Maart 2011
SCHOOL VOOR JOURNALISTIEK UTRECHT
VISIE- JETTE PELLEMANS
Studentennummer: 1529798 | Begeleider: Gerard Jacobs
Plan van Aanpak – Visie Jette Pellemans
1. Onderwerp en toelichting Onderwerp: De wildgroei van semi-journalistieke opleidingen die de afgelopen 10 jaar is ontstaan. Deze opleidingen zorgen ervoor dat er veel journalisten of semijournalisten de arbeidsmarkt op gaan, terwijl er weinig banen in die sector zijn. Is het een goede ontwikkeling dat er zoveel semi-journalistieke opleidingen zijn, of pikken ze de banen voor elkaar weg? Toelichting: Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik als student Journalistiek vaak meehelp op open dagen. Dat is dan vaak een open dag voor de hele faculteit Communicatie en Journalistiek. Bij onze balie komen vaak scholieren die behalve voor journalistiek, ook komen voor één van de andere opleidingen van de faculteit. Ik krijg vaak de vraag wat het verschil is tussen Journalistiek en één van die andere opleidingen, zoals Digitale Communicatie, Communication and Media Design of International Communication and Media. Ik vind dat Journalistiek meer een ambacht is, en duidelijk tot een afgebakend beroep opleidt dan de andere communicatieopleidingen. De praktijk is echter dat ik als journalist op een tijdschriftredactie wil gaan werken, ik zomaar iemand van Digitale Communicatie of CMD als collega kan hebben. Die semi-journalistieke opleidingen besteden namelijk ook aandacht aan journalistieke vaardigheden en daarmee kan je ook terecht bij redacties van tijdschriften, kranten, televisie- en radioprogramma’s. Ik denk dat die ontwikkeling niet goed is. Er zijn al behoorlijk wat studenten van de échte scholen voor Journalistiek, en daar zijn al nauwelijks banen voor te vinden. Laat staan als er nog eens een berg studenten van die semi-journalistieke opleidingen afkomt. Bovendien denk ik dat studenten van de School voor Journalistiek geschikter zijn om journalistieke functies te vervullen. Daarbij heb ik wel een kanttekening: de journalistieke wereld is aan het veranderen. Het is niet meer alleen een stukje schrijven of een tv-item maken. Tegenwoordig komt er door de digitalisering een heel scala aan nieuwe journalistieke technieken om de hoek kijken (app’s, internet, blogs). De commercialisering zorgt ervoor dat steeds meer media niet alleen journalistiek objectief proberen te zijn, maar vooral ook geld willen verdienen. Dat is ook noodzakelijk gezien de huidige financiële situatie van veel media. Misschien kunnen studenten van de semi-journalisitieke opleidingen, die ook vaak een stuk marketing tijdens hun opleiding krijgen, hier veel beter op inspringen. Dat wil ik gaan uitzoeken in mijn Visie. Naschrift: bovenstaande tekst heb ik geschreven vóór ik mijn research had gedaan en mijn definitieve mening had gevormd. In mijn stelling zie je dat ik ben geswitcht en door de argumenten een andere mening heb gekregen. Hierboven zie je dat ik een kanttekening maak bij mijn eigen mening op dat moment – die heeft dus later aan terrein gewonnen. Is mijn onderwerp SMART?
Specifiek: Het gaat over de (semi-) journalistieke opleidingen in Nederland. Dat is specifiek, want die zou je in een rijtje kunnen noemen. Meetbaar: Er zijn cijfers van hoeveel journalistieke banen er zijn en hoeveel studenten er ieder jaar van de opleiding komen. Ook zijn er percentages bekend hoeveel procent van de afgestudeerden meteen een baan vindt. Acceptabel: Deze stelling is acceptabel omdat het gaat over de toekomst van aanstaande journalisten. Ook voor mijn eigen toekomst. Realistisch: Het is haalbaar om mensen te spreken over dit onderwerp en de vereiste informatie te verzamelen. Tijdgebonden: Het is nu een probleem, het is dus actueel, maar niet een hype. De probleemstelling zal niet over één of twee maanden volledig zijn verdwenen. Ik voorspel dat dit onderwerp de komende tijd nog wel eens terug zal komen in de actualiteit, dus is dit een geschikte tijdsperiode voor mijn visie.
2. Research en bronnendossier Mijn stelling is: Het is niet erg dat er steeds meer (semi-) journalistieke opleidingen komen. (Semi-) journalistieke opleidingen: Niet alleen de scholen voor journalistiek, maar ook andere opleidingen die officieel niet zo geregistreerd staan maar wel de studenten opleiden voor de journalistieke arbeidsmarkt. Voor wie is het een probleem? Het is een probleem voor studenten die van de journalistieke opleidingen afkomen. De studenten wacht een zeer krappe arbeidsmarkt, waar zij moeten concurreren met hun collega’s van de school voor journalistiek, maar ook met studenten van semi-journalistieke opleidingen. De kans op een baan in de journalistiek wordt op die manier kleiner. Wat is het probleem? Het overschot aan (semi-) journalistieke opleidingen in verhouding tot het aantal banen in de journalistiek. Waar vroeger de vier gevestigde scholen voor journalistiek de belangrijkste opleidingen waren voor de journalistiek, zijn er de laatste tien jaar een hoop bijgekomen. Ze noemen zich misschien niet een school voor journalistiek, maar leiden wel op voor de journalistieke arbeidsmarkt. Op mbo, hbo en universitair niveau. Dit levert een berg journalisten op, terwijl de arbeidsmarkt juist krimpt. Waar doet het probleem zich voor? Het gaat vooral om de klassieke mediapeilers: kranten, tijdschriften, radio en televisie. Van oudsher leiden de scholen voor journalistiek hiervoor op. In de “nieuwe” journalistiek, zoals internetsites en andere digitale vormen zoals app’s, zijn meer arbeidsplaatsen beschikbaar en kan je ook aan de slag als je een andere opleiding hebt gevolgd dan Journalistiek. Digitale vormgeving bijvoorbeeld. Waarom is het een probleem?
Omdat de Journalistieke arbeidsmarkt krimpt terwijl er steeds meer opleidingen studenten opleiden voor diezelfde markt. Een tegenstrijdige ontwikkeling. Wanneer doet het probleem zich voor? De “wildgroei” is naar schatting zo’n tien jaar bezig. Zo waren er tien jaar geleden nog maar drie universitaire journalistieke opleidingen, nu zijn het er negen. Er is geen duidelijk begin van deze periode, maar is ongeveer een periode van tien jaar. Voor het gemak houden we die periode even aan. Dat het probleem als zodanig wordt aangemerkt, is iets van de laatste tijd. Nu het aantal banen in de journalistiek steeds verder achteruit gaat en de opkomst van digitale “nieuwe” journalistiek nog nooit zo sterk is geweest, is het probleem echt iets van het laatste half jaar. Het artikel in de Volkskrant over dit onderwerp, heeft ook veel stof doen opwaaien. Dat artikel dateert van 28 oktober 2010. Waardoor doet het probleem zich voor? Door de veranderende vormen van journalistiek, wilden opleidingen hier op inspringen. De gevestigde Scholen voor Journalistiek deden dat, maar er kwamen ook nieuwe opleidingen. Door journalistieke onderdelen toe te voegen aan hun lesprogramma, kan je met zo’n opleiding óók journalist worden. Daarnaast zet de terugloop van gedrukte media ook door: de oplages van kranten en tijdschriften daalt gestaag. Voor televisie en radio komt steeds minder geld beschikbaar. Deze twee oorzaken zorgen voor het overschot aan journalisten. Bronnenlijst: Mondelinge bronnen: 1. Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier. Zit middenin het beroepsveld en heeft een afwijkende mening van de meeste journalisten.
[email protected] , tel. 020-5159958 Gesproken op: 16 december 2010 2. Wiel Schmetz, directeur van de Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg, weet veel van de journalistieke wereld en kan vanuit zijn functie een interessante mening geven over het onderwerp.
[email protected], tel. 087-7874801 Gesproken op: 6 december 2010 3. Emely Nobis, domeinvoorzitter van domein Media, Creatie en Informatie van de Hogeschool van Amsterdam, waar verschillende semijournalistieke opleidingen onder vallen.
[email protected], tel. 020 – 5951730 Gesproken op: 28 december 2010 4. Dirk Post, senior beleidsmedewerker bij Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs in Den Haag. Kan vertellen waar een opleiding aan moet voldoen wil het ministerie van onderwijs het goedkeuren.
[email protected] Gesproken op: 7 januari 2011 Webartikelen:
1. Te veel opleidingen journalistiek voor te weinig banen, 28/10/2010, Ana van Es en Mark van der Meulen, De Volkskrant http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2694/Internet-Media/article/detail/ 1041507/2010/10/28/Te-veel-opleidingen-journalistiek-voor-teweinig-banen.dhtml 2. Opleiding journalistiek Nijmegen overbodig? 07/05/2009, Loes Perrée, Algemeen Nijmeegs Studentenblad http://www.ans-online.nl/opinie/lead-story/opleiding-journalistiek-innijmegen-overbodig 3. Al die journalisten. Waar moeten die masterstudenten straks heen? 30/09/2010, Erik Hardeman, Groninger Universiteitskrant http://www.uk.rug.nl/archief/jaargang40/06/12a.php 4. Opleidingen journalistiek, moderniseer en gooi de gordijnen open, 13/11/2010, Thomas van Aalten, De nieuwe reporter http://www.denieuwereporter.nl/2010/11/opleidingen-journalistiekmoderniseer-en-gooi-de-gordijnen-open/#more-12981 5. Minister van Bijsterveldt vraagt media-advies, 17/12/2010, NVJ http://www.nvj.nl/nieuws/bericht/minister-van-bijsterveldt-vraagtmediavisie-nvj/ 6. Journalisten in masters en bachelors, 05/10/2010, Erik Hardeman, Digitaal Universiteitsblad (DUB) Universiteit Utrecht. http://www.dub.uu.nl/content/journalisten-masters-en-bachelors 7. Brede journalisten, 17/11/2010, Ron Santing, Havana – blad van de Hogeschool van Amsterdam. http://www.havanaweb.nl/archief/jaargang_16/havana12_16.pdf 8. Bijna 4500 studenten Journalistiek, 09/04/2010, Anja Geldermans – Villa Media Magazine PDF-bestand – verkregen via de redactie. Digitale documenten: 1. Brief van Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) aan formateur Opstelten. Geschreven op 15 september 2010. Geschreven door Huub Elzerman, voorzitter NVJ. 2. Wat willen de media? Bijlage bij artikel “journalisten in masters en bachelors” van DUB (punt 6 in de artikelenlijst). 3. Overzicht universiteiten die een journalistieke master aanbieden. Bijlage bij artikel “journalisten in masters en bachelors” van DUB. 4. Studenten journalistiek worden meestal geen journalist, 07/12/2010, Ana van Es, de Volkskrant. Document gedownload via LexisNexis.
5. Beroeps- en opleidingsprofiel Journalistiek, document uit 2004, opgesteld door de vier directies van de opleidingen journalistiek in Ede, Zwolle, Utrecht en Tilburg in opdracht van de HBO-Raad. 6. Macrodoelmatigheidsrapport van de hbo bacheloropleiding Media, Informatie en Communicatie van Saxion Enschede. Gepubliceerd in april 2009, opgesteld door Hobéon Management Consult in opdracht van de Academie voor Toepaste Kunst & Techniek van Saxion te Enschede. 7. Bestand van het ministerie van onderwijs: HBO lotingsstudies en de nadere vooropleidingseisen voor HBO lotingsstudies voor het studiejaar 2011-2012. Aantal plaatsen per lotingsstudie. Te downloaden via http://www.ib-groep.nl/particulieren/studeren/loten/loten_hbo.asp
3. Het betoog “Al komt ie van de hotelschool!” Waarom het niet erg is dat er steeds meer journalistieke opleidingen komen Inleiding: “Ze schieten als paddenstoelen uit de grond” – zo omschrijft de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Journalisten Huub Elzerman het huidige journalistieke opleidingsklimaat in de Volkskrant van 28 oktober 2010. Er is een wildgroei aan journalistieke opleidingen, waardoor er teveel studenten afstuderen voor het aantal banen. Andere media – De nieuwe reporter, verschillende hogeschool- en universiteitsbladen – pikten het bericht op: inderdaad, weg met die journalistieke wildgroei! De vier scholen voor journalistiek hebben een fixus afgesproken, dan mogen andere opleidingen die fixus niet omzeilen door hun opleiding anders te noemen maar stiekem wel voor hetzelfde op te leiden. Dat leidt tot werkloosheid en is verspilling van het gemeenschapsgeld. “Door zich anders te noemen, omzeilen ze (de semi-journalistieke opleidingen, JP) de numerus fixus en onttrekken ze zich aan een discussie over de toekomst van het vakgebied,” zei directeur van de School voor Journalistiek in Utrecht Peter de Vries in het Volkskrant-artikel. Als fanatieke vierdejaars student Journalistiek ben ik het daar natuurlijk mee eens. Ik sta niet te springen als er buiten de concurrenten van de andere journalistieke opleidingen, nóg een hele zwik journalisten van opleidingen als Media, Informatie en Communicatie met mij gaat vechten om die éne arbeidsplaats die is vrijgekomen. Een geschikt Visie-onderwerp, leek me, en ik formuleerde mijn stelling als volgt: Door de wildgroei van (semi-) journalistieke opleidingen zijn er teveel journalisten voor te weinig journalistieke plekken. Ik kon aan de slag. Gaandeweg heb ik mijn mening echter bijgesteld. Ik ging praten met de hoofdredacteur van Elsevier, Arendo Joustra, die zei: “Meer concurrentie leidt juist tot meer kwaliteit.” En de profielmanager van Media, Informatie en Communicatie Emely Nobis die zei: “De traditionele markt neemt af, maar de totale markt neemt juist toe.” Daar zit wat in, dacht ik. Daardoor is mijn stelling bijna honderd procent omgedraaid naar: Het is niet erg dat er steeds meer (semi-) journalistieke opleidingen komen. Groter kan de omslag bijna niet zijn. Ik zal in dit visie-artikel proberen te onderbouwen hoe ik tot deze keuze ben gekomen. Kerndeel:
Al jaren is journalistiek een populaire studie: er zijn meer mensen die journalistiek willen studeren dan het aantal plaatsen dat beschikbaar is. Daarom is er een fixus van 1055 plaatsen afgesproken met de vier scholen voor journalistiek in Nederland, die in Tilburg (300 plaatsen), Utrecht (360), Ede (65) en Zwolle (330). Die fixus is afgestemd op het aantal beschikbare banen, zodat de markt niet overspoelt. Tot zover geen probleem. Maar toen kwamen de grote, boze, semi-journalistieke opleidingen: hboopleidingen die niet de naam “school voor journalistiek” dragen, maar wel gedeeltelijk voor hetzelfde arbeidsveld opleiden. Media, Informatie en Communicatie (MIC) bijvoorbeeld. Oneerlijke concurrentie! Wiel Schmetz is directeur van de Academie voor Journalistiek in Tilburg en niet erg blij met de nieuwe opleidingen: ,,De werkvloer vraagt regelmatig aan onze school of we niet minder studenten kunnen afleveren. Als er dus steeds meer semi-journalistieke opleidingen bijkomen, lijkt me dat tegenstrijdig.” Hij vindt de wildgroei niet zo’n beste ontwikkeling. ,,De overheid zou strenger moeten zijn met licenties toewijzen aan de opleidingen. De laatste jaren zijn er teveel opleidingen door de accreditatie geslipt. Slordig zou je kunnen zeggen, of er is heel goed gelobbyd.” In de media is het vooral NVJ-voorzitter Huub Elzerman die het voortouw neemt in de strijd tegen de wildgroei. Hij schreef in september 2010 een brief aan informateur Opstelten, en pleitte daarin voor een stop op de journalistieke opleidingen. Citaat uit de brief: ,,Wij nemen waar dat er steeds meer door de overheid erkende opleidingen journalistieke (deel) opleidingen beginnen, zonder dat er in de markt ruimte is voor dergelijke afgestudeerden. Deze wildgroei wordt door het accreditatiebeleid van de overheid in onze optiek ten onrechte gehonoreerd.” De “overheid” die Elzerman noemt, is de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs. Een onafhankelijk bureau dat het ministerie van Onderwijs adviseert over de doelmatigheid van nieuwe opleidingen. Dirk Post is daar beleidsmedewerker, en wil eerst graag het begrip wildgroei nuanceren: “De voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten schetst zo het beeld dat er tientallen journalistieke opleidingen zijn. Dat is niet zo. De laatste anderhalf jaar is er maar één nieuwe opleiding bijgekomen, en dat is MIC in Enschede. Met de uitspraak van de NVJ zou je verwachten dat er tientallen nieuwe studies zijn bijgekomen.” Post pakt er een overzicht van de Journalistieke opleidingen bij. Er bestaan naast de vier scholen voor journalistiek: - Journalistieke afstudeerrichting ‘nieuws en redactie’ van de opleiding Communicatie bij de Hogeschool Inholland Rotterdam - Twee opleidingen Media, Informatie en Communicatie. Bij de Saxion Hogeschool Enschede en de Hogeschool Amsterdam - Journalistiek en fotografie, een MBO-studie aan het ROC Friese Poort - Zes journalistieke masters Er zijn nu zeven door het ministerie erkende hbo-opleidingen journalistiek. Maar dan de vraag: is dat erg? Nee, zegt Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier. Het argument dat teveel journalisten zorgt voor werkloosheid, doet hem niet veel. “Voor de werkloze
journalisten is het sneu, maar ja, big deal. Het is niet in het belang van de student, maar wel in het belang van de media. Als er veel werkloosheid heerst en tóch journalistiek gaat studeren, dan moet je wel heel graag willen. De mensen die tegen de stroom ingaan: die moeten we hebben.” Want, zegt Joustra, door concurrentie komen de besten bovendrijven. “Als er honderd sollicitanten zijn voor honderd banen, dan wordt de journalist lui. Ze gaan hun best niet meer doen, want die baan krijgen ze toch wel.” NVJ-voorzitter Elzerman roept de overheid op te stoppen met het accrediteren van nieuwe journalistieke opleidingen. Joustra gelooft niet in ‘zo’n Sovjet-achtige planeconomie.’ “Dat hele idee van een maakbare samenleving; daar heeft de overheid zich al zo vaak mee in de vingers gesneden. Dat hebben ze jarenlang ook met medici, tandartsen en IT’ers gedaan, en nu is er een tekort en is het hartstikke duur. Ik laat graag de markt zijn werk doen.” Een andere nuancering bij het ‘teveel journalisten voor te weinig plaatsen’argument, is dat veel studenten journalistiek na de studie helemaal niet in de journalistiek terecht komen. Uit een enquête van de NVJ bleek dat slechts 42 procent van de oud-studenten een vaste baan weet te bemachtigen bij een krant, tijdschrift of omroep. Dat is dus exclusief de freelancers. Uit cijfers van de HBOraad blijkt echter dat pasafgestudeerde journalisten gemiddeld niet veel langer werkloos zijn dan andere pasafgestudeerden op HBO-niveau. Dit verschil is te verklaren doordat een journalist tegenwoordig niet alleen terecht komt bij een krant, tijdschrift of omroep – maar meerdere kanten op kan. Dat beeld onderkent ook Emely Nobis, zij is profielmanager Nieuws & Media aan de Hogeschool van Amsterdam. Dat is de afstudeerrichting die tweedejaars studenten Media, Informatie en Communicatie kunnen kiezen en veel lijkt op journalistiek. Zelf is Nobis vijfentwintig jaar journalist geweest, maar heeft nooit op een School voor Journalistiek gezeten. ,,Journalist is geen beschermd beroep natuurlijk. Als mensen zich weten te bewijzen, kunnen ze ongeacht opleiding ook journalist worden.” De cijfers houden ons dus een beetje voor de gek. Niet alle vijfhonderd gediplomeerde journalisten per jaar worden journalist, en daarbij kun je ongeacht je opleiding tóch wel journalist worden. Elsevier-hoofdredacteur Joustra: “Al komt ie van de Hotelschool! Eén van de beste sportjournalisten van Nederland, Tom van ’t Hek, dat is een huisarts. Ach, het gaat er toch om hoe iemand presteert en niet wat zijn opleiding is.” Ik denk dat een beroep als journalist moeilijk vast te leggen is. Journalisten komen niet per se van de School voor Journalistiek, en andersom worden ook niet alle studenten van de School voor Journalistiek journalist. Dus cijfers over werkgelegenheid zeggen niet altijd zoveel. Bij een vrij beroep als journalist en een veranderend mediaveld is het moeilijk ontwikkelingen in cijfers te vangen. Wat het er niet duidelijker op maakt, is de vraag wanneer je eigenlijk journalist bent. In de traditionele journalistieke markt – kranten, tijdschriften, televisie en radio – liggen de banen inderdaad niet voor het oprapen, maar is het mediaveld tegenwoordig niet veel groter? Emely Nobis van de Hogeschool van Amsterdam denkt van wel. ,,Ik ben helemaal niet zo bang voor werkloosheid, mits je het begrip
journalistiek breed ziet. De traditionele markt neemt inderdaad af, maar de totale markt groeit juist. Door internet is er een moeras aan informatie gekomen; dat creëert nieuwe functies. Het is niet meer alleen de redactie van een krant die je werkplek kan zijn. Er zijn nieuwe functies bijgekomen waarbij je uit de brei op het internet, de relevante informatie haalt. Dat kan ook bij niet-traditionele journalistieke bedrijven in de creatieve sector, zoals Hyves of Yahoo.” Dus als je aan de slag kan als contentschrijver voor de site van Yahoo, heb je ook als journalist een baan gevonden. Journalisten kunnen op veel plekken terecht, dat valt niet te regelen. De begrippen zijn erg relatief, zoveel is duidelijk. Dat de mediawereld aan het veranderen is, is niets nieuws aan de horizon. Door de komst van internet, smartphones en tablets, lezen we tijdschriften op de Ipad en surfen we eerst naar nu.nl in plaats van dat we de krant lezen. Dat verandert ook de definitie van journalist, en de plaatsen waar je dat beroep kunt uitoefenen. MIC van de Hogeschool van Amsterdam speelt daar op in. ,,Ik zou onze opleiding een moderne school voor journalistiek willen noemen. De grenzen tussen de verschillende journalistieke sectoren vervagen, daarom leiden wij onze studenten multidisciplinair en crossmediaal op. Je kiest niet voor tv, of voor radio. We werken uit een principe dat wel storytelling wordt genoemd: wat is het verhaal dat ik wil vertellen en met welk medium kan ik dat het beste doen? Je werkt dus niet vanuit het medium maar vanuit het verhaal. Voor bedrijven is dat ook heel waardevol. Zij kunnen dan zeggen: leuk van dat stukje op onze website, maar kan je ook eens een filmpje maken?” Door die andere aanpak, is de opleiding waarschijnlijk ook goed gekeurd door de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs. Wiel Schmetz, van journalistiek in Tilburg, is niet overtuigd van het verschil. ,,Het mediaveld is breed, dat is een gegeven, maar daar leiden wij onze studenten ook voor op. Ook op crossmediaal gebied. Daar is geen extra opleiding voor nodig.” Nobis is van mening dat MIC juist wel een aanvulling is op het journalistieke opleidingsaanbod. “We hebben gekeken, wat mist er? Journalisten die multidisciplinair kunnen werken op het snijvlak van de verschillende media. De svj’s zien ons als een bedreiging. Je zou het ook kunnen zien als een signaal dat de arbeidsmarkt op iets anders zit te wachten dan de klassieke journalist.” Daar wil ik graag mijn eigen ervaring aan toevoegen: op de School voor Journalistiek in Utrecht heb ik namelijk ontzettend weinig les gehad op het gebied van internet en nieuwe media. Ik kan natuurlijk niet spreken voor Tilburg, maar ik heb toch het idee dat op de vier svj’s vaak het romantische beeld wordt gehandhaafd van de journalist die op pad gaat met zijn kladblok. Daar zijn de lessen ook op aangepast, hoewel daarin volgens mij niet te toekomst zit. Het principe: de journalist maakt, de lezer ontvangt, is niet meer. Er is behoefte aan goede redactionele content op internetsites, vaak op een interactieve manier. Maar daar ben ik niet voor opgeleid, dat kan ik niet. De mensen van MIC wel. Ik denk dat ze daardoor in plaats van een bedreiging, juist een aanvulling zijn. Ze kunnen iets dat studenten van de school
voor journalistiek niet kunnen. Het lijkt me dus prima als de twee opleidingen naast elkaar kunnen bestaan, al voorspel ik dat de school voor journalistiek op langere termijn steeds meer op MIC zal gaan lijken. In 2009 stelde de Academie voor Toegepaste Kunst & Techniek van Saxion te Enschede een rapport op, over de arbeidsmarktbehoefte voor een nieuwe hbo bacheloropleiding Media, Informatie en Communicatie. Daarin staat ook beschreven wat de toegevoegde waarde is van de opleiding. Citaat uit het rapport: “Men verwacht dat in de toekomst deze afgestudeerden in toenemende mate moeten beschikken over bedrijfseconomische kennis over hun ideeën en voorstellen, zoals kennis over businessmodellen.” In de profielbeschrijving van MIC wordt meer de nadruk gelegd op het bedrijfsmatige onderdeel van het mediavak, terwijl in de profielbeschrijving van Journalistiek (wel uit 2004) daar niks over gezegd wordt. Daar staat: “De beginnende beroepsbeoefenaar die wij opleiden is een professioneel handelende journalist die via de media en doelgroepgericht informatie in de openbaarheid brengt en zo een bijdrage levert aan het publieke debat.” De profielbeschrijving van de opleidingen zijn duidelijk anders – alhoewel niet uitgesloten is dat studenten van MIC en journalistiek toch later elkaars collega’s zullen worden. Dat is ook wat de NVJ vreest. Nobis daarover: ,,Bij de NVJ denk ik: je bent aan het vechten tegen de bierkaai. Er hangt een nostalgie omheen die gewoon voorbij is. Het is zo’n defensieve houding: ze zouden juist moeten toejuichen dat er opleidingen zijn die op nieuwe ontwikkelingen inspringen. Gun mensen de studie waar ze zin in hebben.” Dan nog een opmerking bij de beschuldigingen van de NVJ en consorten aan de overheid: zij zouden teveel opleidingen zomaar toelaten waardoor het concept van de fixus die de vier svj’s hebben afgesproken, niets meer waard is. Maar de NVJ en de svj’s zijn minder machteloos dan wordt gesuggereerd. Dirk Post van het CDHO legt uit: “Instellingen kunnen bezwaar aantekenen als een instelling een nieuwe opleiding wil starten. Als de scholen voor journalistiek vinden dat wij slordig zijn geweest of dat er gelobbyd is, kunnen ze dat naar voren brengen en bezwaar aantekenen. Als vier svj’s een goed gemotiveerd bezwaar sturen, nemen wij dat echt wel serieus, maar dat is gewoon niet gebeurd. Ze zijn niet zo machteloos als ze suggereren. Zo’n bezwaar kan echt het verschil maken.” En dat lobbyen, waar Wiel Schmetz over sprak, is volgens Dirk Post absoluut niet mogelijk. “Meneer Schmetz heeft blijkbaar levendige ideeën hoe het er hier aan toe gaat, want lobbyen kan hier absoluut niet. Het is een weinig smeuïg verhaal, maar wij zijn hier een volledig administratief geheel. Er komt hier niet iemand koffie drinken om zijn belang bij de nieuwe opleiding te benadrukken. We zijn een onafhankelijk bureau dat het Ministerie van Onderwijs adviseert.” Mocht de NVJ iets willen doen, dan zullen ze zelf actie moet ondernemen. Post: “Wij en het ministerie gaan over het toekomstige aanbod, niet over het bestaande aanbod. Wat ik de opleiding zou adviseren: treedt in overleg met elkaar. Dat is de enige manier er iets aan te doen. Blijf geen roepende in de woestijn.” Conclusie:
Wellicht klinkt het raar uit de mond van een student die klaar staat de arbeidsmarkt te bestormen, maar ik ben van mening dat de semi-journalistieke opleidingen zoals MIC prima naast de scholen voor de journalistiek kunnen bestaan. Er zijn dan inderdaad veel mensen die zich journalist mogen noemen, maar dat is niet per se een probleem. Veel journalisten betekent concurrentie, en dat levert meer kwaliteit op. Honderd sollicitanten op honderd vacatures zou betekenen dat ook de matige journalisten een baan krijgen. De goede, fanatieke komen toch altijd wel op hun pootjes terecht. Het journalistieke werkveld is veel breder geworden door de komst van “nieuwe media”. Die markt is groeiende, waardoor die journalisten – misschien in een andere vorm dan voorheen – goed terecht kunnen. Daarbij is het zo dat niet alle studenten journalistiek journalist worden en andersom. Dat geeft een vertekend beeld. Ik denk ook dat de semi-journalistieke opleidingen daadwerkelijk iets toevoegen aan het opleidingenaanbod. De school voor journalistiek, in Utrecht in ieder geval, is toch nog teveel gericht op traditionele media en springt nog maar moeizaam in op de trend van nieuwe media. Ik kan een prima stukje schrijven, maar niet een interactief bericht op een website. Aanbeveling: Het moet natuurlijk niet te spuigaten uit lopen. Er zijn nu zeven voltijd bachelors journalistiek: dat lijkt me op dit moment genoeg. Maar wellicht is er over vier jaar weer een hoop veranderd en smachten media om goede contentschrijvers voor hun medium. Dan kan er opnieuw worden gekeken of er niet nog een opleiding moet worden opgestart. Daarbij zou ik tegen de NVJ willen zeggen: er valt best wat te doen! Teken bezwaar aan bij een nieuwe opleiding als die er komt, en ga anders praten met de semijournalistieke opleidingen. Voor komend schooljaar (vanaf september 2011) staan er in ieder geval geen aanvragen op de lijst voor een nieuwe journalistieke opleiding, dus voorlopig blijft de concurrentie hetzelfde.
