Visie op natuurbeleving in de kinderopvang Kind en natuur Een kind is een krachtig en uniek persoon met een aangeboren nieuwsgierigheid en drang om de wereld te ontdekken. Kinderen spelen graag in de natuur, zij daagt uit om te bewegen en te beleven. Kinderen hebben behoefte aan ruimte en vrijheid. Al spelend ontdekken zij de natuur en doen nieuwe ervaringen op. Samen of alleen, op hun eigen manier en in hun eigen tempo. Duurzame relatie Verwondering en nieuwsgierigheid zijn kenmerkend voor de manier waarop kinderen in het leven staan. Kinderen zijn met al hun zintuigen betrokken bij wat er dichtbij in de natuur te zien is. Verbazing, verwondering, dingen willen aanraken, weten of begrijpen. Kinderen willen niet alleen relaties aangaan met mensen maar ook met de natuur. Kindercentra zijn een goede plek om kinderen ervaringen op te laten doen met de natuur en op deze manier te investeren in een duurzame relatie met hun eigen leefomgeving. Spelend leren Kinderen zijn leergierig en gebruiken hun omgeving om zich te ontwikkelen. We begeleiden het ontwikkelingsproces door goed naar het kind te kijken en luisteren. Van baby tot tiener. Kinderen ontdekken hun omgeving door actief bezig te zijn met al hun zintuigen. In de natuur is van alles te zien, voelen, ruiken, proeven, horen! De natuur helpt kinderen zich te ontwikkelen op zintuiglijk- , motorisch- , sociaal- en moreel gebied.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 1
9-3-2011 11:48:36
Algemene visie buitenruimte kinderopvang De visie op buitenruimte is geformuleerd door Kinderstad, Kober en Korein. Het is een algemene visie op buitenruimte in de kinderopvang. Buiten wordt anders gespeeld dan binnen. Het vraagt andere vaardigheden van kinderen en biedt kinderen de mogelijkheid te ontdekken. De buitenruimte moet kinderen nieuwsgierig maken, zintuigen prikkelen en uitdagen op elke leeftijd. De buitenruimte moet multifunctioneel zijn en geschikt voor allerlei activiteiten. Voor zowel actieve en rustige activiteiten, alleen of samen, avontuurlijk en fantasierijk of gestructureerd en duidelijk. Niet alleen is variatie in functies van belang maar ook in materialen. Afwisseling van het gebruik van natuurlijke (zand, water, groen) en cultuurlijke materialen (tegels, speeltoestellen) is hierbij essentieel waarbij duurzaamheid, kwaliteit en veiligheid belangrijke peilers zijn.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 2
9-3-2011 11:48:36
Natuurtijd Werkmethode ´Leren door te doen´ Action learning is een manier van onderzoek doen waarbij de deelnemers hun eigen activiteiten en ervaringen bestuderen met het doel om hun eigen kennis, kunde en prestaties te verbeteren. Action learning behoort tot een groep van onderzoeksmethodes waarbij je leert door te doen. “Vertel het me en ik zal het vergeten. Laat het me zien en ik zal het onthouden. Laat het me ervaren en ik zal het me eigen maken.” Confucius Chinese wijsgeer Action learning bestaat al een halve eeuw. Toch is het nog niet zo bekend. Dat komt omdat action learning sterk afwijkt van de traditionele manieren van onderwijs en onderzoek; overdracht van kennis van leraar naar leerling. In action learning is de lerende persoon veel actiever betrokken en vindt het leren plaats door te doen. Kennis die je opdoet door ervaring, blijft beter en langer in je systeem. Cyclisch leren - leerstijl van de psycholoog Kolb - is een veelgebruikt onderdeel van action learning. Mensen verschillen in de manier waarop ze leren. Leren is een proces dat uiteindelijk leidt tot gedragsverandering. In dit proces zijn verschillende fasen te onderscheiden, zoals het verzamelen van informatie, het toetsen van nieuwe inzichten of het nadenken over dingen die je overkomen. De fasen volgen logisch op elkaar: als je iets meemaakt (ervaring) is het belangrijk daarna je ervaringen te overdenken (reflectie) en te veralgemeniseren (begripsvorming). Je kunt dan een aanpak bedenken waarmee je eenzelfde gebeurtenis kunt nadoen (experimenteren). Jullie gaan als ambassadeur met deze methode werken. Op de eerste trainingsdag kijken we naar de natuurbeleving van het kind. Herinner jij je nog je eerste natuurervaring? Met de input uit de workshops van de eerste train-de-trainer bijeenkomst ontwerp je een plan voor je team. Na deze dag test je met je collega’s de activiteiten bij de kinderen. Met je bevindingen kom je naar de volgende train-de-trainer sessie. Samen evalueren we hoe het ging. Er wordt van jou als ambassadeur verwacht dat je nadenkt over je ervaringen (reflectie) en dat we samen tot een inzicht komen van wat werkt en wat niet. Met deze informatie ga je terug naar je team en begint de cyclus opnieuw (zie schema op de volgende pagina).
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 3
9-3-2011 11:48:36
Voorwaarden voor het slagen van dit leerproces zijn: • Je bent in staat je collega’s enthousiast te maken en te inspireren. • Je creëert eigenaarschap over de activiteiten, in plaats van dat je ze kant en klare werkvormen aanleert. Ofwel, je collega’s doen actief mee met het uittesten van activiteiten. • Je kunt de kinderen en je collega’s pas natuur laten beleven, wanneer je dit zelf ook beleeft en van daaruit werkvormen ontwikkelt. • Er wordt van je verwacht dat je een activiteit met de kinderen uittest en deze in je team evalueert. • Koppel aan elkaar terug en ga opnieuw ontwerpen.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 4
9-3-2011 11:48:36
Natuurtijd Ga mee op avontuur Week / thema:
Naam:
Dag: Ontwikkelingsgebied: Activiteit:
Leeftijd: Stimuleert:
Materiaal:
Voorbereiding:
Evaluatie (inclusief tips voor de volgende keer):
Uitspraken kinderen (tijdens, maar eventueel ook dagen of weken ná de activiteit):
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 5
9-3-2011 11:48:36
Natuurtalent voor Natuurtijd Pedagogisch medewerker met oog voor de natuur in de dagopvang en bso. Taken 2011 Samen met je team laat je kinderen de natuur beleven in de binnen en buitenruimte van je locatie. Jij verzorgt het leerproces van zowel je team als de kinderen. Competenties 1 Ten aanzien van het kind • Je gaat kindvolgend te werk. Dat betekent dat je aansluit bij de belevingswereld en het ontwikkelniveau van het kind. • Je hebt een open, actieve én positieve houding ten aanzien van natuur. Actief, omdat je oog hebt voor ontdekkingen en het spel van het kind. Positief, omdat je stimuleert in plaats van iets ‘eng’ vindt. Open, omdat je het kind volgt in zijn of haar belangstelling en je biedt ze nieuwe uitdagingen. • Je geeft het kind de ruimte om te ontdekken. Je beschermt het kind en grijpt alleen in als er echt gevaar dreigt. 2 Ten aanzien van je team • Je kunt collega’s enthousiasmeren. • Je startpunt is ‘dat wat werkt’ en ‘dat wat creativiteit losmaakt in je team’. Je doet dat door bijvoorbeeld te zoeken naar haalbare activiteiten, door onderling feedback te geven, door elkaar en kinderen de ruimte te geven voor allerlei vormen van natuurbeleving en door samen een oplossing te vinden voor ‘dat is vies’. • Je kunt samenwerken want samen weet je meer dan één. • Je werkt vanuit het cyclisch model van sociaal leren (zie train-de-trainers). 3 Ten aanzien van de ouders • Je betrekt ouders door hen te vertellen en te laten zien hoe kinderen de natuur ontdekken. Dat kan met foto’s, filmpjes, vertellen over de natuurervaringen en laten zien hoe je omgaat met risico’s en veiligheid.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 6
9-3-2011 11:48:36
Vanuit de organisatie De organisatie ondersteunt de beleving van natuur vanuit het beleid en de inrichting van de binnen- en buitenruimte. 1 Train-de-trainer • Methode - Cyclisch model van sociaal leren volgens Kolb • Pedagogisch medewerkers ontwerpen zelf activiteiten. • Pedagogisch medewerkers testen het ontwerp met de kinderen. • Pedagogisch medewerkers evalueren de activiteit met de kinderen. • Pedagogisch medewerkers koppelen de verbeterpunten terug aan elkaar en in de organisatie. • Pedagogisch medewerkers beginnen de cyclus opnieuw. 2 Beleid • Verankering van natuurbeleving in pedagogisch beleid en/of de visie van de organisatie. • Uren voor uitvoering, scholing en taken van ambassadeur opnemen in personeelsbeleid. • Aanschaf van materialen (toolkit). 3. Inrichting van de buiten- en binnenruimte Een gevarieerde doe- en ontdektuin, gericht op; • Prikkeling van zintuigen in kleur, geur en geluid. • Contact met de elementen water, aarde, lucht (en vuur). • Natuurlijke processen die te volgen zijn door de seizoenen. • Herkenbare afgebakende, beschutte plek met schaduw. Hier zijn baby’s veilig voor oudere kinderen. • Overdekt gedeelte om te spelen, eten, drinken bij felle zon of regen. • Zitplaatsen voor de pedagogisch medewerkers. • Extra’s als buitenslaapplaatsen, een visuele relatie tussen de binnen- en de buitenruimte. • Een binnenruimte om te exposeren (natuur mee naar binnen), onderzoeken en voor creativiteit. • Tafel, kast of verzameldozen. • Loeppotjes, voeldozen, blinddoeken. • Handpoppen en prentenboeken.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 7
9-3-2011 11:48:37
Natuurlijke plekken Als je de natuur wil beleven, moet je er op uit. Om ons heen zijn allerlei leuke en leerzame plekken waar kinderen volop kunnen ontdekken. Bekijk deze lijst om ideeën op te doen. • Natuurgebied van Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer of een provinciale landschapsbeheerder. Zoals bos, heide, zandverstuiving, duinen of strand. • Braakliggende nieuwbouwterreinen • Kinderboerderij • Park • Terrein van een hondenschool • Manege • Meer, rivier, zwemplas, sloot, terrein van een watersportvereniging • Scoutingterrein • Natuurijsbaan • Natuurvriendenhuis of kampeerboerderij • Weiland waar je in overleg met de eigenaar gebruik van maakt. Bedenk alleen of samen met de kinderen op welke plekken rondom jullie locatie je natuuractiviteiten kunt doen. Kijk eens op internet en maak hier een lijstje van. Eigen Netwerk Ook via je eigen netwerk of dat van de kinderen kun je in contact komen met mensen die jullie meer over de natuur kunnen leren. Ken je via via een boer, imker, vogelaar, bioloog, visser, natuurgids, docent biologie of dierenarts? Nodig deze dan eens uit.
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 8
9-3-2011 11:48:37
Contactgegevens Heb je nog vragen? Neem dan gerust contact op met de contactpersoon van je eigen organisatie. Zij helpen je graag verder. Ursula van den Houdt, pedagogisch medewerker naschoolse opvang in natuurbeleving:
[email protected] Natasja Steures, programmamaker bso Korein Kinder plein:
[email protected] Pascalle Cup, beleidsmedewerker Kwaliteit en Innovatie: Kinderstad
[email protected] en 013-5322893 of 06-39144157
KK_971211_Natuurtijd_Gridpagina.indd 9
9-3-2011 11:48:38
