6 6

I

[email protected]

Productnieuws 039

STEMMER IMAGING levert Manta G-235 industriële camera’s met nieuwe Sony CMOS sensor STEMMER IMAGING neemt de Manta G-235 van

logie maakt gebruik van een speciale pixel-

genomen in de foto’s, wat belangrijk is voor

Allied Vision op in haar portfolio. De USB3 ca-

structuur met de inzet van ruisreductiemetho-

allerlei toepassingen waaronder verkeerbe-

mera maakt gebruik van de laatste 2,3 mega-

des die normaal worden gebruikt in Sony’s CCD

heersystemen. Daarnaast is minder belich-

pixel Sony IMX174 CMOS sensor. Deze sensor

sensoren. Dit is mogelijk zonder in te hoeven

tingsapparatuur nodig, waardoor ruimte kan

combineert een hoge lichtgevoeligheid en dy-

leveren op het dynamische bereik van deze

worden bespaard.

namisch bereik met kleurreproductie en hoge

CMOS sensor.

frame rates. De Manta G-235, onderdeel van de Allied Visi-

Nagenoeg alle ruis wordt geëlimineerd

on’s GigE Vision-reeks, is beschikbaar in zowel

Het systeem voorkomt niet alleen bewegings-

een monochrome als een kleurenversie. De

vlekken op foto’s, maar elimineert ook nage-

sensor levert een resolutie van 1936 x 1216

noeg alle ruis op foto’s. De Manta G-235 heeft

pixels. De ‘Pregius global shutter pixel’ techno-

hierdoor een gevoeligheid die voorheen onhaalbaar was in CMOS sensoren. De Manta G-235 heeft een dynamisch bereik van ruim 70 dB. Dit maakt het mogelijk scenes met een breed contrastbereik vast te leggen. Hierdoor kan veel extra informatie worden op-

Innovatief automatiseren met vacuüm

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

Software en support voor industriële automatisering Robotica Bezoe ons opk

Vision

Empac k Den Bo 2015 sch Stand C319

Wij pakken het aan!

PLC

Of het nu plaatdelen, blikken, dozen of andere verpakkingen zijn, Schmalz zorgt ervoor dat alles snel, efficiënt en veilig omgepakt wordt! Vraag gelijk onze brochure aan!

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl

www.schmalz.com | Tel. +31 74 255 5757 Schmalz BV, Lansinkesweg 4, NL- 7553 AE Hengelo, Nederland

040 Productnieuws

0109AdvVisionRoboticsApril2015.indd 1

25-03-15 20:33

Nieuwe 19 inch IP67 Panel PC Duranmatic introduceert binnen de

verd met een 4 GB DDR3L 1600

Winmate G-Win serie een robuuste

SO-DIMM RAM single slot. Voor de

19 inch Panel PC met volledige IP67

data-opslag is hij standaard voorzien

afdichting en de nieuwste Intell Has-

van een snelle en stabiele 64GB

well processor. Deze PC

SATA solid state disk welke uit te

is een

krachtige uitbreiding op de huidige

breiden is tot 256 GB.

rugged Winmate Panel PC´s. De IP67

Voor gebruik in extreme temperatu-

Panel PC’s zijn voorzien van een

ren (van -40 °C tot 70 °C) heeft Win-

5-wire resistive touch screen en de

mate een speciale uitvoering met

4e generatie Haswell processoren

een ingebouwde intelligente tem-

(een i5 of i7 processor). De i7 proces-

paratuurregelaar ontwikkeld. De PC

sor zorgt in combinatie met de HD

is naast IP67 (onderdompeling tot

Graphics 5000 chipset voor een in-

3,3 meter) ook leverbaar in een IP65

drukwekkende

uitvoering (spatwaterdicht).

grafische

perfor-

3D MACHINE VISION QUICK, EASY, PRECISE Now for even more accuracy, working distances and cable lengths: The new Ensenso N20 stereo 3D camera

mance. G-Win 19 inch wordt gele-

Compacte elektrische grijp-draaieenheid De elekrische grijp-draaieenheid SCHUNK EGS definieert een nieuwe klasse efficiëntie in het hanteren van kleine onderdelen en maakt de overgang naar pneumatiek vrije handling oplossingen tot kinderspel. Voor de eerste keer ooit is het met hem gelukt, elektrisch grijpen en draaien in een beperkte ruimte te verenigen in een enkele behuizing. De onderhouds arme en aantrekkelijk geprijsde module maakt de weg vrij naar zeer efficiënte, pneumatiek vrije systemen. Een gepatenteerde koppeling van het grijpen draaimechanisme maakt continue draaiingen zonder elektrische doorslag mogelijk. Omdat de module uitsluitend is uitgerust met stationaire, borstelloze en slijtagevrije 24V-DCmotoren en geheel zonder bewegende kabels, sleepringen of schokdempers werkt, verhoogt het de proces stabiliteit en beschikbaarheid van montagesystemen. Spelingvrije voorgespannen kruisrolgeleidingen

zorgen

voor

nauwkeurig

grijpen en een bijna constante grijpkracht over de gehele lengte van de vingers.

www.ids-imaging.com/ensenso

Hoge spanning programmeerbare DC-voedingen TDK Corporation meldt de introductie van het 600 W model van de TDK-Lambda Z+ serie hoge spanning programmeerbare DC-voedingen, waarmee een omvangrijk ontwikkelproject is voltooid. Net als bij de 200 W-, 400 W- en 800 W-versies is ook dit model verkrijgbaar met uitgangsspanningen tot 160, 320 of 650 VDC en bedraagt de garantietermijn vijf jaar. De complete Z+ serie beslaat nu vier vermogensniveaus, acht verschillende uitgangsspanningen en is daarmee geschikt voor een grote verscheidenheid aan toepassingen, zoals depositieprocessen, op afstand bestuurbare voertuigen (ROV’s) en automatische testsystemen (ATE). Ook voor

29e Control Internationale vakbeurs voor kwaliteitscontrole

algemeen industrieel- en laboratoriumgebruik is dit brede aanbod een uitkomst. Alle modellen in de Z+ serie hebben dezelfde eigenschappen. De apparaten kunnen werken in constante stroom- of constante spanningsmodi en accepteren een universele ingangsspanning van 85 tot 256 VAC. Tot wel zes van de 2U-hoge units kunnen worden ondergebracht in een optioneel 19 inch rek en kunnen

Meettechniek Materiaaltesttechniek Analyse-apparatuur Opto-elektronica Kwaliteitscontrolesystemen

5 T/M 8 MEI 2015 STUTTGART www.control-messe.de

042 Productnieuws

door parallelle aansluiting in een master-slave configuratie hogere vermogens realiseren voor grotere systemen. Alle modellen kunnen worden geprogrammeerd via het frontpaneel of op afstand via de ingebouwde USB-, RS232/RS485- of analoge interfaces.

Meer weten over business, innovatie & IT? Lees www.BusinessEnIT.nl

Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie. Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/

043

Energiezuinig produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

044

VISION & ROBOTICS. Garagerobots in een makersmaatschappij. Is de strijd tussen CMOS en CCD geslecht? Robotbesturingen: tussen PLC en CNC

Recommend Documents