Verzoek tot planologische medewerking

1

Verzoek tot planologische medewerking Natuurbegraafplaats De Polberg Maart 2015 In opdracht van Familie Stuyling de Lange -------------------------------------------------------Locatie Groteweg 23-25-27 Wapenveld, gemeente Heerde

2

Contactadres Lodewijk Slippens Beukenhorst 7 5262 LG Vught --------------------------------------------------------

Voorwoord

Verzoek tot planologische medewerking

Geachte leden van de gemeenteraad, de raadscommissie Ruimte en het college van B&W,

Natuurbegraafplaats De Polberg

Hierbij hebben wij het genoegen u te verzoeken om planologische medewerking te verlenen aan het realiseren van een natuurbegraafplaats op landgoed De Polberg te Wapenveld, gemeente Heerde. Behalve in de aanleg van een natuurbegraafplaats voorziet de beoogde ontwikkeling in de realisatie van een uitvaarten ceremoniecentrum, een rouwcentrum met overnachtingsmogelijkheid, een columbarium1 en een informatiepunt. Door bij de ontwikkeling gebruik te maken van de op het landgoed aanwezige opstallen en aan te sluiten bij de aanwezige infrastructuur en waarden, wordt met minimale ingrepen een maximale maatschappelijke meerwaarde gerealiseerd. Bovendien kan het landgoed dankzij het initiatief voor de toekomst worden behouden. Wij zijn ervan overtuigd dat landgoed De Polberg in zijn nieuwe gedaante van ‘natuurbegraafplaats plus’ substantieel zal bijdragen aan de omgevingskwaliteit en het voorzieningenniveau van de gemeente Heerde. Doordat het landgoed vanaf de opening van de natuurbegraafplaats wordt opengesteld voor het publiek, krijgen de inwoners van de gemeente Heerde er een aantrekkelijke voorziening bij. Wij wensen u veel leesplezier. Namens de familie Stuyling de Lange, Hoogachtend, Lodewijk Slippens, Projectleider bestemming De Polberg Beukenhorst 7 5262 LG Vught 0653160263

1

Urnenmuur

Joyce Sengers, Consultant, EEN&AL natuurbegraven Heksenkruidlaan 6 5646 AF Eindhoven 0652068203

Maart 2015 In opdracht van Familie Stuyling de Lange -------------------------------------------------------Locatie Groteweg 23-25-27 Wapenveld, gemeente Heerde Contactadres Lodewijk Slippens Beukenhorst 7 5262 LG Vught --------------------------------------------------------

3

Verzoek tot planologische medewerking

Inhoudsopgave

Natuurbegraafplaats De Polberg

1 Inleiding 2 Historische schets

5 11

Maart 2015

3 Ruimtelijke visie Ruimtelijke visie op punten Ruimtelijke randvoorwaarden

15 17 22

4 Maatschappelijke meerwaarde

23

-------------------------------------------------------Locatie Groteweg 23-25-27 Wapenveld, gemeente Heerde

5 Relevant beleid Rijksbeleid Provinciaal beleid Gemeentelijk beleid

29 29 33 38

Contactadres Lodewijk Slippens Beukenhorst 7 5262 LG Vught

6 Ruimtelijke uitvoerbaarheid Water Milieu Bodem Milieuzonering Geluid Luchtkwaliteit Geur Kabels en leidingen Cultuurhistorie Archeologie Landschaps- en natuurwaarden Verkeer en parkeren Externe veiligheid

43 43 45 45 48 49 50 51 53 55 56 58 66 68

7 Economische uitvoerbaarheid 8 Proces 9 Planschade 10 Bijlagen

71 75 77 79

In opdracht van Familie Stuyling de Lange

4

--------------------------------------------------------

1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel De familie Stuyling de Lange is voornemens om een natuurbegraafplaats met bijbehorende faciliteiten - een uitvaarten ceremoniecentrum, een rouwcentrum, een columbarium2 en een informatiecentrum - te realiseren op het hen in eigendom toebehorende landgoed De Polberg te Wapenveld, gemeente Heerde. Met de inkomsten uit de diverse faciliteiten kan het landgoed passend worden onderhouden en voor de toekomst veiliggesteld. De natuurbegraafplaats komt te liggen op het westelijke deel van het landgoed. Het uitvaartcentrum, het rouwcentrum en het informatiecentrum worden gerealiseerd in de opstallen op het oostelijke deel van het landgoed. Het columbarium wordt aangelegd in de ommuurde moestuin van het landgoed. Het hele landgoed wordt hierdoor betrokken bij de ontwikkeling. Het plan waaraan planologische medewerking wordt gevraagd voorziet behalve in de ontwikkeling van een 'natuurbegraafplaats plus' in een versterking van de op het landgoed aanwezige waarden. Met de inkomsten van de natuurbegraafplaats wordt het productiebos op het landgoed omgevormd tot hoogwaardig natuurbos en wordt het landgoed aangesloten op het aangrenzende Zwolsche bos en landgoed Petrea. Daarnaast worden het Engelse landschapspark, het wandelbos en de cultuurhistorisch waardevolle opstallen van het landgoed - waaronder een uitkijktoren – in ere hersteld. Het plan voorziet in diverse maatschappelijke extra’s, waaronder een voorziening die de bezoekers informeert over de geologische, landschappelijke en cultuurhistorische ontstaansgeschiedenis van het landgoed.

Situering landgoed De Polberg

5

Landgoed De Polberg luchtfoto

De initiatiefnemers zijn ervan overtuigd dat het plan in deze vorm wezenlijk bijdraagt aan de lokale economie en aan het imago van Heerde als een duurzame Citta-slow gemeente. Doordat landgoed De Polberg wordt opengesteld voor het publiek, krijgen de inwoners van Wapenveld en Heerde er een aantrekkelijke voorziening bij.

1.2 Nadere aanduiding van het landgoed Landgoed De Polberg ligt ten zuidwesten van het dorp Wapenveld in de gemeente Heerde en wordt begrensd door de Groteweg, het Wapenvelderzand en de Wapenveldseweg. De 2

Urnenmuur

Huize De Polberg 1970

oppervlakte van het landgoed is ruim 52 hectare. De kadastrale gegevens zijn: Heerde sectie A 973, 1113, 1118, 1246, 1247, 1680 en 2084. Landgoed De Polberg is een van de zes landgoederen die tussen 1850 en 1900 op de arme heidegronden tussen Hattem en Heerde werden gesticht als gevolg van verbeterde ontginnings- en bemestingtechnieken. Het landgoed heette oorspronkelijk Jacoba Hoeve en dankt zijn huidige naam aan een oude dekzandrug – de Polberg- die ontstond op de afzettingen van oostelijke rivieren en smeltwater.

Huize De Polberg - Uitvaartcentrum

Het natuurbegraafterrein wordt begrensd door het Wapenvelderzand en de Wapenveldseweg en grenst aan de natuurgebieden van het Zwolsche Bos en landgoed Petrea. De dekzandrug waarnaar het landgoed is genoemd, maakt deel uit van het natuurbegraafplaatsterrein. De oppervlakte van de natuurbegraafplaats bedraagt ruim 28 hectare. De kadastrale gegevens zijn: Heerde sectie A 973, 1113, 1118, 1246 en 1247.

1.3 Natuurbegraven Natuurbegraven is begraven in harmonie met de natuur. Dit wil zeggen begraven in de natuur3, op een sobere wijze en met gebruik van afbreekbare materialen. Op een natuurbegraafplaats komt u geen grafzerken of andere kunstmatige grafornamenten tegen. Alleen eenvoudige grafmarkeringen die in de natuur passen en hier op termijn in opgaan. Dit neemt niet weg dat u op een hele persoonlijker wijze invulling kunt geven aan de uitvaart en de wijze waarop u wilt herdenken.

6

Koetshuis landgoed De Polberg – Rouwcentrum

Op een natuurbegraafplaats heerst eeuwige grafrust, er worden geen graven geruimd. Dit aspect spreekt veel mensen aan. Ook wanneer de natuurbegraafplaats wordt gesloten, blijven de graven onderdeel van de natuur. Door het gebruik van GPS kunnen ze in principe nog eeuwen later worden teruggevonden. Voor het onderhoud van het natuurterrein wordt een onderhoudsfonds ingesteld uit een deel van de inkomsten van de natuurbegraafplaats. Natuurbegraven is vaak goedkoper dan traditioneel begraven en daarom aantrekkelijk voor de prijsbewuste consument. Ook is natuurbegraven een aantrekkelijk alternatief voor consumenten die zich laten cremeren, omdat zij hun nabestaanden niet willen belasten met het onderhoud en de kosten van een graf. Bij natuurbegraven betaalt u één keer grafrecht - voor onbepaalde tijd. Uw nabestaanden hoeven dus niets meer te betalen.

3

Boswachterswoning landgoed De Polberg - Informatiecentum

Van zowel lichamen als crematie-as

1.4 Natuurbegraafplaats en Uitvaartcentrum De Polberg Op landgoed ‘De Polberg’ is een duidelijke landschappelijke tweedeling waar te nemen: aan de oostkant ligt een Engels landschapspark (het Jacobapark) uit het einde van de negentiende eeuw; aan de westkant een bosgebied. Het geaccidenteerde karakter van het bosgebied zorgt voor een spannend en verrassend landschap met verschillende doorzichten en sferen. Vanwege deze kenmerken leent dit deel zich het beste voor natuurbegraven. Op een laagte, omgeven met Amerikaanse eiken, komt een ceremoniële plek, waar in de buitenlucht diensten worden gehouden. Aan het einde van een van de vista’s4 komt een bescheiden servicepunt voor het beheer en onderhoud van het natuurbegraafplaatsterrein. Voor het parkeren van auto's van bezoekers van de natuurbegraafplaats en recreanten wordt gebruik gemaakt van de bestaande parkeervoorzieningen aan de Wapenveldseweg en het Wapenvelderzand.

Landgoed De Polberg - Jacobapark

Op de natuurbegraafplaats zullen jaarlijks maximaal 200 begravingen plaatsvinden. In totaal worden in de loop van 60 jaar op landgoed De Polberg 9800 overschotten begraven. Dit betekent dat op iedere hectare natuurbegraafterrein maximaal 350 graven komen. Naar het oordeel van de initiatiefnemers is deze begraafdichtheid aanvaardbaar 5. Op termijn wordt het terrein aangesloten op de aangrenzende natuurgebieden (Landgoed Petrea en het Zwolsche Bos) en het Veluwemassief. Voor het onderhoud van het terrein na het sluiten van de begraafplaats wordt een onderhoudsfonds ingesteld.

7

Het op het oostelijke deel van het landgoed gelegen Jacobapark is ontworpen in Engelse landschapsstijl. De markante vista’s en lanen van het park verbinden de cultuurhistorie van het landhuis met de natuur van het bosgebied. Hierdoor is het park bij uitstek geschikt als ontmoetingsplaats en voor functies op het terrein van cultuur en kunst. De ommuurde moestuin, die uit 1901 stamt, is opgedeeld in vier compartimenten met in het midden een waterput. Rond de waterput staan nog steeds de bijzondere buxusbollen van groot formaat. Vanwege zijn ligging en besloten karakter willen de initiatiefnemers deze 'stiltetuin' ontwikkelen tot een columbarium6 waar tevens bijeenkomsten met een intiem en persoonlijk karakter kunnen worden georganiseerd.

De Polberg - Natuurbegraafplaats (L) en Jacobapark (R)

Zichtassen Ter vergelijking: volgens een indicatieve schatting van Alterra bedraagt de gemiddelde begraafdichtheid op traditionele kerkhoven, architectonische begraafplaatsen en parkbegraafplaatsen respectievelijk 1500-2500, 10001500 en 200-1000 per hectare (Bron: Alterra-rapport Terug naar de Natuur 2009 pagina 21) 6 Urnenmuur

4

5

Landgoed De Polberg - Natuurbegraafplaats

Vanwege zijn karakteristieke en stijlvolle uitstraling is het landhuis zeer geschikt voor diverse aan natuurbegraven gerelateerde functies. De initiatiefnemers willen het huis ontwikkelen tot een algemeen uitvaartcentrum, waar ook andere ceremoniële plechtigheden 7 kunnen plaatsvinden, met beneden een aula en boven kantoren en woonruimte voor het huisvesten van personeel. Het huis beschikt over een royale parkeervoorziening, die desgewenst kan worden uitgebreid. Door zijn ligging in de directe nabijheid van het landhuis is het koetshuis met dubbele garage bij uitstek geschikt voor diverse aan uitvaartverzorging gerelateerde functies. De initiatiefnemers willen het object ontwikkelen tot een rouwcentrum met één of twee rouwkamers, een ruimte voor de laatste verzorging en een koelruimte. De verdieping krijgt een functie als overnachtingsmogelijkheid voor nabestaanden of als dienstwoning. Hiervoor moet de huidige enkelbestemming Wonen worden uitgebreid, waarbij rekening wordt gehouden met de bouwaanduiding Karakteristiek en de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting. Door zijn ligging naast de bezoekersingang aan de Groteweg is de boswachterswoning bij uitstek geschikt als informatiecentrum over De Polberg. 8 De initiatiefnemers willen deze functie combineren met die van dienstwoning voor het onderhoudspersoneel. Hiervoor moet de huidige enkelbestemming Wonen worden uitgebreid, waarbij rekening wordt gehouden met de bouwaanduiding Karakteristiek en de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting.

8

1.5 Bestemmingsplan gemeente Heerde In het Bestemmingsplan Buitengebied West van de gemeente Heerde heeft het overgrote deel van het plangebied de enkelbestemming Natuur en de dubbelbestemming Waarde – Archeologische verwachting, behalve de delen waar de opstallen staan. Deze delen hebben de enkelbestemming Wonen, de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting, de bouwaanduiding Karakteristiek en de gebiedsaanduiding Other – ehs-natuur. Om een natuurbegraafplaats en aanverwante begraaffaciliteiten te kunnen ontwikkelen en exploiteren moet aan het westelijke deel van het plangebied tevens de bestemming ‘Natuurbegraafplaats’ worden toegekend en moeten de bestemmingen van de diverse opstallen worden aangepast of uitgebreid. De moestuin moet als columbarium worden bestemd. Onderhavig verzoek strekt ertoe om hiervoor medewerking te verkrijgen van de gemeente Heerde. De ceremoniële functie beperkt zich tot vieringen met een ritueel karakter, die passen binnen de entourage en verenigbaar zijn met de hoofdbestemming van het landgoed. Horeca en het vieren van ‘bruiloften en partijen’ zijn uitdrukkelijk uitgesloten. 8 Informatie over het landgoed: cultuurgeschiedenis, natuuraspecten, wandelmogelijkheden et cetera

7

Moestuin landgoed De Polberg - Columbarium

1.6 Positieve grondhouding gemeente Heerde De initiatiefnemers hebben het plan voor een natuurbegraafplaats met bijbehorende faciliteiten op 18 februari 2014 op locatie gepresenteerd aan burgemeester en wethouders van de gemeente Heerde. Het college heeft naar aanleiding van deze presentatie op 18 maart 2014 een positieve grondhouding aangenomen over het initiatief. Volgens het college biedt het plan kansen voor het in standhouden van het landgoed en de bijbehorende cultuurhistorische, landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten voor toekomstige generaties. Ook draagt het plan bij aan de kwaliteit van de plaatselijke leefomgeving en levert het een impuls aan de plaatselijke economie - hetgeen past binnen de doelstellingen van Heerde als Cittaslow- gemeente. Aandachtspunten bij de uitwerking van het plan zijn de onderzoeken naar de ruimtelijk aspecten van het plan, de optie om het landgoed tevens een cultuurhistorische, ecologische of infrastructurele functie te geven, de afspraken over het aantal graven en de wijze waarop deze worden uitgegeven en de financiële balans tussen het ontwikkelen van natuur en landschap en het herstellen van cultuurhistorie. Deze aandachtspunten worden in het onderhavige verzoek uitgewerkt en toegelicht.

1.7 Commissie Ruimte gemeente Heerde De initiatiefnemers hebben het plan voor een natuurbegraafplaats en aanverwante faciliteiten op landgoed De Polberg op 2 juni 2014 gepresenteerd aan de commissie Ruimte van de gemeente Heerde.

1.8 Kwaliteitscommissie provincie Gelderland Op 15 december 2014 hebben de initiatiefnemers het plan voor een natuurbegraafplaats op landgoed De Polberg gepresenteerd aan de kwaliteitscommissie van de provincie Gelderland. Naar aanleiding van deze presentatie hebben de initiatiefnemers het plan op een aantal onderdelen aangepast. Deze aanpassingen zijn meegenomen in dit verzoek tot planologische medewerking.

Verzoek tot planologische medewerking Natuurbegraafplaats De Polberg Maart 2015 In opdracht van Familie Stuyling de Lange -------------------------------------------------------Locatie Groteweg 23-25-27 Wapenveld, gemeente Heerde Contactadres Lodewijk Slippens Beukenhorst 7 5262 LG Vught --------------------------------------------------------

9


10


2 Historische schets

9

2.1 Context De stuwwal met dekzandrug van Wapenveld staat tegenwoordig bekend om zijn talrijke landgoederen. Dit is echter niet altijd het geval geweest. De arme zandgronden en slechte bereikbaarheid van Wapenveld waren tot de negentiende eeuw zodanig onaantrekkelijk dat maar weinig mensen er over nadachten om een landgoed op deze gronden te beginnen. In de negentiende eeuw kwam hier echter verandering in. Door de verdeling van de historische marken kwamen veel heidegronden vrij die relatief goedkoop van de boeren konden worden opgekocht. Dit resulteerde in een reeks van nieuwe landgoederen op de overgang van de dekzandgronden naar de IJsselvallei. Met nieuwe landbouw- en bemestingstechnieken konden de arme zandgronden rendabel worden gemaakt. Wapenveld had met Villa Jacoba – de huidige Polberg – een landgoed dat daar landelijk gezien voorloper in was. In totaal zou Wapenveld binnen deze tweede landgoederenzone – die aangelegd werd tussen 1850 en 1900 – plaats bieden aan zes grote landgoederen, elk met zijn eigen kenmerken.

De Jacoba Hoeve 1880

11

2.2 De Jacoba Hoeve Landgoed De Polberg werd rond 1850 gesticht onder de naam Jacoba Hoeve. Het oorspronkelijke heideterrein – met een oppervlakte van 52 hectare - dankt zijn geaccidenteerde karakter aan de gelijknamige dekzandrug, die ontstond op smeltwaterafzettingen van oostelijke rivieren.

2.3 Ontginning oostelijk deel

Landgoed De Polberg - Rozen plukken 1917

Rond 1855 begon men met het ontginnen en bebossen van het oostelijke deel van het terrein, waarbij dit gedeeltelijk werd geëgaliseerd. In deze tijd zijn het landhuis en het koetshuis gebouwd. In 1877 zijn de twee karakteristieke hoofdlanen op het landgoed aangelegd. De bebossing van het oostelijke deel van het landgoed is zichtbaar op de kaart uit 1865.

Bronnen: Complexbeschrijving landgoed De Polberg gemeente Heerde 18 april 2013; Landschapsbiografie Wapenveld Cultuurland Advies 17maart 2014; Ontstaan en geschiedenis van De Polberg Mr. A.P.H. Stuyling de Lange Sr april 1981 9

Huize De Polberg 1920

2.4 Aanleg Engelse landschapspark In 1879 werd de Jacoba Hoeve gekocht door Willem Gerrit Boele, een welgestelde sigarenfabrikant uit Kampen. Van zijn vergaarde kapitaal liet de heer Boele op het oostelijke deel van het landgoed een prachtige Engelse landschapspark aanleggen door de bekende landschapsarchitect Louis Paul Zocher (1820-1915). De landschapspark kreeg een structuur van lange lanen en een slingertuin. Rond het hoofdhuis werden gazons, bosschages en wandelpaden aangelegd. In het park werden drie zichtlijnen aangelegd in de richtingen west, noordwest en noord. Tevens werden diverse soorten heesters aangeplant. De parkaanleg is te zien op de kaart uit 1890.

2.4 Ontginning westelijk deel (natuurbegraafterrein) Ontginning en bebossing oostelijk deel plangebied - 1865

12

Rond 1880 begon de heer Boele met het ontginnen van het westelijke deel van het heidegebied – het toekomstige natuurbegraafterrein. Bij de ontginning gebruikte de heer Boele een speciale techniek. Eerst werd de onderste grond tot een diepte van één meter naar boven gewerkt. Vervolgens kwam daar een laag ‘blauwe IJsselklei’ of ‘gele uiterwaardenklei’ overheen, vermengd met stalmest, Amsterdamse huismest of kunstmest. Op het ontgonnen terrein werden grove dennen aangeplant. In 1890 liet de heer Boele een koeienstal, houtschuur, bakhuis, vier theekoepels, een refugio (schuilhut) met een klein vijvertje en een boshuis bouwen. De ontginning van het westelijk deel van het landgoed is te zien op de kaart uit 1890.

2.6 Aanleg moestuin

Ontginning en bebossing westelijk deel plangebied - 1890

Na het overlijden van de heer W.G. Boele werd het landgoed voortgezet door zijn zoon, de heer C.J. Boele. Deze liet in 1901 een geheel ommuurde moestuin aanleggen. De moestuin - met een oppervlakte van 2500 m2 - werd geometrisch opgedeeld in vier compartimenten met in het midden een waterput. Rond de waterput werden bijzondere buxusbollen aangeplant.

2.7 Bouw huize De Polberg In 1905 werd de Jacoba Hoeve aangekocht door mevrouw M.J. Bouman - de Lange, die het landgoed omgedoopte in ‘De Polberg.’ Door deze aankoop kwam het landgoed in het bezit van de familie Stuyling de Lange. De aankoop omvatte aanvankelijk uitsluitend het oostelijke deel van het plangebied. De heer C.J. Boele hield zelf het westelijke deel - het toekomstige natuurbegraafterrein. Onder leiding van mevrouw De Lange werden de zuidvleugel en het middendeel van de Jacoba Hoeve afgebroken. Mede op basis van bouwtekeningen van H.P. Berlage werd een nieuw hoofdhuis opgericht naar een ontwerp van architect W.A. van der Veen

Plattegrond plangebied met Engels park en wandelbos 1920

uit Arnhem. Bij de inrichting van het huis liet mevrouw De Lange zich inspireren door de stijl van Engelse landhuizen. Op de begane grond werden alle kamers voorzien van parket en in het huis worden totaal zeven open haarden geplaatst. Ook werd het huis voorzien van meerdere badkamers en wc’s en kreeg het heteluchtverwarming. In 1910 liet mevrouw De Lange de huidige boswachterswoning bouwen bij de noordingang aan de Groteweg.

2.8 Aanleg wandelbos In 1917 werd ook het westelijke deel van de voormalige Jacoba Hoeve – het toekomstige natuurbegraafterrein – aangekocht. De Polberg verkreeg hiermee zijn huidige oppervlakte van 52 hectare en omvatte hetzelfde terrein als de oorspronkelijke Jacoba Hoeve. Het nieuw aangekochte grondstuk werd verfraaid tot een wandelbos met kronkelende wandelpaden. Het wandelbos is te zien op de kaart uit 1917.

2.9 WOII In WOII werd landgoed De Polberg door de Duitsers bezet en werden op grote schaal bomen gekapt voor mijn- en generatorhout. Het landgoed had hiervan ernstig te lijden. Na de oorlog werd het huis door de Canadezen bezet. Ook in deze periode werd er op grote schaal gekapt.

13

2.10 1945 - heden Na de oorlog hernam het leven op De Polberg geleidelijk zijn oude gang. In 1962 kwam het landgoed door vererving in handen van de heer en mevrouw A.P.H. Stuyling de Lange – Fenenga. Om inkomsten te genereren ging men zich toeleggen op de productie van hout. Hiertoe werd de bedrijfsvoering van het landgoed ingrijpend gemoderniseerd en werden de moestuin, boomgaard en bloementuin ingericht als kwekerij voor jong bosplantsoen. Op deze wijze werd vanaf 1960 meer dan de helft van het gehavende bosareaal vervangen door jong tot zeer jong productiebos.

2.11 Voorgenomen aanwijzing tot gemeentelijk monument De ontstaansgeschiedenis van landgoed De Polberg, de karakteristieke opstallen en het Engelse landschapspark verlenen landgoed De Polberg een bijzondere cultuurhistorische waarde. Om deze waarde te beschermen is de gemeente Heerde voornemens om het gehele landgoed aan te wijzen als gemeentelijk monument (besluit van 16 april 2013, verzonden op 19 april). In de redengevende complexbeschrijving van het Gelders Genootschap van 18 april 2013 wordt het voornemen tot aanwijzing verantwoord en toegelicht. Huize De Polberg - Interieur

14

Facetkaart Geomorfologie

© 2015 Joyce Sengers, LANDINZICHT

Facetkaart Cultuurhistorie

Facetkaart Natuur

Facetkaart Nieuwe laag

3 Ruimtelijke visie 3.1 Potentie plangebied Door de stapeling van natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische en geomorfologische waarden bezit landgoed De Polberg een substantiële potentie om meerwaarde te creëren en ontwikkeld te worden tot 'betekenisvolle plek' en ‘aarde met waarde’ in de zin van de provinciale nota Belvoir 3. Daarnaast is er een substantiële potentie om de cultuurhistorische waarden van het landgoed zichtbaar, ervaarbaar en beleefbaar te maken in de zin van de Structuurvisie 2025 van de gemeente Heerde. Het realiseren van deze potenties vormt de grondslag voor de ruimtelijke visie op het plangebied.

3.2 Aanpak Integreren Deze potentie wordt in de eerste plaats gerealiseerd door de op het plangebied aanwezige waarden onderling te integreren. Uitgangspunt is hierbij dat elke waarde zo veel mogelijk wordt behouden, tenzij het loslaten van een waarde ten gunste van een andere waarde per saldo tot een substantiële meerwaarde leidt. Versterken In de tweede plaats worden de op het plangebied aanwezige waarden in onderlinge samenhang versterkt. Omdat sprake is van een stapeling van waarden zijn drie aandachtswaarden benoemd, die richtinggevend zijn voor de beoogde versterking: geomorfologie, landschap - natuur en cultuurhistorie. Ontwikkelen Per aandachtswaarde is vervolgens een preferente ontwikkelingsrichting benoemd, waarlangs de beoogde meerwaarde bij voorkeur dient te worden gerealiseerd. Deze ontwikkelrichtingen zijn: Geomorfologie - ervaarbaar maken Landschap en natuur – verbinden Cultuurhistorie - zichtbaar maken

Plangebied – Luchtfoto

15

AMBITIEKAART

16


3.3 Ruimtelijke visie op punten Openstellen landgoed De eerste stap om de stapeling van waarden uit te nutten is het openstellen van het landgoed voor het publiek, waardoor bezoekers, recreanten en toeristen kunnen genieten van de natuur, het landschap en de cultuurhistorie van het landgoed. Herstellen en versterken van de natuur- en landschapswaarden Een belangrijke meerwaarde van het initiatief is het versterken van de bestaande natuur- en landschapswaarden. Dit wordt bereikt door het omvormen van meer dan 55% van de natuur van het natuurbegraafterrein, door diverse beheersmaatregelen te treffen, door het inbrengen van dood hout, nieuwe inheemse vegetatiesoorten, licht, lucht, ruimte en het verbeteren van de humuslaag. Deze maatregelen brengen de natuurlijke kringloop op het natuurbegraafterrein weer op gang en vergroten de biodiversiteit. Daarnaast wordt het landgoed landschappelijk en ecologisch aangesloten op de aangrenzende natuurgebieden van het Zwolsche Bos en landgoed Petrea. Dit wordt bereikt door de visuele en natuurlijke grenzen met de omgeving op te heffen en door het gebied ecologisch af te stemmen op de omringende natuur, door bijvoorbeeld het heideveldje door te trekken en de padenstructuren te verbinden. Dit vergroot de toegankelijkheid en bereikbaarheid van De Polberg voor fauna uit de omliggende natuurgebieden en leidt tot een groter leef- en foerageergebied.

Landgoed De Polberg - Fundering historische uitkijktoren

17

Herstellen van de cultuurhistorische waarden Een belangrijk kenmerk van het plangebied is het op het oostelijke deel van het landgoed gelegen Engelse landschapspark. In de loop van de exploitatie van de natuurbegraafplaats wordt dit park in ere hersteld. Ook het op de natuurbegraafplaats gelegen wandelbos wordt hersteld, voorover dit verenigbaar is met de aanwezige natuurwaarden. Een ander kenmerk van het landgoed zijn de karakteristieke opstallen. Ook deze worden in de loop van de exploitatie van de natuurbegraafplaats hersteld, waardoor de cultuurhistorie van het landgoed weer in beeld wordt gebracht. De opstallen op het natuurbegraafterrein fungeren tevens als oriëntatiepunten voor de bezoekers. Versterken van de belevingswaarde Naast herstel van natuur en cultuurhistorische waarden worden nieuwe ervaringselementen toegevoegd om de beleefbaarheid te vergroten. In de eerste plaats een voorziening die bezoekers en recreanten informeert over de geomorfologische, landschappelijke en cultuurhistorische achtergrond van het landgoed, waardoor de beleving van deze waarden wordt versterkt. In de tweede plaats een uitkijktoren, die de bezoekers kunnen beklimmen om de geomorfologische aspecten van het terrein aan den lijve te ervaren. Deze uitkijktoren biedt de bezoekers van de natuurbegraafplaats uitzicht over de Veluwe en de IJsselvallei. Hierdoor kan de band van het landgoed met de omgeving ruimtelijk worden ervaren. Voorbeeld van een uitkijktoren

18

Landhuis De Polberg Wapenveld - Schetsontwerpen Uitvaart- en Ceremoniecentrum © Architecten En En Eindhoven, Robbert Urlings 2014

Creëren betekenisvolle plek Door de bovengenoemde maatregelen gaat het plangebied op termijn functioneren als een overgangszone die cultuur en natuur, verleden en toekomst en vergankelijkheid en duurzaamheid met elkaar verbindt. Deze verbindende functie maakt het plangebied tot een ideale ervarings-, bezinnings-, leer- en herdenkingsplaats, waarin de natuurbegraafplaats en het columbarium de rol van stille getuigen vervullen en de uitkijktoren de wedergeboorte en nieuwe toekomst van deze betekenisvolle plek symboliseert. Begraven met beleid Op Natuurbegraafplaats De Polberg zal met beleid worden begraven. De begraafdichtheid, de begraafduur, het begraaftempo, de fasering en de wijze van begraven worden alle afgestemd op de kenmerken, waarden en eigenschappen van het terrein en op de omgeving en de wettelijke eisen. Conserverend ingrijpen Uitgangspunt bij de beoogde ontwikkeling is dat de benodigde ingrepen conserverend worden uitgevoerd. Dit betekent dat voor het realiseren van de noodzakelijke begraaffaciliteiten uitvaartcentrum, rouwcentrum, natuurbegraafplaats, columbarium, informatiecentrum, parkeervoorziening - gebruik wordt gemaakt van de aanwezige opstallen en aangesloten wordt bij de bestaande infrastructuur - met uitzondering van het servicepunt, zie hierna.

19

Uitvaart- en ceremoniecentrum Het exterieur en interieur van het in Engelse landschapsstijl ontworpen landhuis zijn uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven. Het interieur heeft talrijke oorspronkelijke en waardevolle interieurelementen zoals parket- en tegelvloeren, stucplafonds, natuurstenen schouwen, balklagen, lambriseringen en wandkasten. Het landhuis is hierdoor zeer geschikt voor aan natuurbegraven gerelateerde functies en diverse vormen van (ceremoniële) viering10. De initiatiefnemers willen het landhuis ontwikkelen tot een algemeen uitvaartcentrum, dat tevens dienst doet als ceremonieel centrum (begane grond). Aan de achterzijde van het huis wordt een glazen serre geplaatst van plusminus 200 m2, waardoor de oorspronkelijke indeling van het huis maximaal wordt ontzien. De bovenverdieping van het huis wordt ingericht als kantoorruimte 11 en voor huisvesting van personeel. Voor de beoogde ontwikkeling moet de bestaande enkelbestemming Wonen – landhuis worden uitgebreid, waarbij rekening wordt gehouden met de bouwaanduiding Karakteristiek en de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting. De ceremoniële functie beperkt zich tot vieringen met een ritueel karakter, die passen binnen de entourage en verenigbaar zijn met de hoofdbestemming van het landgoed. Horeca en het vieren van ‘bruiloften en partijen’ zijn uitdrukkelijk uitgesloten 11 Voor bijvoorbeeld ondernemers uit de uitvaartbranche 10

Huize De Polberg – Zij- en achteraanzicht

Rouwcentrum met overnachtingsmogelijkheid Door zijn ligging in de directe nabijheid van het landhuis is het koetshuis met dubbele garage bij uitstek geschikt voor diverse aan uitvaartverzorging gerelateerde functies. De initiatiefnemers willen het object ontwikkelen tot een rouwcentrum met één of twee rouwkamers, een ruimte voor de laatste verzorging en een koelruimte. De verdieping krijgt een functie als overnachtingsmogelijkheid voor nabestaanden of als dienstwoning. Hiervoor moet de huidige enkelbestemming Wonen worden uitgebreid, waarbij rekening wordt gehouden met de bouwaanduiding Karakteristiek en de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting.

Landgoed De Polberg – Pad naar Servicepunt

20

Columbarium12 De ommuurde moestuin, die uit 1901 stamt, is opgedeeld in vier compartimenten met in het midden een waterput. Rond de waterput staan nog steeds de bijzondere buxusbollen van groot formaat. Door zijn ligging en besloten karakter is deze 'stiltetuin' zeer geschikt voor speciale gelegenheden en bijeenkomsten met een intiem en persoonlijk karakter. De initiatiefnemers willen deze tuin ontwikkelen tot een columbarium met gedenkmogelijkheid. Rekening houdend met de afmetingen van de muur (totaal 200 meter lang en 2,5 meter hoog) en uitgaande van vier urnenlagen met een nis breedte van 50 centimeter per urn, kan dit columbarium ruimte bieden aan plusminus 1500 urnen. Het columbarium wordt overdekt met een galerij zodat bezoekers ook bij slecht in alle rust kunnen gedenken. Voor het ontwerp wordt de bestaande indeling als uitgangspunt genomen en wordt aangesloten bij de stijl en uitstraling van de omgeving. Informatiecentrum landgoed De Polberg Door zijn ligging naast de bezoekersingang aan de Groteweg is de boswachterswoning bij uitstek geschikt als informatiecentrum over De Polberg. 13 De initiatiefnemers willen deze functie combineren met die van dienstwoning voor het onderhoudspersoneel. Hiervoor moet de huidige enkelbestemming Wonen worden uitgebreid, waarbij rekening wordt gehouden met de bouwaanduiding Karakteristiek en de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting. Servicepunt natuurbegraafplaats Met het oog op het onderhoud en de exploitatie van het natuurbegraafplaats is een klein servicepunt op het natuurbegraafterrein gewenst. Naast een opslagruimte voor onderhoudsmaterieel zal het gebouwtje tevens een ontvangstruimte en twee toiletten bevatten. De ontvangstruimte wordt tevens gebruikt voor het opbergen van een eenvoudige administratie. Het is niet de bedoeling dat het servicepunt als kantoor wordt gebruikt. 12

Voorbeeld van een Servicepunt

13

Urnenmuur Informatie over het landgoed: cultuurgeschiedenis, natuuraspecten, wandelmogelijkheden et cetera

Met het realiseren van deze functies is een oppervlakte gemoeid van maximaal 50 m2. Het ontwerp van het gebouwtje wordt afgestemd op de omgeving. Het wordt opgetrokken uit natuurlijke materialen en er worden diervriendelijke voorzieningen in aangebracht, zoals een vleermuiskast. Het gebouwtje zal zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn. Het regenwater wordt afgevoerd via infiltratie in de omgeving. Er wordt gebruik gemaakt van vogelvriendelijke verlichting. De overgang tussen het gebouwtje en de omgeving wordt vloeiend en harmonisch ingericht. Ruimtelijke inpassing Aan de west- en noordkant van het plangebied wordt de verbinding met de omliggende natuur – het Zwolsche bos en Petrea - versterkt. Een grensmarkering kan hier achterwege blijven, omdat er een zandweg loopt, die de grens met de natuurbegraafplaats voldoende markeert. De oostgrens met de bebouwing van het Wapenvelderzand wordt afgeschermd door inheemse bomen, heesters en struiken aan te planten. Ontsluiting Voor de ontsluiting van Natuurbegraafplaats De Polberg wordt aangesloten bij de bestaande openbare infrastructuur. Aan de oostkant is dit de Groteweg, aan de noord en zuidkant het Wapenvelderzand respectievelijk de Wapenveldseweg. Met het oog op de privacy van de deelnemers aan de uitvaart worden de bezoekersstromen naar Natuurbegraafplaats De Polberg gescheiden. Deelnemers aan de uitvaart en bezoekers van het rouwcentrum maken gebruik van de zuidelijke ingang aan de Groteweg. Andere bezoekers en recreanten kunnen naar keuze gebruikmaken van de ingangen aan de Wapenveldseweg, het Wapenvelderzand en de noordelijk ingang aan de Groteweg. Dit komt ten goede aan de afwikkeling van het verkeer en voorkomt overlast voor de omgeving.

21

Parkeren In het verlengde van het scheiden en spreiden van de bezoekersstromen willen de initiatiefnemers twee eigen parkeervoorzieningen aanleggen op het landgoed: een voorziening voor 40 auto’s bij het landhuis/uitvaartcentrum/rouwcentrum voor de deelnemers aan de uitvaart en de bezoekers van het rouwcentrum; een voorziening voor 10 auto’s bij de boswachterswoning/het informatiecentrum aan de Groteweg voor andere bezoekers die met de auto komen en die geen gebruikmaken van de parkeervoorzieningen aan het Wapenvelderzand en de Wapenveldseweg.

Huize De Polberg – Achteruitzicht


22


3.4 Ruimtelijke randvoorwaarden Landgoed De Polberg wordt opengesteld voor bezoekers, recreanten en ander publiek, De op het landgoed aanwezige landschappelijke en natuurlijke waarden worden hersteld en versterkt, Het landgoed wordt landschappelijk en ecologisch aangesloten op de omliggende natuurgebieden, De op het landgoed aanwezige cultuurhistorische waarden worden hersteld en zichtbaar gemaakt, De historische uitkijktoren op de top van de dekzandrug wordt herbouwd, De op het landgoed aanwezige geomorfologische waarden worden beleefbaar gemaakt, Er komt een informatievoorziening voor bezoekers en recreanten, Er wordt een natuurvriendelijk en verantwoord begraafregime gehanteerd, Voor de ontwikkeling worden de bestaande infrastructuur en opstallen gebruikt (behoudens het servicepunt), De natuurbegraafplaats wordt zorgvuldig ingepast in de omgeving, Voor de ontsluiting van het landgoed wordt aangesloten bij de bestaande openbare infrastructuur, Voor het parkeren van bezoekers en recreanten wordt gebruik gemaakt van bestaande voorzieningen, Het landgoed wordt bejaagd volgens de richtlijnen van de WBE Noord Oost Veluwe.

4 Maatschappelijke meerwaarde 4.1 Ruimtelijke meerwaarde Landgoed De Polberg beschikt over een rijkdom aan natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische en aardkundige waarden. Deze rijkdom biedt uitgelezen kansen om ruimtelijke meerwaarde te creëren en het landgoed te ontwikkelen tot ‘betekenisvolle plek.’ Het initiatief voor een natuurbegraafplaats met aanverwante faciliteiten mobiliseert deze kansen door effectief gebruik te maken van de mogelijkheden die voorhanden zijn. Door ‘slim’ gebruik te maken van de aanwezige opstallen en aan te sluiten bij de bestaande infrastructuur en door de natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische en aardkundige mogelijkheden effectief uit te nutten, kan de potentie van het landgoed maximaal worden gerealiseerd. Door de publieke informatievoorziening en de uitkijktoren wordt het effect van dit zichtbaar maken verder versterkt. De winst aan gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde die hierdoor ontstaat, is zeer aanzienlijk.

Camping ‘De Koerberg’ Heerde

23

4.2 Nieuwe maatschappelijke voorziening Door de komst van een uitvaarten ceremoniecentrum, een rouwcentrum, een natuurbegraafplaats, een columbarium en aanverwante faciliteiten krijgt de gemeente Heerde er een aantal interessante maatschappelijke voorzieningen bij.

4.3 Economische meerwaarde De komst van een natuurbegraafplaats met aanverwante faciliteiten heeft een substantieel effect op de omzet van de lokale middenstand van de gemeente Heerde – zowel direct als indirect. Het initiatief leidt tot substantiële eenmalige werkzaamheden. Te denken valt aan de werkzaamheden die nodig zijn voor het landschappelijk inrichten van de natuurbegraafplaats en het columbarium, het aanleggen van de parkeerplaats, het herstellen van de opstallen, het verbouwen van het landhuis en het koetshuis, de bouw van een servicepunt en uitkijktoren, enzovoort. Daarnaast moeten in de aanloop naar de opening van de natuurbegraafplaats diverse publicitaire werkzaamheden worden verricht en moet er een website worden gebouwd. Voor alle genoemde werkzaamheden geldt dat zij zoveel mogelijk lokaal of regionaal worden aanbesteed.

Begraafplaats Kwartelweg Wapenveld

Vrijwilligers aan het werk

Naast een eenmalige impuls brengt de ontwikkeling structurele werkzaamheden met zich mee. Voor de exploitatie van de natuurbegraafplaats, het uitvaartcentrum et cetera en worden een directeur en een of twee vaste medewerkers aangetrokken. Hiermee zijn twee tot drie formatieplaatsen gemoeid. Tijdens de exploitatie moeten het terrein en de gebouwen worden onderhouden, moet er worden schoongemaakt, moet de website worden onderhouden, enzovoort. Ook hier geldt dat alle werkzaamheden zoveel mogelijk lokaal of regionaal worden aanbesteed. De bestedingen van de klanten en de bezoekers van de natuurbegraafplaats leiden eveneens tot een structurele economische impuls in de vorm van bestedingen rond het uitzoeken van een graf, de uitvaart en de grafbedekking. Natuurbegraven biedt interessante kansen voor de lokale duurzame economie. De mogelijkheid om naar eigen inzicht een houten kist, een lijkwade of een natuurlijk grafteken te laten ontwerpen levert opdrachten op voor lokale kunstenaars. Ten slotte zijn er de bestedingen van derden die een uitvaart bijwonen of een graf bezoeken, en van dagrecreanten en toeristen die bijvoorbeeld een kijkje willen nemen op de uitkijktoren. Samen vormen deze bestedingen een substantiële impuls voor de lokale campings, horeca, winkels, fietsenverhuur, zwembaden, wellness-centra, musea et cetera.

4.4 Impuls regionaal ondernemen

24

Een natuurvriendelijke fietsvoorziening

De komst van een natuurbegraafplaats, een uitvaarten ceremoniecentrum, een rouwcentrum en een columbarium betekent een evidente impuls voor de plaatselijke uitvaartbranche. Lokale ondernemers kunnen gebruikmaken van de aula en uitvaarten rouwfaciliteiten van De Polberg en kunnen het ‘product’’ natuurbegraven toevoegen aan hun dienstenpakket. Ze kunnen desgewenst kantoorruimte huren. Daarnaast kunnen allerlei gezamenlijke initiatieven worden ontplooid, zoals een halfjaarlijkse informatiemarkt, waar grafkisten, grafbedekkingen, lijkwades en andere natuurbegraafproducten worden gepresenteerd. Bovendien kan worden samengewerkt met andere lokale ondernemers. Aan (hout)kunstenaars kan worden gevraagd om kisten en grafmarkeringen te maken van hout dat afkomstig is van De Polberg. Producenten van regionale producten zoals kaas, honing, jam, fruit en fruitdranken kunnen worden uitgenodigd om deze te presenteren tijdens de informatiemarkt, et cetera. Een interessante manier om het initiatief maatschappelijk in te bedden is het betrekken van vrijwilligers bij de exploitatie van de natuurbegraafplaats en het landgoed. Het mes snijdt hier aan twee kanten. Enerzijds levert het inzetten van vrijwilligers een substantiële kostenbesparing op in de exploitatie. Anderzijds stimuleert het aanbieden van vrijwilligerswerk maatschappelijke participatie, welzijn en maatschappelijke samenhang. Werken op een landgoed is een duurzame en gezonde manier van dagbesteding - voor bijvoorbeeld vutters – die kan leiden tot nieuwe initiatieven en nieuwe sociale verbanden. De mogelijkheden om op De Polberg vrijwilligerswerk te doen, zijn vrijwel onbeperkt: werken in het bos, park of columbarium,

opstallen onderhouden, bezoekers opvangen en rondleiden, administratie doen – het kan in principe allemaal. Ten slotte kan Natuurbegraafplaats De Polberg ook maatschappelijke clubs en organisaties faciliteren, zoals de padvinderij, de imkersvereniging, scholen, knutselclubs (nestkastjes) en fotoclubs. Te denken valt hierbij aan educatieve evenementen zoals het herkennen van paddenstoelen, vogels kijken, wandelen in de natuur, dauwtrappen, reeën kijken, sterren kijken, spoorzoeken, met de jager op pad, et cetera.

4.5 Nieuwe recreatieve voorziening Het openstellen van landgoed De Polberg draagt substantieel bij aan de mogelijkheden van de inwoners van de gemeente Heerde om erop uit te gaan en te recreëren. Door het openstellen komt er 52 hectare natuur en cultuurhistorie vrij met een scala aan positieve mogelijkheden. Het initiatief draagt hiermee substantieel bij aan het voorzieningenniveau en de recreatiemogelijkheden van de gemeente Heerde.

4.6 Nieuwe educatieve voorziening

25

Een van de toegevoegde elementen op Natuurbegraafplaats De Polberg is een voorziening die de bezoekers en recreanten informeert over de geomorfologische, landschappelijke, natuurhistorische en cultuurhistorische geschiedenis van het landgoed. Deze voorziening versterkt de beleving van de aanwezige waarden en heeft een educatieve functie. Door het kennisnemen van informatie over de achtergronden van het gebied wordt de ervaring van de bezoeker geborgd. Ook de uitkijktoren heeft een educatieve functie, doordat het landgoed, de IJsselvallei en de Veluwe vanaf de uitkijktoren zichtbaar zijn. Meer in het algemeen leent De Polberg zich bij uitstek voor educatieve uitstapjes van de klas in het kader van de lessen biologie, geschiedenis of aardrijkskunde. Ook vormt een bezoek aan de natuurbegraafplaats voor de oudere jeugd een goede opstap naar een les over de eindigheid van het leven en het omgaan met de dood. De Polberg is ook een interessante stageplek voor studenten aan het mbo en hbo en leent zich zeker voor een stagedag en een schoolwerkstuk.

4.7 Verduurzaming samenleving De komst van een natuurbegraafplaats en bijbehorende faciliteiten op landgoed De Polberg draagt bij aan de verduurzaming van de gemeente Heerde, omdat natuurbegraven een natuurlijke aangelegenheid is, waarbij respect voor de natuur en natuurlijk begraven centraal staan. Bij de uitvaart en als grafbedekking worden uitsluitend duurzame materialen gebruikt, de laatste rustplaats van de overledene wordt niet verstoord, het natuurbegraafterrein wordt teruggegeven aan de natuur et cetera. De natuurbegraafplaats vervult hierdoor een Begraven in de natuur

voorbeeldfunctie. Dit komt ook tot uitdrukking in de vormgeving van het servicepunt, dat zelfvoorzienend is en evenals de uitkijktoren wordt opgetrokken uit natuurlijke materialen. Ook voor de bezinningsplekken op de natuurbegraafplaats en in het columbarium worden duurzame materialen gebruikt. Doordat op landgoed De Polberg gedurende 60 jaar begraven wordt, is het initiatief aantoonbaar houdbaar voor de langere termijn. Aan deze houdbaarheid draagt bij dat in de loop van de exploitatie maatschappelijke goodwill wordt opgebouwd en geld wordt gereserveerd om het natuurterrein passend te kunnen onderhouden wanneer het begraven stopt. De volhoudbaarheid van het initiatief reikt dus verder dan 60 jaar.

4.8 Nieuwe begraafcultuur De komst van een natuurbegraafplaats in de gemeente Heerde is een voorbode van een nieuwe begraafcultuur, die meer dan voorheen stilstaat bij de waarde van de natuur en het belang van natuurlijk begraven en bij uitstek geschikt is om de uitvaart op een zinvolle, persoonlijke wijze vorm te geven en op een persoonlijke manier afscheid te nemen van een dierbare. De mogelijkheden zijn vrijwel onbeperkt: van een eenvoudige ‘doe het zelf’ uitvaart tot het bijzetten van de overledene in een generatiegraf, waar familieleden bij elkaar kunnen komen om te rouwen en te herdenken. Door deze mogelijkheid om in de context van de natuur zelf inhoud en betekenis te geven aan sterven, afscheid en de dood, helpt natuurbegraven mensen bij het aanvaarden van hun verlies en het verwerken van hun verdriet. Hierdoor draagt natuurbegraven substantieel bij aan de geestelijke gezondheid en het welzijn van de Nederlandse bevolking.

26

4.9 Nieuwe mogelijkheid voor het vieren van levensmomenten Landgoed De Polberg wordt behalve een plaats om afscheid te nemen, te gedenken en te bezinnen ook een plek voor het (ceremonieel) vieren van belangrijke levensmomenten, zoals een huwelijksvoltrekking, een huwelijksdag, een pensionering et cetera. Zowel het landgoed (bij mooi weer kan de viering buiten plaatsvinden) als het landhuis zijn hiervoor bij uitstek geschikt. De ceremoniële functie beperkt zich tot vieringen met een ritueel karakter, die passen binnen de entourage en verenigbaar zijn met de hoofdbestemming van het landgoed. Horeca anders dan bijvoorbeeld een theehuis voor bezoekers van het park - die niet past binnen de entourage en activiteiten zoals het vieren van ‘bruiloften en partijen’ zijn derhalve uitdrukkelijk uitgesloten.

Koetshuis landgoed De Polberg – Rouwcentrum

4.10 Extra begraafcapaciteit De begraafplaats aan de Kwartelweg in Wapenveld kampt al geruime tijd met een capaciteitstekort. Om hierin te voorzien wilde de gemeente Heerde in eerste instantie een nieuwe begraafplaats aanleggen. Eind 2012 heeft de gemeenteraad hier echter van afgezien en in plaats hiervan door inbreiding ruimte gecreëerd voor 216 - 288 extra graven. De gemeente verwacht dat zij met deze extra capaciteit uit de voeten kan tot 2027. Daarna rijst er opnieuw een capaciteitsprobleem. Met de komst van een natuurbegraafplaats op De Polberg krijgt Wapenveld de beschikking over een alternatief voor traditioneel begraven. Ook komt er extra begraafcapaciteit bij. Hierdoor kan de aanleg van een nieuwe openbare begraafplaats naar alle waarschijnlijkheid worden uitgesteld.

4.11 Besparing exploitatiekosten begraafplaats Kwartelweg De begraafplaats aan de Kwartelweg in Wapenveld kampt al geruime tijd met een substantieel exploitatietekort. Door de exploitatie van de beide begraafplaatsen voor een deel te combineren kan mogelijk een kostenbesparing worden gerealiseerd. Een optie is om het onderhoud van de beide begraafplaatsen te combineren of gezamenlijk uit te besteden. Een bijkomend voordeel is dat de natuurbegraafplaats vlakbij de begraafplaats aan de Kwartelweg ligt.

27

4.12 Instandhouden landgoed De Polberg Een belangrijke meerwaarde van het initiatief is dat landgoed De Polberg met de inkomsten uit de natuurbegraafplaats in stand kan worden gehouden voor toekomstige generaties.

4.13 Versterken imago Heerde Het initiatief om een 'natuurbegraafplaats plus' te realiseren op landgoed De Polberg sluit aan bij het streven van de gemeente Heerde om de kwaliteit van de leefomgeving te bewaken en te bevorderen. Het initiatief draagt ertoe bij dat een cultuurhistorisch waardevol landgoed behouden blijft voor toekomstige generaties, het geeft de lokale en regionale economie een impuls en het brengt 52 hectare cultuur en natuur binnen het bereik van recreanten, toeristen en ander publiek. Vooral dit laatste draagt bij aan het imago van Heerde als Cittaslow-gemeente.

Landgoed De Polberg – Secret garden Jacobapark


28


5 Relevant beleid 5.1 Rijksbeleid 5.1.1 Structuurvisie De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) schetst hoe Nederland er in 2040 uit moet zien: concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig. De leefbaarheids- en veiligheidsambitie houdt in dat Nederland in 2040:

Landgoed De Polberg - Stookhut

Zijn inwoners een veilige en gezonde leefomgeving biedt, met een goede kwaliteit milieu in het stedelijke en het landelijke gebied, Dat Nederland blijvend beschermd is tegen extreme weersomstandigheden en mogelijke overstromingen als gevolg van de zeespiegelstijging en dat Nederland beschikt over voldoende zoetwater in droge perioden, dat Nederland een bepalende speler is in de internationale transitie naar duurzame mobiliteit, dat Nederland nog steeds beschikt over de huidige nationale, internationale en unieke cultuurhistorische waarden en een natuurnetwerk dat de flora- en faunasoorten in stand houdt. Voor een goede kwaliteit van het milieu moet de kwaliteit van bodem, water en lucht minimaal voldoen aan de nationale en internationale normen. Verder is er ruimte voor een nationaal netwerk van natuur dat onze flora- en faunasoorten voldoende leefgebieden en verplaatsingsmogelijkheden biedt en ze in staat stelt om te overleven en zich te ontwikkelen. Dit nationale netwerk van natuur is het geheel van de (herijkte) EHS en de Natura 2000-gebieden.

29

Landgoed De Polberg - Houtschuur

Om de leefbaarheids- en veiligheidsdoelstelling te bereiken zet het Rijk selectief in op dertien nationale belangen. Binnen deze belangendomeinen laat het Rijk meer over aan provincies en gemeenten maar blijft het wel eindverantwoordelijk en wil het resultaten boeken - ‘je gaat er over of niet’. Buiten deze dertien belangenterreinen hebben de decentrale overheden beleidsvrijheid. Dit geldt bijvoorbeeld voor het landschapsbeleid. De verantwoordelijkheid voor de afstemming tussen de verstedelijking en de groene ruimte op regionale schaal en de regionale sturing hierop laat het Rijk over aan de provincies, om meer mogelijkheden te creëren voor regionaal maatwerk. Hiermee is het landschapsbeleid op land niet langer een rijksverantwoordelijkheid. Landgoed De Polberg - Koeienstal

Om de dertien nationale belangen uit de SVIR juridisch te borgen heeft het Rijk twee regelstelsels in het leven geroepen. Het eerste is beleidsmatig, het tweede procesmatig: Het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (BARRO) geeft algemene regels voor het beschermen van de benoemde nationale ruimtelijke belangen. Een voorbeeld zijn de regels voor het begrenzen van de EHS en het vaststellen van de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS-gebieden door de provincies. Deze regels moeten activiteiten voorkomen, die per saldo leiden tot een significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS-gebieden of tot een significante vermindering van de oppervlakte van deze gebieden, of tot een significante aantasting van de samenhang tussen de EHS-gebieden, Het Besluit ruimtelijke ordening (BRO) geeft de juridische kaders voor de processen van ruimtelijke belangenafweging en besluitvorming door de verschillende overheden. De ladder voor duurzame verstedelijking en de proceseisen voor ontwikkelingen op het vlak van de waterhuishouding (watertoets), het milieu en het cultureel erfgoed zijn geborgd in het BRO. Toetsing van het initiatief Het initiatief voor een natuurbegraafplaats en aanverwante faciliteiten op landgoed De Polberg voorziet in een versterking van de geomorfologische, landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische waarden van het plangebied, door deze respectievelijk beleefbaar te maken, te verbinden, te versterken en zichtbaar te maken, e.e.a. binnen de geomorfologische, landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische context van het plangebied en de omgeving. De beoogde ontwikkeling sluit om deze reden goed aan bij de leefbaarheidsdoelstellingen van het Rijk, en met name bij de doelstellingen ten aanzien van cultuurhistorie, landschap en natuur.

30

5.1.2 Wet op de lijkbezorging De Wet op de lijkbezorging regelt de lijkbezorging in ruime zin, waaronder de locatiekeuze en het beheer van een bijzondere begraafplaats. De wet geeft aan dat een bijzondere begraafplaats kan worden aangelegd en in stand gehouden door een kerkgenootschap, een privaatrechtelijke rechtspersoon en een natuurlijk persoon. Burgemeester en wethouders van de gemeente waar de bijzondere begraafplaats ligt, moeten hiervoor toestemming geven en kunnen maatregelen voorschrijven om de grond geschikt te maken voor het gebruik als begraafplaats. De gemeenteraad is het bevoegde gezag voor het aanwijzen van de locatie. Er moet een register worden bijgehouden met de begraven lijken en een nauwkeurige aanduiding van de plaats waar deze begraven zijn. Toetsing van het initiatief Bij het ontwikkelen van een natuurbegraafplaats op landgoed De Polberg wordt rekening gehouden met de bepalingen uit de Wet op de lijkbezorging. Er wordt een register bijgehouden

Voorbeelden van een Columbarium

van de begraven stoffelijke overschotten. De lengte- en breedte coördinaten van de graflocatie worden vastgelegd in dit register. Op basis van deze gegevens kan met behulp van landmeetkunde de exacte locatie van het stoffelijke overschot worden vastgesteld.

5.1.3 Besluit op de lijkbezorging Het Besluit op de lijkbezorging (3 mei 1991) geeft onder andere regels voor de wijze van begraven, de inrichting van het graf en de afstand tussen de graven. Het stoffelijk overschot moet worden begraven in een kist of in een omhulsel dat is afgestemd op het doel van begraving. Als een kist wordt gebruikt, moet deze zijn vervaardigd van biologisch afbreekbaar materiaal, dat het doel van begraving niet belemmert. Handvatten en ornamenten die van buitenaf kunnen worden verwijderd zijn toegestaan, evenals verbindingselementen als lijm, spijkers, schroeven, nieten of klemmen. Tussen de graven moet minimaal 30 centimeter afstand bestaan. De bovenkant van de kist of het omhulsel moet minimaal 65 centimeter onder de grond liggen. Er mogen niet meer dan drie stoffelijke overschotten boven elkaar worden begraven, en tussen deze stoffelijke overschotten moet minstens 30 centimeter grond liggen. Het onderste graf moet minimaal 30 centimeter boven de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) liggen. De graven moeten minstens een meter van de erfafscheiding liggen.

31

Toetsing van het initiatief Bij natuurbegraven worden uitsluitend biologisch afbreekbare materialen gebruikt. Natuurbegraven is dus (nog) milieuvriendelijker dan het Besluit. Op Natuurbegraafplaats De Polberg komen de graven gemiddeld 3 meter van elkaar te liggen, dit is het tienvoudige van de afstand die het Besluit voorschrijft. Op Natuurbegraafplaats De Polberg wordt maximaal een laag diep begraven, behalve op de plaatsen waar gras of heide groeit. Hier wordt maximaal twee lagen diep begraven. De graven komen minimaal een meter van de erfafscheiding/erfgrens te liggen. Langs de oostgrens met het Wapenvelderzand komen de graven minimaal 30 meter van de erfgrens te liggen, hetgeen veel meer is dan het Besluit voorschrijft. De afstand tussen het onderste graf en de GHG bedraagt minimaal 105 centimeter in de plandelen met gras of heide en minimaal 185 centimeter in de rest van het plangebied. Dit is royaal meer dan het Besluit voorschrijft. De ontwikkeling voldoet dus ruimschoots aan de Wet en het Besluit.

5.1.4 Inspectierichtlijn lijkbezorging De Inspectierichtlijn lijkbezorging (3e herziene druk) geeft informatie en adviezen over de belangrijkste milieuhygiënische aspecten van de lijkbezorging. Doel van de richtlijn is het beantwoorden van de meest gestelde vragen over lijkbezorging en bijdragen aan het voorkomen van milieuhygiënische problemen. Met het oog hierop geeft de richtlijn adviezen voor het tegengaan van bodem- en grondwaterverontreiniging, onvolledige lijkvertering en hinder. Volgens de richtlijn is zand- of zavelgrond het meest geschikt om te begraven. In de Moestuin landgoed De Polberg – Columbarium

regel moet de afwatering van een (normale) begraafplaats milieuhygiënisch kritisch worden bezien, evenals de mogelijkheid om maatregelen te nemen die voorkomen dat het water terechtkomt in het grond- of oppervlaktewater. De afstand tussen een (normale) begraafplaats en de dichtstbijzijnde woning dient bij voorkeur 20 tot 30 meter te bedragen en de privacy op de begraafplaats moet worden gewaarborgd. Ten slotte moet geluidshinder voor de nabije omgeving worden voorkomen en moeten zo nodig maatregelen worden getroffen tegen het toenemen van het verkeer.

Landgoed De Polberg - Beukenlaan Jacobapark

32

Toetsing van het initiatief De bodem van natuurbegraafplaats De Polberg heeft een hoog gehalte aan zand en is in dit opzicht bij uitstek geschikt om milieuhygiënisch verantwoord in te begraven. Bij natuurbegraven worden natuurlijke, biologisch afbreekbare materialen gebruikt voor de kist en de lijkwade, hetgeen een goede luchtcirculatie en een adequate vertering bevordert. Op Natuurbegraafplaats De Polberg wordt over het algemeen een laag diep begraven, hetgeen eveneens bevorderlijk is voor het verteringsproces. Om iedere kans op verontreiniging uit te sluiten wordt voor de opening van de natuurbegraafplaats een nulmeting verricht naar de kwaliteit van het grondwater en wordt de grondwaterkwaliteit gemonitord tijdens de exploitatie van de natuurbegraafplaats. De ceremonies die plaatsvinden op Natuurbegraafplaats De Polberg zijn sober en ingetogen en vinden plaats op een gemiddelde afstand van 300 meter van de plangrens. De grens met het Wapenvelderzand wordt afgeschermd met inheemse vegetatie. Binnen 30 meter van deze grens wordt niet begraven. Gelet hierop moet uitgesloten worden geacht dat bewoners van het Wapenvelderzand en bezoekers van de natuurbegraafplaats hinder ondervinden van elkaar.

5.1.5 Verdrag van Valletta en de Wet op de archeologische monumentenzorg De bescherming van het archeologische erfgoed in de bodem en de inbedding ervan in de ruimtelijke ontwikkeling is onderwerp van het Europese Verdrag van Valletta (Malta). In 1992 ondertekenden twintig Europese staten, waaronder Nederland, dit verdrag. De belangrijkste uitgangspunten van dit verdrag zijn: Archeologische waarden dienen zoveel mogelijk (in situ) in de bodem bewaard te blijven en beheersmaatregelen moeten genomen worden om dit te bewerkstelligen, Vroeg in de ruimtelijke ordening dient al rekening gehouden te worden met archeologie, Bodemverstoorders betalen het archeologisch (voor)onderzoek wanneer behoudt in situ niet mogelijk is.

Landgoed De Polberg – Hoofdlaan Jacobapark

Het verdrag van Valletta is inmiddels opgenomen in de Monumentenwet. De toets aan het archeologiebeleid wordt verder uitgewerkt in paragraaf 6.4.

5.1.6 Boswet De Boswet (1961) heeft als doel de bestaande oppervlakte bos en houtopstanden in Nederland in stand te houden. Voordat een perceel bos dat onder de Boswet valt wordt gekapt, moet een kapmelding gedaan worden. Binnen één jaar na melding moet de kap worden uitgevoerd. De kapmelding dient voornamelijk ter registratie van de herplantplicht. Elke kap waaruit een herplantplicht voortvloeit moet worden gemeld. Dunningen en het afzetten van hakhout en grienden leiden doorgaans niet tot een herplantplicht. Die hoeven dan ook niet gemeld te worden. Kaalkap en groepenkap leiden doorgaans wel tot een herplantplicht. Die moeten gemeld worden. In principe dient bos dat wordt gekapt binnen drie jaar na de kap te worden herplant, ter plekke of op een andere locatie. De beplanting (de herplant) die nieuw wordt aangebracht moet kwalitatief en kwantitatief in een redelijke verhouding staan tot de gekapte houtopstand. Voordat begonnen wordt met het omvormen en grootschalig beheren van het natuurbegraafterrein van het plangebied, wordt een kapmelding gedaan.

5.2 Provinciaal beleid 5.2.1 Omgevingsvisie Gelderland Algemeen De provincie Gelderland heeft twee hoofdoelen bij het realiseren van de gemeenschappelijke maatschappelijke opgaven. Deze hoofddoelen zijn: het scheppen van een duurzame economische structuur van Gelderland, het borgen van de kwaliteit en veiligheid van de Gelderse leefomgeving. Duurzame economische structuur Door het duurzaam versterken van de ruimtelijk-economische structuur van Gelderland wil de provincie de concurrentiekracht van de provincie vergroten. Het accent ligt op het - samen met partners - ‘beheren en het ontwikkelen van het bestaande.' Dit betekent: kansen bieden aan bestaande en nieuwe bedrijven, aantrekkelijk maken van vestiging in de stedelijke regio’s, goed bereikbaar maken van stedelijke gebieden en economische kerngebieden,

Verzoek tot planologische medewerking Natuurbegraafplaats De Polberg Maart 2015 In opdracht van Familie Stuyling de Lange -------------------------------------------------------Locatie Groteweg 23-25-27 Wapenveld, gemeente Heerde Contactadres Lodewijk Slippens Beukenhorst 7 5262 LG Vught --------------------------------------------------------

33

verbeteren van de ruimtelijke randvoorwaarden voor de provinciale (top)sectoren en kennisinfrastructuur, stimuleren van een gezonde vrijetijdseconomie en actieve cultuurbeleving, adequaat beheren van bestaande en nieuwe woongebieden, winkels, kantoren en bedrijventerreinen in de provincie. Kwaliteit en veiligheid leefomgeving Daarnaast wil de provincie de kwaliteit en veiligheid van de leefomgeving waarborgen en verder ontwikkelen door:

Belvoir-gebieden Gelderland

34

recht te doen aan de ruimtelijke, landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van de provinciale gebieden, te zorgen voor een compact en hoogwaardig stelsel van natuurgebieden, de kwaliteit van het landschap te behouden en te versterken, te zorgen voor een robuust en toekomstbestendig water- en bodemsysteem, te zorgen voor een gezonde en veilige leefomgeving, te zorgen voor een gezonde vrijetijdseconomie waarin cultuur, natuur en landschap bereikbaar, toegankelijk en beleefbaar zijn. Aanpak De Omgevingsvisie beschrijft op hoofdlijnen hoe de provincie de bovenstaande ambities gaat aanpakken. De aanpak wordt uitgewerkt in provinciale uitvoeringsprogramma's en vormgegeven met de diverse partners van de provincie. De Omgevingsvisie is dus een 'plan' dat richting geeft en ruimte biedt, geen plan met exacte antwoorden. Dit is typisch voor uitnodigingsplanologie.

Nationale landschappen in Gelderland

Bij het maken van de Omgevingsvisie kwamen vier majeure opgaven naar voren. Deze opgaven spelen in specifieke regio's maar zijn van belang voor heel Gelderland en moeten hierom multisectoraal en integraal worden aangepakt. Eén van deze majeure opgaven is de Veluwe. De uitdaging voor de provincie is om de natuurlijke kwaliteit van dit gebied te versterken en hier economisch voordeel mee te behalen.

5.2.2 Omgevingsverordening Bij het realiseren van de hoofddoelstellingen en ambities van de Omgevingsvisie neemt de provincie bepaalde regels in acht. Deze regels zijn vastgelegd in de Omgevingsverordening. In de Omgevingsverordening zijn ook andere verordeningen ondergebracht. Hierdoor beschikt de provincie over een regelstelsel dat goed aansluit op de Omgevingsvisie.

Toetsing van het initiatief Het ontwikkelen van een natuurbegraafplaats en aanverwante faciliteiten op landgoed De Polberg sluit naar het oordeel van de initiatiefnemers goed aan op de provinciale ambities. Een natuurbegraafplaats speelt in op de behoefte aan een nieuwe duurzame begraafcultuur, waarin liefde voor de natuur, aandacht voor het milieu en persoonlijke rouwverwerking centraal staan. Behalve in het ontwikkelen van een natuurbegraafplaats voorziet het initiatief in een versterking van de natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische waarden van het plangebied en in nieuwe recreatieve en educatieve mogelijkheden voor het publiek. Mede hierdoor is de komst van een 'natuurbegraafplaats plus' op landgoed De Polberg een directe en indirecte impuls voor de lokale economie: campings, horeca, winkels, fietsenverhuur, zwembaden, wellness-centra, musea et cetera.

5.2.3 Nationaal Landschap Veluwe Kernkwaliteiten Landgoed De Polberg ligt in Nationaal Landschap Veluwe. Blijkens bijlage 5 van de Omgevingsverordening Gelderland bezit het Veluwemassief de volgende kernkwaliteiten: De groene long van Nederland, Stuwwal met grootschalige afwisseling van open heide, gesloten bos, uitgestrekt open stuifzand en vennen, agrarische enclaves, Rijk aan aardkundige kwaliteiten, Afwezigheid van oppervlaktewater met uitzondering van de vennen en enkele beken, Weinig bebouwing. Bebouwing beperkt zich tot o.a. 19e- en 20e-eeuwse landgoedbebouwing, Een ‘antropogene’ leegte van nu met een schatkamer van cultuurwaarden van toen, waaronder landgoederen, Rijke variatie aan cultuurhistorisch bepaalde soorten bos, waaronder rechtlijnig verkaveld productiebos en landgoedbossen uit de 19e en 20e eeuw naar de inzichten van de particuliere eigenaren met veelal over kleine oppervlakten parkachtige structuren met bebouwing, Rust, ruimte, donkerte.

35

Nationaal landschap Veluwe

Toetsing aan kernkwaliteiten Naar het oordeel van de initiatiefnemers draagt het initiatief voor een 'natuurbegraafplaats plus' op landgoed De Polberg in de voorgestelde vorm per saldo substantieel bij aan de genoemde kernkwaliteiten van Nationaal Landschap Veluwe.

Uitsnede Nationaal Landschap Veluwe - Plangebied

Toetsing aan ontwerpende benadering Bij ontwikkelingen die de kernkwaliteiten van het Nationale landschap raken, staat de provincie Gelderland een ontwerpende benadering voor. Dit houdt in dat vooraf wordt nagedacht over de locatie en de inrichting van het plangebied en dat de ruimtelijke ingrepen worden afgestemd op de kenmerken van de omgeving. Naar het oordeel van de initiatiefnemers voldoet het planontwerp voor een ‘natuurbegraafplaats plus’ op De Polberg aan de criteria van een ontwerpende benadering:

Uitsnede Natura 2000 (Veluwe) - Plangebied

36

De beoogde ontwikkeling past uitstekend in de omgeving vanwege de gunstige ligging ten opzichte van het dorp Wapenveld (niet te ver en niet te dichtbij), de goede inbedding in de omringende natuur en het omringende landschap en de nabijheid van de gemeentelijke begraafplaats, Het plangebied vervult een overgangsfunctie tussen cultuur en natuur, verleden en toekomst, tijdelijkheid en duurzaamheid en leent zich bij uitstek voor bezinning en andere aan natuurbegraven gerelateerde functies, De functie van natuurbegraven staat te dienste van het versterken van de op het landgoed aanwezige landschappelijke, natuurlijke, cultuurhistorische en geomorfologische waarden, Het noordwestelijke heideveld wordt hersteld, uitgebreid en verbonden met de heide op Landgoed Petrea. Voor het ontwikkelen van de natuurbegraafplaats worden de bestaande infrastructuur en de op het landgoed aanwezige opstallen gebruikt (behoudens het servicepunt), Voor het ontsluiten van de natuurbegraafplaats en de aanpalende faciliteiten wordt aangesloten bij de bestaande openbare infrastructuur, Voor het parkeren van bezoekers en recreanten wordt gebruik gemaakt van bestaande voorzieningen.

5.2.4 Natura 2000 Gelderland is een groene provincie, met het grootste bos- en heidecomplex van NoordwestEuropa en negentien Natura 2000-gebieden binnen haar grenzen, die samen circa een derde uitmaken van het Nederlandse Natura 2000-areaal op land. Het Rijk heeft deze Natura 2000gebieden aangewezen op basis van de Natuurbeschermingswet. Doelstelling van de aanwijzing is het behoud en herstel van de specifieke natuurwaarden van deze gebieden. Het verbeteren van watercondities, verminderen van de belasting met stikstof en verbeteren van de onderlinge verbinding zijn de belangrijkste factoren die bepalen of Natura 2000-doelen gehaald kunnen worden. Landgoed De Polberg ligt in Natura 2000-gebied de Veluwe. De provincie Gelderland heeft voor dit gebied nog geen beleidsplan natuurbegraven vastgesteld. Om deze reden wordt bij het

ontwikkelen van de natuurbegraafplaats vooralsnog aangesloten bij de toetsingscriteria, kernkwaliteiten en ontwikkelingsdoelen van het Gelders Natuur Netwerk.

5.2.5 Gelders Natuur Netwerk (GNN) Toetsing aan de kernkwaliteiten Blijkens de provinciale atlas kernkwaliteiten ligt landgoed De Polberg in deelgebied Wezep Zwolsche Bos – gebiednummer 167. Voor dit deelgebied heeft de provincie Gelderland een aantal kernkwaliteiten benoemd. Naar het oordeel van de initiatiefnemers leidt het beoogde initiatief per saldo tot een substantiële verbetering van deze kernkwaliteiten: Herstel, versterking en verbetering van areaal, samenhang en kwaliteit van de op het plangebied aanwezige natuur-, bos- en landschapselementen door het omvormen en kleinen grootschalig beheren van de betreffende elementen, Toename van de uitwisselingsmogelijkheden voor planten en dieren tussen de verschillende leefgebieden in het plangebied door het verbinden van het plangebied met de omliggende natuur van Landgoed Petrea en het Zwolse Bos, Versterking van het areaal van de grote natuurlijke eenheden door het afstemmen van het areaal van het plangebied op het areaal van de omringende natuurgebieden Landgoed Petrea en het Zwolse Bos en door het herstel van inheemse vegetatie- en florasoorten, Verbetering van het verloop van natuurlijke processen in de grote eenheden door het verbinden, afstemmen en aansluiten van het plangebied op de omliggende natuurgebieden van Landgoed Petrea en het Zwolse Bos.

Gelders Natuur Netwerk - Deelgebieden

37

Toetsing aan ontwikkelingsdoelen Behalve kernkwaliteiten benoemt de provincie ook een aantal ontwikkelingsdoelen van deelgebied Wezep Zwolse Bos. Per ontwikkelingsdoel wordt hieronder toegelicht wat het verwachte effect is van de door de initiatiefnemers beoogde ontwikkeling: Meer dan de helft van het oude (productie)bos wordt omgevormd tot hoogwaardig natuurbos, De natuurlijke en ecologische uitwisseling tussen landgoed De Polberg en Landgoed Petrea en het Zwolse bos wordt versterkt, De droge heidevelden en de bijbehorende flora en vegetatie op landgoed De Polberg worden verbeterd en uitgebreid, Bij het omvormen van het natuurbegraafterrein worden uiteenlopende landschapstypes ontwikkeld, waarbij de oude laanstructuren van het historische wandelbos worden ingepast. Met name de aanplant van loofhout geeft vaart en richting aan de bosontwikkeling en biodiversiteit op het landgoed en is gunstig voor de ontwikkeling van reptielen en amfibieën,

Uitsnede deelgebied Wezep – Plangebied

In het Engelse landschapspark worden de laanstructuren hersteld en de kenmerkende oorspronkelijke exoten toegevoegd, waardoor de cultuurhistorische patronen en beheersvormen zichtbaar en beleefbaar worden, De ‘secret garden en moestuin worden weer 'tot leven' gebracht. Conclusie Het initiatief voor een 'natuurbegraafplaats op landgoed De Polberg leidt tot een substantiële verbetering van de kernkwaliteiten van het GNN. Bovendien wordt dankzij het initiatief een substantieel aantal provinciale ontwikkelingsdoelen gerealiseerd.

5.3 Gemeentelijk beleid Voormalig gemeentehuis gemeente Heerde

38

5.3.1 Toekomstvisie 2025 gemeente Heerde In de Toekomstvisie 2025 beschrijft de gemeente Heerde hoe zij omgaat met de toekomst en welke ontwikkelingsrichtingen zij voorstaat. Om de boogde ontwikkelingen vorm te geven heeft de gemeente acht toekomstthema’s benoemd: 1 Wonen, 2 Economie, 3 Eigen verantwoordelijkheid, 4 Landschap, natuur en ecologie, 5 Hoogwatergeul, 6 Water, 7 Cultuurhistorie en 8 Duurzaamheid. Uitgangspunt bij de ontwikkelingen is een lange termijn perspectief. In het kader van de beoogde ontwikkeling van een natuurbegraafplaats met faciliteiten zijn de volgende punten van belang: Recreatie en toerisme blijven belangrijke economische dragers in het Heerde van de toekomst. De gemeente wil de verblijfsrecreatie verder ontwikkelen door de recreatieve vraag passend te faciliteren, door uiteenlopende doelgroepen aan te spreken en door de diverse aanbieders te stimuleren om samen te werken en arrangementen te ontwikkelen, De gemeente wil aanbieders van geïntegreerde zorg, wellness en gezondheid stimuleren om samen te werken met aanbieders van sport, educatie, cultuur en om gezamenlijk initiatieven te ontwikkelen op het vlak van ‘gezond eten’, rust en ruimte. Dit bevordert de lokale economie en het welzijn van de inwoners van de gemeente Heerde, De gemeente wil voorkomen dat het specifieke cultuurlandschap van Heerde verdwijnt en dat de groene natuurlijke ruimte versnippert en fragmenteert, omdat openheid en toegankelijkheid van de natuur en het cultuurlandschap belangrijke voorwaarden zijn om te recreëren en lokale initiatieven en werkgelegenheid stimuleren. Verder wil de gemeente de herkenbaarheid van de verschillende landschapstypen vergroten, De gemeente wil de cultuurhistorische waarden en kenmerken van Heerde voor de toekomst behouden en versterken, omdat deze bepalend zijn voor de authenticiteit en culturele identiteit van de gemeente Heerde,

Om letterlijk en figuurlijk groener te worden wil de gemeente spaarzaam omgaan met materialen en ruimte, hergebruik en kleine kringlopen stimuleren en slimme (decentrale) systemen ontwikkelen. De bovengenoemde thema’s zijn uitgewerkt in drie ‘zones.’ De thema’s krijgen in deze zones hun ‘beslag’. Deze zones zijn: Natuurlijkheid. De Veluwe met haar bos en heidegebieden. Rust, ruimte en beleving van natuur, ecologische kwaliteit en biodiversiteit zijn op extensieve wijze gekoppeld aan natuur- en cultuureducatie, Nieuwe zakelijkheid en gezondheid. De economische zone tussen Heerde en Wapenveld en de gebieden ten noorden en zuiden hiervan. Dragende krachten zijn Wellness-leisure als mengeling van welbevinden, persoonlijke verzorging, ontspanning, onthaasting, gezondheid, sport en bewegen. Geen grootschalige bedrijven, maar een infrastructuur van ketens en samenwerking tussen wellness, leisurecentra, landgoederen, zorg en welzijn, onderwijs en sport, Cultuur, natuur en voedselproductie. Het karakter van de gemeente Heerde wordt voor een groot deel bepaald door de landschappelijke, natuurlijke en culturele waarden. Samen met het woonklimaat, ruimtelijke rust en variëteit en een goede ontsluiting zorgen deze waarden ook in de toekomst voor een goed vestigingsklimaat voor wonen, werken en recreatie. Conclusie De beoogde ontwikkeling sluit aan bij de door de gemeenten benoemde toekomstthema’s: het stimuleren van recreatie, toerisme en educatie, het ontplooien van gezonde initiatieven, het stimuleren van welzijn en de lokale economie, het behouden van het cultuurlandschap en de cultuurhistorische waarden en het streven naar een groene en duurzame leefomgeving. De beoogde ontwikkeling ligt in Zone 2 en sluit aan bij kenmerken van nieuwe zakelijkheid en gezondheid: het stimuleren van kleinschalige ontwikkelingen op het vlak van ontspanning, onthaasting, gezondheid en bewegen. De beoogde ontwikkeling sluit aan bij de kenmerken van Zone 1 Natuurlijkheid: het bevorderen van rust, ruimte en beleving van natuur, van de ecologische kwaliteit en biodiversiteit en het op extensieve wijze koppelen van deze waarden aan natuur- en cultuureducatie.

5.3.2 Structuurvisie gemeente Heerde Naast de waarden natuur, rust en ruimte acht de gemeente Heerde de in de gemeente aanwezige cultuurhistorische waarden van groot belang voor de ruimtelijke kwaliteit en aantrekkelijkheid. De gemeentelijke cultuurhistorie omvat de ontstaansgeschiedenis van het gebied en het landschap, de historische gebouwen en monumenten in de gemeente en de

Uitsnede Bestemmingsplan Buitengebied West van de gemeente Heerde met de diverse bestemmingen, bouwaanduidingen en gebiedsaanduidingen

39

gebruiken en gewoontes van de inwoners van het gebied. Om een aantrekkelijk leef-, woon- en werkklimaat te behouden, met voldoende mogelijkheden om te recreëren, vindt de gemeente het van belang dat de cultuurhistorische waarden in de gemeente worden beschermd en zo mogelijk versterkt. De geschiedenis van het gebied en de inwoners moet zichtbaar blijven en zo nodig zichtbaar worden gemaakt. Routes, gebouwen, landschappen en inwoners moeten een (samenhangende) geschiedenis vertellen. Van belang is daarom dat cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en terreinen een passende economische of maatschappelijke functie krijgen zodat ze voor de toekomst worden behouden. Bij voorkeur worden deze gebouwen en terreinen dan ook opengesteld voor het publiek. Volgens de initiatiefnemers sluit het initiatief voor een natuurbegraafplaats op landgoed De Polberg goed aan bij de doelstellingen van de Structuurvisie omdat het initiatief met name de cultuurhistorische waarden van het plangebied herstelt en zichtbaar maakt. Meer in het algemeen maakt het initiatief een stukje cultuurhistorie zichtbaar dat typerend is voor de streek – de ontwikkeling van landgoederen tussen 1850 en 1900 - en draagt het ertoe bij dat de tastbare bewijzen van deze ontwikkeling toegankelijk worden en bewaard blijven voor toekomstige generaties. Doordat het plangebied wordt opengesteld krijgt de gemeenschap er een aantrekkelijke voorziening bij en wordt de leefbaarheid van de gemeente Heerde vergroot.

40

5.3.3 Uitvoeringsparagraaf Heerde 3.0 In de Uitvoeringsparagraaf 3.0 geeft de gemeente Heerde aan hoe zij de Structuurvisie 2025 gaat vormgeven in de beleidsperiode periode tot 1 januari 2016. Centraal staat hierin de zogenaamde uitnodigingsplanologie. Meer dan voorheen gaat de gemeente maatschappelijke partijen en burgers uitnodigen om initiatieven te ontplooien die in maatschappelijk opzicht van betekenis kunnen zijn. Sleutelwoorden in de nieuwe aanpak zijn: kansen zien en creëren, uitdagen, enthousiasmeren, partijen bij elkaar brengen, verbinden en faciliteren. Doel is om in goed overleg en in nauwe samenwerking met de initiatiefnemers projecten te realiseren met een substantiële meerwaarde voor de maatschappij: ruimtelijke meerwaarde, sociaal maatschappelijke meerwaarde, economische meerwaarde, recreatieve meerwaarde, duurzame meerwaarde enzovoort. Het accent van de besluitvorming verschuift van formele toetsing aan regels en regelgeving – hetgeen soms belemmerend werkt - naar inhoudelijke beoordeling op maatschappelijke merites. Het zwaartepunt van het ontwikkelingsproces komt te liggen voor het traject van de formele besluitvorming. De formele besluitvorming wordt het sluitstuk van de afspraken die in het voortraject zijn gemaakt. De initiatiefnemers constateren dat de gemeente Heerde actief betrokken is bij de ontwikkeling van een natuurbegraafplaats en aanverwante faciliteiten op landgoed De Polberg. Zij ervaren deze betrokkenheid als bijzondere steunend en spreken hun waardering uit voor de

Landgoed De Polberg – Vista’s Jacobapark

constructieve wijze waarop de gemeente meedenkt en meewerkt aan de ontwikkeling van het initiatief.

5.3.4 LOP 2009 Het initiatief beantwoordt volgens de initiatiefnemers aan de landschapsdoelstellingen van het Landschapsontwikkelingsplan van Veluwe tot IJssel (LOP) van 2009. Voor het plangebied geldt het beleid ‘droge bos en heideontginningen.’ Dit beleid houdt in dat de natuurdoelstellingen van het Rijk en de provincie worden ondersteund, dat in aanvulling op de natuurdoelstellingen ook de cultuurhistorische kenmerken van het gebied zichtbaar worden gemaakt en dat op strategische plaatsen de droge bosontginningen behouden moeten blijven door behoud van ontginningsbossen en plantagebossen. Het initiatief leidt ertoe dat de natuurdoelstellingen van het Rijk en de provincie worden gerealiseerd en dat de cultuurhistorische waarden van het terrein worden hersteld en zichtbaar gemaakt. Behoud van ontginningsbossen en plantagebossen is op het plangebied niet aan de orde, omdat het herstel en versterken van de natuur- en landschappelijke waarden prevaleert.

5.3.5 Bestemmingsplan Heerde

41

In het Bestemmingsplan Buitengebied West van de gemeente Heerde heeft het plangebied de enkelbestemming Natuur en de dubbelbestemming Waarde - Archeologische verwachting, behalve de delen waar de opstallen staan. Deze delen hebben de enkelbestemming Wonen, de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting, de bouwaanduiding Karakteristiek en de gebiedsaanduiding Other – ehs-natuur. Om een natuurbegraafplaats en aanverwante begraaffaciliteiten te kunnen ontwikkelen en exploiteren moet aan het westelijke deel van het plangebied tevens de bestemming ‘Natuurbegraafplaats’ worden toegekend en moeten de bestemmingen van de diverse opstallen worden aangepast of uitgebreid. De moestuin moet als columbarium worden bestemd. Onderhavig verzoek strekt ertoe om hiervoor medewerking te verkrijgen van de gemeente Heerde.

5.3.6 Monumentenverordening Bij schrijven van 19 april 2013 heeft het college van B&W van de gemeente Heerde de initiatiefnemers bericht dat zij voornemens is om landgoed De Polberg aan te wijzen tot gemeentelijk monument. Op grond van artikel 4 van de Gemeentelijke Monumentenverordening 2011 brengt deze kennisgeving onder andere mee dat landgoed De Polberg met ingang van 19 april 2013 tot het moment dat de aanwijzing en registratie als bedoeld in artikel 7 van de Gemeentelijke Monumentenverordening 2011 plaatsvindt dan wel vaststaat dat het monument niet wordt geregistreerd, niet mag worden afgebroken, verstoord, Landgoed De Polberg – Lanen Jacobapark


42


verplaatst of gewijzigd zonder gemeentelijke monumentenvergunning en evenmin zodanig mag worden hersteld of gebruikt dat het monument wordt ontsierd of in gevaar gebracht. Gelet hierop zullen de initiatiefnemers wanneer hiervoor aanleiding bestaat tijdig een monumentenvergunning aanvragen bij de gemeente Heerde.

6 Ruimtelijke uitvoerbaarheid 6.1 Water 6.1.1 Grondwaterstand Actuele grondwaterstand Uit de provinciale atlas Gelderland blijkt dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) op het natuurbegraafterrein varieert van 3 meter aan de oostzijde tot 10 meter aan de noordwestelijke punt. De gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) varieert van 3 tot 11 meter aan de noordwestelijke punt. De gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (GVG) varieert van 3 tot 11 meter. De isohypsen van de GVG bedragen 3,5 aan het oostzijde van het plangebied en 6,5 meter aan de westzijde. Grondwaterstand en klimaatverandering Door het veranderen van ons klimaat neemt de hoeveelheid neerslag de komende decennia naar verwachting toe. Als gevolg hiervan zal de grondwaterstand in de toekomst stijgen, zowel structureel als in de vorm van niet trendmatige langjarige schommelingen. Dit vergroot de kans op wateroverlast in gebieden met een hoge grondwaterstand, de zogenaamde grondwaterfluctuatiezonegebieden. Op de provinciale atlas Gelderland zijn deze risicogebieden in kaart gebracht. Het natuurbegraafterrein valt buiten de grondwaterfluctuatiezone. De rest van het plangebied ligt in de overgangszone van het grondwaterfluctuatiezonegebied. De Watertoets van 8 februari 2015 bevestigt de provinciale gegevens over het natuurbegraafterrein en het columbarium. Voor de rest van het plangebied wordt een aanvullende watertoets verricht.

Grondwaterlijnen

43

Gebieden met hoge grondwaterstand

6.1.2 Waterbeheer Waterschap Vallei en Veluwe Het plangebied ligt in het beheersgebied van Waterschap Vallei en Veluwe. Dit waterschap heeft haar beleidsdoelstellingen voor het waterbeheer uitgewerkt in haar lange termijnvisie ‘Toekomstbeelden’ van april 2014. Het waterschap ziet de zorg voor het oppervlaktewater, grondwater, drinkwater en afvalwater als een gemeenschappelijke taak en verantwoordelijkheid van verschillende partijen. Daarom wil het waterschap de waterhuishouding de komende jaren gezamenlijk en integraal aanpakken als één systeem. Het waterschap verwacht hiervan een verdere optimalisering van de waterkwaliteit. Daarnaast wil het waterschap de komende jaren blijven investeren in het beheer van het landelijk gebied en participeren in nieuwe Grondwaterfluctuatiezone

ontwikkelingen. Het waterschap stelt geen bijzondere eisen aan het waterbeheer in het plangebied. Het plan voor een 'natuurbegraafplaats plus' op landgoed De Polberg wordt vooraf ter goedkeuring voorgelegd aan het Waterschap. Provinciale milieuverordening Op grond van artikel 1.2 Wet Milieubeheer moeten Provinciale Staten regels stellen die de kwaliteit garanderen van het grondwater in grondwaterbeschermingsgebieden. In het kader van deze wettelijke taak hebben Provinciale Staten van Gelderland in artikel 3.1.1. lid 1 onder j van de Provinciale milieuverordening bepaald dat geen (natuur)begraafplaatsen mogen worden opgericht in grondwaterbeschermingsgebieden. Raadpleging van de provinciale atlas wijst uit dat het plangebied geen deel uitmaakt van een grondwaterbeschermingsgebied. Het ligt ook niet in een intrekgebied. Grondwaterbeschermingsgebieden

44

Kaart maaiveldhoogte

Natuurbeheerplan - Bodemreliëfkaart

Milieutechnische aspecten Blijkens het Alterra-rapport Terug naar de natuur (2009) is het niet aannemelijk dat er als gevolg van (traditioneel) begraven normoverschrijdende gehaltes aan schadelijke stoffen zullen ontstaan in het grondwater, ook niet wanneer de grafdichtheid van de betreffende begraafplaats 1500 per hectare bedraagt. Alterra baseert zich op een rapport van het RIVM, dat vijf (traditionele) begraafplaatsen onderzocht waar geen specifieke voorzorgsmaatregelen waren getroffen voor het milieu en waar jaarlijks 50 tot 750 begravingen plaatsvonden. Hierbij werden geen afwijkende gehaltes aangetroffen aan zware metalen, elementen, anionen en specifieke afbraakproducten. Omdat niet alle (microbiologische) aspecten van de lijkvertering voldoende bekend zijn, adviseert de Inspectierichtlijn lijkbezorging (3e herziene druk) om de afwatering van een begraafplaats milieuhygiënisch kritisch te blijven bezien. Milieuhygiënische aspecten Blijkens het Alterra-rapport Terug naar de natuur hangt de snelheid van het ontbindingsproces sterk samen met de aanwezigheid van zuurstof en het vochtgehalte van de omgeving. Als vuistregel geldt dat er voldoende zuurstof moet zijn en dat de omgeving niet te nat en niet te droog moet zijn. Als niet aan deze voorwaarden wordt voldaan, kan het lichaam verzepen of mummificeren. Begraven in grondwater dient dan ook te allen tijde te worden vermeden. In het verlengde hiervan bepaalt artikel 5 van het Besluit op de lijkbezorging (3 mei 1991) dat de bodem van een graf minimaal 30 centimeter moet liggen boven het niveau van de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG), dat er minimaal 30 centimeter grond moet zitten tussen de kisten en minimaal 65 centimeter boven de bovenste kist of het bovenste omhulsel. Uitgaande van een gemiddelde kisthoogte van 50 centimeter en in aanmerking nemend dat op Natuurbegraafplaats De Polberg maximaal in twee lagen wordt begraven, moet de GHG in het plangebied minimaal 225 centimeter onder het maaiveld liggen.

6.1.3 Conclusie De gemiddelde grondwaterstanden van het natuurbegraafterrein liggen ruimschoots onder de minimale grondwaterstand van artikel 5 van het Besluit. Hierbij zijn ook de gevolgen van de klimaatverandering betrokken. Het graven van een ringsloot om het natuurbegraafterrein is niet aan de orde vanwege de lage grondwaterstand. Overigens zijn de 'verteringsregels' van het Besluit geschreven met het oog op het hergebruik van graven, hetgeen bij natuurbegraven niet aan de orde is. Het overige deel van het plangebied ligt nagenoeg geheel in de overgangszone van het grondwaterfluctuatiegebied. In het hart van dit plandeel (tussen de beide vista’s) kunnen relatief hoge grondwaterstanden voorkomen. Naar het oordeel van de initiatiefnemers vormt dit gegeven geen beletsel voor het ontwikkelen van faciliteiten in de bestaande opstallen en evenmin voor de aanleg van een columbarium, omdat de urnen niet worden begraven maar bijgezet in een muur. Ook overigens staan wateraspecten niet in de weg aan de beoogde ontwikkeling. Het plangebied maakt geen deel uit van een grondwaterbeschermingsgebied en ligt niet in een intrekgebied. De afvalstoffen die vrijkomen bij de laatste verzorging en thanatopraxie worden niet afgevoerd via het riool. Met het oog op de Inspectierichtlijn wordt vóór de opening van de natuurbegraafplaats een nulmeting verricht naar de kwaliteit van het grondwater van het natuurbegraafterrein en wordt de grondwaterkwaliteit gemonitord tijdens de exploitatie. Naar aanleiding van de Watertoets van 8 december 2014 wordt nader overlegd met het Waterschap. Voor het plandeel buiten het natuurbegraafterrein en het columbarium wordt een aanvullende watertoets verricht.

Atlas Gelderland – Aardkundige waarden - Dekzandrug

45

6.2 Milieu 6.2.1 Bodem

Bodemkaart - Haarpodzolgronden

Samenstelling en kenmerken Het plangebied ligt op een oude stuwwal en glooiingen van smeltwaterafzettingen die bedekt zijn met een dekzandrug van grove witte zanden. De archeologische landschappenkaart van de gemeente Heerde geeft een indruk van de geomorfologie van het plangebied. Het bodemtype is haarpodzolgrond met een zeer diepe afwatering. Het plangebied ligt 10 tot 20 meter boven het NAP.

Atlas leefomgeving – Bodemverontreiniging en asbest

46


Historisch gebruik Het plangebied was oorspronkelijk begroeid met heide en werd waarschijnlijk gebruikt voor het weiden van schapen. Vanaf 1855 is het terrein ontgonnen en bebost om dienst te doen als wandelpark en wandelbos. Vanaf 1960 is het plangebied in gebruik geweest als productiebos. Op basis van het historische gebruik moet bodemverontreiniging van het plangebied uitgesloten worden geacht. Gegevens provincie De provinciale Kaart Bodemverontreiniging en de provinciale Kaart Asbestpunten bevatten geen aanwijzingen dat het plangebied verontreinigd is. Hetzelfde geldt voor de Bodematlas leefomgeving en www.bodemloket.nl. Toekomstig gebruik De initiatiefnemers zijn voornemens om het westelijke deel van landgoed De Polberg te gebruiken als natuurbegraafterrein. Blijkens het Alterra-rapport Terug naar de Natuur (2009) heeft het begraven van stoffelijke resten in natuurterreinen verwaarloosbare gevolgen voor de bodem. 14 Het aantal graven op natuurbegraafplaats De Polberg zal maximaal 400 per hectare bedragen. Dit aantal ligt ver beneden de aantallen die Alterra heeft onderzocht in haar eerdergenoemde rapport 15. Bij natuurbegraven worden uitsluitend materialen gebruikt die makkelijk afbreken en vergaan in de bodem. Zo zijn de veel gebruikte spaanplaatgrafkisten niet toegestaan. Ook de grafbedekking is afbreekbaar en wordt niet onderhouden of vervangen. De gevolgen van het inbrengen van andere stoffen in de bodem zijn hierdoor minimaal. Conclusie Er zijn geen aanwijzingen dat er op het plangebied bodemverontreinigende activiteiten hebben plaatsgevonden of dat de bodem van het plangebied is verontreinigd. Volgens de initiatiefnemers is het niet noodzakelijk om hiernaar nader onderzoek te doen. Vanwege de geringe effecten van natuurbegraven op de bodem en de geringe belasting van het natuurbegraafplaatsterrein is het volgens de initiatiefnemers niet nodig om milieutechnische voorzorgsmaatregelen te treffen. Gelet op de bodemkenmerken van het plangebied en de waarop wordt begraven is er evenmin aanleiding om milieuhygiënische maatregelen te treffen.

15 Volgens het Alterra-rapport leidt het delven van de graven wel tot een niet verwaarloosbare - fysieke verstoring van de natuur. Deze verstoring wordt besproken bij de toetsing van het initiatief aan de verschillende natuurwaarden 15 16 Uit het schema op pagina 38 van het rapport blijkt dat begraafdichtheden van 1000 graven per hectare niet leiden tot significante N- en P-waarden 14

47

Natuurbegraafplaats De Polberg – Ceremoniële plek

6.2.2 Milieuzonering Algemeen De ruimtelijke ordening en het milieubeleid hebben beide tot doel om een goede kwaliteit van het leefmilieu te handhaven en te bevorderen. Dit wordt onder andere bereikt door te zorgen voor voldoende ruimtelijke afstand tussen milieubelastende functies zoals bedrijven en milieugevoelige functies zoals wonen en recreëren. Deze zogenaamde milieuzonering heeft twee doelen:

Gevoelige objecten - Overzicht

het voorkomen of zoveel mogelijk beperken van hinder en gevaar bij woningen en andere gevoelige functies, het bieden van voldoende zekerheid aan bedrijven dat zij hun activiteiten duurzaam onder aanvaardbare voorwaarden kunnen uitoefenen. Handreiking VNG De brochure Bedrijven en milieuzonering van de VNG (2009) geeft een handreiking voor het verantwoord inpassen van bedrijfsactiviteiten in de omgeving. De handreiking geeft informatie over een aantal ruimtelijk relevante milieuaspecten (geur/stof/geluid/gevaar) van een scala aan bedrijfsactiviteiten. In deze handreiking worden bedrijven ingedeeld in verschillende categorieën, al naar gelang de mate van hinder en inpasbaarheid. Ook onderscheidt de handreiking verschillende gebiedstypen, zoals een rustige woonwijk, rustig buitengebied en gemengd gebied. Aan de hand van de categorie-indeling kan bepaald worden of en eventueel onder welke voorwaarden een bedrijfsactiviteit inpasbaar is in de omgeving.

48

Gevoelige objecten – Wapenvelderzand 1, 6, 7, 8, 9, 10

Situatie plangebied De omgeving van het plangebied kan worden gekenmerkt als rustig buitengebied. De natuurbegraafplaats is vergelijkbaar met een reguliere begraafplaats en kan daarom worden ingedeeld in categorie 1. Voor deze categorie moet de afstand tussen de grens van het plangebied en de dichtstbijzijnde gevel van een woning minimaal tien meter bedragen. Ten aanzien van de adressen Wapenvelderzand 9 en 10 en mogelijk ook ten aanzien van nummer 8 wordt niet voldaan aan deze eis. Conclusie Om deze reden wordt bij de inrichting van het plangebied langs de oostgrens met het Wapenvelderzand een activiteiten-vrije zone in acht genomen van 30 meter breed, waarbinnen niet wordt begraven - zie kaart hiernaast. Hiermee wordt ruimschoots tegemoetgekomen aan de door de brochure gewenste milieuzonering. Bovendien wordt de grens tussen het plangebied en het Wapenvelderzand van passende vegetatie voorzien.

Begraafvrije zone Wapenvelderzand

6.2.3 Geluid Wet geluidhinder De Wet geluidhinder beschermt mensen tegen (de gevolgen van) geluidshinder door onder andere autoverkeer. Om geluidoverlast van auto’s te voorkomen stelt de wet geluidzones vast voor de meeste typen wegen. Zo’n geluidszone is een aandachtsgebied aan weerszijden van de weg waarbinnen geluidhindernormen gelden. Deze normen moeten bewoners van woningen en geluidsgevoelige terreinen binnen de geluidszone beschermen tegen de gevolgen van geluidsoverlast. Inspectierichtlijn De Inspectierichtlijn lijkbezorging (3e herziene druk) adviseert om ‘de afstand tussen woningen en begraafplaatsen bij nieuwe situaties ten minste 20 à 30 meter te laten zijn’ onder andere om storende geluidsoverlast van buiten te voorkomen tijdens de begrafenis. Plangebied De Wet geluidshinder beschouwt een natuurbegraafplaats als Natuurbegraafplaats De Polberg niet als een geluidsgevoelig object. Bij de inpassing van het plangebied hoeft in zoverre geen rekening te worden gehouden met geluidsaspecten. Met het oog op het advies van de Inspectierichtlijn lijkbezorging zal langs de oostgrens met het Wapenvelderzand een begraafvrije zone worden aangehouden van 30 meter breed, gerekend vanaf de erfgrens – zie kaart op pagina 48.

Gevoelige objecten - Groteweg 17 - 19

49

Omgeving Aan de ‘binnenroutes’ naar het natuurbegraafterrein liggen diverse geluidsgevoelige objecten. Aan het Wapenvelderzand liggen de adressen Wapenvelderzand 1, 6 en 7. Aan de Wapenveldseweg liggen de adressen Groteweg 19-21 en Wapenveldseweg 1. De adressen Wapenvelderzand 7, 8, 9 en 10 en het adres Wapenveldseweg 1 grenzen aan het natuurbegraafterrein. Verkeer via route Wapenvelderzand Het Wapenvelderzand is een zandweg waar maximaal 30 kilometer per uur mag worden gereden. In de weg zijn drempels aangebracht 16. Het Wapenvelderzand wordt gebruikt door recreanten en toeristen die landgoed Petrea bezoeken en door de inwoners van het Wapenvelderzand. Als gevolg van het initiatief wordt het Wapenvelderzand in de toekomst ook gebruikt door bezoekers van de natuurbegraafplaats en door recreanten die landgoed De Polberg bezoeken. Voor een deel zijn dit dezelfde recreanten die nu via het Wapenvelderzand naar landgoed Petrea gaan. De initiatiefnemers verwachten dan ook geen substantiële toename 16

Telefonische informatie van de gemeente Heerde van 25 november 2014

Gevoelige objecten – Wapenveldseweg 1


50


van de verkeersintensiteit op het Wapenvelderzand. Omdat het Wapenvelderzand een geluidsarme weg is met een snelheidsbeperking zal de geluidtoename door de komst van de natuurbegraafplaats te verwaarlozen zijn. Verkeer via route Wapenveldseweg De Wapenveldseweg is een half verharde weg waar maximaal 60 kilometer per uur mag worden gereden. Aan de Wapenveldseweg liggen twee geluidgevoelige objecten: het woonhuis aan de Groteweg 19 -21 en het woonhuis aan het Wapenveldseweg 1. Op dit moment wordt de Wapenveldseweg gebruikt door recreanten en toeristen die het Zwolsche bos bezoeken en door de bewoners van het adres Wapenveldseweg 1. Als gevolg van het initiatief wordt de Wapenveldseweg in de toekomst ook gebruikt door bezoekers van de natuurbegraafplaats en door recreanten die landgoed De Polberg bezoeken. Voor een deel zijn dit dezelfde recreanten die nu via de Wapenveldseweg het Zwolsche bos bezoeken. De initiatiefnemers verwachten dan ook geen substantiële toename van de verkeersintensiteit op de Wapenveldseweg. Mede gelet op de ligging van de beide geluidsgevoelige objecten - aan de Groteweg en bij parkeerplaats P Veluwe pompstation – zullen de geluidseffecten van het initiatief voor de bewoners te verwaarlozen zijn. Conclusie De exploitatie van het natuurbegraafterrein en het openstellen van landgoed De Polberg hebben geen significante negatieve geluidseffecten op de geluidsgevoelige objecten aan het Wapenvelderzand en de Wapenveldseweg. Met het oog op het advies van de Inspectierichtlijn lijkbezorging (3e herziene druk) wordt langs de oostgrens van het plangebied met de bebouwing van het Wapenvelderzand een begraafvrije zone aangehouden van 30 meter breed, gerekend vanaf de erfgrens. Deze zone valt samen met de activiteitenvrije zone die in acht wordt genomen vanuit een oogpunt van milieuzonering. De erfgrens ter hoogte van deze zone wordt voorzien van passende vegetatie. Ook overigens staat het aspect geluid de ontwikkeling van Natuurbegraafplaats De Polberg niet in de weg.

6.2.4 Luchtkwaliteit CROW Op Natuurbegraafplaats De Polberg vinden naar verwachting gemiddeld vier uitvaarten/begrafenissen plaats per week. Per uitvaart/begrafenis verwachten de initiatiefnemers gemiddeld 40 auto’s. Deze verwachting is gebaseerd op de kengetallen van het CROW voor het aantal parkeerplaatsen dat nodig is voor een gemiddelde uitvaartplechtigheid: 26,6 tot 36,6 stuks per (deels) gelijktijdige uitvaartplechtigheid (CROW, 2012). Voor natuurbegraafplaatsen zijn geen specifieke kengetallen beschikbaar.

Handreiking luchtkwaliteit Blijkens de Handreiking luchtkwaliteit van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (geactualiseerde versie november 2013) ligt de NIBM-grens bij woningbouwprojecten op 1500 woningen met minimaal een ontsluitingsweg of bij 3000 woningen met minimaal twee ontsluitingswegen met gelijkmatige verkeersverdeling. Voor kantoorlocaties ligt de NIBM-grens bij 100.000 m2 bruto vloeroppervlak bij minimaal een ontsluitingsweg of bij 200.000 m2 bruto vloeroppervlak bij minimaal twee ontsluitingswegen met een gelijkmatige verkeersverdeling. Conclusie In het licht van deze grenswaarden kan redelijkerwijze worden aangenomen dat de ontwikkeling en exploitatie van een natuurbegraafplaats met uitvaartcentrum en rouwcentrum niet in betekenende mate zal bijdragen aan het verslechteren van de luchtkwaliteit. Om deze reden is het volgens de initiatiefnemers niet nodig om onderzoek te doen naar de gevolgen van het initiatief voor de luchtkwaliteit.

6.2.5 Geur Wet geurhinder Artikel 1 van de Wet geurhinder en veehouderij verstaat onder een geurgevoelig object een ‘gebouw bestemd voor en blijkens aard, indeling en inrichting geschikt om te worden gebruikt voor menselijk wonen of menselijk verblijf en die daarvoor permanent of een daarmee vergelijkbare wijze van gebruik, wordt gebruikt’.

51

Naar het oordeel van de initiatiefnemers voorziet het initiatief niet in het ontwikkelen van nieuwe geurgevoelige objecten. Evenmin kan worden gesteld dat het initiatief (hinderlijke) geureffecten heeft op de omgeving. Ook overigens zijn er geen geuraspecten die in de weg staan aan het initiatief. Natuurbegraafplaats De Polberg – Heideterrein

52

Kadastrale kaart met kabels en leidingen

6.2.6 Kabels en leidingen Klic-melding Om uitsluitsel te krijgen over de aanwezigheid van kabels en leidingen in het plangebied is op 7 februari 2015 een Klic-melding gedaan bij het Kadaster. Het ordernummer van het oriëntatieverzoek is 960614871/10. Naar aanleiding van deze Klic-melding hebben de initiatiefnemers informatie ontvangen van de diverse betrokken netbeheerders. Hieruit blijkt dat op één locatie binnen het natuurbegraafterrein mogelijk leidingen en kabels liggen17. Deze locatie wordt hieronder nader belicht. Wapenvelderzand In het noordoosten grenst het plangebied (perceelnummer A 973) aan de bebouwing van het Wapenvelderzand (perceelnummers A 1727, 3119, 3120 en 1729). Uit de kaart blijkt dat zich hier de volgende kabels en leidingen bevinden: Water Vitens KPN datatransport Riool vrij verval gemeente Heerde Laagspanning Liander Gas lage druk Liander

De kaartuitsnede hiernaast toont de ligging van de kabels en leidingen ten opzichte van de kadastrale grens van het plangebied met het Wapenvelderzand. Duidelijk is dat de kabels en leidingen zich uitsluitend op of vlakbij deze grens bevinden. Conclusie Uit het onderzoek bij het Kadaster blijkt dat er mogelijk kabels en leidingen aanwezig zijn in het natuurbegraafterrein. Deze liggen uitsluitend op of vlakbij de kadastrale grens van het plangebied met het Wapenvelderzand. Met het oog hierop wordt bij het ontwikkelen en exploiteren van het natuurbegraafterrein in deze zone een strook vrijgelaten van 1 meter gerekend vanaf de kadastrale grens. Deze zone valt samen met de begraafvrije zone op het kaartje op pagina 48.

Bij de ontwikkeling van het uitvaartcentrum, rouwcentrum en informatiecentrum en bij de aanleg van de parkeerplaatsen wordt rekening gehouden met de reguliere gas-, elektra, water- en data-aansluitingen van het Landhuis, Koetshuis en de Boswachterswoning 17

Kaartuitsnede Wapenvelderzand

53

54


6.3 Cultuurhistorie 6.3.1 Cultuurhistorische waarde Een belangrijk kenmerk van landgoed De Polberg is zijn cultuurhistorische waarde. Deze gaat terug tot de periode van 1850 -1900, waarin tussen Hattem en Heerde zes landgoederen zijn ontstaan, die samen de zogenaamde landgoederenzone vormen. Landgoed De Polberg is één van deze landgoederen en typisch voor de ontwikkelingen die destijds hebben plaatsgevonden. De cultuurhistorische waarde van het landgoed wordt in detail beschreven in de redengevende beschrijving.

6.3.2 Monumentenverordening

Natuurbegraafplaats De Polberg - Vierwindenkoepel

Bij schrijven van 19 april 2013 heeft het college van B&W van de gemeente Heerde de initiatiefnemers bericht dat zij voornemens is om landgoed De Polberg aan te wijzen tot gemeentelijk monument. Op grond van artikel 4 van de Gemeentelijke Monumentenverordening 2011 brengt deze kennisgeving onder andere mee dat landgoed De Polberg met ingang van 19 april 2013 tot het moment dat de aanwijzing en registratie als bedoeld in artikel 7 van de Gemeentelijke Monumentenverordening 2011 plaatsvindt dan wel vaststaat dat het monument niet wordt geregistreerd, niet mag worden afgebroken, verstoord, verplaatst of gewijzigd zonder gemeentelijke monumentenvergunning en evenmin zodanig mag worden hersteld of gebruikt dat het monument wordt ontsierd of in gevaar gebracht. Gelet hierop zullen de initiatiefnemers wanneer hiervoor aanleiding bestaat tijdig een monumentenvergunning aanvragen bij de gemeente Heerde.

55

6.3.3 Nota Belvoir 3 Gelderland Om optimaal te kunnen inspelen op de kansen die cultuurhistorie biedt voor de ruimtelijke omgeving, kiest de provincie Gelderland met de nota Belvoir 3 voor een gebiedsgericht en ontwikkelingsgericht beleid. Binnen dit beleid is er behalve aandacht voor het monument ook aandacht voor de omgeving van het monument. De focus van het beleid verschuift van conserveren naar ontwikkelen, omdat het herbestemming van monumenten cruciaal is voor het duurzaam in stand houden van monumenten. Doel van het beleid is het realiseren van betekenisvolle plekken en een duurzame leefomgeving. De nota benoemt tien cultuurhistorisch waardevolle gebieden, die speciale aandacht verdienen, de zogenaamde Belvoir-gebieden. In deze gebieden wil de provincie meerwaarde creëren door cultuurhistorische en natuurhistorische doelen met elkaar te integreren. Ook wil de provincie onderzoeken of aan gebieden met een stapeling van aardkundige, ecologische en cultuurhistorische kwaliteiten een Natuurbegraafplaats De Polberg – Refugio met vijvertje

bijzondere ‘belevings-status - ‘aarde met waarde’ - kan worden toegekend. Landgoed De Polberg ligt in Belvoir-gebied de Veluwe.

6.3.4 Structuurvisie Heerde 2025

Archeologische beleidskaart gemeente Heerde 2012

56

Naast de waarden natuur, rust en ruimte acht de gemeente Heerde de in de gemeente aanwezige cultuurhistorie waarden van groot belang voor de ruimtelijke kwaliteit en aantrekkelijkheid. De gemeentelijke cultuurhistorie omvat de ontstaansgeschiedenis van het gebied en het landschap, de historische gebouwen en monumenten in de gemeente en de gebruiken en gewoontes van de inwoners van het gebied. Om een aantrekkelijk leef-, woon- en werkklimaat te behouden, met voldoende mogelijkheden om te recreëren, is het van belang dat de cultuurhistorische waarden in de gemeente worden beschermd en versterkt. De geschiedenis van het gebied en de inwoners moet zichtbaar blijven en zo nodig zichtbaar worden gemaakt. Routes, gebouwen en landschappen moeten een (samenhangende) geschiedenis vertellen. Van belang is dat cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en terreinen een passende economische of maatschappelijke functie krijgen zodat ze voor de toekomst worden behouden. Bij voorkeur worden deze gebouwen en terreinen opengesteld voor het publiek.

6.3.5 Conclusie Het voorgenomen initiatief voorziet in het ontwikkelen van landgoed De Polberg tot een 'betekenisvolle plek' die voor het publiek wordt opengesteld. Dankzij de ontwikkeling kan landgoed De Polberg voor de toekomst worden behouden. Het initiatief past hierdoor geheel binnen het provinciale Belvoir-beleid. Doordat de op het landgoed aanwezige cultuurhistorische waarden - waaronder het landhuis en het Engelse landschapspark – worden hersteld en zichtbaar gemaakt past het initiatief tevens binnen het door de gemeente Heerde voorgestane cultuurhistorische beleid. Voor de benodigde ingrepen in het landgoed en de opstallen wordt tijdig een monumentenvergunning aangevraagd bij de gemeente Heerde.

6.4 Archeologie 6.4.1 Archeologische gegevens Op de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Heerde zijn aan het plangebied lage, middelhoge en hoge archeologische verwachtingswaarden toegekend. Om deze waarden te

beschermen stelt artikel 46 van het vigerende bestemmingsplan ‘Buitengebied West’ een archeologische vergunning verplicht in de volgende gevallen: Hoge verwachtingswaarde - bij een ruimtelijke ontwikkeling met een verstoringoppervlak groter dan 1.00 m2 en een diepte van meer dan 40 centimeter beneden het maaiveld, Middelhoge verwachtingswaarde: bij een ruimtelijke ontwikkeling met een verstoringoppervlak groter dan 1000 m2 en een diepte van meer dan 40 centimeter beneden het maaiveld, Lage verwachtingswaarde: bij een ruimtelijke ontwikkeling met een verstoringoppervlak groter dan 10.000 m2 en een diepte van meer dan 40 centimeter beneden het maaiveld. Het bestemmingsplan bepaalt verder dat de vergunning slechts kan worden verleend voor zover de archeologische waarden niet onevenredig worden aangetast. Dit moet blijken uit een rapport waarin de archeologische waarden van het plangebied in voldoende mate zijn vastgesteld. Als het rapport of de beschikbare informatie hiertoe aanleiding geeft, dient tevens archeologisch vervolgonderzoek plaats te vinden.

Stormschade 1972

6.4.2 Historische gegevens

57

Het plangebied is ontgonnen tussen 1855 en 1890 en hierbij diepgaand geroerd. Eerst werd de onderste grond tot een diepte van één meter naar boven gewerkt. Vervolgens kwam hier een laag ‘blauwe IJsselklei’ of ‘gele uiterwaardenklei’ overheen, vermengd met stalmest, Amsterdamse huismest of kunstmest. Na de ontginning is het plangebied bebost. Vanaf 1960 is op grote schaal productiebosbouw gepleegd op het plangebied en is meer dan de helft van het bestaande bos vervangen. Ook hierbij is de bodem van het plangebied op grote schaal geroerd. Deze verstoring is nog versterkt door de zware stormen waarmee Nederland in 1972, 1973 en 1976 te kampen kreeg. Als gevolg hiervan zijn grote delen van het plangebied ontworteld en werd aanzienlijke bodemschade aangericht.

6.4.3 Standpunt regioarcheoloog Volgens een informele mededeling van de regioarcheoloog - als bijlage bij dit verzoek gevoegd is er geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te doen wanneer de bodem van het plangebied diep is omgezet op de hiervoor beschreven wijze. Een klein booronderzoek kan hierover uitsluitsel geven.

6.4.4 Conclusie Het voorgaande resumerend wordt conform artikel 46 van het bestemmingsplan van de gemeente Heerde en het informele standpunt van de regioarcheoloog een klein archeologisch

Stormschade 2014

booronderzoek verricht wanneer planologische medewerking is verkregen van de gemeente Heerde. Indien dit vooronderzoek hiertoe aanleiding geeft wordt archeologisch vervolgonderzoek verricht. Het onderzoekstraject wordt afgestemd met de regioarcheoloog.

6.5 Landschap en natuur 6.5.1 Natuuringrepen

Natuurbegraafplaats De Polberg – Grondwal

Uitgangspunt bij de gewenste ontwikkeling is dat de benodigde ingrepen conserverend worden uitgevoerd voor wat betreft de cultuurhistorische waarden en dat voor het ontwikkelen van de natuurbegraafplaats en aanverwante faciliteiten de op landgoed De Polberg aanwezige opstallen en infrastructuur worden gebruikt. Dit neemt niet weg dat diverse ingrepen mogelijk negatieve effecten hebbenop de natuurlijke en landschappelijke waarden: Aanlegfase Omvormen van de natuur op het natuurbegraafterrein en grootschalig onderhoud Aanleg columbarium Herstel cultuurhistorische opstallen, paden en lanen, herbouw uitkijktoren Aanleg servicepunt en parkeervoorziening

58

Exploitatiefase Begraven Kleinschalig onderhoud natuur Onderhoud cultuurhistorische opstallen, paden en lanen Onderhoud servicepunt en parkeervoorzieningen Natuurbegraafplaats De Polberg – Toekomstbomen

Natuurbegraafplaats De Polberg – Historisch laantje

Liquidatiefase Verwijderen servicepunt en parkeervoorzieningen Herstel natuurwaarden tijdelijke laag: servicepunt en parkeervoorzieningen

59


6.5.2 Gebiedseigen ingrepen Het omvormen van het natuurbegraafterrein, het grootschalig onderhoud en het herstel van de uitkijktoren en de historische paden en lanen zijn noodzakelijk om het landgoed terug te brengen in zijn oorspronkelijke staat. Het zijn ‘gebiedseigen ingrepen’ ten dienste van de natuur en de cultuurhistorische waarden. Om deze reden passen deze ingrepen naar het oordeel van de initiatiefnemers binnen het door de provincie voorgestane ruimtelijke beleid. Dit geldt ook voor het kleinschalige natuuronderhoud en voor ander onderhoud dat noodzakelijk is om het landgoed in goede staat te houden.

6.5.3 Niet-gebiedseigen ingrepen Dit geldt echter niet zonder meer voor het aanleggen van een columbarium, een servicepunt en parkeervoorzieningen. Deze ingrepen zijn niet-gebiedseigen en hebben mogelijk significante negatieve effecten op de kernkwaliteit van de lokale natuur.

6.5.4 Columbarium18

60

In de definitieve aanwijzing tot Natura 2000-gebied (Veluwe) is de moestuin uitgesloten als te beschermen natuurgebied. Op grond hiervan is niet aannemelijk dat het aanleggen en exploiteren van een columbarium bezwaarlijk wordt geacht voor de natuur. Omdat in een columbarium niet wordt begraven maar bovengronds bijgezet, zijn ook feitelijk geen significante negatieve natuureffecten te verwachten.

6.5.5 Servicepunt19 Dankzij de zorgvuldige inpassing in de omgeving blijven de negatieve natuureffecten van de bouw van een servicepunt op landgoed De Polberg beperkt tot verlies aan natuuroppervlak. Dit verlies aan oppervlak bedraagt plusminus 50 m2. Dit verlies is significant en dient te worden gemitigeerd en/of gecompenseerd. De initiatiefnemers zijn bereid om dit natuurverlies te mitigeren door het servicepunt te voorzien van een vegetatiedak. Door deze maatregel kan de natuur zich blijven ontwikkelen boven het gebouw. Voor het geval de gemeente Heerde of de kwaliteitscommissie van de provincie Gelderland deze mitigatie onvoldoende acht, bieden de

Urnenmuur Het servicepunt bevat een opslagruimte voor onderhoudsmaterieel, een ontvangstruimte en twee toiletten. De ontvangstruimte wordt tevens gebruikt voor het opbergen van een eenvoudige administratie. Het is niet de bedoeling dat het servicepunt als kantoor wordt gebruikt. 18 19

Natuurbegraafplaats De Polberg – Exoten

initiatiefnemers aan om de resterende natuuroppervlakteverlies te compenseren door een gelijkwaardig perceeltje te ontwikkelen tot natuur – zie hierna onder Compensatie natuurverlies.

6.5.6 Parkeervoorzieningen Met het oog op de privacy willen de initiatiefnemers een gescheiden routering hanteren voor enerzijds de uitvaartstoet en de bezoekers van het rouwcentrum en anderzijds de bezoekers van de natuurbegraafplaats, het columbarium en het landgoed. Om de verkeersafwikkeling te bevorderen en verkeersoverlast te voorkomen worden de laatstgenoemde bezoekers bovendien gespreid over de ingangen aan het Wapenvelderzand, de Wapenveldseweg en de Groteweg. In het verlengde van de scheiding en spreiding van bezoekers willen de initiatiefnemers twee eigen parkeervoorzieningen aanleggen op het landgoed. Voor de deelnemers aan de uitvaart en de bezoekers van het rouwcentrum een voorziening voor 40 auto’s bij het landhuis/uitvaartcentrum/rouwcentrum. Voor de andere bezoekers een voorziening voor 10 auto’s bij de boswachterswoning/het informatiecentrum aan de Groteweg. Met deze voorzieningen is een oppervlaktegebruik gemoeid van 800 respectievelijk 200 m2. Beide voorzieningen worden half verhard aangelegd en ruimtelijk ingepast in de bestemmingsvlakken met de enkelbestemming Wonen, waarbij rekening wordt gehouden met de dubbelbestemming Waarde – Hoge archeologische verwachting. Hierdoor wordt maximaal aangesloten bij de bestaande bestemming en zijn er geen significante natuureffecten.

6.5.7 Compensatie natuurverlies Door het aanleggen van een servicepunt gaat een natuuroppervlakte verloren van 50 m2. Dit verlies wordt gemitigeerd door het servicepunt te voorzien van een vegetatiedak. Als de provincie deze mitigering onvoldoende acht, zullen de initiatiefnemers het resterende verlies compenseren door op het landgoed een terrein met een gelijke oppervlakte te ontwikkelen tot natuur. Dit perceeltje ligt bij voorkeur binnen het bestemmingsvlak met de enkelbestemming Wonen. Zij stellen voor om dit perceeltje in overleg met de gemeente Heerde te begrenzen.

6.5.8 Begraven Algemeen Natuurbegraven heeft minder gevolgen voor de natuur dan traditioneel begraven: Bij natuurbegraven wordt eenmalig begraven en er wordt niet geruimd, Op een natuurbegraafplaats wordt minder dicht begraven dan op een traditionele begraafplaats, Op een natuurbegraafplaats ligt het begraaftempo lager dan op een traditionele begraafplaats,

Uitsnede Bestemmingsplan Buitengebied West met de diverse bestemmingen, bouwen gebiedsaanduidingen

61

Bij een natuurbegraving wordt de toplaag apart gelegd en worden de onderlagen gescheiden, Bij natuurbegraven worden voor de graftekens uitsluitend natuurlijke en goed afbreekbare materialen gebruikt, Bij natuurbegraven wordt de grafmarkering afgestemd op de omgeving, Bij natuurbegraven wordt de grafmarkering niet onderhouden of vervangen, Op een natuurgraf groeit meer inheemse vegetatie dan op een traditioneel graf. Fasering Op verzoek van de kwaliteitscommissie van de provincie Gelderland wordt op landgoed De Polberg gefaseerd begraven. Om de natuur te ontzien is voor de fasering aansluiting gezocht bij het beheer van de natuurbegraafterrein en met name bij de grootschalige omvorming in de aanlegfase. Natuurbegraafterrein – Zonering begraven

62

Om de natuur- en ecologische waarden van het natuurbegraafterrein een krachtige herstelimpuls te geven, wordt voor de opening van de natuurbegraafplaats plusminus 34% van de oppervlakte van het natuurbegraafterrein omgevormd. Dit omvormen houdt in dat op dit deel 90% van de houtopstand wordt geveld. Deze omvorming is de eerste stap om de biodiversiteit op het terrein te vergroten, de ecologie te herstellen en het landgoed te verbinden met de omliggende natuur. Met hetzelfde doel wordt voor de opening van de natuurbegraafplaats grootschalig beheer uitgevoerd op 21 % van het natuurbegraafterrein. Hiervoor worden in het bosareaal open plekken gekapt van 700 – 1600 m2. In totaal wordt 55% van het terrein voor de opening van de natuurbegraafplaats ingrijpend omgevormd of grootschalig beheerd. Vanuit een oogpunt van fasering leent dit deel van het plangebied zich het minst om als eerste in te begraven. De rest van het natuurbegraafterrein – in totaal 45% – heeft een redelijke ecologische en landschappelijke kwaliteit. Voor de natuurontwikkeling in dit deel kan daarom worden volstaan met kleinschalig beheer. Dit betekent dat toekomstbomen worden aangewezen en eventueel vrijgezet, dat open plekken worden gecreëerd van 500 – 1000 m2 en dat eventuele laatste exoten worden verwijderd. Met deze kleinschalige maatregelen kan zowel in de aanlegfase als tijdens de exploitatie worden volstaan. Vanuit een oogpunt van fasering en natuurbeleving lenen deze delen van het natuurbegraafterrein zich het beste om als eerste in te begraven. Om praktische redenen verdient het aanbeveling om alleen te bergraven in aaneengesloten terreindelen met voldoende oppervlak. In de praktijk zijn dit de drie zones op de dekzandrug en de stuwwal. De initiatiefnemers stellen voor om deze zones niet verder op te splitsen, opdat de graven voldoende kunnen worden gespreid en de natuur maximaal wordt ontzien. Om dezelfde reden stellen zij voor om de rest van het natuurbegraafterrein in twee zones te verdelen, die

kunnen herstellen van het omvormen en grootschalig beheer en die kleinschalig worden beheerd in de periode dat in de eerste zone wordt begraven. Resumerend stellen de initiatiefnemers voor om de begravingen op het natuurbegraafplaatsterrein als volgt te faseren: Begraven in drie periodes van plusminus 20 jaar, In periode één uitsluitend begraven in de drie zones met een redelijke ecologische en landschappelijke kwaliteit – de groene zones op de kaart hiernaast, In periode twee en drie begraven in de rest van het natuurbegraafterrein - het bruine deel op de kaart hiernaast - en dit hiervoor te verdelen in twee zones op basis van de dan aanwezige ecologische en landschappelijke waarden. Begraafdichtheid Op Natuurbegraafplaats De Polberg vinden jaarlijks maximaal 200 begravingen plaats. In totaal worden op landgoed De Polberg in de loop van 60 jaar maximaal 9800 stoffelijke overschotten begraven. Dit betekent dat op iedere hectare natuurbegraafterrein maximaal 350 graven komen te liggen. Naar het oordeel van de initiatiefnemers is deze begraafdichtheid aanvaardbaar20: Bij het kiezen van de graflocatie worden de aanwezige natuurwaarden gerespecteerd. Dit betekent onder andere dat een minimale afstand in acht wordt genomen ten opzichte van de beworteling. Hierdoor wordt onnodig schade aan natuurwaarden voorkomen, Op Natuurbegraafplaats De Polberg wordt maximaal één laag diep begraven, behalve in de plandelen met gras of heide. Na de ter aardebestelling wordt het graf met rust gelaten. Hierdoor is de natuurverstoring eenmalig en krijgt de natuur de gelegenheid om zich te herstellen, Op Natuurbegraafplaats De Polberg wordt gefaseerd begraven in drie periodes van 20 jaar. Hierdoor is de natuurverstoring minimaal en krijgt de natuur voldoende gelegenheid om zich te herstellen, Bij het delven van een graf wordt de leeflaag apart gelegd en na de ter aardebestelling teruggelegd op het graf. Bovendien worden de grondlagen gescheiden verwijderd en teruggelegd waardoor de zaadbank naar boven wordt gebracht hetgeen het ontkiemen bevordert van inheemse planten. Ook hierdoor is de natuurverstoring minimaal, Op Natuurbegraafplaats De Polberg worden uitsluitend natuurlijke en afbreekbare materialen gebruikt om het graf te markeren. De grafmarkering wordt niet onderhouden en vervangen. Hierdoor is de natuurverstoring minimaal,

Ter vergelijking: volgens een indicatieve schatting van Alterra bedraagt de gemiddelde begraafdichtheid op traditionele kerkhoven, architectonische begraafplaatsen en parkbegraafplaatsen respectievelijk 1500-2500, 10001500 en 200-1000 per hectare (Bron: Alterra-rapport Terug naar de Natuur 2009 pagina 21) 20

63

Landgoed De Polberg - Hoogzit


64


Als gevolg van de exploitatie van de natuurbegraafplaats wordt een natuuroppervlakte verstoord van totaal 1,96 hectare ofwel 7% De verstoring is 115 centimeter diep, behalve op de plandelen met gras of heide, waar de diepe van de verstoring 195 centimeter bedraagt. Over de gehele exploitatieperiode gemeten bedraagt de gemiddeld verstoring geen 7% maar maximaal 1,2 % ofwel 3260 m2 meter. Dit is een gevolg van het feit dat de natuur na de begraving met rust wordt gelaten en zich kan herstellen, Om de natuurlijke kringloop op de natuurbegraafplaats weer op gang te brengen, worden op advies van EcoGroen inheemse loofbomen aangeplant. Doordat deze jaarlijks blad verkiezen verbetert de humuslaag van het terrein. Het delven van graven stimuleert dit proces en draagt ertoe bij dat in de zaadbank aanwezige variëteiten kunnen ontkiemen in de humuslaag.

6.5.9 Wild zwijn en begraven Op landgoed De Polberg zijn duidelijk woelsporen van zwijn zichtbaar. Met het oog hierop hebben de initiatiefnemers WBE Noord Oost Veluwe gevraagd of het wenselijk is om zwijnenkerende rasters aan te brengen om het plangebied. De WBE heeft hierover op 16 december 2013 advies uitgebracht. Volgens de WBE zijn van wilde zwijnen geen diepe graafactiviteiten bekend op natuurbegraafplaatsen en is het oppervlakkige wroeten en woelen van zwijnen op een natuurbegraafplaats een acceptabele activiteit. Door het plaatsen van rasters om het plangebied gaat een leefgebied van 52 hectare voor de wilde zwijnen verloren. Om deze redenen acht het WBE het niet nodig en niet wenselijk om rasters aan te brengen om het plangebied. B&W van de gemeente Heerde hebben het advies van de WBE Noord Oost Veluwe overgenomen. Om het plangebied zullen daarom geen roosters worden geplaatst. In plaats hiervan zal met strategieën als plekken aantrekkelijk en andere minder aantrekkelijk maken sturing worden geven aan eventuele schade of ongewenst wroetgedrag op bepaalde plekken.

6.5.10 Rapport EcoGroen Op verzoek van de initiatiefnemers heeft EcoGroen het natuurbegraafterrein onderzocht en maatregelen voorgesteld om de ecologische en landschappelijke waarden van het terrein te verbeteren. De aanwezige biotische en a-biotische condities vormen het uitgangspunt voor de voorgestelde ingrepen. De maatregelen zijn deels algemeen en deels specifiek. Algemene maatregelen Handhaven en versterken van open plekken met kraaiheide, de cirkel van Amerikaanse eiken en het perceel dat begroeid is met gras en hei. Ook groepen van bijzondere boomsoorten zoals jeneverbes, krent en rododendron handhaven en versterken, evenals de laanbomen en

de twee grondwallen in het noordwesten van het landgoed. In totaal is met deze ingreep 8% van het natuurbegraafterrein gemoeid, Aanwijzen en eventueel vrijzetten van bomen die de belevings- en ecologische waarden vergroten, de zogenaamde toekomstbomen. Creëren van open plekken van 500 – 1000 m2 om verjonging te stimuleren, hetzij spontaan hetzij door het inbrengen van nieuwe boomsoorten. Verwijderen van aanwezige exoten. Met dit kleinschalige beheer is 38% van het natuurbegraafterrein gemoeid, Kappen van open plekken van 700 – 1600 m2 en aanplanten van inheemse loofhoutsoorten. Bestrijden van exoten. Met dit grootschalige beheer is 21% van het natuurbegraafterrein gemoeid, Rooien van 90% van de opstanden die de belevings- en ecologische waarden belemmeren en die niet zullen verbeteren binnen 25 jaar. Stobben verwijderen. Met dit omvormen is 34% van het natuurbegraafterrein gemoeid. Specifieke maatregelen Verbinden van het open heideterrein met droge heiderelicten met de heischrale vegetaties van het Zwolsche Bos en landgoed Petrea. Hierdoor kan heidefauna uit de omgeving het landgoed bereiken en neemt de overlevingskans toe van specifieke soorten heidefauna, zoals de levendbarende hagedis. Daarnaast wordt door het aanbrengen van deze verbinding de landschappelijke kwaliteit van het landgoed versterkt, Herstellen van het perceel gras en hei door dit te plaggen en vervolgens heidemaaisel uit te strooien. Deze ingreep vergt meer dan 10 jaar, Verbeteren van de humuslaag op het natuurbegraafterrein door het introduceren van strooiselverbeterende bomen en planten, zoals de winterlinde. Hierdoor kan op de verarmde en verzuurde haarpodzolgrond na verloop van tijd een rijker bostype ontstaan, Zorgen voor meer dood hout in het natuurbegraafterrein door het inbrengen van dood hout van elders en het laten liggen van omgevallen bomen. Hierdoor worden de ecologische voorwaarden voor circa de helft van de bosfauna substantieel beter, Ontwikkelen van een beheersstrategie die exoten die niet passen in beoogde bosgemeenschap bestrijdt en exoten die een cultuurhistorische waarde vertegenwoordigen handhaaft waardoor de belevingswaarde van het natuurbegraafterrein optimaal wordt.

Natuurbegraafterrein - Bosopstanden

65

Natuurbegraafterrein - Hoofdhoutsoort

Fauna Nader veldonderzoek wordt verricht om het vóórkomen van beschermde soorten op landgoed De Polberg te inventariseren en het initiatief te toetsen aan de Natuurbeschermingswet, de Flora- en Faunawet en het EHS-beleid van de provincie Gelderland (GNN). Hoewel op De Polberg verschillende strikt beschermde soorten kunnen worden verwacht21, zijn deze volgens EcoGroen voldoende te beschermen met de juiste inrichtings- en beschermingsmaatregels.22 21 22

In het Jacobapark bevindt zich een dassenburcht Rapport EcoGroen pagina 17

Natuurbegraafterrein - Beheerkaart

Conclusie De door EcoGroen geadviseerde algemene en specifieke maatregelen leiden tot een substantiële verbetering van de ecologische en de landschappelijke kwaliteit van het natuurbegraafterrein. Door het omvormen, treffen van diverse beheersmaatregelen, inbrengen van dood hout, nieuwe vegetatiesoorten, licht, lucht en ruimte en het verbeteren van de humuslaag, wordt de natuurlijke kringloop weer op gang gebracht en krijgt het productiebos de gelegenheid door te groeien naar hoogwaardig natuurbos. Hiermee beantwoordt het initiatief aan de centrale doelstellingen van natuurbegraven: begraven in harmonie met de natuur en vooral: begraven ten dienste van de natuur. Wanneer de gemeente Heerde besluit om planologische medewerking te verlenen aan het initiatief, wordt nader veldonderzoek verricht door Sovon voor de toetsing van het initiatief aan de Natuurbeschermingswet, de Flora- en Faunawet en het EHS-beleid van de provincie Gelderland (GNN).23

6.6 Verkeer en parkeren 6.6.1 Bereikbaarheid

66

Landgoed De Polberg is per auto goed bereikbaar via de Groteweg, zowel vanuit Zwolle, Wezep en Hattem, als vanuit Apeldoorn, Epe en Heerde. Landgoed De Polberg is ook bereikbaar met het openbaar busvervoer. Bezoekers uit Zwolle, Wezep en Hattem kunnen uitstappen bij de halte tegenover Restaurant ‘De Hekserie’ - en ‘Tapperij Teun.’ Reizigers uit Apeldoorn, Epe en Heerde kunnen uitstappen bij de halte naast het restaurant.

6.6.2 Toegankelijkheid Landgoed De Polberg - Noordingang Boswachterswoning

Landgoed De Polberg heeft meerdere entrees: twee ingangen aan de Groteweg – een noordelijke bij de boswachterswoning en een zuidelijke bij het landhuis - en een ingang aan het Wapenvelderzand en aan de Wapenveldseweg.

23

Zie rapport EcoGroen pagina 19

6.6.3 Infrastructuur Zuidelijke ingang Groteweg Met het oog op de privacy wordt de ingang bij het landhuis gereserveerd voor de uitvaartstoet en deelnemers aan de uitvaart en voor bezoekers van het rouwcentrum. Dit bevordert tevens een goede afwikkeling van het verkeer. Noordelijke ingang Groteweg De ingang bij de boswachterswoning is bestemd voor bezoekers van het columbarium en de natuurbegraafplaats en voor recreanten en toeristen die het landgoed en natuurgebied bezoeken. Bezoekers die met de auto komen, kunnen deze parkeren bij de boswachterswoning en verder lopen en fietsen waardoor de natuurwaarden van het park (Natura 2000) worden ontzien. Dit draagt substantieel bij aan de belevingswaarde van het bezoek en bevordert een ‘zachte landing’ in de rust van de natuur. Voor bezoekers die moeite hebben om naar de natuurbegraafplaats te lopen, worden bij deze ingang enkele ‘natuurbegraafplaatsfietsen’ neergezet, die zij gratis kunnen gebruiken om door het landschapspark naar het columbarium of de natuurbegraafplaats te fietsen. Tevens is er een golfbuggy beschikbaar, waarmee onder begeleiding een graf kan worden bezocht. Ook bezoekers die per bus naar de begraafplaats komen kunnen deze faciliteiten gebruiken. Voor het stallen van de fietsen worden eenvoudige houten fietshekken (rondhout) geplaatst bij de ingang van het park. Wapenveldseweg en Wapenvelderzand Bezoekers van de natuurbegraafplaats en het columbarium en recreanten kunnen ook gebruikmaken van de ingangen aan het Wapenvelderzand en de Wapenveldseweg. Dit zijn beide openbare lokale wegen, die toegankelijk zijn voor auto’s, fietsers en wandelaars. Op het Wapenvelderzand (onverhard) mag maximaal 30 km per uur worden gereden; op de Wapenveldseweg (half verhard) maximaal 60 km per uur. De spreiding van bezoekers van de natuurbegraafplaats bevordert een goede afwikkeling van het verkeer en voorkomt overlast voor de omgeving.

6.6.4 Verkeersveiligheid Ingangen aan de Groteweg Een aandachtspunt vormt de zuidelijke ingang vanaf de Groteweg die bestemd is voor de uitvaartstoet. Met het oog op de verkeersveiligheid zijn hier verschillende maatregelen denkbaar, waarvan het beperken van de snelheid, het instellen van een inhaalverbod en het aanbrengen van wegmarkering en verkeersspiegels het meest voor de hand liggen. Over de

Landgoed De Polberg – Zuidingang Uitvaartcentrum

67

Openbare parkeervoorzieningen in de nabije omgeving

verkeersveiligheid van deze ingang en het treffen van eventuele maatregelen wordt verkeerskundig advies ingewonnen, evenals over de noordelijke ingang vanaf de Groteweg. Kruispunt Groteweg - Kwartelweg Natuurbegraafplaats De Polberg ligt vlak bij de gemeentelijke begraafplaats aan de Kwartelweg. Via het Wapenvelderzand kan men van de openbare begraafplaats naar de natuurbegraafplaats lopen, fietsen of rijden. Dit is handig voor mensen die op beide begraafplaatsen een dierbare willen bezoeken. Het is ook handig in het geval beide begraafplaatsen in de toekomst voor een deel gezamenlijk worden beheerd. In beide gevallen moet de kruising Groteweg – Kwartelweg veilig kunnen worden overgestoken. Deze punten worden meegenomen in het verkeerskundig advies.

6.6.5 Parkeergelegenheid Landgoed De Polberg - Bomkraters

68

In het verlengde van de gescheiden en gespreide routering worden op landgoed De Polberg twee eigen parkeervoorzieningen aangelegd: een voorziening voor 40 auto’s bij het landhuis/uitvaartcentrum/rouwcentrum voor deelnemers aan de uitvaart; een voorziening voor 10 auto’s bij de boswachterswoning/het informatiecentrum aan de Groteweg voor andere bezoekers. Dit is ruim voldoende op basis van de CROW-normen.

6.7 Externe Veiligheid 6.7.1 Aardgasleiding Blijkens de risicokaart van de provincie Gelderland loopt ten oosten van landgoed De Polberg een aardgasleiding van de NAM ( NEN 3650-leiding). De beheerder van deze aardgasleiding is Gasunie Transportservices BV. De buis heeft een diameter van 21, 2 centimeter en een dikte van 6 mm. De maximale werkdruk is 40 Bar. De buis ligt plusminus 1 meter onder het maaiveld. Plangebied – Locatie bomkraters

De producten die worden getransporteerd door deze pijpleiding vallen onder de categorie K1 (lage ontbrandingstemperatuur). Aan de hand van de Circulaire Bekendmaking van voorschriften ten behoeve van Zonering langs transportleidingen voor brandbare vloeistoffen van de K1, K2 en K3 categorie, ministerie van VROM, april 1991, geldt in casu een bebouwingsvrije afstand van 5 meter en een toetsingsafstand van 22 meter. Het columbarium ligt circa 300 meter van de aardgasbuis. De natuurbegraafplaats circa 400 meter. De dichtstbijzijnde bebouwing op De Polberg (boswachterswoning) ligt op circa 200 meter van de aardgasbuis. Bij de inrichtingswerkzaamheden wordt rekening behouden met de toetsingsafstand van 22 meter.

Uit de risicokaart blijkt dat er behalve de pijlleiding van de NAM geen andere risicofactoren aanwezig zijn op of rond het plangebied.

6.7.2 Conventionele explosieven (CE) Historische gegevens Naar verluidt heeft de SS De Polberg tijdens WOII gebruikt als hoofdkwartier. Toen de geallieerden hier lucht van kregen, hebben zij het landhuis op een nacht gebombardeerd. Dit bombardement vond plaats in 1944 of 1945. Tijdens het bombardement werd het hoofdhuis niet getroffen, alleen de verderop gelegen tennisbaan. Twee bommen ontploften op 600 meter achter het hoofdhuis. De kraters van deze bominslagen zijn nog te zien in het landgoedterrein. Behalve het genoemde bombardement zijn op of in de directe omgeving van het plangebied geen andere bombardementen of gevechtshandelingen bekend. Er zijn ook geen aanwijzingen dat er andere bombardementen of gevechtshandelingen hebben plaatsgevonden op of in de directe omgeving van het plangebied.

Ruimingskaart BeoBom

69

Vanaf 1960 is structureel bosbouw gepleegd (productiebos) op het landgoed. Hierbij werd meer dan de helft van het bestaande bos gekapt en opnieuw ingeplant. Tijdens de zware stormen in 1972, 1973 en 1976 werden grote delen van het plangebied ontworteld. Ook als gevolg hiervan is de bodem van het plangebied op grote schaal geroerd. Tijdens de bosbouwwerkzaamheden zijn echter nooit CE gevonden of aanwijzingen dat er CE aanwezig zijn in het plangebied. Eigen onderzoek Uit een deskstudie (LANDINZICHT) naar de mogelijke aanwezigheid van CE op het plangebied komt het volgende naar voren. In het kader van de aanleg van de hoogwatergeul Veessen – Wapenveld is in 2011 de aanwezigheid van niet ontplofte CE onderzocht. Het plangebied valt echter buiten het onderzoeksgebied, zodat hieraan geen gegevens kunnen worden ontleend. Blijkens de verlieslijst van de SGLO van 14 maart 2014 zijn in 1943 en 1944 twee vliegtuigen neergestort in Wapenveld. Een van de vliegtuigen - een Halifax – kwam terecht naast het Apeldoorns kanaal. De laatste resten van dit vliegtuig zijn in september 2014 geborgen. Het andere vliegtuig - een Hawker Tempest met kenmerk T 4408 – stortte neer op de Wezepsche Heide. Over dit ongeluk is niets bekend. Beide locaties liggen op grote afstand van het plangebied.

Uitsnede ruimingskaart Beobom - Plangebied

Blijkens de detailruimingskaart van BeoBOM zijn er in de loop van de jaren meerdere bommen geruimd in Wapenveld, ook in de directe omgeving van het plangebied. Uit de overzichtskaart kan echter worden afgeleid dat dit gegeven op zich onvoldoende reden is om vooronderzoek te doen, omdat er in Nederland jaarlijks 2.000 tot 2.500 bommen worden geruimd en de bomdichtheid in Wapenveld lager lijkt dan in andere delen van het land. Handreiking CE In lijn met het voorgaande is volgens de Handreiking conventionele explosieven van 10 december 2007 vooronderzoek pas nodig wanneer de kans op het vinden van explosieven groter is dan in een willekeurige andere plaats in Nederland. Om te vast te stellen of dit het geval is moeten de specifieke omstandigheden van het geval worden afgewogen. Bij deze afweging moeten de volgende vragen worden betrokken: Zijn er gevechtshandelingen verricht in het gebied? Is de bodem van het gebied geroerd? Wat voor infrastructurele werkzaamheden worden op het gebied verricht? Welke zorgplicht heeft de opdrachtgever? Als de afweging van de specifieke omstandigheden van het geval niet leidt tot de gewenste duidelijkheid over de kans op het vinden van CE - adviseert de Handreiking om een QuickScan24 te laten verrichten. Aan de hand hiervan kan de kans op het vinden van CE worden geconcretiseerd en gewogen en kan de noodzaak om vooronderzoek te verrichten worden vastgesteld. 25

70

Conclusie De bodem van het plangebied – waaronder de natuurbegraafplaats – is in het verleden langdurig en ingrijpend geroerd. Bij de inrichting en de exploitatie van de natuurbegraafplaats wordt de bodem van het plangebied opnieuw ingrijpend geroerd door het kappen en aanplanten van bomen in de aanlegfase en door het delven van graven in de periode dat de natuurbegraafplaats wordt geëxploiteerd. Om deze reden wordt wanneer planologische medewerking is verkregen van de gemeente Heerde, door Bodac BV een beperkt vooronderzoek verricht naar de mogelijke aanwezigheid van CE.

Niet te verwarren met één van de fasen van het vooronderzoek, te weten probleeminventarisatie of probleemanalyse. Een QuickScan vindt plaats voorafgaand aan het vooronderzoek 25 Zie pagina 15 van de Handreiking 24

Berging Halifax Wapenveld 2014

7 Economische uitvoerbaarheid 7.1 Financiële haalbaarheid Maatschappelijke vraag Natuurbegraven is in Nederland een relatief onbekend fenomeen. Terwijl in Groot-Brittannië sinds 1993 meer dan 250 natuurbegraafplaatsen tot stand zijn gekomen, zijn er in Nederland tot nu toe zeventien gerealiseerd, waarvan er zeven daadwerkelijk de bestemming natuurbegraafplaats hebben. Het Britse concept vindt navolging in onder meer de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië, Canada, Japan, Italië, Duitsland en Zweden. In steeds meer landen wordt milieubewuster omgaan met de lijkbezorging. Voor steeds meer mensen is het teruggeven van het lichaam aan de natuur een belangrijke reden om te kiezen voor natuurbegraven. Deze ontwikkeling neemt de komende 25 jaar ook in Nederland een vlucht. Marktontwikkeling Het nieuwe ondernemen is gericht op duurzaamheid en nieuwe sociale waarden, maar uiteraard wel gebaseerd op solide plannen en gericht op een goed rendement. De markt voor natuurbegraven is volop in beweging en staat aan het begin van een productcyclus. In 2013 zijn er in Nederland circa twaalfhonderd natuurgraven gereserveerd en zo’n zeshonderd natuurgraven uitgegeven voor direct gebruik (bron: Monuta). Afgaande op deze cijfers resulteert momenteel minder dan 1,3 % van de sterfgevallen in een natuurbegrafenis. Dit percentage zal de komende jaren toenemen wanneer natuurbegraven een grotere bekendheid krijgt. In Engeland is het marktaandeel momenteel 3% en stijgt het nog steeds (bron: Natural Death Centre). Sterftecijfer De verwachte stijging van het aantal natuurbegrafenissen wordt niet alleen veroorzaakt door een toename van het marktaandeel. Ook in absolute zin groeit de markt voor begraven en cremeren. In Nederland vonden in 2012 57.330 begrafenissen en 83.379 crematies plaats. Deze aantallen zullen de komende jaren fors stijgen, zoals uit de bijgesloten grafiek blijkt. Het aantal sterfgevallen neemt toe en hiermee ook het aantal mensen dat kiest voor natuurbegraven. Marktpositie In Nederland neemt de behoefte aan natuurbegraafplaatsen toe, doordat op de traditionele begraafplaatsen ruimtetekorten ontstaan en steeds meer consumenten kiezen voor natuurbegraven.

Sterftecijfers Nederland

71

De meeste natuurbegraafplaatsen kennen eeuwigdurende grafrust. Dit bekent dat een graf nooit wordt geruimd. Wanneer de natuurbegraafplaats wordt gesloten, blijven de graven onderdeel van de natuur. Voor het onderhoud van het natuurterrein wordt een onderhoudsfonds ingesteld met behulp van een deel van de inkomsten van de natuurbegraafplaats. Dit aspect van natuurbegraven spreekt veel consumenten aan. Bij traditionele begraafplaatsen wordt vrijwel altijd geruimd. Veel consumenten kiezen voor cremeren omdat zij hun nabestaanden niet willen belasten met de kosten en het onderhoud van een graf. Ook voor deze groep is natuurbegraven aantrekkelijk, omdat er geen kostbaar grafmonument wordt geplaatst, geen periodiek grafrecht wordt betaald en het graf niet wordt onderhouden. Overigens kunnen ook urnen worden begraven volgens de uitgangspunten van natuurbegraven. Een ander voordeel van natuurbegraven is dat het gebruik van de aula(faciliteiten) veelal gratis is en niet in tijd gelimiteerd. Bij een traditionele begrafenisdienst is dit vrijwel altijd het geval. Een laatste voordeel is dat natuurbegraven meestal goedkoper is dan traditioneel begraven. Natuurbegraafplaatsen in Nederland

72

Om al deze redenen is natuurbegraven voor de consument een aantrekkelijk alternatief. Natuurbegraafplaats De Polberg Nederland beschikt op dit moment over 17 natuurbegraafplaatsen met een gezamenlijke oppervlakte van 138 hectare en een totale capaciteit van 39.000 graven. Verreweg meeste van deze natuurbegraafplaatsen (14) ontstonden na 2002. De helft van deze natuurbegraafplaatsen heeft daadwerkelijk de bestemming natuurbegraafplaats, de rest de bestemming maatschappelijk, Natuurbegraafplaats De Polberg ligt in de regio Gelderland, Overijssel en Flevoland. In deze regio sterven jaarlijks 28.400 mensen. Dit is 20% van de sterfgevallen in Nederland (140.000). In deze drie provincies kunnen De consumenten kiezen uit in totaal zes natuurbegraafplaatsen26 met een gezamenlijke oppervlakte van 38 hectare en een capaciteit van naar schatting 14.100 graven, Natuurbegraafplaats De Polberg heeft in de regio Gelderland, Overijssel en Flevoland als enige serieuze concurrent de Heidepol in Arnhem (17 hectare, 7150 graven). In Gelderland, Overijssel en Flevoland zal Natuurbegraafplaats De Polberg kunnen voorzien in naar schatting 41% van de beschikbare natuurbegraafcapaciteit. Bij een marktaandeel van respectievelijk 1, 2 en 3 % komt dit neer op respectievelijk 125, 250 en 375 natuurbegravingen per jaar. 27

26 27

Versus 978 reguliere begraafplaatsen en 13 crematoria in de regio Gelderland, Overijssel en Flevoland Op Natuurbegraafplaats De Polberg vinden jaarlijks maximaal 200 begravingen plaats

Uitvaartcentrum en rouwcentrum De Polberg Blijkens www.uitvaartkaart.nl zijn er in een straal van 10 km rond De Polberg geen uitvaartcentra of rouw centra. De dichtstbijzijnde centra zijn Epe (11 km) en Zwolle (13 km). Wie verder zoekt kan pas in Kampen (30 km) en Twello (34 km) terecht, en moet vervolgens naar Meppel (38 km), Dronten (41 km) of Dedemsvaart (42 km). Mede gelet op de sterftecijfers in de regio Gelderland verwachten de initiatiefnemers dat er een reële vraag is naar een uitvaartcentrum in de regio. De vestiging in een stijlvol landhuis binnen de entourage van een landgoedpark verleent het initiatief een grote charme en garandeert een sterke concurrentiepositie op de uitvaartmarkt. Voor een rouwcentrum op De Polberg geldt mutatis mutandis hetzelfde. Er is een substantiële vraag naar rouwvoorzieningen ‘dicht bij huis’ en naar uitvaartkamers waar men 24 uur per dag terecht kan. Columbarium De Polberg Hetzelfde geldt volgens de initiatiefnemers voor de ontwikkeling van een columbarium (urnenmuur) in een historische moestuin met landelijke allure. Er is een substantiële vraag naar het bewaren van urnen op ‘betekenisvolle plekken’ die toegankelijk zijn voor de gehele familie. Conclusie Bovengenoemde cijfers, de verwachte stijging van het sterftecijfer, de meerwaarde van natuurbegraven en de concurrentiekracht van een compleet aanbod in een stijlvolle historische setting binnen een landelijke omgeving rechtvaardigen de verwachting dat het initiatief een goede kans van slagen heeft.

7.2 Financiële uitvoerbaarheid Ontwikkelingskosten van het initiatief Met het ontwikkelen van een ‘natuurbegraafplaats plus’ op landgoed De Polberg zijn diverse kostenposten gemoeid, die grofweg kunnen worden onderverdeeld in projectkosten en aanlegkosten. Exploitatiekosten Met de exploitatie van een uitvaartcentrum, rouwcentrum, natuurbegraafplaats en columbarium op landgoed De Polberg zijn diverse kostenposten gemoeid, die grofweg kunnen worden verdeeld in aanloopkosten, personeelskosten, begraafmaterieelkosten, huisvestingskosten, verzekeringen, belastingen, schoonmaakkosten, vervoerskosten, promotieen mediakosten, algemene beheerskosten en onderhoudskosten. Financiering De initiatiefnemers voorzien zelf in de financiering van de projectkosten, die moeten worden gemaakt voor het verkrijgen van planologische medewerking van de gemeente Heerde. Met het

73


74


oog op de financiering van de aanlegkosten hebben de initiatiefnemers contact gelegd met meerdere geïnteresseerde partijen. Op korte termijn vinden de eerste oriënteerde besprekingen plaats. Voor het exploiteren van de natuurbegraafplaats is de familie in gesprek met een geïnteresseerde natuurbegraafplaatsexploitant. Uitgangspunt bij dit gesprek is dat deze partij zelf de exploitatiekosten van Natuurbegraafplaats De Polberg draagt.

8 Proces 8.1 Verkrijgen van planologische medewerking van de gemeente Heerde: Informeren van de wethouder(s) en de leden van de commissie Ruimte van de gemeente Heerde op locatie, Inspreken tijdens de vergadering van de commissie Ruimte (optioneel), 8.2 Besluitvorming van de gemeente Heerde over planologische medewerking, 8.3 Bouwen van een interactieve website met informatie over het landgoed, de ontwikkeling van Natuurbegraafplaats De Polberg en een module om vragen te stellen en suggesties te doen, 8.4 Informeren en betrekken van omwonenden en andere belangstellenden door het organiseren van een informatiemiddag met een rondleiding en gelegenheid om suggesties te doen en vragen te stellen, 28 8.5 Afstemmen van de ontwikkeling met Staatsbosbeheer en Stichting Geldersch Landschap en Kasteelen, 8.6 Kennismaken met en persoonlijk informeren van de plaatselijke predikanten, 8.7 Informeren en betrekken uitvaartbranche en ritueelbegeleiders door het organiseren van één of meer workshops.

Laat onverlet de mogelijkheid tot inspraak van de bevolking en belanghebbenden bij de voorbereiding van het bestemmingsplan op grond van artikel 2 lid 2 onder b van de Inspraakverordening van de gemeente Heerde 2005. 28

75


76


9 Planschade Gelet op de gunstige ligging en goede inpassing van het plangebied en de meerwaarde van de natuurbegraafplaats voor de lokale economie wordt geen planschade verwacht als gevolg van het wijzigen van de diverse bestemmingen. De initiatiefnemers zijn bereid om een anterieure overeenkomst te sluiten met de gemeente Heerde waarin de verantwoordelijkheid voor eventuele schade als gevolg van het initiatief wordt vastgelegd.

77


78


10 Bijlagen 10.1 Bijlagen Ontstaan en geschiedenis van De Polberg, Mr A.P.H. Stuyling de Lange, april 1981 Complexbeschrijving Landgoed De Polberg, Gelders Genootschap, 18 april 2013 Voornemen tot aanwijzing van landgoed De Polberg tot gemeentelijk monument, 19 april 2013 Advies WBE Noord Oost Veluwe, 16 december 2013 Email regio-archeoloog, 20 januari 2014 Landschapsbiografie Wapenveld, Cultuurland Advies, 17 maart 2014 Positieve grondhouding B&W gemeente Heerde, 20 maart 2014 Studie ecologische waarden en potenties, EcoGroen, 16 januari 2015 Watertoets, 8 februari 2015 Klic-melding, 9 februari 2015

10.2 Te verrichten onderzoeken Archeologisch booronderzoek en eventueel vooronderzoek en vervolgonderzoek Beperkt vooronderzoek naar de aanwezigheid van CE en eventueel vooronderzoek en vervolgonderzoek Veldonderzoek ten behoeve van de toetsing van het initiatief aan de Natuurbeschermingswet, de Flora- en Faunawet en het EHS-beleid van de provincie Gelderland (GNN) Nader overleg met het Waterschap n.a.v. de watertoets van 8 december 2014 Aanvullende watertoets voor plandeel buiten het natuurbegraafterrein en het columbarium Nulmeting kwaliteit grondwater Verkeerskundig onderzoek

79

80

Verzoek tot planologische medewerking

Recommend Documents