VIA ZUID PRODUCTIEHUIS NIEUWE STIJL KIEST

VIA ZUID PRODUCTIEHUIS NIEUWE STIJL KIEST DE ZUIDELIJKE WEG NAAR TALENTONTWIKKELING GRENZELOOS IN EEN COÖPERATIE MET PARTNERS BINNEN EN BUITEN DE CULTUUR ALS NOMADISCHE TALENTMAKELAARDIJ

Activiteitenplan VIA ZUID * Provincie Limburg * 2017-2020

© februari 2016

VIA ZUID werkt na een aantal jaren pionieren sinds 2015 als productiehuis nieuwe stijl: internationaal georiënteerd, coöperatief georganiseerd en nomadisch werkend. Met steun van samenwerkingspartners bouwt de organisatie binnen en buiten het culturele veld aan nieuwe productie-, afname- en publieksstrategieën, voor een nieuwe kunstpraktijk. In deze gezamenlijke zoektocht naar een nieuw artistiek idioom, tekenen zich betekenisvolle hedendaagse verbindingen af met (nieuwe) partners, opdrachtgevers en publieksgroepen, waarin co-creatie centraal staat. Deze werkwijze geeft talentvolle kunstenaars kans zich op een nieuwe manier te verbinden met de samenleving, zichzelf te ontwikkelen als zelfstandig maker en publiek te vinden en te binden. VIA ZUID onderscheidt zich als een talentmakelaardij en verbindt het beste wat Limburg te bieden heeft aan instellingen en faciliteiten voor talentontwikkeling. Nomadisch, van plek naar plek reizend, naar daar waar de kansen liggen. In de onderwijspraktijk, ateliers, speelplekken en bijzondere locaties, daar waar partners in cultuur, maatschappij en bedrijfsleven samen verantwoordelijkheid nemen voor talentontwikkeling in de podiumkunsten.

2.1 Missie, visie, profiel VIA ZUID is een productiehuis nieuwe stijl voor de podiumkunsten, dat in en vanuit Limburg werkt. VIA ZUID trekt daarbij in een coöperatieve samenwerking op met talentvolle nieuwe makers en diverse partners. Productie-, werken speelplekken én publiek worden organisch verknoopt met één doel: succesvolle presentaties voor een nieuw publiek. VIA ZUID zorgt daarbij voor gedeeld eigenaarschap van en gedeelde verantwoordelijkheid voor de ontwikkeltrajecten van de makers en het vergroten van hun zichtbaarheid, publieksbewustzijn en publieksbereik. Door het vinden en binden van publiek van meet af aan te integreren in het proces van creatie, productie, presentatie en distributie, draagt VIA ZUID bij aan de ontwikkeling van nieuw artistiek idioom en nieuwe werkwijzen. De talentvolle podiumkunstenaars moeten zelf aan de bak en krijgen binnen meerjarige trajecten support om hun presentaties te realiseren binnen en buiten het culturele domein. Daarmee bouwt VIA ZUID een stevige basis voor een bestendige beroepspraktijk, die ook buiten Limburg en in de euregio bestaansrecht heeft. VIA ZUID is een samenwerkingsverband, opgebouwd als een ledencoöperatie met podia, producenten, kunstvakopleidingen, maatschappelijke partners en het bedrijfsleven die zich aan de talentontwikkeling in Limburg committeren. Zij selecteren en begeleiden talent en versterken het productieklimaat, gericht op nieuwe praktijken in de kunsten.


© februari 2016

2

Visie VIA ZUID ziet Limburg en het omliggende buitenland als dé ideale omgeving om met talentvolle podiumkunstenaars nieuwe wegen in te slaan en publiek te vinden voor hun presentaties. De makers van VIA ZUID staan midden in de samenleving en willen zich verhouden tot tendensen als digitalisering, individualisering, ervaringshonger, burgerparticipatie, globalisering, vergrijzing en krimp. Zij zien daarin kansen om markten te veroveren en de waarde van kunst en cultuur in de samenleving opnieuw waar te maken. VIA ZUID ziet in Limburg een omgeving, die bij uitstek geschikt is voor de ontwikkeling van nieuwe kunstpraktijken die ook elders, nationaal en internationaal, uitgerold kunnen worden. VIA ZUID staat voor selectie, productie, presentatie en afzet van deze nieuwe makers die vooral zelf de handen uit de mouwen moeten steken en daarbij op maat van idee tot publieksvoorstelling ondersteund worden door partners. VIA ZUID noemt zich, vanwege het brede engagement, de collectieve aanpak en nomadische werkwijze, een productiehuis nieuwe stijl. Lokaal in zijn worteling en speelveld, uniek in zijn opdracht en landelijk en internationaal qua relevantie en zeggingskracht.

DE OMGEVING In de provincie Limburg, met meer landsgrens dan provinciegrens, met Vlaams en Waals België en Duitsland om de hoek, tekent zich een cultureel deels braakliggend landschap af. In Limburg buitelen de gezelschappen en culturele instellingen niet over elkaar. De professionele culturele infrastructuur vertoont er de nodige witte vlekken. Maar de van oorsprong katholieke provincie kent ook een groot en actief cultureel verenigingsleven en een uitbundige festival- en evenementencultuur. Door de aanwezigheid van professionele kunstvakopleidingen is er ruime aanwas van nieuw talent. Door de oriëntatie op België en Duitsland, meertaligheid en de historische instroom en opname van buitenlandse werknemers, allereerst in de mijnsector, later Voorbeeld van partnership met in de petrochemische industrie, de lode Limburgse Land- en Tuinbouwgistieke sector en de agrarische sector, bond in Midden-Limburg in 2016: is de Limburgse bevolking een interes“Door mijn samenwerking met VIA ZUID krijg ik de sante internationale smeltkroes geworkans om een talentontwikkelingstraject aan te gaan den. Dit migrantenverleden weerklinkt in waarin ik de tijd en ruimte krijg mij als nieuwe de taal en (volks)cultuur. De combinatie maker te ontwikkelen op zowel zakelijk als van ruimte in het (culturele) landschap, de artistiek vlak. Zij begeleiden makers om regionale en historische context, de vereiseen zelfstandige positie in het werkveld in te nemen door het initiatief bij te veerkracht van de inwoners en de grote de maker te laten en zelf op te aanwas van nieuw talent maken van Limburg treden als koppelaar.“ en de buitenlandse omgeving een interessant en uitdagend werkgebied voor de makers van VIA ZUID.

MEREL SMITT regisseur, ervaringstheater op bijzondere locaties


© februari 2016

3

Stedelijke regio

Limburg kent een zeer divers sociaal, economisch en cultureel klimaat. Zo kenmerkt Midden-Limburg zich door het plattelandskarakter met veel agrarische innovatieve bedrijvigheid (verbrede landbouw). In Noord-Limburg springen de logistieke bedrijvigheid, agribusiness, food-technologie en focus op duurzaamheid volgens het cradle2cradle-model in het oog. Innovatie in de gezondheidszorg en op het gebied van natuur- en landschapsbeheer zijn in de gehele Maasregio manifest. Vanwege de beperkte culturele infrastructuur werkt VIA ZUID in Midden- en Noord-Limburg op onorthodoxe speelplekken samen met festivalorganisaties en maatschappelijke instellingen. Een bijzondere positie neemt de stedelijke regio Zuid-Limburg in, grofweg gesitueerd rondom de driehoek Maastricht, Parkstad/Heerlen en Sittard-Geleen, een gebied met een voor Limburgse begrippen hoge bevolkingsdichtheid. Daar is de rode loper uitgerold voor jong talent, nieuwe culturele initiatieven en werkplaatsen met een stevige connectie met de regio. Innovatie in kunst en cultuur wordt ingezet als antwoord op vergrijzing, bevolkingskrimp en werkloosheid. De drie steden in de regio zoeken daarbij naar samenwerking en complementariteit. Het verschillende karakter van de steden helpt bij het aanbrengen van focus. Maastricht beschikt over de kunstvakopleidingen, haar BIS-gezelschappen en investeert in de aan de schouwburg Theater aan het Vrijthof verbonden AINSI als werkplek en podium voor talent. Heerlen kent een Culturele Lente met haar schouwburg (Parkstad Limburg Theaters) en een levendige podiumkunsten- en festivalcultuur (onder meer Cultura Nova). Sittard-Geleen heeft jeugdtheatergezelschap Het Laagland en maakt werk van het uitbouwen van Media Valley, met aandacht voor media- en informatievraagstukken. Maastricht heeft naast de kunstvakopleidingen, BIS-gezelschappen Opera Zuid, Philharmonie zuidnederland en Toneelgroep Maastricht, ook twee unieke werkplaatsen en podia voor talent: AINSI (voornamelijk theater) en INTRO (muziek). De stad investeert daarin met geld voor activiteiten en huisvesting. VIA ZUID-makers maken gretig gebruik van de (repetitie)ruimte en speelkansen die dit biedt. VIA ZUID-partners zoals dansgezelschap Project Sally en productieplatform SoAP zijn gebruikers van de AINSI. En VIA ZUID wil ook samenwerken met de andere gebruikers in de AINSI zoals GOTRA/Joost Vrouenraets, Hoge Fronten/Lieke Benders, SAM en Het Geluid. Parkstad Limburg organiseert in de periode tot 2020 de eerste Internationale Bau Ausstellung (IBA) in Nederland. IBA is een creatief instrument om het gebied van Parkstad een fysieke en mentale verandering te laten ondergaan en nieuwe economische impulsen te geven. Het vasthouden, binden en aantrekken van jong talent is voor de regio Parkstad, maar ook voor de rest van Zuid-Limburg, van groot belang. VIA ZUID is daarbij voor IBA een logische partner. Met haar makers en betrokken samenwerkingspartners kan ze de culturele kaart uitbreiden en diversifiëren en zo een boost geven aan een dynamisch en betekenisvol samenleven in de regio.


© februari 2016

4

Bestuurders en beleidsmakers van provincie én gemeenten in heel Limburg beschouwen VIA ZUID als een belangrijke partner om het culturele leven van nieuwe en noodzakelijke impulsen te voorzien, om talent te vinden en te binden. Net als de provincie Limburg en de gemeente Maastricht in de eerste periode van VIA ZUID al hebben gedaan, willen de volgende Zuid-Limburgse steden de komende vier jaar jaarlijks ook mee investeren in VIA ZUID: • Parkstad: uit IBA Parkstad in aanvang € 200.000 in 2017, met de bedoeling om deze bijdrage te laten groeien. Hiervoor wordt een vaste pleisterplaats gerealiseerd in Heerlen voor jonge makers, met een accent op podiumkunsten en festivals binnen de stedelijke context en doelstellingen van IBA Parkstad. • Sittard-Geleen wil de raad voorstellen om jaarlijks € 50.000 beschikbaar te stellen, voornamelijk om samen met Het Laagland jeugdcultuur en samen met Media Valley media-innovatie vorm te geven. • Maastricht: € 50.000, voornamelijk voor nieuwe kunstpraktijken in samenhang met de aanwezige werkplaatsen AINSI en INTRO. En voor projecten, die samen met het kunstvakonderwijs en de aanwezige kwalitatief hoogstaande cultuurinstellingen en BIS-gezelschappen worden ontwikkeld om nieuwe betekenis te geven en daardoor publiek te ontwikkelen.

NATIONAAL Limburg biedt een rijke voedingsbodem voor nieuw en gearriveerd talent om zich te ontwikkelen en hun werk landelijk en internationaal een publiek Voorbeeld van coproductie te bieden. De talenten leren samen te met festival FASHIONCLASH, werken met een grote diversiteit aan SCHUNCK* en Cultura Nova: maatschappelijke en culturele partners en “Als maker heb ik twee jaar geleden de keuze gemaakt ontwikkelen in die samenwerking een groot om mijn werk in Limburg te ontwikkelen. VIA ZUID publieksbewustzijn. Hierdoor is hun werk heeft een groot artistiek netwerk in deze regio aantrekkelijk voor partners en speelplekken dat voor mij onontbeerlijk is om mijn werk elders in het land en daarbuiten. VIA ZUID wil hier te blijven maken en spelen. Verder biedt VIA ZUID zakelijke ondersteuning de proeftuin zijn van een nieuwe kunstprakvoor mijn projecten, een kant van dit tijk. Inspiratiebron voor werken in een cultuvak waarover je op school weinig reel-maatschappelijke keten en het ontwikkelen leert, maar heel onmisbaar is in van nieuwe artistieke en publieksstrategieën. de beroepspraktijk.”

NINA WILLEMS theatermaker/ neuropsychologe, beeldend theater


© februari 2016

5

INTERNATIONAAL Door de ligging en de vele grensoverschrijdende contacten in Limburg is VIA ZUID hét productiehuis voor de start van een internationale kunstpraktijk. Samenwerken met producerende organisaties vlak over de grens is normale praktijk. Het kunstvakonderwijs in Limburg is internationaal georiënteerd. Sinds 2015 bestaat de Europese Theater- en Opera-Academie, waarmee de connectie met heel Europa is verstevigd. De focus ligt cultureel eerder op Aken, Luik, Genk, Brussel en Antwerpen dan op Amsterdam, Leeuwarden of Assen. De makers van VIA ZUID vertonen hun werk op internationale podia en speelplekken. Contacten met podia als C-Mine in Genk, CC Hasselt, Dommelhof Neerpelt, maar ook Stadttheater Aachen of podia in Nettetal / Viersen zijn intensief.

2.2 Activiteiten KERNACTIVITEITEN VIA ZUID werkt, samen met diverse partners, aansluitend bij het culturele landschap in Limburg, sinds 2013 aan talentontwikkeling in de podiumkunsten. Vanaf 2015 is VIA ZUID ook coproducent in de projecten van de betrokken makers. Hoofdactiviteit van VIA ZUID is uiteraard de talentontwikkeling, zoals die tot uitdrukking komt in de producties van de makers, die zich nadrukkelijk en betekenisvol verhouden tot de omgeving waarin die tot stand komen en gepresenteerd worden. Makers werken binnen de stedelijke, regionale en (inter-)nationale context aan een zelfstandige beroepspraktijk. Het ontwikkelen van nieuwe productie- en afzetmethodes in de podiumkunsten maken daarvan deel uit, inclusief nieuwe strategieën om publiek te vinden en te binden. VIA ZUID heeft door deze manier van samenwerken geen eigen artistieke kleur. Sterker nog: een expliciet eigen artistiek profiel staat een brede samenwerking in de weg. VIA ZUID koerst op gezamenlijk eigenaarschap en verantwoordelijkheid van makers, producenten en publiek voor een nieuwe 21e eeuwse kunstpraktijk. Het is vooral die praktische uitwerking van de nieuwe kunstpraktijk, die via het werk van talentvolle makers exportwaardig is en internationaal positie kan verwerven. En daarmee de positie van Limburg als culturele werkplaats versterkt en uitdraagt (zie bijlage Bedrijfsplan). VIA ZUID verdeelt de talentontwikkeling in twee fases: die van de potentials en die van de high-potentials.


© februari 2016

6

Voorbeeld van multidisciplinaire en internationaal werkende nieuwe maker, coproductie met onder meer INTRO en Theater aan het Vrijthof/AINSI:

OVERIGE ACTIVITEITEN Naast het (co-)produceren van genoemde presentaties biedt VIA ZUID in verschillende vormen (bij-) scholing, peer counseling en reflectie aan in zogenaamde Huiskamer- en Makersdagen. Meer informatie hieromtrent staat op pagina 10.

“VIA ZUID geeft zin om verder te gaan. Met de steun van VIA ZUID krijg ik een helder overzicht van mogelijkheden en voel ik mij gesteund in mijn vernieuwende werkwijze. In 2016 hoop ik samen met VIA ZUID en hun netwerk verder te professionaliseren en nieuwe podia te vinden om mijn gedachtegoed ten tonele te brengen.”

MARIE VAN VOLLENHOVEN beeldend kunstenaar en visual artist

Samenwerkingsverband: coöperatie

VIA ZUID werkte vanaf 2013 als een flexibele netwerkorganisatie. Vanaf 2015 werkt de organisatie - mede op aangeven van de belangrijkste partners ( financiers en coproducenten) - toe naar een steviger commitment in een coöperatieve samenwerking. In de coöperatie werken de producenten samen om de distributie te verbeteren. Zij investeren in de coöperatie door hun netwerk, middelen (geld, ruimte, mensen) en expertise (zakelijk, technisch, productioneel en promotioneel) ter beschikking te stellen en met de talenten te delen. Naast de selectie en de begeleiding binnen een professionele werkomgeving, staan zij gezamenlijk voor de optimale presentatie van talent en het ontwikkelen van nieuwe strategieën voor het vinden en binden van publiek daarvoor. Zij committeren zich niet alleen aan de gezamenlijke zuidelijke weg voor talentontwikkeling, maar hebben daar ook zeggenschap over. VIA ZUID is begonnen als een samenwerking rond talentontwikkeling in de podiumkunsten tussen Toneelacademie Maastricht, Jeugdtheatergezelschap Het Laagland (Sittard), Toneelgroep Maastricht, Festival Cultura Nova ( Heerlen) en de Nederlandse Dansdagen. Het kunstvakonderwijs (theater, muziek, beeldende kunst, film, architectuur, mode) is hofleverancier van talentvolle makers. Nog voor het afstuderen is er sprake van selectie en koppeling aan partners, zoals de bovengenoemde ‘founding fathers’. Er is een goede samenwerking met producenten als SoAP en muziekwerkplaats INTRO en met een groot en toenemend aantal gezelschappen, theaters, podia, musea, culturele initiatieven, evenementen en festivals.


© februari 2016

7

VIA ZUID betrekt steeds vaker ook partners buiten het strikt culturele domein, sociaal-maatschappelijke partners, maar ook opdrachtgevers uit het bedrijfsleven. Wat deze organisaties bindt is de behoefte aan professionele verbeelding van ‘hun verhalen’. Zo geeft zorgorganisatie Sevagram kunst en cultuur een belangrijke plek en zet het in ten behoeve van het welbevinden van bewoners van zorghuizen. De Limburgse Land- en Tuinbouwbond neemt een theatermaker in de arm om te kunnen getuigen van het menselijke gezicht achter het boerenbedrijf. Natuurmonumenten wil met jonge kunstenaars het historisch verhaal van het landschap in de Maasvallei vertalen naar het hier en nu.

Werkwijze VIA ZUID heeft geen vaste plek, geen eigen huis met werkplaatsen ingericht, maar zoekt haar makers en partners op. VIA ZUID reist naar de werken speelplaatsen toe - in Noord-, Midden- en Zuid-Limburg, België en Duitsland - om met de makers en partners ter plekke te werken. VIA ZUID wil flexibel zijn en tussen de nieuwe makers, producenten, partners en potentieel publiek dicht op het ontwikkelingsproces zitten. Talenten worden door VIA ZUID en samenwerkingspartners in de coöperatie gescout en geselecteerd. Naast een VIA ZUID-makersprofiel, is bewezen kwaliteit én de verbintenis met minimaal één producerende partij de voorwaarde om deel te nemen aan een talentontwikkelingstraject. Aan de hand van de bevindingen in motivatiegesprekken en een realistische projectaanvraag bepaalt VIA ZUID, in overleg met de potentiële partners voor een traject, uiteindelijk of de maker een plek kan krijgen.

Voorbeeld van coproductie met Toneelgroep Maastricht, festival Cultura Nova en partnership met diverse zorgorganisaties: “VIA ZUID geeft mij de ademsteun om op creatieve wijze nieuwe zakelijke mogelijkheden te onderzoeken. Zo wordt er een verder en wijder perspectief gecreëerd in plaats van steeds korte bogen te maken van project naar project.”

MARIEL VAARTJES acteur/regisseur, sociaal geëngageerd theater in zorginstellingen


© februari 2016

8

Culturele en maatschappelijke partners 2013-2015 culturele partners maatschappelijke partners

Venray ODApark Stichting het Limburgs Landschap

Den Bosch Festival Cement Tilburg DansBrabant Baexem Stichting De Heerlijckheid Kasteel Baexem

Horn CIRO Expertisecentrum

Venlo Zomerparkfeesten Theater De Garage Stichting Laudio

Neerpelt TAKT Dommelhof Weert Munttheater/Cultureel Lint Kunst in de Keuken

Maasgouw Limburg Festival

Leudal Limburg Festival Limburgse Land- en Tuinbouwbond/ de Winning Limburg

Leuven Het nieuwstedelijk

Hasselt CC Hasselt/Krokusfestival Het nieuwstedelijk

Ohé en Laak Natuurmonumenten

Sittard-Geleen Jeugdtheatergezelschap Het Laagland de Domijnen

Genk Festival Jong Werk C-Mine

Maastricht Toneelacademie Maastricht Toneelgroep Maastricht Festival de Nederlandse Dansdagen Theater aan het Vrijthof/AINSI Festival JONG Muziekwerkplaats INTRO Dansgezelschap Project Sally Hogeschool Zuyd i-Arts Productieplatform SoAP Jan van Eyck Academie Conservatorium FASHIONCLASH Festival GOTRA/ Joost Vrouenraets Festival Musica Sacra


Roermond ECI Cultuurfabriek/ De Oproer Limburg Festival Limburgse Land- en Tuinbouwbond/de Winning Limburg VVV Midden-Limburg Slowfood Limburg

Kerkrade Parkstad Limburg Theaters IBA Parkstad Museumplein Aken Stadttheater Aachen Heerlen Festival Cultura Nova Parkstad Limburg Theaters IBA Parkstad SCHUNCK* Sevagram Zuid-Limburg Zorgorganisaties: Envida Sevagram

© februari 2016

9

ONTWIKKELTRAJECTEN VIA ZUID onderscheidt twee fases in de talentontwikkeling: • Startende makers, de potentials, gaan samen met een partner uit de keten, een à twee jaar, met een jaarlijks werkbudget van gemiddeld € 9.000 aan de slag. In deze fase is de houding vragend en onderzoekend en wordt toegewerkt naar minimaal één maar vaak een aantal publieke presentaties per jaar. In de loop van deze twee jaar wordt duidelijk of makers al dan niet voldoende weerklank weten te vinden in de omgeving om door te gaan in een traject als high potential. VIA ZUID acht het absorptievermogen van het veld en het publiek groot genoeg om vanaf 2017 met het aantal potentials te groeien naar 28 per jaar. • De high potentials zijn de makers met bewezen zeggingskracht en verbindingsmogelijkheden met de omgeving die - in aansluiting op de eerste fase - nog eens twee jaar support en middelen krijgen om een eigen artistiek idioom, inclusief publieksstrategie, te ontwikkelen. Ze zijn de vaandeldragers van VIA ZUID binnen en buiten Limburg. Zij realiseren speelreeksen zowel landelijk als internationaal en maken daarbij gebruik van de netwerken (podia, programmeurs en festivals) van betrokken partners. De high potentials krijgen met hun partner(s) een werkbudget ter beschikking van gemiddeld € 30.000 per jaar. Daarmee werken ze planmatig toe naar een duurzame zelfstandige beroepspraktijk en een langetermijnvisie om een plek in het (inter-)nationale werkveld te veroveren. Het aantal high potentials is, gezien de intensiteit van het begeleidingstraject, minder groot: naar schatting tien per jaar.

HUISKAMERDAGEN De samenwerkingspartners krijgen periodiek inzicht in alle lopende trajecten op zogenaamde Huiskamerdagen. Het nomadische en huisloze VIA ZUID geeft vorm en inhoud aan een aantal Huiskamers, onder meer in Maastricht (AINSI), Heerlen (broedplaats in Centrum) en Sittard-Geleen (de Domijnen/Het Laaglandtheater). Deze Huiskamers zijn ontmoetingsplekken en expertcentra voor kennismaking, uitwisseling en verdieping, plezierig, inspirerend en prikkelend tegelijk. VIA ZUID initieert, organiseert en faciliteert vakinhoudelijke sessies, workshops, sneakpreviews, lezingen, presentaties en showcases. Makers, partners en publiek trekken er samen op, de accenten van de bijeenkomsten en het deelnemersveld variëren. Enkele Huiskamerdagen staan in het teken van de voortgang en doorstroming van de makers. Zij krijgen op die dagen de kans om hun ontwikkeling - plannen en leerdoelen - te toetsen. Daarnaast continueert VIA ZUID de collectieve Makersdagen, waarop makers elkaar leren kennen en aan de hand van professionele expert-sessies hun beroepskennis vergroten op het gebied van leiderschap, cultureel ondernemen, communicatie en marketing, sponsoring, fondsenwerving, netwerken, administratie en dergelijke. Deze Makersdagen vinden plaats bij de diverse coproducerende partners.


© februari 2016

10

2.3 Maatschappelijke waarde: identiteit en publieksbereik In samenwerking met de provincie, gemeenten, de nieuwe makers én de maatschappelijke en culturele partners draagt VIA ZUID bij aan de revitalisering en positionering van Limburg in de euregio. “Het verschaffen van identiteit is de grootste uitdaging van kunst en cultuur”, zo gaf Lennart van der Meulen van Kunsten ‘92 begin 2016 de opmaat voor het debat over het toekomstige cultuurbeleid. VIA ZUID geeft als productiehuis nieuwe stijl richting aan met de zuidelijke weg naar talentontwikkeling. Een route die voert over nieuwe wegen in de presentatie van talenten naar een betrokken publiek, dat co-creëert en dat de impact van kunst doorvoelt, begrijpt en waardeert.

Publieksbereik en participatie

De rol van de kunsten in de samenleving is veranderd door een totaal nieuwe houding en samenstelling van een grote diversiteit aan publieksgroepen. Verwachtingen en wensen van toeschouwers gaan steeds minder uit naar het louter genieten van affe producten. Publiek wil meer betrokken worden bij de creatie, daarvan deel uitmaken en eraan bijdragen. VIA ZUID wil haar makers uitdagen om de afstand tussen kunst en samenleving te overbruggen en het publiek opnieuw te betrekken. Nieuwe makers leren daarom bij VIA ZUID binnen een eigen artistieke taal en koers ook een sterke antenne voor publieksbereik te ontwikkelen. Door in dialoog met het publiek te gaan én al tijdens het ontwikkelingsproces rekening te houden met de taal en de codes van het publiek, neemt de betrokkenheid en het publieksbereik en -variatie toe en wint het werk aan artistieke zeggingskracht. Daarom wordt communicatie en marketing niet aan het eind van het productieproces louter op verkoop gericht, maar geïntegreerd in de werkwijze. Van begin af aan is het een essentieel onderdeel van de creatie en draagt eraan bij. Hierdoor wordt het werk door publiek herkend als iets van en voor hen en mee uitgedragen en bekend gemaakt.

Voorbeeld van coproductie met Toneelacademie Maastricht, Toneelgroep Maastricht, Limburg Festival, ECI Cultuurfabriek en C-Mine Genk. “Zowel de artistieke, organisatorische als zakelijke ondersteuning die ik van VIA ZUID krijg, zorgt ervoor dat ik mijn project naar een hoger niveau kan tillen. Met hun expertise en netwerk krijg ik kansen aangeboden die ik anders nooit zou hebben gekregen. VIA ZUID is zonder twijfel een onmisbare schakel in het creatieproces.”

TIM DE PAEPE ict-er en afstuderend regisseur, ervaringstheater


© februari 2016

11

Makers benaderen doelgericht specifieke doelgroepen om hen te boeien met thema, locatie en/of spelvorm. Publiek kan verschillende rollen vervullen in het proces: van inhoudelijke input (debat, interview etc.), vrijwilligerswerk of deelname aan de presentatie, tot promotor, ambassadeur. Hoe het publiek benaderd wordt, is afhankelijk van leeftijd, sociale context, opleidingsniveau en toegang tot communicatiemiddelen. De methodes en middelen zijn divers en variëren van app, debatavond, blog, vlog of krantenbericht tot huisbezoek.

Speelplekken

De makers van VIA ZUID zijn te zien op een groot aantal podia en festivals in binnen- en buitenland. Behalve de speelplekken in Limburg, zijn dat onder meer: Brakke Grond, Theater Bellevue, Compagnietheater, Theater Kikker, Wilmink, Orpheus, NW Vorst, Theater Aachen (D), Théâtre de Liège, CC Hasselt, Eskimofabriek Gent, Kaaitheater/Festival Kanal (B), Middelheimmuseum (B), CAMPO (B), detheatermaker (B), Cultuurcentrum Schoten, Arenberg Schouwburg, cultureel centrum De Westrand Dilbeek, Oerol, Over ‘t IJ, de Karavaan, Krokusfestival, TiLT Literair Festival, Motel Mozaïque Rotterdam, Fordfabriek Genk, Domein Raversyde (B), Vrijstaat O. Oostende (B). Zie voor een overzicht van de speelplekken in 2013 -2016 de website viazuid.com.

KERNDOELEN PROMOTIE, MARKETING EN PUBLICITEIT De marketing- communicatiestrategie van VIA ZUID heeft drie kerndoelen: makers en hun werk zichtbaar maken, nieuwe innovatieve publieksstrategieën ontwikkelen en het label VIA ZUID stevig neerzetten. Promotie en marketing is meer dan de flyer en poster vlak voor aanvang van de voorstelling. VIA ZUID verwacht van haar makers grote inspanningen om met hun werk een eigen publiek te bereiken en om daarvoor passende en doelgroep-specifieke communicatiemiddelen in te zetten. Makers en partners worden hierin geschoold en krijgen feedback-sessies met experts. Zij volgen workshops bij de Media Valley in Sittard, speciaal toegesneden op het ontwikkelen en uitvoeren van innovatieve communicatie-methodes en maken gebruik van de kennis, creativiteit en communicatiemiddelen van de samenwerkingspartners van VIA ZUID. VIA ZUID wil haar eigen zichtbaarheid, die van partners en die van de makers vergroten. Dit gebeurt in persoonlijke gesprekken, tijdens presentaties en voorstellingen, en ook op internet via een interactieve en goed gevulde site, het community platform, nieuwsbrieven en de social media.


© februari 2016

12

Impressie speelplekken 2013-2015 Helsingborg

speelplek

ZWEDEN Terschelling Groningen VERENIGD KONINKRIJK

Berlijn

Plymouth

Keulen

Jersey Island

Weinheim

Edingburgh

Essen

Brighton

Düsseldorf

Plymouth

Mainz

Alkmaar

Kampen

Carlow Stirling

Aken DUITSLAND

Haarlem Almere

Amsterdam

Apeldoorn

Amersfoort Woerden

Hengelo Enschede

Utrecht

Den Haag Arnhem

Rotterdam

Den Bosch Tilburg

Boxtel Baexem

Turnhout Antwerpen

Oostende

Schoten

Wilrijk Veurne

Tielt

Roermond Leudal Berg en Terblijt

Bokrijk

Aarschot

Aalst

Leuven

Dilbeek Buizingen

Hasselt

Brussel

Buggenum

Weert

Heist-op-den-Berg

Gent

Kortrijk

Neerpelt Overpelt

Hunsel

Sittard-Geleen Hoensbroek Heerlen Kerkrade

Genk

Maastricht Eijsden Margraten

Vaals Gulpen Luik

Valkenburg ITALIË Milaan

FRANKRIJK

Angers

Florence

Parijs

Rome


© februari 2016

13

Sinds 2015 werkt VIA ZUID hierin samen met Zuiderlucht in een internationaal theatermagazine dat in de euregio verspreid wordt. VIA ZUID wil daarnaast ook mediapartnerships aangaan met bloggers, digitale kunsten vak-platforms, tijdschriften, dagbladengroep MGL en provinciale en regionale radio en tv. Daarnaast gaat VIA ZUID samenwerken met het kennisplatform Media Valley in Sittard, om te innoveren op het terrein van communicatie en promotie. VIA ZUID werkt aan een eigen social media community-platform, waar het een halen en brengen is voor de samenwerkingspartners, de makers en het publiek. Waar acties, agenda’s, berichten, de creative expert pool en oproepen gedeeld en makerstrajecten gevolgd kunnen worden. Prettige en toegankelijke informatie, een dynamische virtuele omgeving met een persoonlijke touch en sfeer. Zie voor meer informatie over communicatie de bijlage Bedrijfsplan.

2.4 Talentontwikkeling: makersprofiel De makers van VIA ZUID combineren hun eigenheid met openheid en nieuwsgierigheid. Zij zoeken verbinding met de regio en zijn open richting publiek. Er is vaak al sprake van een relatie met Limburg door opleiding, werk of afkomst. Zij gaan goed doordacht een connectie aan met de samenleving, ook over de grens. VIA ZUID ziet dat nieuwe makers zich niet meer thuis voelen in de strikte scheiding van disciplines. Zij zijn gewend om multidisciplinair te denken en te werken. Hun inspiratoren liggen niet alleen in de kunsten, maar ook in wetenschap, samenleving en filosofie, vaak in combinatie met nieuwe technologieën, met nieuwe (digitale) presentatieplatforms. De disciplinaire kaders doen er niet toe. Dit maakt het mogelijk om organisch nieuwe speelplekken te ontsluiten, nieuwe niet-traditionele podia te vinden, en daarmee nieuwe publieksgroepen te bereiken. Daarmee sluit VIA ZUID aan bij de multidisciplinaire dynamiek binnen de hedendaagse kunstenpraktijk en de veranderende belangstelling van het publiek.


© februari 2016

14

EDUCATIE EN PARTICIPATIE De begeleiding van de ontwikkeling van talent zelf is de kernactiviteit van VIA ZUID, een educatietaak op zich. VIA ZUID ontwikkelt en coördineert zelf geen eigen educatieve programma’s. De organisatie is zich bewust van de educatieve potentie van bepaalde projecten en vervult daar graag een makelaarsfunctie in. Dit gebeurt altijd in samenspraak met partners, zoals de kunstvakopleidingen, podia, festivals, musea of gezelschappen die alle een educatieve taak hebben. VIA ZUID constateert dat nieuwe makers in Limburg behoefte hebben aan deskundige professionele ondersteuning. Nieuwe creative producers, productieleiders, zakelijk leiders en technici in de podiumkunsten blijven tot op heden onvoldoende traceerbaar. In samenwerking met partners en mbo-, hbo- en wo-opleidingen voor onderzoekers, communicatiespecialisten, technici en producers in de kunsten (zoals bijvoorbeeld het Middelbaar Kunstvakonderwijs Arcus in Heerlen) gaat VIA ZUID een impuls geven aan talentontwikkeling in de dienstverlenende periferie van de kunsten. VIA ZUID start een pool van talentvolle afstudeerders en beginnende profs, die tandems kunnen gaan vormen met de talentvolle makers, zodat beiden een beter perspectief krijgen.

Kwaliteitslabel VIA ZUID is een kwaliteitslabel voor nieuwe makers. Op dit keurmerk kunnen programmeurs, artistiek leiders en publiek in binnen- en buitenland vertrouwen. VIA ZUID staart zich niet blind op groei van publieksaantallen en schept de benodigde ruimte voor onderzoek en experiment van onbekende talenten. Het incorporeren van publieksbewustzijn en het betrekken van publiek heeft van meet af aan de hoogste prioriteit. De maker moet (leren) communiceren met zijn publiek, zijn gedrevenheid waarmaken, verschil maken, getuigen van urgentie. Het meenemen van het publiek daarin - groot of klein - is wezenlijk. VIA ZUID schat dat jaarlijks rond de 20.000 mensen de projecten van de VIA ZUID-kunstenaars ervaren. Ongeveer een kwart van het publiek wordt buiten de landsgrenzen gevonden. Jaarlijks wil VIA ZUID zeker een vijfde van het bereik buiten het culturele domein realiseren. De kwaliteit van VIA ZUID is de nieuwe 21e eeuwse kunstpraktijk, waar volgens een nieuwe productiestrategie zowel de omgeving waarin, als het publiek waarvoor, intensief betrokken is. Waardoor productie en presentatie relevantie krijgen. VIA ZUID staat garant voor artistieke kwaliteit, goed verankerd in selectieproces en werkwijze. Binnen de coöperatieve samenwerking worden in VIA ZUID talentvolle kunstenaars geselecteerd die verschil weten te maken, die niet anders willen en kunnen dan kunst maken die communiceert en impact heeft, kunst waartoe het publiek zich wil en kan verhouden, als een schatzoeker tot een ruwe diamant.


© februari 2016

15

2.5 Samenwerking: gericht op gezamenlijk cultureel aanbod De podiumkunsten verplaatsen zich steeds vaker naar nieuwe locaties en festivals buiten de reguliere theaterzalen. VIA ZUID heeft daarmee al volop ervaring opgedaan vanwege de vele witte vlekken in het Limburgse culturele landschap, zie 2.1. Bovendien blijkt regionaal, nationaal en internationaal dat reguliere theaterzalen niet vanzelfsprekend ook een podium voor nieuw talent kunnen of willen zijn. VIA ZUID heeft daarom samen met een aantal partners nieuwe concepten bedacht, zoals minifestivals, residenties, thema’s, voorprogramma’s en uitwisselingen om meer speelbeurten te realiseren voor nieuwe makers en een breder en gevarieerder publiek te bereiken. VIA ZUID is daarover in gesprek met onder meer: Parkstad Limburg Theaters, Theater aan het Vrijthof/AINSI, C-Mine Genk, ECI Cultuurfabriek Roermond en het Munttheater Weert. Ook met festivals is contact over begeleidings- en presentatietrajecten in de talentontwikkeling: onder meer met festival Cultura Nova, Limburg Festival, Zomerparkfeesten, schrit_tmacher-festival. Het kunnen aanbieden van residentieplekken - bijvoorbeeld op landgoed Kasteel Baexem - in ruil voor toonmomenten tijdens de daar gehouden Culturele Salons, is een goed voorbeeld van zo’n nieuw concept. Dergelijke afspraken zullen ook gemaakt worden met partners buiten het culturele domein (zie voorbeelden in 2.2). VIA ZUID gaat de samenwerking met partners en makers uitbreiden met meer en andere partners, speelplekken en publiek, in en buiten Limburg. Het aantal makers en het aantal samenwerkingspartners is in de afgelopen jaren gegroeid. Van 2017 tot 2020 zal dit verder gaan, met name door meer partners buiten het culturele domein en partners van over de grens te betrekken.

2.6 Gezonde bedrijfsvoering De provincie Limburg en de gemeente Maastricht hebben vanaf 2013 voor de financiële basis van VIA ZUID gezorgd: de jaarlijkse subsidiebedragen bedroegen respectievelijk € 350.000 en € 50.000. Deze basis zorgde voor een concrete financiële uitgangspositie, van waaruit de compact georganiseerde stichting kon handelen en makers perspectief kon bieden. VIA ZUID beperkte zich in de pilotfase (2013 en 2014) tot het beschikbaar stellen van ontwikkelbudgetten aan individuele makers, die vervolgens per maker/project minimaal gematcht werden door een of meer partners met zelf ingebrachte/verworven middelen (in natura of als projectbudget). Deze spin-off via de diverse partners evenaarde al snel de totale VIA ZUID subsidies en groeit nu naar een verdubbeling daarvan: in 2013 € 345.888, in 2014 € 598.615, in 2015 € 504.506 en in 2016 (prognose) € 679.500. Deze indirecte meeropbrengst van de subsidies - inclusief de daaraan verbonden publieksinkomsten - is niet terug te vinden in de boeken van VIA ZUID en is uitsluitend in de administratie van de betrokken partners verwerkt.


© februari 2016

16

Na een - mede op instigatie van de provincie Limburg - kritische evaluatie van deze pilotfase, is VIA ZUID vanaf 2015 als coproducent gaan werken. Omdat om die reden een percentage van de publieksinkomsten van de projecten ontvangen wordt, kon met de Belastingdienst overeen gekomen worden, dat betaalde btw vanaf dat jaar in vooraftrek genomen kon worden. Hierdoor kwam in 2015 ruim € 60.000 meer ten goede van de makers en projecten. Vanaf 2015 is VIA ZUID zich in een vernieuwde setting meer en meer als ondernemer gaan gedragen en handelen. Om die reden is het verklaarbaar waarom in de eerste twee jaren geen eigen inkomsten zichtbaar zijn in de boeken van VIA ZUID. Deze liepen immers allemaal via de partners, waar de talenten hun producties realiseerden. In de periode 2017-2020 wordt de financiële basis jaarlijks verder structureel verbreed: de gemeente Maastricht zal de raad voorstellen jaarlijks € 50.000 te bestemmen, de gemeente Sittard-Geleen wil dit doen voor € 50.000. De samenwerkende gemeenten Parkstad Limburg willen in 2017 beginnen met een jaarlijkse subsidie van € 200.000 vanuit IBA (door de gemeenten Heerlen en Kerkrade hiervoor geoormerkte gelden). Landelijk is voor deelname van VIA ZUID als productiehuis in de Basis Infra Structuur een subsidie ad € 300.000 aangevraagd. Samen met de provinciale subsidie ad € 350.000 levert dat voor VIA ZUID een jaarlijkse uitgangspositie van € 950.000 op. Hiermee kan VIA ZUID in coöperatieve samenwerking vele partners en producenten betrekken en met hen de meest talentvolle en kansrijke makers goed ondersteunen, om ze een sterke uitgangspositie te geven voor een bestendige beroepspraktijk met kansen in binnen- en buitenland.

Prestaties Doordat bij de start van de pilotfase van VIA ZUID pas na de zomer 2013 feitelijk met de eerste talenten en projecten van start kon worden gegaan, waren de resultaten in 2013 beperkt. Het aanbod van kwalitatief interessante makers en het toenemende aantal partners maakt het voor VIA ZUID evenwel mogelijk om als jonge organisatie terug te kijken op een goed track record: realisatie 2013

realisatie 2014

# makers totaal # potentials # high potentials

11 9 2

24 13 11

22 11 11

23 15 8

38 28 10

38 28 10

# projecten

7

29

25

31

44

44

# voorstellingen

83

230

191

327

334

334

# bezoeken

7.859

14.873

11.080

13.740

19.520

19.520


raming 2015

prognose 2016

© februari 2016

prognose 2017

prognose 2020

17

VIA ZUID PRODUCTIEHUIS NIEUWE STIJL KIEST

Recommend Documents