Verwijdering en verwerking puin en asbest van cokesovens

Verwijdering en verwerking puin en asbest van cokesovens

Studiegebied Industriële Wetenschappen en Technologie Opleiding Milieukunde Academiejaar 2005-2006

Katleen De Winter

Voorwoord

Voorwoord Bij het tot stand komen van dit eindwerk hebben enkele mensen me met raad en daad bijgestaan. Mijn eindwerk zou niet volledig zijn zonder mijn nadrukkelijke dank voor hun bijdrage. In de eerste plaats wil ik mijn stagementor Vincent Kindt (OVAM) bedanken om me de kans te geven om op de site van Carcoke nv mijn stage te lopen. Hij was steeds bereid om mijn eindwerk te lezen, mij te corrigeren of me op de goede weg te helpen. Dankzij Vincent kreeg ik ook de gelegenheid om in GRC Kalloo, Shanks, Indaver en Casiers Recycling een rondleiding te krijgen. Graag zou ik ook mijn eindwerkbegeleider Pascal Dejans uitdrukkelijk willen bedanken voor zijn opmerkingen die me telkens weer een stap vooruit hielpen. Op mijn stage kreeg ik hulp van iedereen. In eerste instantie wil ik Kristof De Beuf van studiebureau Ecorem bedanken voor de begeleiding tijdens mijn stage. Hij was steeds bereid om mijn vragen te beantwoorden, hielp me bij het vinden van de juiste informatie. In tweede instantie wil ik de veiligheidscoördinatoren Emiel Rubbrecht en Stefan Van den Eynde bedanken voor de hulp en begeleiding rond veiligheid en gezondheid. Ze waren steeds bereid om tijd voor me vrij te maken om me te helpen. Dankzij hen kreeg ik ook meer inzicht in de wetgeving omtrent veiligheid. Verder zou ik ook aannemers Kristof Devenijs (Aclagro) en Maarten Vanbeul (Mourik) willen bedanken voor het beantwoorden van mijn vragen omtrent de sloop en asbest. Als laatste wil ik ook de mensen bedanken die me gesteund hebben tijdens mijn eindwerk: Mijn vriend Mike voor het nalezen van mijn eindwerk, voor de ongelofelijke steun en voor de nodige ontspanning. Mijn ouders en zussen voor hun luisterend oor en hun onvoorwaardelijke steun. Bedankt! Katleen De Winter, Maart 2006


I

Inhoudstafel

Inhoudstafel Voorwoord................................................................................................................. I Inhoudstafel ............................................................................................................. II Gebruikte symbolen en afkortingen..............................................................................V Lijst van tabellen en figuren ...................................................................................... VI 1

Tabellen ....................................................................................................... VI

2

Figuren......................................................................................................... VI

INLEIDING ................................................................................................................1 1

Doelstelling .....................................................................................................1

2

Plaats van de uit te voeren werken ...................................................................2

3

Aard van de uit te voeren werken .....................................................................3

4

Betrokken partijen ...........................................................................................3

HOOFDSTUK 1: Carcoke nv.........................................................................................5 1

De historiek van Carcoke..................................................................................5

2

De cokesfabriek: van steenkool tot cokes ..........................................................6

3

De bijproductenfabriek: van brandstof tot meststof ............................................6

4

Emissies .........................................................................................................7 4.1

Cokesovens .............................................................................................7

4.2

Bijproducten ............................................................................................8

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen ....................................................... 10 1

Inleiding ....................................................................................................... 10

2

Veiligheid...................................................................................................... 11

3

2.1

Veiligheidscoördinator............................................................................. 11

2.2

Veiligheidscoördinator Ontwerp ............................................................... 12

2.3

Veiligheidscoördinator verwezenlijking ..................................................... 13

2.4

V&G plan ............................................................................................... 13

2.5

Coördinatiedagboek................................................................................ 15

2.6

Postinterventiedossier............................................................................. 15

2.7

Coördinatiestructuur ............................................................................... 15

Presloop en cleaning...................................................................................... 16 3.1

Beveiliging ............................................................................................. 16

3.2

Asbestonderzoek .................................................................................... 17

3.3

Reinigen van cokesgasleidingen............................................................... 17


II

Inhoudstafel

4

5

6

7

3.4

Reinigen van de gaswassers.................................................................... 18

3.5

Reinigen van schoorstenen...................................................................... 18

3.6

Reinigen van de kolenbunker .................................................................. 19

3.7

Staalname en analyse van puin ............................................................... 19

Sloop algemeen ............................................................................................ 21 4.1

Bouwstofnorm ....................................................................................... 21

4.2

Geen overschrijding norm bouwstof ......................................................... 22

4.3

Wel overschrijding norm bouwstof ........................................................... 23

4.4

Dynamitage ........................................................................................... 24

4.5

Gaswassers............................................................................................ 26

Sloop ovens, schouw en kolenbunker .............................................................. 27 5.1

Algemeen cokesoven .............................................................................. 27

5.2

Sloop van de ovens ................................................................................ 28

5.3

Sloop schouw en kolenbunker ................................................................. 30

Immissies ..................................................................................................... 33 6.1

Inleiding ................................................................................................ 33

6.2

Meetprogramma..................................................................................... 33

6.3

Uitvoering immissieonderzoek ................................................................. 35

6.4

Resultaten ............................................................................................. 36

6.5

Interpretatie van de resultaten ................................................................ 40

Persoonlijke bevindingen................................................................................ 42 7.1

Veiligheid............................................................................................... 42

7.2

Sloop .................................................................................................... 44

7.3

Samenwerking ....................................................................................... 46

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking................................................................................. 48 1

Inleiding ....................................................................................................... 48

2

Flowsheet labo analyse .................................................................................. 49 2.1

Puin > acceptatie puinwas (excl. CN: < acceptatie)................................... 49

2.2

Puin < bouwstof .................................................................................... 49

2.3

Zeefzand (< 10 mm) .............................................................................. 50

2.4

Puin > bouwstof wel reinigbaar ............................................................... 50

2.5

Puin vervuild met cyanides (> acceptatie puinwas) ................................... 52

3

Puinwasinstallatie .......................................................................................... 52

4

Schrootverwerking......................................................................................... 55 4.1

Inleiding ................................................................................................ 55


III

Inhoudstafel 4.2

Shredder ............................................................................................... 55

4.3

Hoogoven.............................................................................................. 61

4.4

Elektrische oven ..................................................................................... 63

HOOFDSTUK 4: Asbest ............................................................................................. 66 1

Algemeen ..................................................................................................... 66

2

Soorten asbest .............................................................................................. 67 2.1

Serpentijnen .......................................................................................... 67

2.2

Amfibolen .............................................................................................. 68

3

Voorkomen ................................................................................................... 69

4

Asbestziekten................................................................................................ 70

5

6

4.1

Asbestose .............................................................................................. 71

4.2

Mesothelioom ........................................................................................ 71

4.3

Longkanker............................................................................................ 72

4.4

Maag- en darmkanker............................................................................. 73

Verwijderen van asbest.................................................................................. 73 5.1

Inkapseling ............................................................................................ 73

5.2

Verwijdering .......................................................................................... 74

Verwerken van asbest.................................................................................... 76 6.1

Inleiding ................................................................................................ 76

6.2

Verwerking ............................................................................................ 77

6.3

Vitrificatie .............................................................................................. 81

6.4

Storten.................................................................................................. 86

Besluit..................................................................................................................... 91 Bibliografie .............................................................................................................. 94 Bijlagen.....................................................................................................................1


IV

Gebruikte symbolen en afkortingen

Gebruikte symbolen en afkortingen OVAM

Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij

AD-zuur

Anthrachinon disulfonzuur

VOC

Vluchtige organische verbindingen

NMVOC

Niet-methaan vluchtige organische verbindingen

PAK

Poly-aromatische koolwaterstoffen

BTEX

Benzeen, tolueen, ethylbenzeen en xyleen

V&G-plan

Veiligheids- en gezondheidsplan

KB

Koninklijk Besluit

VCO

Veiligheidscoördinator voor het ontwerp

VCV

Veiligheidscoördinator voor de verwezenlijking

CD

Coördinatiedagboek

PID

Postinterventiedossier

VLAREA

Vlaams Reglement voor Afvalvoorkomen en -beheer

KMO

Kleine en middelgrote ondernemingen

IMEWO

Intercommunale maatschappij voor energievoorziening in West- en OostVlaanderen

CP-OPS

Operationele commandopost

SB

Studiebureau

AW

Achtergrondwaarde

PU

Polyurethaan

B.S.

Belgisch Staatsblad

ARAB

Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming

TCL

Toelaatbare Concentratie Lucht

CN

Cyanide

DS

Droge Stof

SR

Shredderrésidu

RVS

Roestvrij staal

Gew%

Gewichtsprocent

fTMA

Federaal ministerie van tewerkstelling en Arbeid

HDPE

High density polyethyleen


V

Lijst van tabellen en figuren

Lijst van tabellen en figuren 1

Tabellen

Tabel 1.1: De samenstelling van het ruwe cokesgas ......................................................7 Tabel 2.1: Aantal staalnames naar gelang de functie van het gebouw .......................... 20 Tabel 2.2: Overzicht meetprogramma persoonsgebonden metingen ............................. 34 Tabel 2.3: Meetmethoden ......................................................................................... 35 Tabel 2.4: Resultaten meetcampagne april 2005......................................................... 36 Tabel 2.5: Resultaten meetcampagne september 2005................................................ 37 Tabel 2.6: Resultaten meetcampagne 21 september 2005 ........................................... 38 Tabel 2.7: Resultaten meetcampagne 21 september 2005 ........................................... 39 Tabel 2.8: Grenswaarden persoonsgebonden en binnenluchtmetingen.......................... 40 Tabel 2.9: TCL-waarden bij omgevingsluchtmetingen .................................................. 41 Tabel 2.10: Besproken punten en betrokken partijen tijdens werfvergadering ............... 47 Tabel 3.1: Berekening vuilvrachtverwijdering puinwas:................................................ 54 Tabel 3.2: samenstellingen en massapercentages eindproducten ................................. 59 Tabel 3.3: samenstelling en massapercentages afvalemissies....................................... 60 Tabel 4.1: Berekening aantal ton asbest afgevoerd naar Rematt .................................. 80 Tabel 4.2: Wijze van verwijdering en verwerking van asbest ........................................ 87

2

Figuren

Figuur 1: luchtfoto Carcoke .........................................................................................2 Figuur 2.1: Een ondersteund gebouw op de site van Carcoke....................................... 10 Figuur 2.2: Cokesgasleidingen op de Carcoke site ....................................................... 17 Figuur 2.3: Scheiding van puin .................................................................................. 22 Figuur 2.4: Montabert............................................................................................... 24 Figuur 2.5: Stalen kabels rond de cokesgasleiding....................................................... 29 Figuur 2.6: Slopen van de ovens ............................................................................... 29 Figuur 2.7: Overzicht plaatsing omgevingsluchtmetingen ............................................. 35 Figuur 2.8: Grafische voorstelling stofmetingen voor april en september ...................... 40 Figuur 2.9: Regenton op wielen om te vernevelen....................................................... 44


VI

Lijst van tabellen en figuren Figuur 2.10: De PDCA cyclus .................................................................................... 44 Figuur 3.1: De puinwasinstallatie op de site van Carcoke ............................................. 52 Figuur 3.2: Verschillende fracties uit de puinwasinstallatie ........................................... 53 Figuur 3.3: Procesbeschrijving shredder ..................................................................... 56 Figuur 3.4: Procesbeschrijving 2-traps flotatie ............................................................ 57 Figuur 3.5: langsdoorsnede hoogoven ....................................................................... 62 Figuur 3.6: Het (boog)elektro-ovenproces .................................................................. 63 Figuur 4.1: Chrysotiel ............................................................................................... 68 Figuur 4.2: Crocidoliet .............................................................................................. 69 Figuur 4.3: Amosiet.................................................................................................. 69 Figuur 4.4: Tubulaire plasmatoorts Inertam................................................................ 82 Figuur 4.5: Processchema asbestverwerking Inertam: ................................................. 82 Figuur 4.6: Doorsnede deponie categorie 1 ................................................................ 88 Figuur 4.7: Doorsnede deponie categorie 2 ................................................................ 90


VII

INLEIDING

INLEIDING Dit eindwerk is een beschrijving van de belangrijkste onderdelen van de site van Carcoke nv op het vlak van aanpak en algemene veiligheid. In het eerste hoofdstuk wordt de historiek van Carcoke nv kort besproken. Het productieproces van steenkool tot cokes en de bijproductenfabriek komen aan bod met aansluitend een overzicht van de emissies die dit proces met zich meebrengt. In het tweede hoofdstuk wordt veiligheid eerst toegelicht, dit komt bij de sloop van gebouwen altijd op de eerste plaats. Als de veiligheid in acht is genomen kan men de presloop en cleaning aanvatten. Aan de hand van staalname en analyse wordt de verontreiniging bepaald en naar gelang de overschrijding van de bouwstofnorm worden de gebouwen al dan niet selectief gesloopt. De sloop van de ovens, de schouw en de kolenbunker wordt nader uitgewerkt. In het derde hoofdstuk komt de bestemming van het puin aan bod. Aan de hand van een flow sheet analyse wordt bepaald welke weg het puin volgt.

Het beton –en

baksteenpuin wordt gewassen in een puinwasinstallatie terwijl het schroot na reiniging afgevoerd wordt naar Casier Recycling. Daar wordt het schroot klaargemaakt om verder verwerkt te worden in een elektrische oven of hoogoven. In het laatste hoofdstuk wordt de problematiek van en de verschillende soorten asbest besproken. Er wordt een overzicht gegeven van de winning, eigenschappen en mogelijke gevolgen voor de mens. Het verwijderen van asbest op een veilige manier is dus noodzakelijk. Tenslotte wordt de verwerking van asbest besproken, het kan worden gecementeerd of gevitrificeerd en gestort.

1

Doelstelling

De bedoeling van dit eindwerk is het beoordelen van het project zodat in de toekomst bij gelijkaardige projecten zo efficiënt mogelijk kan gewerkt worden. De parameters die aan bod komen zijn:


1

INLEIDING 1. Teamwork: Er wordt een evaluatie gemaakt van de samenwerking tussen de verschillende partijen. 2. Veiligheid: Er wordt nagegaan of er nog zaken zijn waarbij in de toekomst bij gelijkaardige sloopwerken meer aandacht moet aan besteed worden. 3. Sloop: Bij de sloop van de gebouwen kiezen de aannemers voor de beste en veiligste methode. Bij de sloop van de cokesfabriek in Marly heeft men geleerd dat er gauw iets mis kan gaan en dat niets over het hoofd mag gezien worden. Ook hier wordt gezocht naar eventuele verbeteringen die de sloop efficiënter of veiliger kunnen maken.

2

Plaats van de uit te voeren werken

Plaats

:

Carcoke nv

Ligging

:

West-Vlaanderen

Adres

:

Lisseweegsesteenweg 12

Stad / Gemeente

:

8380 Zeebrugge

Kadastrale gegevens

:

Afd. 12, Sie P, nrs 448W3, 448X3, 448N3, 82Y, 82Z, 82A2, 82B2, 82C2, 448V3, 448R3, 448L3, 325K, 325L

Figuur 1: luchtfoto Carcoke


2

INLEIDING

3

Aard van de uit te voeren werken

Carcoke was een cokesfabriek in Zeebrugge. Ondanks het feit dat de cokesfabriek in de 100 jaar exploitatie veel veranderingen heeft ondergaan, is het productieproces in essentie steeds hetzelfde gebleven. Het basisproduct, steenkool, wordt in de oven verhit tot cokes (steenkooldestillatie). De vluchtige stoffen die hierbij vrijkomen worden opgevangen. Uit dit gas worden verschillende bijproducten gedestilleerd. Het gezuiverde gas na destillatie wordt dan gebruikt als brandstof voor de cokesovens. De cokes en de bijproducten (benzol, teer,…) worden aan de industrie verkocht. Na lange discussies heeft de overheid uiteindelijk besloten om de cokesfabriek volledig te saneren. Eens de bedrijfsterreinen van Carcoke ontdaan zijn van alle bovengrondse constructies en installaties, is het terrein beschikbaar voor latere grond- en grondwatersaneringswerken.

4

Betrokken partijen

Opdrachtgever

OVAM Stationsstraat 110 2800 Mechelen Vincent Kindt

Studiebureau

Ecorem Kontichsesteenweg 38 2630 Aartselaar ER Consulting N. Mengélaan 17/18 bus 1B 8305 Heist Emiel Rubbrecht Stefan Van den Eynde


3

INLEIDING Aannemers

T.V. Mourik-Aclagro Groenendaallaan 399 2030 Antwerpen Proj. Leider Maarten Vanbeul (Mourik) Proj. Leider Jan Verstrygne (Aclagro)


4

HOOFDSTUK 1: Carcoke nv

HOOFDSTUK 1: Carcoke nv 1

De historiek van Carcoke

In 1901 werd begonnen met de constructie van de cokesfabriek door “Solvay en Cie” uit België en “Rombacher Hüttenwerke” uit Koblenz. De fabriek werd opgericht om Engelse steenkool om te zetten in cokes voor de Duitse staalindustrie in het Ruhrgebied en de Luxemburgs-Franse staalindustrie in de Elzas. Rond 1930 werd een overeenkomst afgesloten tussen Ebes en de cokesfabriek voor de productie van elektriciteit. De elektriciteitscentrale leverde elektriciteit aan de fabriek en aan het net van Desclée De Brouwer (o.a. Blankenberge, Brugge, …). Desclée De Brouwer voorzag zowel in de distributie van elektriciteit als stadsgas afkomstig van de cokesproductie. Op 23 december 1975 fusioneerden de cokesfabriek van Zeebrugge met deze van Marly en Tertre. De nieuwe maatschappij heette de “NV Carcoke”. Door de slechte economische toestand, de slabakkende staalproductie, de sluiting van de Limburgse koolmijnen, de zware concurrentie uit Azië en de milieuproblematiek, diende de fabriek in 1996 de boeken te sluiten. Sinds de sluiting is de site vrij snel in verval geraakt. Door vandalisme en diefstal zijn de meeste gebouwen of installaties ernstig beschadigd en tal van onderdelen zijn verdwenen. Ook de impact van de zoute zeelucht op veel van de aanwezige installaties is groot. Door de lange historiek en de steeds veranderende tijden heeft de site snelle en ingrijpende veranderingen ondergaan. Van de oorspronkelijke fabriek van 1901 zijn nu nog slechts sporen aanwezig. De site is een legpuzzel die een 100 jaar oud verhaal vertelt van hard labeur, twee oorlogen, economische crisissen, evoluerende productie technieken, de vrije markt economie van vraag en aanbod en de vergankelijkheid van steen, staal en steenkool. [1]


5


2

De cokesfabriek: van steenkool tot cokes

Door middel van grijpers aan de kranen wordt de steenkool uit de schepen gelost en via transportbanden verplaatst naar de opslagruimte. Bij de voorbereiding van het kolenmengsel, dat naar de ovens wordt gestuurd, dient een zo optimaal mogelijke samenstelling bekomen te worden. Die samenstelling wordt bepaald aan de hand van de eigenschappen van de gestockeerde kolen. Door middel van transportbanden wordt het kolenmengsel naar een sleepketting gevoerd. Deze voedt op zijn beurt de brekers in het kolenbreker gebouw. Binnen in de brekers worden de kolen fijn gemalen door middel van in tegengestelde richting draaiende getande wielen. De gewenste optimale diameter bedraagt ongeveer 4 mm. De gebroken steenkool wordt in de kolentoren opgeslagen in afwachting van het vullen van de ovens. De vulwagens kunnen op een dubbel spoor over de volledige lengte van de ovens rijden om zo elke individuele cokesoven te vullen. Het vullen van de oven gebeurt langs boven. Hierbij worden de stalen deksels van de ovens opgelicht. Via de kolentrechters van de vulwagens kan de gemalen steenkool in de ovens gelost worden, waarna de deksels weer gesloten worden. In de ovens wordt de steenkool bij een temperatuur van 1200°C verbrand tot cokes. De hete cokes worden in de cokeskarren naar de blustoren gereden en met water afgekoeld om te verhinderen dat ze in contact met de lucht spontaan zouden ontbranden. [1]

3

De bijproductenfabriek: van brandstof tot meststof

Het gas dat vrijkomt bij de steenkooldestillatie wordt opgevangen in de verzamelbuis en van daaruit door middel van turbocompressoren aangezogen naar de bijproductenfabriek. Hier worden een aantal stappen doorlopen waarbij giftige producten worden gebruikt en nieuwe producten worden gevormd: Sulfaatfabriek 

H2SO4 (zwavelzuur)



NH3 (ammoniak)



(NH4)2SO4 (ammoniumsulfaat)


6


Benzeenfabriek 

Benzeen



Naftaleen



Tolueen

Stredford-installatie: 

H2S (diwaterstofsulfide)



Na2CO3 (kalk)



S2- (sulfide)



VO3- (vanadaat)



AD-zuur (anthrachinon disulfonzuur)

Het gezuiverde gas bestaat uit CO, CO2,CH4 en H2. [1]

4

Emissies 4.1

Cokesovens

Cokesovens zijn één van de grootste bronnen van luchtemissies. Bij het verhittingsproces van de steenkool komen zwaveloxides (SOx), stikstofoxides (NOx), vluchtige organische verbindingen

(niet

methaan

VOC’s

en

methaan),

koolstofdioxide

(CO2)

en

koolstofmonoxide (CO), ammoniak (NH3), stofdeeltjes en zware metalen vrij. Cokesovens zijn daarnaast ook een belangrijke bron voor poly-aromatische koolwaterstoffen (PAK). De samenstelling van het ruwe cokesgas kan als volgt worden weergegeven. Tabel 1.1: De samenstelling van het ruwe cokesgas Component Concentratie (Vol.%) H2 (waterstof) 58 – 65 CH4 (methaan) 24 – 29 CO (koolstofmonoxide) 4,6 – 6,8 CnHm (koolwaterstoffen) 2–4 CO2 (koolstofdioxide) 1,5 – 2,5 Naast deze hoofdbestanddelen zijn de volgende bijproducten ook aanwezig in het cokesovengas: teer, fenolen, benzeen, pyridine, ammoniak, waterstofsulfide (H2S), waterstofcyanide (HCN), koolstofdisulfide (CS2). De bijproducten worden vaak in de bijproducten afdeling van de cokesfabriek uit het cokesgas gezuiverd en geconcentreerd.


7

HOOFDSTUK 1: Carcoke nv Hierdoor kunnen er significante hoeveelheden vrijkomen. Emissies van deze bijproducten afdeling zijn vaak NMVOC, methaan (CH4), ammoniak (NH3), en stofdeeltjes. [4] De pre- en postbehandelingen van steenkool/cokes voor en na het destilleren in de ovens vormen ook bronnen van emissies. Het gaat hier dan ook meer om stofemissies en minder om emissies van schadelijke producten. De belangrijkste emissies per onderdeel van de steenkool en cokesbehandeling kunnen als volgt worden samengevat: 

Kolenmagazijn: koolstof;



Kolenbrekers: koolstof;



Kolentoren en vulwagens: koolstof;



Cokesovens: VOC, CH4, CO, CO2, NH3, SOx, NO3, H2, HCN, teer, BTEX (buteen, tolueen, ethylbenzeen en xyleen), PAK, roet;



Blustoren: roet, cokesstof;



Zeefinstallatie: cokesstof;



Laden en lossen van steenkool en cokes: koolstof en cokesstof. [1]

4.2

Bijproducten

Naast de cokesovens en de voor- en nabehandeling van steenkool en cokes is er ook de bijproductenfabriek. Het geproduceerde gas samen met de gedestilleerde producten worden in deze afdeling op hoofdzakelijk fysische wijze gescheiden. Alhoewel men bij deze scheiding zo’n hoog mogelijk rendement tracht te bereiken is deze scheiding nooit volledig.

Hierdoor

worden

bijna

alle

stoffen

over

het

hele

verwerkingsproces

teruggevonden. Teer en benzeen worden in een eerste fase zoveel mogelijk gescheiden, maar het gas op het einde van het proces bevat ook nog resten teer en benzeen. Op termijn kan er accumulatie in de gashouder optreden. Daarnaast zijn deze resten ook noodzakelijk om de calorieke waarde van het gas voldoende hoog te houden. Het proces van de bijproducten vindt voor het grootste deel plaats in een gesloten circuit. Emissies ontstaan hoofdzakelijk bij lekkages en overladen van de bijproducten. Onderstaande lijst geeft een overzicht van de emissies per afdeling. De onderlijnde stoffen/producten zijn degene die voor de betreffende afdeling de belangrijkste emissie vormen. 

Gasverzamelbuis: VOC, CH4, CO, CO2, NH3, SOx, NO3, H2, HCN, teer, BTEX, …;



Condensator: VOC, CH4, CO, CO2, NH3, SOx, NO3, H2, HCN, teer, BTEX,…;



Teerverwerking: teer, NH3, BTEX, CN-, …;


8

HOOFDSTUK 1: Carcoke nv 

Sulfaatfabriek: H2SO4, NH3, VOC, SOx, CH4, CO, CO2, NO3, H2, HCN, teer, BTEX, …;



Benzeenfabriek: VOC, CH4, SOx, CO, CO2, NO3, H2, HCN, BTEX, teer, …;



Stretfordinstallatie: VOC, CH4, SOx, CO, CO2, NO3, H2, HCN, BTEX, teer, …;



Cyanidenzuivering: VOC, CH4, SOx, CO, CO2, NO3, H2, HCN, CN-, BTEX, teer, …;



Gashouder: VOC, CH4, SOx, CO, CO2, NO3, H2, HCN, BTEX, teer, …;

De lijst hierboven is niet limitatief maar geeft wel de belangrijkste stoffen weer. Niet opgenomen in de lijst maar wel van belang is kwik (Hg). Kwik is vaak als sporenelement aanwezig in het gedestilleerde gas. Door accumulatie van teerresten die vaak gestort worden in een teerput op de site, kunnen verhoogde concentraties kwik ontstaan. Dit is ook het geval op de site van Carcoke. De teerput is in de jaren ’80 geruimd en het met kwik verontreinigde teer afgevoerd. In de jaren ’80 zijn er klachten gekomen van omwonenden over roet emissies van de cokesfabriek. Hierop is door Carcoke een speciale installatie gebouwd die bij het uitduwen van cokes uit de ovens de emissies opving. Op deze wijze werden de roetuitstoot en de depositie van PAK’s rond de fabriek sterk verminderd. [1]


9

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Carcoke Zeebrugge wordt door deskundigen de meest vervuilde plek van Vlaanderen genoemd. Het terrein is 15 ha groot en de verontreiniging zit tot 12m diep ondergronds. Na de sluiting was de fabriek onderhevig aan wind, regen en zeelucht. Het terrein van Carcoke werd een chemische smeerboel, één groot stort vol gevaren. Het was geen makkelijke taak om alles te reinigen en slopen, er kon vanalles fout gaan. Daarom werd bij ieder gebouw eerst een stabiliteitsonderzoek gedaan. Indien een gebouw niet stabiel genoeg bleek te zijn, heeft men dat gebouw eerst ondersteund.

Figuur 2.1: Een ondersteund gebouw op de site van Carcoke Cleanen van gebouwen veronderstelt in de eerste plaats dat alle losse delen in de gebouwen verwijderd worden. Dit kunnen tafels, stoelen, apparaten, vaten enz. zijn en kan handmatig of machinaal gebeuren. Het afval wordt naar containers gevoerd en ook de leidingen worden verwijderd. Deze worden later gereinigd door middel van hogedruk. Op vele gebouwen liggen asbestcementplaten die met de nodige veiligheidsmaatregelen verwijderd worden.

1

Inleiding

Tijdens de cleaning en de sloop staat veiligheid centraal. Deze veiligheid dient te worden gegarandeerd, zowel voor degenen die de werken uitvoeren, als voor de omgeving. Om deze veiligheidsmaatregelen te structureren, wordt er op twee vlakken gewerkt. Enerzijds is er bij de aanvang van de werken een Veiligheids & Gezondheidsplan (V&G


10

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen plan) opgemaakt. Het V&G plan is een geheel van voorschriften en procedures om onder veilige omstandigheden te kunnen werken. De opvolging van de regels en de bepalingen in het V&G plan worden tijdens de vergaderingen geanalyseerd en eventueel bijgestuurd. Tevens worden er regelmatig metingen uitgevoerd om de toepassing en de efficiëntie van deze veiligheidsvoorschriften te toetsen. Anderzijds zijn de werkzaamheden zo gestructureerd dat er pas aan de cleaning of de sloop kan worden gewerkt op voorwaarde dat de nodige attesten voorhanden zijn die verklaren dat deze werken veilig kunnen worden uitgevoerd. Deze attesten worden opgemaakt door onafhankelijke, erkende bureaus en worden per gebouw verzameld in de sloopplannen. Volgende documenten moeten opgemaakt en goedgekeurd worden: 

Asbestinventarisatie: asbestkoorden bij pakkingen en tussen de vuurvaste stenen;



asbestvrijverklaring: alle asbest moet weggenomen zijn vooraleer de sloop te starten (voorbeeld zie bijlage 1);

2



gas- en brandvrijverklaring (voorbeeld zie bijlage 2);



metingen en analyses

Veiligheid 2.1

Veiligheidscoördinator

Volgens het Koninklijk besluit (KB) van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen worden de bouwwerken opgedeeld in twee categorieën: deze met een totale oppervlakte kleiner dan 500 m² en deze met een totale oppervlakte gelijk aan of groter dan 500 m². Voor het bepalen van de totale oppervlakte wordt de oppervlakte van alle niveaus en van de bijhorende constructies samengeteld. Bij verbouwingen worden alleen maar de oppervlaktes van de lokalen of zones in rekening gebracht, die bij de verbouwing betrokken zijn. Voor de beide categorieën van bouwwerken moeten zogenaamde “coördinatoren inzake veiligheid en gezondheid op de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen” aangesteld worden, zodra er werken uitgevoerd worden, of zullen worden, door twee of meer aannemers die tegelijk of na elkaar op de bouwplaats komen. [5]


11

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een veiligheidscoördinator voor het ontwerp (VCO) en de veiligheidscoördinator voor de uitvoering (VCV). Eventueel kan één persoon deze twee functies uitvoeren.

2.2 2.2.1

Veiligheidscoördinator Ontwerp Taken

De taken van de VCO zijn (KB 25/01/’01 art. 11 en wet van 4 augustus 1996: betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk art. 18): 

het opstellen en aanpassen van een V&G plan;



het overmaken van de elementen uit het V&G plan die van belang zijn voor de betrokken tussenkomende ontwerpers;



openen en aanvullen van het coördinatiedagboek (CD) en postinterventiedossier (PID);



advies inzake de overeenstemming van het document gevoegd bij de offertes bedoeld in art. 30 van het KB 01/01/’01 (zie bijlage 3)



overgedragen bij het einde van de opdracht van een exemplaar van het geactualiseerde V&G plan, het geactualiseerde CD en het PID aan de opdrachtgever, die het bij de start van de uitvoering van de werken zal overmaken aan de aangeduide VCV. [5] en [6]

2.2.2

Prestaties

Tijdens de ontwerpfase onderzoekt de veiligheidscoördinator het ontwerp in functie van de veiligheid tijdens de uitvoering en exploitatie van het project.

Hij zal alle tegen-

strijdigheden inzake de veiligheid en gezondheid melden en de betrokken ontwerpers aanmanen tot eventuele herziening van het ontwerp. Rapportering geschiedt via het CD. De VCO zal de laagste regelmatige offerte van de aannemer onderzoeken (art. 30 van KB 25/01/2001) vanuit het oogpunt van de eisen gesteld in het V&G plan en hierover een gemotiveerd verslag overhandigen aan de opdrachtgever. [7]

2.2.3

Einde van de opdracht

De veiligheidscoördinator maakt het geactualiseerde V&G plan, het geactualiseerde CD, het PID en een verslag van de evaluatie over aan de opdrachtgever vooraleer deze


12

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen overgaat tot toewijzing van de uitvoering van het project. De overdracht en het einde van het ontwerp van bouwwerk wordt vastgesteld in het CD en in een afzonderlijk document.

2.3 2.3.1

Veiligheidscoördinator verwezenlijking Taken

De taken van de VCV zijn (KB 25/01/2001 art. 22 en wet van 4 augustus 1996: betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk art. 22): 

aanpassen van het V&G plan aan de uitvoeringsmodaliteiten overeengekomen tussen de tussenkomende partijen;



bijhouden en aanvullen van het CD;



het noteren van de tekortkomingen van de tussenkomende partijen in het CD en het in kennis stellen van de opdrachtgever / bouwdirectie;



het noteren van opmerkingen van aannemers en het laten viseren ervan door de opdrachtgever / bouwdirectie;



het samenroepen van de coördinatiestructuur op eigen verzoek of op verzoek van een lid of van de met toezicht belaste ambtenaar;



aanvullen van het PID met de elementen, die voor het onderhoud en de uitvoering van latere werkzaamheden aan het bouwwerk van belang zijn;



overdragen, bij de voorlopige oplevering, van het geactualiseerde V&G plan, het geactualiseerd CD en het PID aan de opdrachtgever, inclusief de vaststelling hiervan in een P.V. [5] en [6]

2.3.2

Prestaties

Tijdens de verwezenlijking staat de veiligheidscoördinator in voor de actualisatie van het V&G plan, CD en

het PID. Hij organiseert en rapporteert de vergaderingen van de

coördinatiestructuur. [7]

2.4

V&G plan

Algemeen kan men stellen dat het V&G plan wordt opgemaakt overeenkomstig de wet van 04/08/’96 en het KB van 25/01/’01 en het het geheel van documenten is dat de risicoanalyse en de vast te stellen preventiemaatregelen bevat ter voorkoming van de


13

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen risico's waaraan de werknemers kunnen blootgesteld worden bij de uitvoering van de werken. Het beschrijft in bijzonder: 1. de preventiemaatregelen ter voorkoming van de risico's ten gevolge van de uitvoering van het werk; 2. de preventiemaatregelen ter voorkoming van de risico's ten gevolge van de wederzijdse inwerking van activiteiten van de diverse tussenkomende partijen die tegelijkertijd of opeenvolgend op de tijdelijke of mobiele bouwplaats aanwezig zijn; 3. de preventiemaatregelen ter voorkoming van de risico’s ten gevolge van de wederzijdse inwerking van alle installaties of alle andere activiteiten op of in de nabijheid van de site waar de tijdelijke of mobiele bouwplaats is gevestigd, inzonderheid het openbaar of privaat goederen -of personenvervoer, het aanvatten of de voortzetting van eender welke exploitatie; 4. de preventiemaatregelen ter voorkoming van de risico's tijdens de uitvoering van mogelijke latere werkzaamheden. De VCO geeft een eerste aanzet tot een V&G plan. De basisversie van dit plan bevat de risico-inventarisatie en -evaluatie van het ontwerp. Naarmate meer uitvoeringstechnische expertise aan het ontwerp wordt toegevoegd - zoals bijvoorbeeld in een bouwteam of een turnkeyproject

-

kunnen

tijdens

de

ontwerpfase

al

afgesproken

maatregelen

(verplichtingen uit Welzijnswet van 04/08/1996) en voorzieningen in het V&G plan worden opgenomen. Zo niet, dan volgt nadere invulling in de uitvoeringsfase. Als het werk wordt aanbesteed, maakt het plan deel uit van het bestek. Op basis daarvan moet de uitvoerende partij het plan uitvoeren, al naar gelang de omstandigheden nader invullen en zo nodig uitbreiden. Dit gebeurt aan de hand van de afzonderlijke risicoinventarisaties en -evaluaties van de bedrijven die op de bouwplaats werkzaam zijn. De welzijnswet verplicht werkgevers namelijk een inventarisatie en evaluatie van risico's te maken voor de eigen bedrijfssituatie. Bedrijven moeten hun interne beleid ook op de bouwplaats toepassen. Het V&G plan is bedoeld om het beleid van de diverse bedrijven, die op de bouwplaats werkzaam zijn, te coördineren. Werkgevers toetsen daartoe hun eigen beleid aan de situatie op de bouwplaats en passen zo nodig hun beleid daarop aan. Zo ontstaan afspraken over concrete arbomaatregelen die in het V&G plan worden opgenomen.


14

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Het V&G plan is bedoeld als een dynamisch plan, dat steeds wordt aangepast aan de actuele situatie op de bouwplaats. Op deze wijze wordt bereikt dat het plan in samenhang met de planning en technische coördinatie tot stand komt, zodat arbeidsomstandigheden een integraal onderdeel uitmaken van het bouwproces. Naast deze maatregelen bevat het plan nog: 

een overzicht van de bij de totstandkoming van de bouwplaats betrokken natuurlijke en rechtspersonen;



de naam van de coördinator voor de ontwerp- en uitvoeringsfase ;



de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan de samenwerking tussen werkgevers en in voorkomende gevallen zelfstandig werkenden op de bouwplaats, welke voorzieningen daarbij zullen worden getroffen en op welke wijze op die voorzieningen toezicht zal worden uitgeoefend;



de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan de samenwerking en het overleg tussen werkgevers en werknemers op de bouwplaats en de wijze waarop de voorlichting en het onderricht aan de werknemers plaatsvindt. [5] en [6]

2.5

Coördinatiedagboek

Het CD zal alle elementen bevatten betreffende de tijdelijke en mobiele bouwplaatsen. Het document wordt door de coördinator bijgehouden en bevat de gegevens en aantekeningen voor de coördinatie van de gebeurtenissen op de bouwplaats (Art. 31 tot 33, zie bijlage 4).

2.6

Postinterventiedossier

Het PID zal worden opgemaakt. Het dossier bevat de voor de veiligheid en gezondheid nuttige elementen waarmee bij eventuele latere werkzaamheden moet worden rekening gehouden. Het bevat vooral de specifieke kenmerken van het bouwwerk (Art. 34 tot 36, zie bijlage 5).

2.7

Coördinatiestructuur

Orgaan dat bijdraagt tot de organisatie van de coördinatie inzake veiligheid en gezondheid op de bouwplaats door:


15

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen te zorgen voor de vereenvoudiging van de informatie en de raadpleging van de



verschillende tussenkomende partijen evenals van hun onderlinge communicatie; te zorgen voor een efficiënt overleg tussen de tussenkomende partijen omtrent de



toepassing van de preventiemaatregelen op de bouwplaats; te zorgen voor de regeling van elke betwisting of onduidelijkheid inzake de



naleving van de preventiemaatregelen op de bouwplaats; adviezen inzake veiligheid en gezondheid uit te brengen.



De VCV zit de coördinatiestructuur voor. Hij roept ze samen op eigen initiatief of op het gemotiveerd verzoek van een lid of van de met het toezicht belaste ambtenaar. De coördinatiestructuur is samengesteld uit: 

de opdrachtgever of zijn vertegenwoordiger;



de VCV;



de aanwezige aannemers of hun vertegenwoordigers;



de bouwdirectie belast met de uitvoering;



de bouwdirectie belast met de controle op de uitvoering;



een vertegenwoordiger van elk comité voor preventie en bescherming op het werk, of bij ontstentenis, van elke syndicale afvaardiging van de op de bouwplaats aanwezige aannemers;



indien nodig, de preventieadviseurs van de opdrachtgever en van de op de bouwplaats aanwezige aannemers;



twee vertegenwoordigers van het comité voor Preventie en Bescherming op het werk van de onderneming van de opdrachtgever, wanneer de tijdelijke of mobiele bouwplaats gelegen is in een instelling of een site waar de opdrachtgever personeel tewerkstelt en waarvoor hij zulk comité heeft opgericht;



3

iedere andere persoon die door de opdrachtgever wordt uitgenodigd. [5]

Presloop en cleaning 3.1

Beveiliging

Om alles veilig te laten verlopen worden eerst een aantal maatregelen genomen: 

Putten en openingen worden dichtgelegd;



er komt een beveiliging rond de vijver;



trappen worden verstevigd en hersteld;


16

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen 

gebroken glas en het glas in de ramen worden verwijderd;



onveilige daken worden weggenomen;



er wordt tijdelijke verlichting geplaatst;



bomen worden omgehakt en onkruid wordt verdelgd;



afval wordt gescheiden naar soort en verwijderd. [10]

3.2

Asbestonderzoek

Op de site is asbest aanwezig. Deze wordt verwijderd door het speciaal asbestteam Mourik. Zij verfijnen de asbestinventaris. Daarna worden de asbestcementplaten, asbestkoorden en andere asbesthoudende materialen verwijderd. Meer hierover in hoofdstuk 4.

3.3 3.3.1

Reinigen van cokesgasleidingen Reinigen van gasleidingen algemeen

Voor het reinigen van de gasleidingen wordt stroomafwaarts gewerkt. Er wordt gebruik gemaakt van een hoogwerker om de toegangen te openen waarna zuigslangen en hogedrukslangen ingebracht worden. Het eventueel aanwezige slib wordt met water onder hoge druk verwijderd. Voor het reinigen van cokesgasleidingen met uitgeharde cokes zal men water onder hoge druk maar met een traag roterende waterstraal door de leiding stuwen. Door het traag roteren heeft het water meer snijdende impact en kan dit hardere verontreinigingen aan.

Figuur 2.2: Cokesgasleidingen op de Carcoke site


17


3.4 3.4.1

Reinigen van de gaswassers Openen torens

Bovenaan de torens bevinden zich grote deksels. De bouten van deze deksels worden omzichtig en vakkundig weggenomen, zodat de torens bovenaan volledig geopend zijn.

3.4.2

Verwijderen houten pakketten

Drie torens bevatten pakketten met houten latten. Dit hout is tijdens het productieproces continu besprenkeld met arseenolie. Deze olie dient om het aanwezige benzol (mengsel van benzeen en tolueen) uit het gas te halen. Hierdoor is het hout volledig doordrongen met deze gevaarlijke stoffen. Het verwijderen van de pakketten is daarom een uiterst secuur werk, waarbij een maximum aan persoonlijke beschermingsmiddelen dient gedragen te worden. In de uitvoering wordt daarom gewerkt met een LIFE-Support-Unit. Deze wagen voorziet de gebruikers continu van verse ademlucht, via een systeem van compressoren enerzijds en grote flessen met samengeperste lucht anderzijds.

3.4.3

Reinigen torens

Het reinigen van de torens gebeurt machinaal met water onder hoge druk met een zgn. “Butterworth” : dit is een roterende kop die zijdelings is voorzien van twee korte armen, waaruit water onder hoge druk gespoten wordt. Deze armen draaien 360° rond hun as, terwijl eveneens de volledige kop tegen een lage snelheid 360° ronddraait. Zo worden telkens stroken van ongeveer twee centimeter onder hoge druk schoongespoten. Het vrijgekomen reinigingswater, met productrestanten, wordt onderaan in de torens continu opgezogen in een vacuümwagen. Dit gevaarlijk afval wordt rechtstreeks naar een erkend verwerkingscentrum gebracht.

3.5

Reinigen van schoorstenen

Binnenin de schoorsteen bevindt zich roet, die een serieuze vervuiling betekent. Om de schoorstenen te reinigen wordt een kraan van 82 meter hoogte opgesteld. Onderaan de schoorsteen wordt een opening vrijgemaakt. De aanwezige vervuiling wordt onmiddellijk in een vacuümwagen opgezogen. Vervolgens laat men het hijsoog van bovenaf in de schouw zakken. Aan dit hijsoog wordt een kooi met kleine draaiende kop opgehangen, waaraan de hogedrukslang bevestigd is. De draaiende kop heeft twee spuitopeningen die een ronddraaiende beweging maken (360°) en telkens in de kooi nog een draaiende


18

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen beweging rondom hun as maken. De kooi wordt vervolgens omhoog getrokken tot op ongeveer twee meter van de top van de schouw. Op dat moment wordt er gestart met het reinigen van de schouw onder hoge druk (800 bar) met water.

De aanwezige

vervuiling en het verontreinigde waswater zullen onderaan onmiddellijk worden opgezogen in een vacuümwagen. Zéér langzaam laat men de kooi zakken in de schouw. Dit proces gaat door tot we op ongeveer twee meter van de bodem van de schouw zijn gekomen.

3.6

Reinigen van de kolenbunker

In de kolenbunker worden eerst alle losse delen verwijderd en nadien wordt nog zoveel mogelijk stof verwijderd door te reinigen met hoge druk. Hieruit wordt nog 140.000 kg (kolen)stof gehaald.

3.7 3.7.1

Staalname en analyse van puin Staalnamemethodiek

De stalen worden genomen door het voorzichtig wegkappen van puin (2 tot 5 cm diep) door middel van hamer en beitel. Het puin wordt rechtstreeks opgevangen in het staalnamerecipiënt (vb. emmer). Verschillende stalen kunnen samengevoegd worden tot mengstalen die voor analyse naar een erkend labo verstuurd worden. Een mengstaal bestaat uit minstens drie deelstalen. Als er (zeer) zwaar verontreinigde zones voorkomen is het nuttiger om een puntstaal naar het labo te sturen. Indien tijdens de monstername vluchtige componenten waargenomen worden moet ervoor gezorgd worden dat het staalnamerecipiënt volledig gevuld is en snel afgesloten wordt om vervluchtiging te vermijden.

3.7.2

Frequentie van staalname

Theoretisch is voorzien om op de ganse site (ingeschat op 18.000 ton puin) een duizendtal stalen te nemen. Dit komt overeen met gemiddeld één staal per 180 ton (ca. 70 – 100 m³). Om het minimum aantal staalnames per gebouw vast te leggen wordt onderstaande tabel gebruikt:


19

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Tabel 2.1: Aantal staalnames naar gelang de functie van het gebouw

Grootte gebouw 0 – 50 m³ 50 – 150 m³ 150 – 500 m³ 500 – 1000 m³ 1000 – 5000 m³ 5000 – 10000 m³

H1 V1 V2 1 1 1 1 2 3 4 6 12 20 Cokesoven &

V3 V1 1 1 1 1 4 3 8 6 25 20 stookgebouw:

H2 V2

H3 V2 V3 1 2 1 1 2 1 2 1 1 2 4 7 5 7 12 8 10 10 12 14 30 40 30 50 70 gebouw onderverdelen in delen < 5000 m³ V3

V1

De code H refereert naar de historiek, een vroegere functie van een (deel van een) gebouw. De code V refereert naar hetgeen visueel waargenomen wordt tijdens de staalname van een (deel van een) gebouw. Het minimumaantal mengstalen voor analyse van een gebouw of een deel van een gebouw wordt in eerste instantie bepaalde door de grootte of de omvang van het betreffende gebouw. De hoeveelheid mengstalen wordt telkens aangepast (verhoogd of verlaagd) rekening houdend met de historiek (of vroegere functie) en de visuele waarnemingen van het betreffende gebouw enerzijds. Categorie H1: administratieve activiteiten – geen enkele chemische activiteit Categorie H2: ondersteunende activiteiten, o.a. werkplaatsen, stookplaats,… Categorie H3: cokesfabrieken en chemische fabrieken Categorie V1: visueel proper Categorie V2: visueel verontreinigd, homogene verontreiniging Categorie V3: visueel verontreinigd, heterogene verontreiniging De aanpak van de selectieve sloopwerkzaamheden (sloopplan) kan leiden tot een wijziging van de frequentie van staalname. Indien constructiematerialen (bv. bakstenen, beton,…) van een gebouw afzonderlijk gesloopt worden is het nuttig ook deze vooraf afzonderlijk te bemonsteren.

3.7.3

Analysepakketten

De mengstalen puin worden in een erkend labo vermalen en vervolgens geanalyseerd op volgende parameters: zware metalen (8), cyaniden, minerale olie, PAK’s (10) en BTEX.


20

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen 3.7.4

Registratie van staalnames

De mengstalen worden klaargezet voor ophaling door een erkend labo. Elk staalnamerecipiënt is voorzien van een etiket met daarop duidelijk staalnamenummer vermeld als volgt: Staalnames presloop: Algemeen: CCZ/PSL/GBnr/STnr/datum Voorbeeld: CCZ/PSL/GB32/ST10/15.10.04 (CCZ: Carcoke Zeebrugge, PSL: presloop, GB: gebouw, ST: staal) [12]

4

Sloop algemeen

Rond het te slopen gebouw wordt de werkzone afgebakend met de nodige borden en een Heras-omheining. Om een veilige werkzone te kunnen creëren zal een deel van de noodweg d.m.v. een lint geblokkeerd worden zodat bij een noodsituatie de noodweg vlug geopend kan worden. Om de zones toegankelijk te kunnen maken voor vrachtwagens en montagekranen zullen New-Yersey blokken aan de ingang open gezet worden. Om stofhinder te voorkomen wordt een vernevelingsinstallatie opgezet rond het te slopen gebouw. Bij de opstart ’s morgens kan een zuigwagen eventueel het gebouw eens grondig natspuiten.

4.1

Bouwstofnorm

De gebouwen worden ingedeeld naar gelang het al of niet overschrijden van de bouwstofnorm. De bouwstofnorm staat gedefinieerd in het Besluit van de Vlaamse regering van 5 december 2003 tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer - Bijlagen (VLAREA) (zie bijlage 6). OVAM definieert het gebruik als bouwstof als volgt: Gebruik als bouwstof betekent dat het puin enkel in functionele

toepassingen

gebruikt

mag

worden.

Functionele

toepassingen

zijn

toepassingen waarbij de bouwstof een echt bouwkundige functie vervult zoals vb. bij gebruik als funderingslaag. Men toetst de waarden van de monsternemingen aan deze norm. Indien de waarde kleiner is dan deze norm, dan dient het puin niet gereinigd te worden. Indien er wel een overschrijding is dan dient het puin gewassen te worden door middel van een puinwasinstallatie. [13]


21


4.2

Geen overschrijding norm bouwstof

Een eerste onderdeel zijn de gebouwen die de norm bouwstof niet overschrijden. Dit zijn bijgebouw compressiestation, garage en administratie, administratie, afdak, garages en douches, weegbrug en meetlokaal, kantoor, koetshuizen, pomphuis en blustoren bezinking. De rupskraan zal door middel van een sloopschaar het gebouw selectief slopen. Het doorknippen van de betonstructuur gebeurt op een zodanige manier dat er geen grote stukken onverwachts naar beneden vallen. De bakstenen muren worden zorgvuldig verwijderd door een rupskraan voorzien van sorteergrijper.

Figuur 2.3: Scheiding van puin Er wordt getracht de verschillende fracties zoals baksteen- en betonpuin van elkaar te scheiden. De grote stukken worden aan de kant gelegd voor een verdere bewerking. Eenmaal het gebouw gesloopt is zal het puin opgeladen worden op vrachtwagens en afgevoerd worden naar het achterliggende betonplein op de site. De grote stukken worden op het terrein verkleind en ontijzerd door middel van een crusher, klaar voor het breken. De gebouwen die vooral uit staal bestaan zoals bijvoorbeeld de zeefinstallatie werden door middel van een sloopschaar afgeknipt. Een tweede rupskraan zal dan het ijzerschroot verkleinen en rechtstreeks in containers laden. Het ijzerschroot wordt afgevoerd door Casier recycling. De kleinere ijzerresten worden manueel opgeruimd. Doordat de stabiliteit van de koetshuizen zeer slecht is blijven de asbestcementplaten op de dakconstructie tijdens de sloop. De golfplaten zullen zo voorzichtig mogelijk met de


22

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen sorteergrijper weggenomen worden. Tijdens de sloop van dit gebouw zullen enkele asbestverwijderaars de gebroken asbestcementdeeltjes verwijderen uit het puin.

4.3

Wel overschrijding norm bouwstof

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de gebouwen die in één geheel gesloopt worden en gebouwen die selectief gesloopt worden.

4.3.1

Als één geheel gesloopt

De gebouwen die als één geheel gesloopt werden zijn het bijgebouw Stredford, de zwavelwassing, de oude elektrische centrale, de werkplaats, de gaszuivering, het transfohuis, de opslag, het labo, de benzolfabriek, de pijpcondensator, de kolenbreker, de zuigventilatie, de sulfaatfabriek en de sulfaatopslag. De gebouwen die selectief gesloopt werden zijn het ketelhuis, stoomketels en de compressorzaal. Een rupskraan voorzien van sloopschaar knipt zowel de bakstenen als de stalen constructie stuk. Het grootste houtafval wordt door middel van een tweede rupskraan voorzien van sorteergrijper uitgesorteerd. Alle afval afkomstig van de sloop wordt gedeponeerd in de daarvoor voorziene containers (hout-, schrooten afvalcontainers). Indien we te maken hebben met hoge gebouwen zal men een sloopgiek gebruiken. Het puin afkomstig van de afbraak wordt na sloop opgeschept en afgevoerd naar de voorlopige stockageplaats door middel van een dumper.

4.3.2

Selectieve sloop

De compressorzaal is een goed voorbeeld van een gebouw dat selectief werd gesloopt. Door middel van een hoogwerker en valbeveiliging zullen de kunststof dakplaten op het gebouw manueel verwijderd worden. Deze worden machinaal in de voorziene containers gedumpt. Uit de analyse blijkt dat de compressorzaal grotendeels verontreinigd is met PAK’s en minerale olie. Eén enkel staal is verontreinigd met zware metalen (zink). Aan de buitenmuur langsheen de compressorzaal zijn vrij veel cyanides aangetroffen. Enkel een klein deel, de linkerkant van de compressorzaal, kan wel afzonderlijk gesloopt en


23

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen afgevoerd worden. Het resterende gedeelte wordt als één geheel gezien. De laatste muur van het gebouw zal aanzien worden als horende bij gebouw 19 (gaszuivering). Een rupskraan voorzien van sloopschaar knipt zowel bakstenen als de stalen constructie stuk. De grootste stukken houtafval worden door middel van een tweede rupskraan voorzien van sorteergrijper uitgesorteerd. Alle afval afkomstig van de sloop wordt gedeponeerd in de daarvoor voorziene containers. Het puin afkomstig van de afbraak wordt na de sloop opgeschept en afgevoerd naar de voorlopige stockageplaats door middel van een dumper.

4.4

Dynamitage

Bepaalde gebouwen worden gesloopt aan de hand van een dynamitage. Voorbeelden daarvan zijn de schouwen, de wastoren en de kolenbunker. Vooraleer de sloopwerken aanvatten zullen de schouwen door de springmeester voorbereid worden. Dit gebeurt door het wegschieten

van

de

schouwingang

door

middel

van

minigraver en montabert. Zo wordt duidelijk welke dikte de voet van de schouw heeft en kan het springplan opgemaakt worden.

Figuur 2.4: Montabert [18] Bij de voorbereiding hoort ook het boren van de gaten met behulp van een minigraver voorzien van een betonboor. Deze worden een week voor de sloop geboord. Verder worden de schouwen volledig gereinigd en het resterende materiaal verwijderd. Voor de wastorens dient er enkel door middel van een minigraver het opvulmetselwerk verwijderd te worden. De springmeester zorgt voor een springplan, dat goedgekeurd dient te worden door de gouverneur. In dit springplan wordt de valrichting vastgelegd. Een vernevelingsinstallatie zorgt ervoor dat er zo weinig mogelijk stof vrijkomt. Verder worden nog een aantal containers geplaatst op plaatsen waar vrij veel wegspattend puin kan ontstaan.


24

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Communicatie bij deze activiteiten is belangrijk. Het is belangrijk de gevaren die er zijn tijdens de dynamitage ook te delen met andere instanties om samen tot een oplossing te komen. Zo moet in het geval van Carcoke rekening gehouden worden met Glaverbel, een van de grootste glasproducenten. Glaverbel is trillingen stofgevoelig en via overleg kunnen deze problemen geregeld worden. Soms is een risico niet onoverkoombaar zoals bijvoorbeeld stofopwaai, zelfs al wordt voldoende water gesproeid. Het is dan belangrijk om volgende mensen op dit risico te duiden: 

aanpalende en verder gelegen bedrijven (KMO-zone);



de stad en de aanpalende gemeenten, ook wat betreft de stand van zaken en de planning van de werken;



zeehavendiensten;



hulpdiensten;



buurtbewoners (Zeebrugge – Zwankendamme).

Ook de civiele bescherming en de lokale ziekenhuizen dienen geïnformeerd te worden van de activiteiten. Van deze twee instanties is telkens een coördinator aanwezig op de veiligheidsvergaderingen. Verder dient nog opgemerkt te worden dat er een overvliegverbod geldt, een verbod voor boten met voeding om voorbij te varen en een aanmeerverbod op de kade. In de gevarenzone bevinden zich ondergrondse leidingen waaronder een middendruk leiding en meerdere laagdruk leidingen. Er liggen ook tientallen leidingen onder hoogspanning (11.000 V) en een “geheime” niet gereinigde kerosene leiding waarvoor het Ministerie van Defensie verantwoordelijk is. Coördinatie voor en tijdens de dynamitage is dus essentieel om de bedrijfszekerheid en veiligheid te verzekeren. Daarom wordt na het vallen van schouw en kolenbunker nog een controle uitgevoerd door Fluxys (gas), Elia (elektriciteit) en IMEWO de intercommunale (laagdruk leidingen). De politie- en brandweerdiensten zijn aanwezig bij de dynamitage. Er is een operationele commandopost (CP-OPS) opgesteld waar volgende personen aanwezig zijn: 

officier van de brandweer + radioman;



hoofdcommissaris van de politie;



verantwoordelijke van de aannemer T.H.V. Mourik – Aclagro


25

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Deze post volgt de volledige operatie op een plaats in de buurt van het publiek. Alle vaststellingen of gesprekken verlopen via deze post. De politiediensten sluiten de weg langs beide kanten van het terrein af voor alle verkeer. Een no-go situatie kan zich enkel maar voordoen in volgende gevallen: 

indien bij de laatste checkup niet alle diensten bevestigd hebben aan de CP-OPS dat hun zone vrijgemaakt is;



wanneer er vastgesteld wordt dat er in de gevarenzone op de site nog personen aanwezig zijn. Deze beslissing wordt rechtstreeks genomen vanop de site.

In geval van no-go situatie wordt het probleem bekeken en zal het laatste kwartier van het draaiboek voor springen overgedaan worden. Indien er zich in de laatste voormiddag acties of manifestaties voordoen zullen de politiediensten verwittigd worden en optreden. [14]

4.5

Gaswassers

Bij de sloop van de gaswassers in Marly liep het mis. Met snijbranders werden de wastorens losgemaakt waardoor het hout dat erin aanwezig was begon te gloeien. De temperatuur steeg en toen men de gaswassers omduwde kwam er in één klap een grote hoeveelheid lucht in, wat een steekvlam veroorzaakte. Een andere aanpak is dus absoluut noodzakelijk. De houten pakketten worden zoveel mogelijk manueel verwijderd. Alles verwijderen is een onmogelijke zaak. Daar de binnenkant verontreinigd is met PAK’s en eventueel nog resten hout verontreinigd met Hg, wordt de bovenkant van de gaswassers afgesloten met PU (polyurethaan) schuim om te vermijden dat stof zou vrijkomen. Daarna wordt de fundering gedynamiteerd. Zo wordt vermeden dat er een vonk naar de torens zou overslaan en een brand zou ontstaan.


26


5

Sloop ovens, schouw en kolenbunker 5.1

Algemeen cokesoven

Een batterij ovens bestaat uit een reeks van cokesovens met een verbrandingskamer ertussen. Een cokesoven is een kamer uit vuurvaste baksteen en heeft ongeveer de volgende afmetingen: lengte 13 m, breedte 0,4 m en hoogte 4 m. Elke cokesoven heeft twee deuren aan elk uiteinde. De deuren hebben ongeveer de volledige grootte van de oven zelf. In het dak van elke oven zijn 5 vulgaten waarlangs de steenkool wordt aangebracht. Tevens is er ook een uitlaat voor het geproduceerde gas. Deze is verbonden met een overdruksysteem en gaat zo naar de gasverzamelbuis. In de verbrandingsruimte van de oven wordt de steenkool verhit tot 1200 °C. Aan elk uiteinde van de verbrandingsruimte is een verluchting voorzien. Om de twintig minuten worden de branders gewisseld en de verluchting van kant verwisseld om een gelijkmatige temperatuursverdeling te bekomen. De verluchting bestaat uit ijzeren kleppen die met een takel en radersysteem geopend werden. Op die manier is er geen sterke afkoeling indien één van de ovens geopend wordt om te ledigen. De gaartijd van de steenkool bedraagt ongeveer 15 uur en 45 minuten. Per dag kunnen maximaal 93 oven gestookt worden en er dient steeds minimum ongeveer 54 ovens per dag gestookt te worden om de temperatuur te garanderen. Hierbij komen stoom, gassen en organische verbindingen vrij die in de uitlaat afgevoerd worden naar de gasverzamelbuis toe. Wanneer de cokes klaar zijn, worden de deuren aan beide zijden van de oven verwijderd. Naast de ovens bevindt zich de cokesuitstootmachine. De cokes worden door de cokesuitstootmachine langs de ene kant er uit geduwd en langs de andere kant opgevangen in de cokeskarren. De kant waarlangs de cokes worden uitgeduwd wordt ook wel de ‘zwarte zijde’ genoemde. De kant waarlangs de bijproducten worden opgevangen de ‘witte zijde’. In de jaren ’80 is een speciale installatie gebouwd die de uitgestoten cokes opving en overbracht naar de cokeskarren en hierbij vrijgekomen dampen en stof opving en zuiverde. Op deze wijze wordt getracht om zoveel mogelijk schadelijke emissies te vermijden.


27

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Bij het verhitten van de steenkool komen veel producten vrij: SO x, NOx, NMVOC’s, CH4, CO2, CO, NH3, stofdeeltjes, zware metalen en PAK’s. Naast deze hoofdbestanddelen zijn de volgende bijproducten ook aanwezig in het cokesovengas: teer, fenolen, benzeen, pyridine, ammoniak, H2S, HCN, CS2. De bijproducten worden vaak in de bijproducten afdeling van de cokesfabriek uit het cokesgas gezuiverd en geconcentreerd. Hierdoor kunnen er significante hoeveelheden vrijkomen. Emissies van deze bijproducten afdeling zijn vaak NMVOC, CH4, NH3 en stofdeeltjes. [1]

5.2

Sloop van de ovens

Uit de analyses blijkt dat bijna alle stalen voldoen aan de norm bouwstof. Slechts enkele stalen zijn verontreinigd. De zone waarin die verontreiniging voorkomt is moeilijk te scheiden van de rest van het puin. Daarom wordt het puin als één geheel aanzien. De oven bestaat uit drie delen namelijk 32A, 32B en 32C (zie bijlage 7). In een eerste fase worden de delen 32C en 32B gesloopt. Tijdens de sloop van de 1e fase worden nog asbestwerken uitgevoerd aan oven 32A, de sloopwerken zullen de asbestwerken niet in gevaar brengen gezien de zware structuur waaruit de oven is opgebouwd. De I-profielen van oven 32C kunnen zonder knippen in hun geheel weggenomen worden door middel van een rupskraan voorzien van sloopschaar. Het betonnen voetje onder het I-profiel wordt weggeknipt alsook de onderste stangen die verbinding geven met de oven. Daarna neemt de rupskraan het profiel in het midden vast en schuift deze langzaam van onder de bovenste bevestiging met de oven. Een stalen plaat achter het I-profiel zakt langzaam naar beneden. De profielen wegen elk ongeveer 1,2 ton en kunnen gemakkelijk door de rupskraan weggenomen worden zonder gevaar tot omkantelen. Zolang de trekstangen die over de lengterichting van de oven niet verwijderd worden is er geen gevaar tot instorten van de vuurvaste steen. Bij de profielen van oven 32B werd vastgesteld dat de staven langs de I-profielen in een inkeping zijn verankerd. Bij het wegnemen van dit profiel blijft die hangen aan de staven. Daarom werd beslist de staven bovenaan nog door te branden. Twee arbeiders voorzien van harnas en leeflijn zullen bovenop de oven de staven doorbranden. Na het doorbranden zal een rupskraan

voorzien van sloopschaar de profielen kunnen

wegnemen.


28


Het verwijderen van de cokesgasleiding bovenop de ovens is geen gemakkelijke klus. De buis zal op meerder plaatsen ter hoogte van de ankerpunten met de oven worden doorgebrand. Twee arbeiders voorzien van valbeveiliging zullen daarna de vuurvaste steen rondheen de rookpotjes op de oven wegschieten. Deze potjes geven namelijk vrij veel tegenkracht aan de volledige buisconstructie. Er worden zoveel mogelijk steunpunten

van

rupskranen

zullen

de

buis

tenslotte

weggebrand. de

constructie

Twee naar

beneden halen met sterke kabels. Figuur 2.5: Stalen kabels rond de cokesgasleiding Nadat de asbestwerken voltooid zijn aan de laatste oven, zal deze op dezelfde manier als oven 32B en 32C gesloopt worden. De ovens worden gesloopt tot aan de kolenbunker. De eerste sloopwerken omvatten het verwijderen van de zijkanten van de ovens, deze bestaan grotendeels uit ijzer, baksteen en beton. Door deze wanden vrij te maken krijgt men een goed zicht op de I-profielen die bijna over de volledige hoogte van de oven lopen. In een tweede deel zal getracht worden de twee stalen buizen die op de oven lopen te verwijderen. Daarna kan gestart worden met de sloop van de ovens zelf. Deze bestaan grotendeels uit een betonstructuur met op de zijkant stalen I-profielen.

Figuur 2.6: Slopen van de ovens


29

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Tussen de I-profielen van de oven zit de vuurvaste steen die gescheiden dient te worden van het puin. Enkel het baksteenpuin dat bovenaan op de oven ligt kan niet gescheiden worden van de vuurvaste steen. Er zal in de lengterichting van de oven gesloopt worden startend aan de blustoren. Gezien de sterkte van de ovenstructuur niet echt gekend is zal alles gesloopt worden met rupskranen. Om stofhinder te voorkomen wordt de vernevelingsinstallatie opgezet rond het te slopen gebouw. Bij de opstart ’s morgens kan een zuigwagen eventueel het gebouw eens grondig natspuiten. Tijdens de sloopwerken aan de oven zal er op regelmatige basis extra water verspreid worden door middel van een lans. Bijkomend wordt er regelmatig controle uitgeoefend op verdachte asbesthoudende materialen tijdens de sloop van de oven. [10] Rond het te slopen gebouw wordt de werkzone afgebakend met de nodige borden en lint.

5.3 5.3.1

Sloop schouw en kolenbunker Beschrijving

De bunker en de schouw moeten achter aan de valrichting ingesneden worden. Bij de schouw is dit een groot gat in de achterwand en bij de kolentoren zijn dit snedes in de betonnen pijlers. Omwille van de zeer sterke bewapening in het beton zijn hier extra diepe snedes gemaakt. Aan de andere zijde wordt een stuk uit de constructie gedynamiteerd. Het dynamiet wordt aangebracht in machinaal geboorde gaten van ongeveer 40 cm diepte en 5 cm diameter. Bij de ontploffing wordt een deel van het beton/baksteen rond het dynamiet vergruisd. Zo ontstaat een gat maar ook wit (cement) of rood stof (baksteengruis). De schouw valt in de richting met de zwakste ondersteuning. De bunker wordt vrij hoog gedynamiteerd (tot op eerste verdiep) waardoor ongeveer ¼ zal blijven staan. De 30m erboven zal omkantelen als een blok en het deel eronder nog verder vergruizen. Dit beperkt de klap op de bodem. Om daar de klap te beperken is een zandberm aangelegd van circa 500 ton zand.


30

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen In de weken na de dynamitage is de bunker verkleind tot uiteindelijk fijne maar proper bouwen sloopafval dat kan gebruikt worden in de wegverharding. Dit zal bekomen worden mede dankzij een voorafgaande reiniging. [10]

5.3.2

Overzicht werf- en veiligheidsvergaderingen

Een dynamitage vergt heel wat voorafgaande voorbereidingen. In de werf- en veiligheidsvergaderingen wordt alles besproken en gepland. Volgend overzicht schetst de situatie op de site van Carcoke. Werfvergadering 47 (10/08/2005): 

De sloop/dynamitage van schouw 3 en de kolenbunker wordt gepland op 10/09/2005 om 14u.

Werfvergadering 48 (17/08/2005): 

Jowenko heeft de werf bezocht ter voorbereiding van de dynamitage. Schouw 3 zal in de richting vallen van gebouw 18 en 19 (compressorzaal en gaszuivering).



Aan de kolenbunker zullen voorbereidende werken noodzakelijk zijn.


Het sloopplan voor schouw 3 en kolenbunker is bijna klaar en zal zo snel mogelijk worden overgemaakt.



Planning dag van de dynamitage: o

8u: Ladingen aanbrengen (door Jowenko). De werf blijft zoveel mogelijk afgesloten.

o

12u - 13u: Broodjes en drankjes voorzien voor de genodigden.

o

12u30: Samenkomst projectteam om de taken te overlopen.

o

13u:

Afsluiten

van

de

Lisseweegsesteenweg.

Verantwoordelijke:

commissaris Vervaet. De waterleiding wordt aangesloten. o

13u45: De pompen worden in werking gesteld.

o

13u - 14u: Taakverdeling: 

Ecorem: assistentie politie bij wegafsluiting



T.V.: assistentie politie CP-OPS – sweeping terrein en omgeving



ER/Vincent Kindt: ontvangst / assistentie pers en genodigden.



Na geslaagde dynamitage wordt het publiek toegelaten op het terrein op de weg tussen de oven en het Vaartje.


31


Er worden containers of een berm geplaatst om wegvliegende puinbrokken tegen te houden. Er worden ook zandbermen voorzien en het Vaartje wordt overwelfd met damplanken om de kolenbunker op te vangen.



Eén of twee rupskranen worden stand-by voorzien op de dag van de dynamitage.



Vincent Kindt werkt aan een persbericht over de dynamitage. De eerste contacten met de pers werden reeds gelegd.


Het sloopplan van de schouw en de kolenbunker wordt positief geadviseerd door ER consulting en Ecorem.



Tegen 10 september moet al het ijzer in de zone van de dynamitage worden afgevoerd.



Het zandbed dat voorzien is om de val van de kolenbunker te dempen moet nog uitgebreid worden. Door de zwakte van de kolenloods kan men niet uitsluiten dat de trillingen die ontstaan door de val van de kolenbunker een negatief effect hebben op de stabiliteit van de kolenloods. Daarom wordt beslist de berm uit te breiden met ongeveer vijf meter, hierbij het bermtalud licht afvlakkend.



De vlaggen en de vlaggenmasten aan de site en aan het compressiestation moeten in orde gebracht worden (proper en niet scheurend).


ER consulting zal een controle uitvoeren op de stabiliteit van de kolenloods voor en na de dynamitage van de kolenbunker om de eventuele invloed hiervan na te gaan.



Voorbereiding dynamitage: o

wegbranden wapeningsijzer;

o

aanbrengen boorgaten;

o

plaatsen HERAS-hekkens;

o

aanbrengen damplanken;

o

afwerken bermen.



Installatie van de sproeiers voor de dynamitage.



Schoonmaken van de site met de veegwagen.



Na afloop van de dynamitage zullen de afgevaardigden van Fluxys en Imewo het signaal krijgen om de leidingen te controleren, nadat Jowenko toestemming heeft gegeven.


32


De fietsen, parlofoons en roephoorn moeten operationeel zijn tegen 10 september.



Na de dynamitage zal een debriefing plaatsvinden.


De stabiliteit van de kolenloods vertoont geen significante wijzigingen.



Vincent Kindt toont zijn appreciatie voor de organisatie en de uitvoering van de dynamitage.



Voor het slopen van het overgebleven deel van de kolenbunker wordt met een rupskraan gewerkt en beginnend aan de kant van de oven. [15]

6

Immissies 6.1

[17]

Inleiding

Immissiemetingen zijn belangrijk om de samenstelling van de omgevingslucht te kennen. Op de site van Carcoke werden maandelijks immissiemetingen uitgevoerd door studiebureau Tauw bv. Er werden verschillende metingen uitgevoerd: 

Persoonsgebonden metingen: o

bij werknemers die rondlopen over de site;

o

bij werknemers die afbraakwerkzaamheden uitvoeren vanuit kraan of bulldozer.



Omgevingsmetingen op drie plaatsen.



Samenstelling van de binnenlucht in de omkleedruimte.

6.2 6.2.1

Meetprogramma Persoonsgebonden metingen

Bij de persoonsgebonden metingen werden volgende componenten gemeten: stof, Hg, As, Zn, BTEX, vrij cyanide en PAK. De bemonsteringsperiode bedraagt telkens 8 uur. ’s Morgens na de werkvergadering wordt de draagbare bemonsteringsapparatuur uitgedeeld aan de werknemers. Er worden zoveel mogelijk dezelfde mensen geselecteerd waarbij volgens een rotatiesysteem regelmatig een andere parameter wordt bepaald.


33

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Naast de hierboven vermelde metingen worden eveneens metingen uitgevoerd in een aantal kraancabines. Werknemers van Tauw plaatsen de apparatuur in de cabines. De kranen worden ingezet voor het afbreken van grotere constructies. In tabel 2.2 wordt het aantal metingen weergegeven dat per maand werd uitgevoerd. Tabel 2.2: Overzicht meetprogramma persoonsgebonden metingen

November 2004 December 2004 Januari 2005 Februari 2005 Maart 2005 April 2005 Mei 2005 Juni 2005 Juli 2005 Augustus 2005 September 2005

6.2.2

Aantal werknemers 5 5 5 3 2 2 2 -

Aantal kraanmachines 5 5 5 3 2 2 2 2 2 2 2

Binnen- en omgevingsmetingen

Bij de binnen- en omgevingsmetingen worden eveneens de volgende parameters bepaald: stof, Hg, As, Zn, BTEX, vrij cyanide en PAK. De bemonsteringsperiode bedraagt telkens 4 uur. Binnenluchtmetingen De werknemers van Mourik en Aclagro kleden zich ’s morgens en ’s avonds om in een ruimte. Naast deze omkleedruimte bevindt zich een eetruimte waar ’s middags de maaltijden genuttigd worden. De metingen worden ’s morgens gestart na het omkleden en lopen door tot na de schafttijd. Omgevingsluchtmetingen Op drie verschillende plaatsen worden omgevingsluchtmetingen uitgevoerd. Deze plaatsen worden in onderstaande figuur met een letter aangeduid. Meetpunt A Meetpunt A bevindt zich naast de tijdelijke werfkeet in de L. Blondeelstraat. Dit meetpunt bevindt zich in noordwestelijke richting ten opzichte van de werf.


34

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Meetpunt B Meetpunt B bevindt zich naast de tijdelijke omkleedruimte en refter op de werf in de Lisseweegsesteenweg 12. Dit meetpunt bevindt zich in zuidoostelijke richting ten opzicht van de werkzaamheden op de werf. Meetpunt C Meetpunt C bevindt zich voor het gebouw van de voormalige kolenbreker op de werf in de Lisseweegsesteenweg 12. Dit meetpunt bevindt zich in noordoostelijke richting ten opzichte van de werkzaamheden op de werf.

Figuur 2.7: Overzicht plaatsing omgevingsluchtmetingen [17]

6.3

Uitvoering immissieonderzoek

De metingen zijn uitgevoerd door de afdeling Lucht van Tauw conform gestandaardiseerde werkvoorschriften. De bijhorende analyses zijn op het door ISO 17025 geaccrediteerde Tauw Laboratories cv uitgevoerd in overeenstemming met gestandaardiseerde analysetechnieken. Onderstaande tabel geeft de meetmethoden van de gemeten componenten weer. Tabel 2.3: Meetmethoden

Persoonsgebonden Omschrijving Stof Actieve aanzuiging (± 2 l/min) over kwartsfilter in IOM-kop(1) gedurende 8 uur per locatie Hg, As, Zn Actieve aanzuiging (± 2 l/min) over kwartsfilter in IOM-kop gedurende 8 uur per locatie BTEX Diffusiebadges (Dräger) Vrij CN Actieve aanzuiging (± 2 l/min) over kwartsfilter gedurende 8 uur per locatie (onmiddellijk over te brengen in NaOH oplossing)


35

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen PAK Binnenlucht Stof Hg, As, Zn BTEX Vrij CN PAK Omgevingslucht Stof Hg, As, Zn BTEX Vrij CN PAK (1)

Actieve aanzuiging (± 2 l/min) over teflonfilter in IOM-kop gedurende 8 uur per locatie Omschrijving Actieve aanzuiging (± 20 l/min) over kwartsfilter in PAS(20)kop(2) gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 20 l/min) over kwartsfilter in PAS(20)-kop gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 1 l/min) over actief kool gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 3 l/min) door impingers gevuld met NaOH-oplossing gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 20 l/min) over teflonfilter in PAS(20)-kop gedurende 4 uur per locatie Omschrijving Actieve aanzuiging door High Volume Sampler(3) (± 68 m³/u) over kwartsfilter gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging door High Volume Sampler (± 68 m³/u) over kwartsfilter gedurende 4 uur per locatie (uitgevoerd samen met stofbemonstering) Actieve aanzuiging (± 1 l/min) over actief kool gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 3 l/min) door impingers gevuld met NaOH oplossing gedurende 4 uur per locatie Actieve aanzuiging (± 20 l/min) over teflonfilter in PAS(20)-kop gedurende 4 uur per locatie.

Bij toepassing van een IOM-kop wordt inhaleerbaar stof bemonsterd (tot 200 µm). Dit is het deel van de in de lucht aanwezige deeltjes die worden geïnhaleerd door neus en mond. (2) Bij toepassing van een PAS(20)-kop wordt totaal stof bemonsterd (tot 50 µm). Deze techniek wordt toegepast indien een lage detectielimiet nodig is in een beperkte bemonsteringsperiode. 3) Er werd gebruik gemaakt van een High Volume Sampler van het merk Andersen. Met dit toestel wordt PM10-stof bepaald. PM10 is het stof met een aërodynamische diameter kleiner dan 10 µm. In de norm ISO 7708 (1995) wordt PM10 gedefinieerd als de thoracale fractie of deel van de in de lucht aanwezige deeltjes die verder dan het strottenhoofd doordringen.

6.4

Resultaten

Van alle metingen die genomen werden, worden de recentste resultaten weergegeven.

6.4.1

Resultaten persoonsgebonden metingen

Werknemers Tabel 2.4: Resultaten meetcampagne april 2005 Parameter Eenheid Dag 1 (12/04/2005) Stof (PM10) µg/m³ 810 Meetlocatie Cees Schepers Zware metalen Arseen µg/m³ <5 Kwik µg/m³ < 0,1 Zinkoxyde µg/m³ <6 Meetlocatie Cees Schepers Vrij cyanide µg/m³ < 0,1

Dag 2 (13/04/2005) 955 Geert Verdurmen


<5 < 0,1 <6 Geert Verdurmen < 0,1

36

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Meetlocatie PAK’s Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(g,h,i)peryleen Naftaleen Acenaftheen Acenaftyleen Fluoreen Fenanthreen Anthraceen Pyreen Benzo(a)anthraceen Chryseen Dibenz(a,h)anthraceen Indeno(1,2,3-cd)pyreen Meetlocatie BTEX Benzeen Tolueen Ethylbenzeen o-Xyleen m,p-Xyleen Meetlocatie

Cees Schepers

Eric Felix

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³

0,03 0,01 < 0,01 0,01 0,01 0,02 < 0,01 < 0,1 0,02 0,02 < 0,01 0,02 0,01 0,01 < 0,01 < 0,01 Eric Felix

0,04 0,02 0,01 0,02 0,02 0,02 < 0,01 < 0,1 0,01 0,03 < 0,01 0,03 0,02 0,02 < 0,01 0,02 Cees Schepers

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³

< 0,1 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 Cees Schepers

< 0,1 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 Geert Verdurmen

Kraancabines Tabel 2.5: Resultaten meetcampagne september 2005 Parameter Eenheid Dag 1 (20/09/2005) Stof (PM10) µg/m³ 271 Meetlocatie Ronny Verkempen Zware metalen Arseen µg/m³ <5 Kwik µg/m³ < 0,1 Zinkoxyde µg/m³ <6 Meetlocatie Ronny Verkempen Vrij cyanide µg/m³ < 0,1 Meetlocatie Jos Van Den Heede PAK’s Fluorantheen µg/m³ < 0,01 Benzo(b)fluorantheen µg/m³ < 0,01 Benzo(k)fluorantheen µg/m³ < 0,01 Benzo(a)pyreen µg/m³ < 0,01 Benzo(g,h,i)peryleen µg/m³ < 0,01 Naftaleen µg/m³ < 0,01 Acenaftheen µg/m³ < 0,01 Acenaftyleen µg/m³ < 0,01 Fluoreen µg/m³ < 0,01 Fenanthreen µg/m³ < 0,01 Anthraceen µg/m³ < 0,01 Pyreen µg/m³ < 0,01 Benzo(a)anthraceen µg/m³ < 0,01 Chryseen µg/m³ < 0,01 Dibenz(a,h)anthraceen µg/m³ < 0,01

Dag 2 (21/09/2005) 317 Peter Richter


<6 < 0,1 <6 Peter Richter < 0,1 Ronny Verkempen 0,02 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 0,02 0,01 < 0,01 0,02 < 0,01 0,01 < 0,01

37

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Indeno(1,2,3-cd)pyreen Meetlocatie BTEX Benzeen Tolueen Ethylbenzeen o-Xyleen m,p-Xyleen Meetlocatie

6.4.2

µg/m³

< 0,01 Peter Richter

< 0,01 Jos Van Den Heede


< 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 Peter Richter

< 0,1 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 Jos Van Den Heede

Resultaten binnenluchtmetingen

Tabel 2.6: Resultaten meetcampagne 21 september 2005

Parameter Stof (PM10) Zware metalen Arseen Kwik Zinkoxyde Vrij cyanide PAK’s Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(g,h,i)peryleen Naftaleen Acenaftheen Acenaftyleen Fluoreen Fenanthreen Anthraceen Pyreen Benzo(a)anthraceen Chryseen Dibenz(a,h)anthraceen Indeno(1,2,3-cd)pyreen BTEX Benzeen Tolueen Ethylbenzeen o-Xyleen m,p-Xyleen

Eenheid µg/m³

Kleedruimte 127

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³

<1 < 0,02 <1 < 0,1

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³

0,005 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,025 0,003 < 0,003 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003 < 0,003


<2 3 8 9 32


38


Resultaten omgevingsluchtmetingen

Overzicht gemeten concentraties Tabel 2.7: Resultaten meetcampagne 21 september 2005 A Parameter Eenheid L. Blondeelstraat (NW) Stof (PM10) µg/m³ 90 Zware metalen Arseen µg/m³ 0,010 Kwik µg/m³ < 0,001 Zinkoxyde µg/m³ 3 Vrij cyanide µg/m³ PAK’s Fluorantheen µg/m³ < 0,001 Benzo(b)fluorantheen µg/m³ < 0,001 Benzo(k)fluorantheen µg/m³ < 0,001 Benzo(a)pyreen µg/m³ < 0,001 Benzo(g,h,i)peryleen µg/m³ < 0,001 Naftaleen µg/m³ < 0,001 Acenaftheen µg/m³ < 0,001 Acenaftyleen µg/m³ < 0,001 Fluoreen µg/m³ < 0,001 Fenanthreen µg/m³ < 0,001 Anthraceen µg/m³ < 0,001 Pyreen µg/m³ < 0,001 Benzo(a)anthraceen µg/m³ < 0,001 Chryseen µg/m³ < 0,001 Dibenz(a,h)anthraceen µg/m³ < 0,001 Indeno(1,2,3-cd)pyreen µg/m³ < 0,001 BTEX Benzeen µg/m³ <2 Tolueen µg/m³ 3 Ethylbenzeen µg/m³ <2 o-Xyleen µg/m³ <2 m,p-Xyleen µg/m³ 3

B Lisseweegsesteenweg (ZO) 73

C Lissenweegsesteenweg (NO) 86

0,017 < 0,001 20

0,037 < 0,001 59 < 0,1

< < < < < < < < < < < < < < < <

< < < < < < < < < < < < < < < <

0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 <2 3 <2 <2 <2

0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 5 16 3 2 6

Grafische voorstelling stofmetingen in de omgevingslucht In onderstaande figuren wordt een grafische voorstelling gemaakt van de verschillende stofmetingen in april en september 2005. Het roze vierkant duidt de windsterkte aan (aantal knopen x 10) en wordt telkens geplaatst op de as met de heersende windrichting. Het gemeten stofgehalte (µg/m³) voor de drie meetpunten (A, B en C) worden door blauwe ruiten weergegeven. Het middelpunt van de grafiek valt samen met het middelpunt van de werf waar de werkzaamheden werden uitgevoerd. Meetpunt A: NW Meetpunt B: NO Meetpunt C: ZO


39


Figuur 2.8: Grafische voorstelling stofmetingen voor april en september [17] De meteogegevens spelen een belangrijke rol bij het meten van de verschillende parameters. In bijlage 8 zijn de meteogegevens voor april en september opgenomen.

6.5 6.5.1

Interpretatie van de resultaten Persoonsgebonden metingen – binnenluchtmetingen

De bekomen resultaten kunnen vergeleken worden met de grenswaarden die opgenomen werden in de lijst zoals gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (B.S.) van 11 oktober 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (ARAB). Tabel 2.8: Grenswaarden persoonsgebonden en binnenluchtmetingen

Parameter Stof (PM10) Zware metalen Arseen Kwik Zinkoxyde Vrij cyanide PAK’s Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(g,h,i)peryleen Naftaleen Acenaftheen Acenaftyleen Fluoreen Fenanthreen Anthraceen Pyreen Benzo(a)anthraceen Chryseen

Grenswaarde 10.000(3)

Eenheid µg/m³

100(1) 25(1) 10.000(1) 5.000(2)


53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1) 53.000(1)

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³


40

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Dibenz(a,h)anthraceen Indeno(1,2,3-cd)pyreen BTEX Benzeen Tolueen Ethylbenzeen o-Xyleen m,p-Xyleen

(1)

53.000(1) 53.000(1)

µg/m³ µg/m³

3.250(1) 191.000(1) 442.000(1) 221.000(1) 221.000(1)


Grenswaarden voor Beroepsmatige Blootstelling zoals gepubliceerd in het B.S. d.d. 25/10/2002 (Ed. 2). Deze grenswaarden zijn van toepassing voor werknemers die in contact komen met chemische agentia. De grenswaarde geldt voor een referentieperiode van 8 uur. (2) Kortetijdswaarde voor Beroepsmatige Blootstelling zoals gepubliceerd in het B.S. d.d. 25/10/2002 (Ed. 2). Deze grenswaarde geldt voor een periode van 15 minuten. (3) Inadembare fractie.

6.5.2

Omgevingsluchtmetingen

De bekomen resultaten kunnen vergeleken worden met de Toelaatbare Concentratie in de Lucht (TCL) volgens ‘Basisinformatie voor risico-evaluatie – Deel 4-SN – Stofdata normering’, OVAM. Dit is de concentratie die bij levenslange blootstelling (70 jaar, 365 dagen en 24 uur per dag) geen effect op de gezondheid heeft. Het is te verwachten dat de gemeten concentraties slechts tijdelijk (gedurende de periode van de saneringswerkzaamheden) verhoogd zullen zijn. Directe toetsing aan de TCL is daarom niet aangewezen. Een alternatieve manier voor het bepalen van een toetsingswaarde is de grenswaarde zoals die vermeld wordt in het ARAB te delen door 1.000. Tabel 2.9: TCL-waarden bij omgevingsluchtmetingen

Parameter Stof (PM10) Zware metalen Arseen Kwik Zinkoxyde Vrij cyanide PAK’s Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(g,h,i)peryleen Naftaleen Acenaftheen Acenaftyleen Fluoreen Fenanthreen Anthraceen Pyreen

Grenswaarde 50(1)

Eenheid µg/m³

0,1(2) – 0,003(3) 0,025(2) – 1(3) 5(2) – 200(3)


0,001(2) – 0,0001(3) 53(2) – 56(3) -

µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³


41

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen Benzo(a)anthraceen Chryseen Dibenz(a,h)anthraceen Indeno(1,2,3-cd)pyreen BTEX Benzeen Tolueen Ethylbenzeen o-Xyleen m,p-Xyleen

(1)

-


5(1) – 12(2) 191(2) – 7.500(3) 442(2) – 77(3) 221(2) – 300(3) 221(2) – 300(3)


Grenswaarde geldig vanaf 1 januari 2005 volgens de Europese Richtlijn 1999/30/EG. Deze waarde mag niet meer dan 35 maal per jaar overschreden worden. In deze richtlijn wordt vanaf 1 januari 2005 ook een jaargrenswaarde van 40 µg/m³ opgelegd. (2) ARAB waarde gedeeld door 1.000. (3) TCL

7

Persoonlijke bevindingen 7.1

Veiligheid

Veiligheid op de site is van essentieel belang. Het is dan ook noodzakelijk dat hieraan de nodige aandacht wordt besteed. Op de site van Carcoke waren twee veiligheidscoördinatoren aanwezig die de veiligheid moesten garanderen. Uit een studie van hun aanpak bleek dat niets over het hoofd werd gezien en er geen incidenten waren ten gevolge van een niet ingeschat risico. Er werden constant verbeteringen aangebracht of bijgestuurd indien dit noodzakelijk was. Men kan zich geen fouten veroorloven omdat er zoveel van afhangt. Aan de werknemers die op de site werkten, werden de gevaren voldoende duidelijk gemaakt. Indien een persoon niet aan bepaalde veiligheidsvoorschriften voldeed, werd hij meteen op zijn plichten gewezen. Een werknemer die op de cokesovens werkte had bijvoorbeeld zijn harnas aan maar was die vergeten vast te gespen. Dit zijn menselijke fouten maar indien dit frequent zou voorkomen zou die persoon een werfverbod krijgen. Werken met mensen die veiligheid niet hoog genoeg in het vaandel dragen is uit den boze. Bij een wijziging op de site die nieuwe risico’s met zich meebracht werd ’s morgens voor de werken aan te vatten een toolboxmeting gehouden waarbij de werknemers gewezen werden op de nieuwe gevaren.


42


Het batch-systeem

Men kan zich de vraag stellen wat het beste systeem is om te weten hoeveel personen op de site aanwezig zijn. Daarom zijn op de meeste grote werven (uitgezonderd de bouw) en kwetsbare bedrijven een toegangsprotocol in voege. Op de site van Carcoke had men te maken met veel mensen die op en af de site moesten komen. Daarom zou zo’n toegangsprotocol tijdsverlies betekenen en werd er gewerkt met een ander systeem, namelijk met een veiligheidskaart en een geschreven registratie. Eén persoon was verantwoordelijk voor: 

het algemeen onthaal;



een toelichting over de veiligheid op de site;



uitleg over het systeem met de batch;



controle op de batchen;



de weegbons van de wagens.

Maar wat indien personen het batch-systeem aan hun laars willen lappen? Er waren reserve batchen aanwezig die ingevoerd konden worden op de computer, dit voor werknemers die hun batch vergeten waren, werknemers die hun batch verloren hadden, bezoekers, enz. De afspraak was dat wie niet prikte, bij de derde keer een werfverbod kreeg. Op die manier kon men voorkomen dat personen niet geregistreerd de werf opgingen. De persoon die verantwoordelijk was voor de controle van de batchen was hierin zeer stipt, enkele personen werden staande gehouden. Er zijn ook een vijftal steekproeven gehouden bij de opstart van het systeem. Tot ieders tevredenheid waren deze steekproeven zeer goed.

7.1.2

Het vernevelen van de site

Het stof op de site is een aandachtspunt, stof moet zoveel mogelijk voorkomen worden. Op de site van Carcoke werd daar dan ook voldoende aandacht aan besteed al zou men in de toekomst nog meer zijn best moeten doen. Tijdens de sloop is er niet verneveld geweest omdat een wirwar van slangen het sloopwerk bemoeilijkt. Men zou moeten spuiten op de plaats waar het puin gebroken wordt, maar dit is ook de plaats waar de arbeider in de buurt is en is bijgevolg gevaarlijk. Omdat er geen of weinig stof bij het slopen vrijkwam heeft men besloten niet het risico te lopen en op deze plaatsen niet te vernevelen.


43


Figuur 2.9: Regenton op wielen om te vernevelen Het meeste stof ontstond op de plaats waar het transport was, maar daar werd dagelijks verneveld met een natte veegwagen. Om het vernevelen minder persoonsafhankelijk te maken zou men gebruik kunnen maken van sproeiers. Hierbij moet men wel rekening houden met het feit dat men leidingen moet leggen en dit een probleem kan vormen voor het transport. Bovendien moet men ook het waterverbruik afwegen.

7.2

Sloop

Bij de sloop van de gebouwen ging men goed te werk. Eens het sloopplan opgesteld was, werd die goedgekeurd door studiebureau Ecorem. Door de vele ervaring van aannemers Mourik en Aclagro werd alles goed ingeschat. Indien iets niet slaagde werd alles terug opnieuw bekeken en correct aangepast. Om dit aan te tonen wordt een PDCA-cyclus (Plan Do Check Act) opgesteld voor het weghalen van de cokesgasbuizen bovenop de ovens.

Figuur 2.10: De PDCA cyclus [19]


44

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen 1) Plan In de plan– of onderhandelingsfase wordt een plan opgesteld waarin opgenomen is welke resultaten je wilt bereiken en hoe je dat wilt doen. Elk resultaat wordt precies gedefinieerd aan de hand van doelstellingen of normen. Een goed voorbeeld hiervan zijn de cokesgasleidingen die bovenop de ovens lagen. Men wist niet hoe zwaar deze precies wogen, dus kon men enkel een schatting maken. Bovendien kende men ook de stabiliteit van de buizen niet. Planning:  Eerst zal men de ankerpunten van de profielen waarop de stalen buis rust doorbranden.  Daarna worden de leidingen met behulp van stalen kabels naar beneden getrokken. 2) Do In de do–fase vinden alle uitvoerende activiteiten van het proces plaats. Het goedgekeurde plan uit de vorige fase vormt daarbij het uitgangspunt. De activiteiten in de do–fase zijn bij reguliere, operationele processen meestal verspreid over meerdere subprocessen. Uitvoering:  De ankerpunten worden doorgebrand en de stalen kabel wordt bevestigd aan de gasleiding.  Met behulp van twee rupskranen tracht men de buizen naar beneden te halen. De stalen kabels breken echter, het plan is mislukt. 3) Check De check– of acceptatiefase vergelijkt de werkelijk behaalde resultaten met de resultaten die gepland waren. De verschillen worden geëvalueerd en oorzaken van opgetreden verschillen achterhaald. Controle:  Men is er niet in geslaagd om de cokesgasleiding naar beneden te halen.  Het kapotspringen van de kabel is te wijten aan de bruuske beweging die ervoor zorgde dat een deel van de statische belasting werd omgezet in dynamische belasting. 4) Act Er moet een aanpassing gebeuren vooraleer een nieuwe poging te ondernemen.


45

HOOFDSTUK 2: Cleaning en sloop van gebouwen  In eerste instantie zal men de stenen rondom de rookpotjes op de oven wegschieten om een groot stuk tegenkracht weg te nemen.  In tweede instantie zal men opteren voor andere en sterkere kabels zodat deze niet meer kunnen breken.

7.3

Samenwerking

Men mag nog zo goed zijn in z’n vak, als men in een team niet kan samenwerken dan heeft het project minder kans op succesvol slagen. Omdat teamwork een niet te onderschatten parameter is worden hieronder enkele vereisten onder elkaar geplaatst en vergeleken met het teamwork op de site van Carcoke. Met kennis van zaken Indien een team moet samengesteld worden is het belangrijk dat men daarvoor de juiste mensen kiest. De teamleden worden zorgvuldig geselecteerd op basis van hun kennis, hun inzicht en hun ervaring. Men heeft bij Carcoke gekozen voor bedrijven/mensen waar men reeds vroeger mee samengewerkt had. Dit brengt verschillende voordelen met zich mee: 

Men kent de situatie en manier van werken van elk bedrijf;



Indien vroeger iets fout liep kan hetzelfde probleem nu vermeden worden;



De communicatie tussen de teamleden verloopt vlotter.

Vaardig met mensen Communicatie is van essentieel belang om een goede verstandhouding te hebben tussen de verschillende teamleden. Men moet kunnen luisteren, z’n mening verduidelijken, uw eigen mening in vraag stellen, de feiten van de opinies onderscheiden. Om de communicatie op de site van Carcoke te bevorderen, werden er wekelijkse vergaderingen gehouden. Daarbij kreeg iedereen de kans om zijn eigen mening te verduidelijken of te verdedigen maar werden ook de feiten op tafel gelegd. In onderstaande tabel worden de verschillende punten gegeven met de personen die hierbij aan bod kwamen:


46


Tabel 2.10: Besproken punten en betrokken partijen tijdens werfvergadering

Besproken punten Opmerkingen bij vorig verslag Veiligheid en gezondheid Stand van zaken – vooruitgang der werken Verdere acties – planning Varia Uiteraard kan iedereen opmerkingen geven bij

Betrokken partijen

Iedereen Veiligheidscoördinatoren (VC) Aannemers + studiebureau (SB) Aannemers + VC + SB Iedereen elk van deze punten.

Systematische wijze De rollen binnen een project moeten worden overeengekomen, iedereen moet duidelijk weten wat hem te doen staat. Op de vergaderingen werden alle acties en plannen overlopen, zowel deze die al uitgevoerd werden als deze die de komende dagen afgewekt dienden te worden. Op de vergaderingen werden de juiste afspraken gemaakt. Doelgericht Uiteindelijk is het doel voor iedereen duidelijk. Er is een consensus over hetgeen dat moet bereikt worden en iedere doelstelling is een deel van een groter doel. De teamleden verlieten de werfvergadering niet zonder dat iedereen eenzijdig akkoord was met wat er zou gebeuren de komende dagen/weken


47

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking 1

Inleiding

Het steen- en betonpuin wordt door middel van een (mobiele) puinbreker gebroken tot kleinere brokstukken. Een standaard puinbreekinstallatie bevat bijvoorbeeld een puinbreekinstallatie met voorzeef voor de fractie < 4 cm (dit om de eerste breker te ontlasten), een eerste (kaak)breker voor de grove breking, een magneet voor ontijzering en een tweede zeef gevolgd door een kegel- of percussiebeker in gesloten kringloop. Een kaakbreker produceert granulaten van lagere kwaliteit (platte stenen) maar geeft wel een beperkte zeeffractie. Een percussiebreker produceert granulaten van hogere kwaliteit (kubisch) maar geeft ook een grotere zeeffractie. Een kegelbreker situeert zich tussen beiden. Indien men maar 1 breker heeft kiest men meestal voor een percussiebreker. De tweede zeef stuurt de fractie > 4 cm telkens opnieuw door de roterende breker zodat men als output enkel inert granulaat bekomt dat kleiner is dan 4 cm. De fijne fractie uit de voorzeef gaat men nog eens in een fijne zeef scheiden in een zeefzandfractie < 4 mm en

een

fractie

<

4

cm

welke

bij

het

gewone

granulaat

gevoegd

wordt.

Samengevat levert de inrichting volgende stoffen:

Het



granulaat 0 - 4 cm



metalen



zeefzand (< 4 mm). granulaat

kan

bestaan

uit

betonpuingranulaat,

asfaltpuingranulaat,

mengpuingranulaat of metselwerkgranulaat. Betonpuingranulaat heeft de hoogste bouwtechnische

kwaliteit.

Asfaltpuingranulaat

heeft

ook

goede

bouwtechnische

eigenschappen. Mengpuingranulaat heeft een voldoende mechanische sterkte. De mechanische sterkte van metselwerkpuingranulaat is eerder beperkt.


48


2

Flowsheet labo analyse

[20]

Op de site van Carcoke wordt gewerkt met een flowsheet labo analyse opgesteld door Ecorem. Deze analyse beschrijft wat er met het puin gebeurt na de sloop. We kunnen verschillende categorieën onderscheiden.

2.1 2.1.1

Puin > acceptatie puinwas (excl. CN: < acceptatie) Indien selectief slopen niet haalbaar was Breken van puin

Op vloerplaat opslaan Staalname 2 Breed spectrum analyse

< sec. bouwstof

< acceptatie puinwas

> acceptatie puinwas

beschouwen als proper puin

Wassen

storten of externe reiniging

2.1.2

Indien selectief gesloopt

Storten of externe reiniging

2.2

Puin < bouwstof

Breken van puin Per 500 m³ opslaan Staalname Vlarebo parameters testen (tov. AW waarde Vlarea)


49

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking 2.2.1

> Achtergrondwaarde (AW) zware metalen > AW zware metalen

Staalname 3 Vlarea test sec. bouwstof uitloging per 5000 m³

> acceptabele puinwas

> bestemmingstype V > sec. bouwstof < acceptabele puinwas

< bestemmingstype V > sec. bouwstof

Secundaire bouwstof

Afvoeren / externe reiniging

Wassen

Ter plaatse blijven

Afvoer voor hergebruik

2.2.2

< AW zware metalen

Afvoer voor hergebruik

2.3

Zeefzand (< 10 mm) Ter plaatse blijven

Analyseren naar Vlarebo parameters bestemmingstype V per 5000 m³

2.4

Puin > bouwstof wel reinigbaar

Breken van puin Staalname 2 Vlarebo parameters testen (tov AW-waarde Vlarea)

2.4.1

< Sec. bouwstof

Beschouwen als proper puin


50

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking 2.4.2

> Sec. bouwstof < acceptatie criteria

Wassen van puin

Per 500 m³ opslaan > AW zware metalen Staalname 3 Vlarea test sec. bouwstof Uitloging per 5000 m³ > bestemmingstype V > sec. bouwstof

Voldoen aan acceptatie puinwasinstallatie

Niet voldoen aan acceptatie puinwasinstallatie < bestemmingstype V > sec. bouwstof

Ter plaatse blijven < sec. bouwstof

Afvoer voor hergebruik < AW zware metalen Afvoer voor hergebruik

2.4.3

> Sec. bouwstof, > acceptatie criteria

Afvoeren / Externe reiniging


51


2.5

Puin vervuild met cyanides (> acceptatie puinwas)

Afvoeren / externe reiniging

3

Puinwasinstallatie

[21]

Puinwasinstallatie Mourik TV De installatie is ontworpen voor het wassen en scheiden van puingranulaat van 0 tot 40mm. In de stroom puingranulaat wordt natte wassing gescheiden in de fracties: 

Slib van 0 tot 0,063 mm;



zand van 0,063 tot 2 mm;



puin van 2 tot 4 mm;



een reststroom van lichte bodemvreemde materialen (organisch materiaal, hout en plastic).

Het puingranulaat wordt ingevoerd in een doseerbunker door middel van een laadschop. Vanuit deze bunker wordt het met een opvoerband in de wastrommel gebracht. Hier wordt het granulaat intensief en in tegenstroom in contact gebracht met het waswater, waardoor verontreinigingen gescheiden worden van de puinfractie. De lichte delen drijven op en worden met het waswater afgevoerd uit de trommel, vervolgens ontwaterd op een ontwateringzeef en in een container afgeworpen.

Figuur 3.1: De puinwasinstallatie op de site van Carcoke


52

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking De zware delen (puinfractie) worden door de draaiende trommel in tegenstroom met het water getransporteerd en vallen op een natte zeef. Met behulp van sproeiers op het eerste deel van de zeef, waarbij gebruik gemaakt wordt van gezuiverd water, wordt het puin nagespoeld. Hierdoor komt het laatste slib los en wordt zand en slib gescheiden van de puinfractie. De puinfractie wordt ontwaterd op het tweede deel van de zeef. Van de natte zeef wordt het puin afgeworpen in een stortvak. De zand/slib fractie wordt verzameld met het waswater in een pompbak. Vanuit de pompbak wordt het zand/slib/watermengsel opgevoerd naar een cycloon. De cycloon heeft een cut-point van 0,063 mm. De onderloop van de cycloon, de zandfractie, komt uit op een ontwateringszeef. Vanaf de ontwateringszeef wordt het zand, met 65 – 70% droge stof (DS), afgeworpen in een stortvak. De bovenloop cycloon, met de slibfractie (< 63 µm), wordt deels over een bezinker geleid en deels als waswater toegevoegd in de wastrommel. Om de bezinker optimaal te laten functioneren is het belangrijk dat deze met een vast debiet wordt belast. (a)

(b)

(c)

Figuur 3.2: Verschillende fracties uit de puinwasinstallatie: (a): reststroom, (b): puin, (c): zand In de bezinker krijgen slibdeeltjes de kans om zich af te scheiden van het waswater. Het schone waswater wordt teruggevoerd naar de sproeiers voor de natte zeef door middel van een pomp. Het slib wordt regelmatig afgepompt naar een slibverwerking. Hierin wordt het slib verzameld en krijgt het de kans om verder in te dikken. Het filtraat wordt teruggevoerd naar de waterzuiveringsinstallatie. Het systeem verbruikt water waardoor een waswater aansluiting nodig is.


53

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking Massabalans: P1: puin 0 – 40 mm 6870 ton DS (100%) Voorzeving Z1: zand 0 – 10 mm

P2: puin 0 – 10 mm

2470 ton DS (36%)

4400 ton DS (64%)

Puinwasinstallatie - P3: puin 2 mm – 40 cm 3978 ton DS (58%) - Z2: zand 63 µm – 2 mm 340 ton DS (5%) - S1: slib < 63 µm 65 ton (1%) - ORGANISCH RESIDU 17 ton DS Massa P1 = massa Z1 + massa P3 + massa Z2 + massa S1 + massa OM Tabel 3.1: Berekening vuilvrachtverwijdering puinwas:

PUIN IN = P1 MO PAK’s CN ZM

Gemiddelde conc. P1 (gemid. 14 stalen) Mg/kg DS

1.829 168 3 258

Gem. vuilvacht P1

12.565 11.54 21 1772

PUIN UIT = P3 Gemiddelde conc. P3 (gemid. 8 stalen) Mg/kg DS

83 14 0,5 221

GEMIDDELDE PUINVRACHTVERWIJDERING

Gem. vuilvracht P3

330 56 2 881 Totaal (kg) Totaal (ton)

Kg

12.235 1.098 19 891 14.243 14,2

Geen enkel puin werd extern gereinigd, wel afgevoerd om te gebruiken in de wegenbouw.


54


4

Schrootverwerking 4.1

Inleiding

Het schroot wordt naar Casier Recycling getransporteerd. De vrachtwagen moet eerst de weegbrug passeren. Zo weet de leverancier hoeveel en welke soorten goederen hij afgeleverd heeft. Daarna worden de goederen zorgvuldig gescheiden: ferro- van nonferro metalen, oud van nieuw schroot, lang van kort enz. Dit gebeurt door drie portaalkranen die zich verplaatsen over een spoorbaan. Na het sorteren wordt alles wat te lang is op de juiste lengte, volgens de wensen van de klant, gesneden door snijmachines. De dikte die men kan snijden gaat van vier millimeter tot enkele centimeter. Massieve stukken worden met een snijbrander versneden. Persmachines zullen uiteindelijk zorgen voor compacte pakketten van diverse formaten. De pers is de ideale machine om de densiteit van licht en zuivere schrootsoorten te verbeteren met het oog op de bevoorrading van de electro-staalovens. Deze streven immers een densiteit dicht bij de eenheid na. Al deze machines zijn meestal mobiele kranen, op banden of rupsen maar ze kunnen ook vast zijn om bepaalde specifieke vaste installaties te bevoorraden. [22] en [25]

4.2

Shredder

Procesbeschrijving Een shredder is een installatie die autowrakken, huishoudtoestellen en fabrieksschroot verwerkt met als doel de metalen te recupereren. De shredderinstallatie verkleint deze stromen, ook wel ‘welvaartschroot’ genoemd, waarbij drie fracties ontstaan: 

Fluff: dit is de lichte fractie die afgezogen wordt en bestaat uit PU-schuim van zetels en bumpers, roest, textiel, vezels, lakresten, enz...;



Het ijzerschroot die door middel van een overbandmagneet uit de zware fractie wordt gescheiden;



De overblijvende ‘non ferro-mix’ die bestaat uit de non ferro-metalen, rubbers, plastics, inerte materialen, enz ...


55


Autowrak Shredder

Fluff

Magneet

Ijzerschroot Non-ferro mix

Figuur 3.3: Procesbeschrijving shredder [23] Vooraleer men effectief aan het versnipperen kan beginnen moet het schroot eerst ontdaan worden van vloeistoffen en ander chemisch afval (benzine/diesel, accuzuur, batterijen, enz.), van glaswerk, verlichting, bumpers, radiatorgrill, stoelen en andere eenvoudig te verwijderen onderdelen. Een shredder bestaat uit een aanvoersysteem, een luchtafvoersysteem, een hamermolen en één of meerdere sorteerstappen voor ijzerhoudende en niet-ijzerhoudende metalen en voor het shredderresidu (SR). Het afzuigsysteem dient in eerste instantie als ventilatie, om te voorkomen dat eventuele nog in het wrak aanwezige brandstof explodeert. In tweede instantie dient het afzuigsysteem om het stof te onttrekken aan het proces. Het schroot of autowrak wordt de versnipperaar binnengebracht aan de zijkant via een lopende band of van boven met een kraan. Het wrak wordt direct geplet door middel van twee draaiende rollen. De rotor draait aan een snelheid van ongeveer 600 omwentelingen per minuut. In een primaire stap wordt het wrak aan stukken gesneden. Wanneer het materiaal gekneld wordt tussen het aambeeld en de hamers bereikt men de hoogste efficiëntie. In de secundaire stap worden de stukjes materiaal in de shredder meermaals verbogen en treden er voortdurend afschuifkrachten op. Hoe meer materiaal aanwezig is, hoe meer dit effect versterkt wordt. Het uiteinde van de shredder bestaat uit een raster met gleuven van zo’n 150 mm breed. Alleen de deeltjes die klein genoeg zijn om het raster te passeren kunnen de machine weer verlaten. Bij de meeste shredderinstallaties wordt het mengsel van non-ferro metalen in een lineaire motor met permanente inductie behandeld waardoor een nonferro fractie met 95 % zuiverheid verkregen wordt.


56

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking De non ferro-mix wordt verder gescheiden in een non-ferro fractie en een zwaar SR. De verschillende metalen zullen later als grondstof dienen voor de productie van Cu, Zn, Pb of roestvrij staal (RVS). Men maakt daarbij momenteel courant gebruik van flotatiesystemen omdat dit een doorgedreven sortering van de non ferro-mix toelaat. Het flotatiesysteem bestaat uit een draaiende trommel die gevuld is met een vloeistof met een specifieke dichtheid (water met additieven of andere vloeistoffen). Op basis van het soortelijk gewicht wordt de non ferro-mix hierbij gescheiden in een drijvende en bezinkbare fractie. Vaak worden meerdere eenheden na elkaar gschakeld. Volgende figuur schetst een typisch systeem: Non ferro-mix Flotatie 1 2,0 kg/l

inductieve scheiding

Flotatie 2 3,0 kg/l

inductieve scheiding

Rubbers, plastic, … Mg, Al Cu-draad, inerten, … Al Cu, Pb, Zn, RVS, …

Figuur 3.4: Procesbeschrijving 2-traps flotatie [23] De non-ferro fractie wordt aan de non ferro industrie geleverd. Het licht en zwaar SR worden veelal gestort op categorie 1-stortplaatsen, omdat het verbranden van SR praktische problemen stelt: 

Zwaar SR: Het chloorgehalte is relatief hoog door de chloorrijke rubbers. De cementindustrie aanvaardt in eerste instantie chloorarme stromen en vult deze eventueel aan met beperkte hoeveelheden zwaar SR. De capaciteit voor coverbranding is dus beperkt.



Licht SR: De calorische waarde is relatief laag als gevolg van de aanwezigheid van metalen en inerten. De fluff kan enkel verbrand worden na een verdere scheiding.

Sommige bedrijven streven naar een nog verdere scheiding om een maximale valorisatie te bekomen, zodat men minder moet gaan storten. Men poogt hierbij het shredderafval te scheiden in vier fracties: 

Een brandbare fractie die als vervangingsbrandstof kan dienen voor de cementindustrie of voor verbrandingsovens;


57

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking 

een ferro-fractie, waarvan het metaal-gehalte, zelfs geoxydeerd, toelaat het ijzererts te vervangen;



een inerte fractie die eventueel gebruikt kan worden voor bepaalde toepassingen als fundering of in de constructie;



een geminimaliseerde hoeveelheid afval.

Dit alternatief heeft een niet te verwaarlozen voordeel : het biedt een totaaloplossing voor alle shredderresidu’s, inclusief deze afkomstig van de afgedankte wagens. Stand van de techniek In Europa zijn ongeveer 220 shredderbedrijven werkzaam. Ze recupereren samen ongeveer acht miljoen ton per jaar aan ijzerschroot. Ongeveer 40 bedrijven beschikken over een flotatie-installatie. Alle Belgische shredderinstallaties verwerken samen ongeveer 600.000 ton schroot per jaar (autowrakken en ander schroot). Dit resulteert in een output van: 

Ferro-fractie: 420.000 ton;



Non ferro-fractie: 18.711 ton;



Licht SR: 141.780 ton;



Zwaar SR: 19.500 ton.

De schrootproductie hangt af van de capaciteit van de installatie. Voor een klassieke installatie van 500 tot 2500 PK varieert dit tussen de 25 en 75 ton per uur. In België zijn er twaalf shredderinstallaties actief waarvan er zes gevestigd zijn in Vlaanderen. Drie bedrijven in Vlaanderen beschikken over een flotatie-eenheid. Deze kun je terugvinden op de OVAM-lijst shredder- en flotatiebedrijven. Basisstoffen / hulpstoffen Er zijn geen hulpstoffen noodzakelijk bij de versnippering en scheiding van de verschillende fracties. In een flotatie-installatie dient het flotatiemedium aangevuld te worden in functie van de uitsleep door de gescheiden fracties. Eindproducten Een shredder levert in principe drie fracties. In onderstaande tabel vindt men de samenstellingen en massapercentages terug op een input die volledig uit autowrakken bestaat. In werkelijkheid is er meestal vermenging met andere metaalhoudende stromen.


58

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking Tabel 3.2: samenstellingen en massapercentages eindproducten

IJzerschroot

Aandeel van de input (massa%) 65 – 70

Non ferro-mix

5 – 10

Fluff

25

Fractie

Samenstelling

Eindbestemming

98% ferro, 2% onzuiverheden glas, plastics, rubbers, hout, non ferro-metalen (Al, Mg, Cu, Zn, Pb, …) 60% plastics, 40% metalen en inerten

Naar staalindustrie Naar flotatie gestort

IJzerschroot: De grootste fractie zijn de ferro-metalen. Het koetswerk bestaande uit zacht en half-zacht staal vormt 40 massa% van de input. Hierin kunnen vanadium, titanium en mangaan als legeringselementen voorkomen. Non ferro-mix De non ferro-mix wordt verder behandeld voor de recuperatie van de non ferro-metalen. De non-ferro massa bestaat uit: 

diverse aluminiumlegeringen: 6 massa% van de input, afkomstig van verschillende toepassingen (van koetswerkonderdelen tot de motor);



Cu: ongeveer 1,5 massa% van de input, voornamelijk in draadvorm aangetroffen, in het elektrisch circuit en de ankerwindingen;



Pb: gebruikt in de accu en als dusdanig verwijderd tijdens de depollutie.

Edele metalen (Au, Ag, Sb, Cr, Hg, Pt, Cd, enz...): komen in kleine hoeveelheden vrij uit elektrische contacten, printplaten en katalysatoren. De afgescheiden non ferro-metalen worden eveneens als grondstof aan de non ferroindustrie geleverd. Fluff De fluff kan niet als een eindproduct beschouwd worden omdat het gestort moet worden. Emissies Afvalwater Het shredderproces zelf genereert geen afvalwater, het flotatieproces echter wel. Ook het hemelwater dat op het bedrijfsterrein gecollecteerd wordt, kan ondanks de voorafgaande depollutie van de autowrakken verontreinigd zijn met zwevende stoffen, metalen, minerale olie, enz…


59

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking Luchtemissies Het shredderproces genereert stof. De installatie is uitgerust met een sterke afzuiging ter hoogte van de rotor. Op die manier worden de stofdeeltjes en de niet-metallische elementen die loskwamen tijdens het malen, gescheiden van de metaalfractie. De lichte fractie wordt uit de afgezogen lucht verwijderd door middel van cyclonen. Afval Een shredderinstallatie met flotatie levert drie restfracties: fluff, shredderresidu en inerten. In onderstaande tabel zijn de samenstelling en massapercentages gebaseerd op een voeding die volledig uit autowrakken zou bestaan: Tabel 3.3: samenstelling en massapercentages afvalemissies

Restfractie

Aandeel van de Input (massa%)

Samenstelling

Eindbestemming

Fluff: SR lichte fractie

25

60% plastics (voornamelijk PUR), 40% metalen en inerten

klasse 1-stortplaats

SR zware fractie

2–5

plastics, rubbers, ...

Inerten

1–3

glas, stenen, ...

verbranding in cementindustrie of klasse 1-stortplaats stortplaats

Milieubeschermende maatregelen Afvalwater Het verontreinigde hemelwater dient eerst gezuiverd te worden vooraleer in het oppervlakte-water te lozen. Luchtemissies Het stof wordt uit de afgezogen lucht verwijderd, onder andere door middel van cyclonen. Energetische aspecten De versnippering vereist een aanzienlijk vermogen. De aandrijving van een shredderinstallatie met een capaciteit van 50 ton per uur maakt bijvoorbeeld gebruik van een motor van 1.500 – 2.000 kW. Veiligheidsaspecten Enerzijds houdt de veelvuldige manipulatie van autowrakken, secundaire grondstoffen en restfracties met diverse middelen risico’s in voor de personen die bij de verwerking betrokken zijn.


60

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking Anderzijds worden op het terrein verschillende fracties opgeslagen, die een brandrisico inhouden. Kosten De relatief geringe produktiekost laat de shredderonderneming toe de leveranciers van autowrakken en andere gebruiksgoederen voldoende te vergoeden zodat deze de inzameling kunnen verzekeren. [22], [23], [24] en [25]

4.3

Hoogoven

Een hoogoven is een installatie waarin ijzererts en koolstof gemengd worden en zo sterk verhit dat vloeibaar ijzer via chemische reacties ontstaat. Een zeker percentage koolstof is daarin opgelost. De koolstof dient tegelijkertijd als brandstof voor de verhitting en als reductiemiddel van het ijzererts. Procesbeschrijving Bereiding ruw ijzer In de hoogoven worden ijzerertsen bij hoge temperatuur gereduceerd met cokes. De capaciteit van de hoogoven wordt groter indien met fijnkorrelige ertsen gewerkt wordt die de

reductie

versnellen.

Die

fijnkorrelige

ertsen

worden

verkregen

door

de

ertsvoorbereiding die op twee manieren kan gebeuren. Het erts wordt òf gesinterd òf tot 1

‘pellets’ verwerkt, afhankelijk van de korrelgrootte van het uitgangsmateriaal. Indien het erts niet in poedervorm aanwezig is wordt het gesinterd. Een hoogoven werkt jarenlang continu door. Bovenaan de oven worden er afwisselend lagen cokes en ertssinter of pellets gestort via een gasdichte sluis. Onderaan wordt hete lucht ingeblazen. De cokes levert de benodigde warmte voor het hoogovenproces en werkt ook als reductiemiddel. Door olie te injecteren in de verbrandingslucht kan het thermische effect versterkt worden, waarbij cokes worden bespaard. Aan het erts wordt kalksteen toegevoegd om de silicaten uit het gesteente te binden tot een dun-vloeibare slak. Onderaan de haard verzamelt zich het neerdruppelende ijzer waarin 3,5 – 4,5% koolstof is opgelost, zodat het smeltpunt ongeveer 1150 °C bedraagt. Dit ruwijzer wordt met regelmatige tussenpozen afgetapt. Sinteren: materiaalkorrels verhitten tot op een temperatuur waarop ze net nog niet smelten. Op die manier groeien de contactpunten tussen de korrels, waardoor een zeer hard materiaal kan ontstaan. 1


61

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking 2 Fe2O3 + 3 CO  4 Fe + 3 CO

(Reactie 1)

De slak waarin een deel van de verontreinigingen wordt opgenomen, wordt gescheiden afgetapt. Deze slak dient onder andere als grondstof voor de fabricage van cement. De ontwijkende hoogovengassen, die gedeeltelijk uit brandbaar CO bestaan, worden opgevangen en na reiniging benut voor het voorwarmen van de blaaslucht of voor de opwekking van elektriciteit.

Figuur 3.5: langsdoorsnede hoogoven [27] Voordelen 

Goede kwaliteit, geschikt voor auto’s.

Nadelen 

Proces kan niet stilgelegd worden;



gebruik van cokes. Naar de toekomst toe zal men alternatieven moeten zoeken.

Stand van de techniek De laatste 150 jaar is het hoogovenproces niet principieel veranderd. Wel is de productiecapaciteit van de hoogovens voortdurend opgevoerd door onder andere: 

vergroting van de diameter van de hoogovens;


62


verbetering van de ertsvoorbereiding;



vergroting van de gasdruk in de ovens.

De modernste hoogovens hebben een inwendige diameter van ca 14 m en een productie van circa 10 000 ton ruwijzer per etmaal. [25], [26] en [27]

4.4

Elektrische oven

Procesbeschrijving De elektrische oven smelt een lading gietijzer en schroot tot nieuw staal. Soms bestaat de voeding voor 100% uit schroot. De boogoven is de meest gebruikte techniek. De vlamboogoven is komvormig en heeft een verwijderbaar deksel waardoor drie grafietelektroden steken die gevoed worden met een driefasige wisselstroom. Daardoor wordt een elektrische boog opgewekt die voldoende thermische energie heeft om het schroot en de legeringselementen te doen smelten.

Figuur 3.6: Het (boog)elektro-ovenproces [27] De kwaliteit van het schroot heeft een invloed op de kwaliteit van het staal, op het specifieke energieverbruik van de oven en dus ook op de rendabiliteit. De elementen die een kookpunt hebben die lager is dan die van ijzer zullen verdampen uit de smelt en in de stofopvang weerhouden worden. Het gewicht van dit materiaal heeft men als staalschroot betaald, verlaagt de rendabiliteit en verhoogt het specifieke energieverbruik. De minder vluchtige elementen blijven in de smelt en beïnvloeden in sterke mate de eigenschappen van het staal. De oven wordt stapsgewijze geladen om twee redenen: 

Volume schroot is te groot om in één maal in de oven te laden;



De wanden moeten door het schroot van de elektrisch boog worden afgeschermd omdat de wanden anders een te grote slijtage van de refractaire wand tot gevolg zou hebben (door de directe straling).


63

HOOFDSTUK 3: Puinverwerking De wand en het deksel van de oven zijn watergekoeld. Het koelwater wordt op maximum 50°C gehouden om de refractaire bekleding tegen overmatige slijtage te beschermen. Ook de schouw is watergekoeld. Wegens de lage temperatuur van het koelwater is geen warmterecuperatie mogelijk en wordt de warmte afgevoerd naar de koeltorens. De afgassen van de elektro-oven dienen in verschillende stappen afgekoeld te worden en worden gemengd met lucht uit de hal op kamertemperatuur. De afkoeling is noodzakelijk indien met mouwenfilters gewerkt wordt in de gaszuivering omdat deze niet tegen temperaturen boven de 150°C bestand is. De slak van de elektro-oven bevat gemiddelde 25-35 gew% chroomoxiden die men met behulp van ferrosilicium en aluminium recupereert uit de slak. Dit noemt men het reduceren van de slak. Na de reductie bevat de slak nog 3-4 gew% chroomoxiden. Voordelen: 

Voeding bestaat uit 100% schroot;



stopzetting is mogelijk (wat bij de hoogoven niet mogelijk is);



zowel gelegeerde als ongelegeerde staalsoorten kunnen gemaakt worden.

Nadelen: 

Mindere goede kwaliteit in vergelijking met de hoogoven. Niet geschikt voor auto’s.

Stand van de techniek: Vandaag wordt reeds om en bij de 50 % van de totale wereldstaalproductie geproduceerd door elektrische ovens. Het aantal ton dat kan verwerkt worden varieert van 10 tot 300 ton. Voorbeeld: een elektro-oven heeft een capaciteit van 100 ton. De nodige thermische energie wordt opgewekt door een elektrische vlamboog. Er wordt gebruik gemaakt van een ultra hoge kracht transformator met een een transformatorvermogen tot 96MVA (20% overbelasting). Een nominaal verbruik van 88 MVA kan 100 ton staal in 1 uur smelten. Op het einde van de cyclus wordt er ongeveer 90 ton vloeibaar ruw staal in de ruwstaalpan gegoten. De cyclustijd van de oven komt op 96 minuten en bestaat achtereenvolgens uit de volgende fasen: vullen (10 min); 

smelten (60 min);


64


afslakken, tappen en bijwerken van de refractaire bekleding van de oven, eventueel wachten op de convertor

Kosten: Door de relatief lage investeringskost en de technologische vooruitgang worden de laatste jaren meer elektro-ovens gebouwd. [25], [27] en [28]


65

HOOFDSTUK 4: Asbest

HOOFDSTUK 4: Asbest 1

Algemeen

Asbest is een verzamelnaam voor een reeks vezelachtige, magnesiumhoudende mineralen die van nature voorkomen in de aardbodem. Ze splitsen zich in de lengte steeds verder tot uiterst fijne en met het blote oog onzichtbare vezeltjes. In het algemeen is asbest goed bestand tegen zuren, logen en hoge temperaturen. Daarnaast is het zeer slijtvast, brandwerend, isolerend en vrij goedkoop. Asbest wordt opgedeeld in twee grote groepen: 

serpentijnen: tot deze groep behoort chrysotiel, de meest gebruikte soort;



amfibolen: tot deze groep behoren amosiet, crocidoliet en het meer zeldzame anthophyltiet, tremoliet en actinoliet.

Bovendien kan asbest ook ingedeeld worden naar hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest: 

materialen die vrije asbestvezels bevatten of deze bij hun normaal gebruik of bij hun verwijdering relatief gemakkelijk kunnen vrijstellen noemt men niethechtgebonden asbest. De asbestvezels zijn derhalve niet stevig in een matrix ingebed.



materialen waarin de asbestvezels hecht in een matrix gebonden zijn noemt men hechtgebonden asbest. Deze materialen stellen hun asbestvezels in principe slechts vrij na ondoordachte mechanische bewerkingen of doordat de normale levensduur van het product ruim overschreden is.

Materialen met niet hechtgebonden asbest zijn o.a. spuitasbest, zacht geperste isolatieplaten, asbestisolatie rond leidingen. Dergelijke materialen kunnen, wanneer deze gemanipuleerd worden zonder de nodige beschermingsmiddelen en zonder kennis van zaken, een aanzienlijk risico voor de gezondheid opleveren. De ontmanteling of verwijdering van producten die vrije asbestvezels bevatten uit gebouwen e.d. is dan ook uitsluitend het terrein van gespecialiseerde ondernemingen. Materialen met hechtgebonden asbestvezels zijn vooral bekend onder de vorm van asbestcement. Asbestcement werd veelvuldig in particuliere woningen gebruikt en met name in asbestcementhoudende dakbedekkingen zoals golfplaten en leien en onder de vorm van gladgepolijst, gelakt of gekleurd asbestcement in vensterbanken, dorpels e.d., in badkamers. Asbesthoudende kunststoffen zoals asbestvinyltegels, asbesthoudende


66

HOOFDSTUK 4: Asbest mastiek of coatings en asbesthoudend bitumen worden ook als materialen met hechtgebonden asbest beschouwd. Asbest komt voort uit een gesteente dat diep in de aardkorst wordt gevormd (zgn. ultramafische gesteenten) en deze asbesthoudende aardkorst wordt d.m.v. gebergtevorming, opstuiting van continentale tektonische platen en erosie aan het oppervlak gebracht. Typische plaatsen waar asbest voorkomt en gewonnen wordt (asbest mijnen) liggen in de zogenaamde greenstone belts (deze groene kleur is typisch aan de asbestsoort chrysotiel). Dit zijn gordels van groenachtige gesteenten welke te vinden zijn rondom grote granietlichamen in de kernen van continenten. Deze ultramafische (diepte)gesteenten (bijvoorbeeld peridotiet, duniet en pyroxeniet) zijn massieve harde gesteenten, meestal donker van kleur en bestaan voornamelijk uit magnesiumsilicaten zoals olivijn (Mg2SiO4) en pyroxeen (MgSiO3). Over alle continenten verspreid zijn er op tal van plaatsen vindplaatsen van asbest. De wijze van ontginning varieert naargelang de diepte waarop het asbest zit. Indien deze dichtbij de oppervlakte zitten gebeurt de ontginning in de vorm van open ontginning (aan de oppervlakte). Indien de lagen zich dieper bevinden gebeurt de ontginning op de betreffende diepte (ontginning door middel van mijnbouw) in ondergrondse mijnen,te vergelijken met ontginning van steenkool en andere delfstoffen. [29], [30] en [33]

2

Soorten asbest 2.1

[30], [33], [34], [39] en [44]

Serpentijnen

Typisch aan de serpentijn asbestvezels is dat ze behoudens zeer dun en grillig van vorm, ook zeer lang zijn. Men noemt ze daarom plaatvormige silicaten.

Van alle serpentijn

asbest-soorten wordt slechts één op commerciële schaal gebruikt, nl. chrysotiel.

2.1.1

Chrysotiel

Chrysotiel wordt in de volksmond ook wel witte asbest genoemd. De "witte asbest" refereert naar de typische witte kleur van de vezels die hoofdzakelijk het gevolg is van een hoog gehalte aan magnesium. Het heeft als typische eigenschap dat de vezels een holle kern hebben, het zijn dus eigenlijk buisvormige structuren, op submicroscopisch niveau. Verder heeft chrysotiel goede hitte- en zuurbestendige eigenschappen.


67

HOOFDSTUK 4: Asbest Chrysotiel is het meest geschikt voor de commerciële exploitatie aangezien deze gemakkelijk bewerkbaar is zoals de mogelijkheid om het te spinnen en te weven als katoen. Samen met de superieure eigenschappen maakte dat chrysotiel verreweg de meest ontgonnen asbestsoort is en tevens ook de goedkoopste.

Figuur 4.1: Chrysotiel Indien dieptegesteenten ondieper komen te liggen of aan het oppervlak komen, dan zijn de mineralen niet meer stabiel en zetten ze zich met water om naar een nieuw mineraal dat Serpentiniet heet (metamorfose proces). Als gevolg van diverse geologische krachten door opstuiting op het gesteente ontstaan er breuken in de serpentiniet. Serpentiniet vult de ruimte in deze breuken op door de vorming van chrysotiel kristallen, welke loodrecht op de breukvlakken groeien in evenwijdig liggende vezels. Dit resulteert in een lichtgekleurde asbestlaag in een groen gesteente. Door afschuivingkrachten welke zich doorzetten tijdens de omzetting naar chrysotiel ontstaat de soms zeer typische schuine vorm van de chrysotiel die zich vormt tussen de in beweging zijnde lagen.

2.2

Amfibolen

Zeer typisch voor amfibole mineralen is het feit dat deze altijd een rechte naaldvormige kristalstructuur hebben. Ze zijn zeer dun, stekelig en zeer stug, absoluut recht van vorm en daardoor bijzonder schadelijk voor mens en milieu. Daarom noemt men ze ook kettingvormige silicaten. In de kristalstructuur vinden we behalve magnesium, ook o.a. ijzer, aluminium en natrium. Amfibolen en amfiboolasbesten, zijn minder buigzaam dan Chrysotiel. De amfibolen hebben minder goede isolerende eigenschappen en breken loodrecht op de lengte richting in kleinere stukjes.

2.2.1

Crocidoliet

Crocidoliet wordt ook wel blauwe asbest genoemd. De blauwe kleur is het gevolg van een optisch effect van twee resonerende paren Fe2+ en Fe3+. Het is de gevaarlijkste vorm. Crocidoliet is vooral in spuitlagen gebruikt en komt volgens sommige bronnen ook in


68

HOOFDSTUK 4: Asbest asbestcementplaten voor, maar toch veel minder frequent dan witte asbest. Blauwe asbest werd tot 1978 wel frequent in buizen van asbestcement aangewend. Blauwe asbest is vooral basebestendig. Crocidoliet weerstaat een grotere longitudinale trekkracht, dewelke deze van staal met een factor 3 overtreft.

Figuur 4.2: Crocidoliet

2.2.2

Amosiet

Amosiet wordt ook wel bruine asbest genoemd. De bruine kleur is afkomstig van een hoog gehalte aan ijzeroxide (roest) in de asbestvezels. Dit type asbest werd zelden gebruikt. Bruine asbest is gevaarlijker dan witte asbest. Amfiboolvezels munten uit door hun hittebestendigheid.

Figuur 4.3: Amosiet

3

Voorkomen

Vanwege zijn bijzondere eigenschappen is asbest gebruikt in tal van producten. Er zijn zo’n 3000 producten bekend die asbest bevatten. Asbestbevattende producten werden toegepast op plaatsen waar de eigenschappen van asbest optimaal konden worden benut. Bronnen asbest in de buitenlucht: 

Slijtende remvoeringen (jaarlijks naar schatting 600 tot 1200 kg asbest in de lucht);



Sloopwerkzaamheden aan asbest bevattende bouwconstructies;


69

HOOFDSTUK 4: Asbest 

Asbest verwerkende bedrijven (o.a. garages waar remvoeringen van auto’s worden vervangen, producenten van remvoeringen en asbestcement, bedrijven die asbestcementproducten verwerken);



Corroderende asbest bouwmaterialen (o.a. asbestcementen golfplaten);



De stort van asbestafval (o.a. op vuilnisbelten, als erf- en wegverharding), met name in de omgeving van asbestcement fabrieken ligt veel asbestafval op en bloot, toegepast als verhardingsmateriaal.

De niet-afbreekbaarheid van asbest en het o.i.v. toegenomen autogebruik, de corrosie en de sloop van asbest bevattende bouwmaterialen leidt tot een toenemende tendens van asbest in de buitenlucht. Bronnen asbest binnenshuis: 

Corrosie en/of bewerking van bouwmaterialen (oude herculespluggen, muurplaten en golfplaten);



Brandwerende materialen (asbestkookplaatjes, asbestplaten voor achter de geiser, asbest beschermkleding);



Materialen voor warmte-isolatie.

Asbest kan ook voorkomen in het drinkwater. Door een toenemende concentratie van asbest in de lucht kan die uitregenen of neerslaan en komt op die manier in het regenwater terecht. In de stedelijke gebieden kunnen al 100.000 tot 10.000.000 asbestvezels per liter voorkomen. Ook de hoeveelheid in de bodem gebrachte asbest neemt gestaag toe. Storten en verhardingen zorgen voor weglekkend asbest en belast zo grond en oppervlaktewater. [31], [33] en [44]

4

Asbestziekten [31], [39], [40], [41] en [42]

Het grootste risico met asbestvezels loopt men door inademing ervan. Het zijn meerbepaald de respirabele (inadembare) vezels die een diameter kleiner dan 3 µm en een lengte van meer dan 5µm hebben en een lengte/breedteverhouding hebben van 3/1 welke tot zéér diep in de longen kunnen doordringen tot in de fijnste longblaasjes. Eens deze vezels in deze zeer fragiele longweefsels komen is de kans gering dat deze nog kunnen worden uitgedreven uit het lichaam.


70

HOOFDSTUK 4: Asbest Het menselijke afweersysteem heeft geen énkel verweer tegen deze vezels. Het menselijke afweersysteem is er hoofdzakelijk op gericht om kleine en hoofdzakelijk bolvormige voorwerpen te elimineren, en is niet in staat om lange en zeer dunne chemisch inerte vezels af te breken, hetzij onschadelijk te maken. De enige oplossing is de besmetting voorkomen. In het meest gunstige geval worden deze asbestvezels omgeven door een laagje eiwitten en kunnen in het longweefsel worden ingekapseld, alwaar zij dan een inert lichaampje worden.

4.1

Asbestose

Asbestose wordt gekenmerkt door een fibrose of verbindweefseling van de longen zodat de zuurstofuitwisseling wordt bemoeilijkt. Door de vermindering van de longfunctie moet het hart harder werken. De patiënt is kort van adem en hoest vaak. Hartproblemen vormen een belangrijke doodsoorzaak bij asbestosepatiënten. Circa 10 tot 50 % van de gevallen van asbestose leiden tot longkanker. Asbestose wordt veroorzaakt door een relatief hoge blootstelling aan asbest en komt dan ook vooral voor bij sommige beroepsgroepen. De kans op asbestose neemt evenredig toe met de concentratie en duur van de blootstelling aan asbest. Tussen blootstelling aan asbest en het ontwikkelen van asbestose loopt een latentieperiode van tenminste 20 jaar. Met andere woorden: tijdens die 20 jaar wordt geen enkele diagnose gesteld. Asbestose kan door elke soort asbest ontstaan. Voor chrysotiel zou een grenswaarde van 25 vezeljaren het voorkomen van asbestose nagenoeg uitsluiten. In uitzonderlijke gevallen worden afwijkingen gezien bij een concentratie van 5 vezeljaren. De arbeidswetgeving heeft de toegelaten hoeveelheden op de arbeidsplaatsen aanzienlijk verlaagt. Indien de regels strikt toegepast blijven, mogen we aannemen dat er op termijn geen nieuwe gevallen meer zullen voorkomen.

4.2

Mesothelioom

Asbest is de belangrijkste oorzaak van mesothelioom, een zeldzame kanker aan het longvlies (pleuraal mesothelioom) of het buikvlies (perithoneaal mesothelioom). Het wordt


71

HOOFDSTUK 4: Asbest bijna enkel veroorzaakt door bruine of blauwe asbest. De patiënt overlijdt normaal gezien binnen het jaar na de diagnose. Rondom elke long zit een vlies: het longvlies (pleura visceralis, pleura = long). Ook de binnenkant van de borstkas is bekleed met een vlies: het ribvlies (pleura parietalis). Samen vormen ze het borstvlies. Tussen deze beide vliezen bevindt zich normaal gesproken een dunne laag vocht, het pleuravocht. Door het vocht kunnen beide vliezen tijdens het ademen langs elkaar glijden. Borstvlieskanker begint te groeien in het borstvlies. Door weefselonderzoek (punctie en/of biopsie) kan de diagnose gesteld worden. Afhankelijk van de plaats van de tumor kan hij doorgroeien door de borstkas, de longen, het middenrif of de organen in de buik. Elke blootstelling aan asbest, hoe minimaal ook, kan leiden tot mesothelioom. Hoe groter de blootstelling, hoe groter het risico. De latentietijd bedraagt 25 tot 40 jaar. De ziekte kan zich dus voordoen vandaag bij mensen die tientallen jaren geleden werden besmet. Bij mesothelioom is in 85 % van de gevallen een verband met asbest aannemelijk aangetoond.

4.3

Longkanker

Men veronderstelt dat het risico op longkanker door asbest niet bepaald wordt door een incidentele hoge piek in de blootstelling, maar door een langdurige verhoogde blootstelling. Voor longkanker wordt als vuistregel gehanteerd dat de kans op het ontwikkelen van deze ziekte met 1% toeneemt per vezeljaar blootstelling. De ziekte is bijna altijd dodelijk. Longkanker gaat vaak samen met asbestose en wordt dan ook als een beroepsziekte beschouwd. Bij asbestverwerkers is er statistisch een lineair verband vastgesteld tussen blootstelling en kankerrisico, bij mensen die aan kleinere doses werden blootgesteld is dit verband niet aangetoond. Voor longkanker bestaat er geen drempel: zelfs een minieme blootstelling is gevaarlijk. Des te groter de blootstelling, des te groter het risico. Longkanker kan maar zelden met zekerheid rechtstreeks aan asbest toegeschreven worden. Er zijn vele andere invloeden die longkanker kunnen veroorzaken of ertoe bijdragen zoals bijvoorbeeld roken. Het risico op longkanker verhoogt zo met een factor 50 bij asbestblootstelling wanneer men bijkomend ook rookt: men spreekt van een synergetisch effect. Het is bovendien moeilijk om de effecten van roken en


72

HOOFDSTUK 4: Asbest asbestblootstelling op de ontwikkeling van longkanker statistisch uit elkaar te halen daar het ziektebeeld niet verschilt.

4.4

Maag- en darmkanker

Maag- en darmkanker worden vastgesteld bij beroepsgroepen die aan blauwe asbest worden blootgesteld. De vezels zijn hierbij waarschijnlijk niet afkomstig van orale opname doch komen in het maag/darmkanaal terecht door migratie vanuit longen, buikvlies e.d. Asbestvezels die via het maag/darmkanaal opgenomen worden zijn waarschijnlijk niet gevaarlijk: er is op dit ogenblik geen verband aangetoond tussen vormen van kanker en orale opname. Er zijn wel vermoedens dat dit het geval kan zijn, het eventueel risico is bij orale opname echter veel geringer dan bij inademing van asbestvezels.

5

Verwijderen van asbest

Het ARAB bevat strenge maatregelen voor het verwijderen van asbest uit gebouwen. “Eenvoudige werkzaamheden” zoals het vervangen, herstellen en onderhouden van leidingen die asbest bevatten en het verwijderen van asbestcement zijn niet onderworpen aan deze maatregelen.

5.1

Inkapseling

Bij inkapselen worden de asbesthoudende materialen niet verwijderd maar men zal het risico dat asbestvezels vrijkomen beperken door het: 

aanbrengen van een (elastische) verflaag via spuit of kwast;



het stofdicht inkasten van de asbesttoepassing (via verlaagd plafond, voorzetwand e.d.).

Inkapseling moet niet door een erkende verwijderaar uitgevoerd worden. Inkapseling is dus een goedkope doch voorlopige oplossing. Inkapseling is een preventieve methode en derhalve niet geschikt voor het behandelen van asbesttoepassingen die zich reeds in slechte staat bevinden. [44]


73

HOOFDSTUK 4: Asbest

5.2 5.2.1 

Verwijdering Administratieve verplichtingen

Er moet een werkplan opgesteld worden. In het ARAB Art. 148decies §5.9.3.2. staat beschreven in wat het werkplan moet voorzien:



o

de algemene maatregelen van collectieve bescherming;

o

de individuele beschermingsmiddelen;

o

de verpakking en verwijdering van afval;

o

de metingen van het stofgehalte;

o

de aan te wenden droge en vochtige technieken.

De werken moeten gebeuren door een door een federaal Ministerie van tewerkstelling en Arbeid (fMTA) erkend asbestverwijderaar. Wel laat het ARAB een aantal uitzonderingen toe (zie bijlage 9 “Kleine werkzaamheden” – ARAB artikel 148decies §2.5.9.5). De lijst met erkende asbestverwijderaars vindt u op http://www.meta.fgov.be. Let steeds op de vervaldatum van de erkenning.



Het

werkplan

moet

minimum

14

dagen

voor

de

aanvang

van

de

asbestverwijderingswerken worden gemeld bij de bevoegde arbeidsinspecteur van het federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid. 

5.2.2

Bijhouden van een werfregister (zie bijlage 10 ARAB Art. 148decies §5.9.3.6.)

Inrichting van de werkzone

De werkzone moet luchtdicht gemaakt zijn met een dubbele afdichtlaag. Er worden voorbereidende werken uitgevoerd zoals het inpakken en luchtdicht maken van het airconditioningssysteem, het afsluiten en isoleren van de elektriciteit, het reinigen en verwijderen van toestellen, het plastificeren van niet verwijderbare toestellen en van de werkruimte zelf. Er moet een personeels- en materiaalsas geplaatst worden bestaande uit drie in onderdruk gehouden compartimenten: een propere zone, een douchezone en een vuile zone. Strenge procedures worden gevolgd bij het binnengaan en verlaten van de besmette zone via dit sas. Bij het binnengaan: 

In de propere zone wordt eigen kledij vervangen door beschermende kledij;



men

moet

een

gelaatsmasker

(P3-masker)

dragen

en

een

luchtdichte

wegwerpoverall aantrekken; 

alles moet afgetaped worden;



via een douchezone gaat men naar de vuile zone;


74


men moet laarzen aantrekken en aftapen;



dan gaat men naar de werkzone.

Bij het verlaten van de werkzone: 

wegwerpkledij wordt gestofzuigd en/of bevochtigd;



men gaat naar vuile zone;



wegwerpkledij wordt uitgedaan en in asbestafvalzak gegooid, beschermende kledij in waszak;



met masker op naar doucheruimte, hier masker afspoelen, uitdoen en grondig reinigen, douchen;



naar propere zone gaan, eigen kledij of propere werkkledij aantrekken.

Er wordt onderdrukapparatuur (extractoren) geplaatst zodat de werkzone voortdurend in onderdruk staat. een onderdruk van 10 tot 15 Pa is vereist. De afgezogen lucht wordt gereinigd met voorfilter en absoluutfilter. Via een rooktest moet worden nagegaan of er geen lekken in de werkzone over het hoofd worden gezien. Overeenkomstig het ARAB mag men de "couveuse methode" gebruiken voor het verwijderen van leidingisolatie en dichtingen. Men gebruikt hierbij couveusezakken (ook glovebags genoemd). Deze zakken zijn zo vervaardigd dat er geen werkzone moet ingericht worden. Het toepassingsgebied is wel beperkt en soms zijn leidingen moeilijk bereikbaar of te warm om couveusezakken te kunnen gebruiken.

5.2.3

Reiniging van de werkzone

Reiniging kan droog of nat gebeuren. Bij nat reinigen ligt de asbestconcentratie merkelijk lager dan bij droge reiniging. Er is echter meer schoonmaakwerk en er is een kans op waterlekken. Na de eerste reiniging vindt nog een fijnreiniging plaats van asbestresten op de folies en van de toestellen in de werkzone.

5.2.4

Metingen tijdens de werken



Voormetingen om de achtergrondconcentratie te bepalen;



dagelijkse metingen door een erkend labo tijdens de werken. Hierbij mag de concentratie max. 0,01 vezels/cm³ boven de voormetingen liggen;



vrijgavemetingen na de werken. De vrijgavelimiet om de werkzone te ontmantelen bedraagt 0,01 vezels/cm³ ongeacht de voormetingen.


75

HOOFDSTUK 4: Asbest Risicozones zijn de propere zone in het sas, de uitgang van de extractoren en de nabije omgeving. Indien te hoge meetwaarden worden opgetekend moeten de werken stilgelegd worden en de oorzaak opgespoord worden. [37] en [44]

6

Verwerken van asbest 6.1

Inleiding

Asbestafval moet zodanig worden verpakt dat er geen asbestdeeltjes in het milieu kunnen vrijkomen. Gevaarlijke asbesthoudende afvalstoffen moeten met name verpakt worden in een stofdichte, gesloten kunststofverpakking met de nodige asbestetikettering. De kunststofverpakking dient dubbelwandig te zijn wanneer het gevaarlijk asbestafval niet kan vermalen en gecementeerd worden of niet kan samengeperst worden. In deze gevallen is er immers nood aan een extra bescherming die het risico op vrijstelling van asbestvezels kan verminderen. Een asbesthoudende afvalstof die in een dubbelwandige zak moet worden verpakt is bijvoorbeeld

een

metalen

profielbalk

bedekt

met

spuitasbest.

Asbesthoudende

afvalstoffen waarvoor een enkelwandige stofdichte verpakking volstaat zijn vb. asbestkoord, asbestisolatiemateriaal of met asbest verontreinigd kunststof. Het ARAB noch het Vlarem bevatten gelijkaardige bepalingen over de wijze waarop asbestcement moet worden verpakt: asbestcement moet enkel zo uit de werkzone verwijderd worden dat er geen stofverspreiding is. In Wallonië moeten golfplaten/leien/buizen in asbestcement, producten zoals Glasal, Masal, Pical, Pierrite en Granité vloertegels in dubbelwandige, van een etiket voorziene en hermetisch gesloten zakken verpakt worden. De binnenzak moet van doorzichtig polyethyleen zijn, min. dikte 80 μm, de buitenzak moet bestaan uit polypropyleen met een minimale dikte van 200 μm. Deze voorschriften gelden wel enkel voor asbestafval afkomstig van ingedeelde werven! [44] Voor de verwerkingsmethodes van asbest zijn er dus grote verschillen in de regionale wetgeving: Vlaams gewest: 

Gebonden asbestvezels die afkomstig zijn van structuurelementen van gebouwen (zoals asbestcement, leidingasbest, …) worden gecontroleerd gestort.


76


Zwak gebonden asbestvezels die niet vershredderbaar zijn (zoals remschijven, koppelingsplaten, dichtingen, …) worden dubbelwandig verpakt en gecontroleerd gestort.



Zwak gebonden asbestvezels die wel vershredderbaar zijn (zoals isolatiepanelen, isolerende producten, …) worden vastgelegd in een cementmatrix en daarna gecontroleerd gestort.

Brussels gewest: 

Gebonden asbestvezels afkomstig van structuurelementen van gebouwen worden dubbelwandig verpakt en gecontroleerd gestort.



Zwak gebonden asbestvezels welke al of niet vershredderbaar zijn worden via vitrificatie verwerkt.

Waals gewest: 

Zwak gebonden asbestvezels welke niet vershredderbaar zijn worden verbrand in staalhoogovens.



Zwak gebonden asbestvezels welke wel vershredderbaar zijn worden verwerkt via vitrificatie of worden vastgelegd in een cementmatrix om daarna gecontroleerd te storten.

6.2

Verwerking

De verwerking van gevaarlijke asbestafval (dus asbestafval met uitzondering van asbestcement en enkele andere afvalstoffen met hecht gebonden asbest) verloopt verder als volgt: De asbesthoudende afvalstoffen worden, indien mogelijk, vermalen (in vakjargon: "vershredderd") tot asbestbrokken van max. 1 cm groot. Het asbestafval wordt vervolgens gecementeerd zodat de asbestvezels in het cement worden gefixeerd. De gecementeerde blokken worden verpakt in een stofdichte plastiekverpakking met asbestetikettering. Verpakkingsafval en plastiekafval verontreinigd met asbest wordt niet vermalen doch enkel in balen samengeperst (tot een minimale dichtheid van 400 kg/m³). De balen worden eveneens in een stofdichte plastiekverpakking met de nodige asbestetikettering verpakt.


77

HOOFDSTUK 4: Asbest Tenslotte heeft men nog asbestafval dat vermalen noch geperst kan worden zoals vb. metalen balken waarop spuitasbest is aangebracht. Dergelijk afval wordt enkel verpakt in een dubbelwandige stofdichte plastiekverpakking. Het ingepakte of gecementeerde asbestafval wordt vervolgens gestort. Het behandelen of storten gebeurt zodat geen asbest of asbestvezels kunnen vrijkomen in de lucht en geen vloeistoffen worden verloren die asbestvezels of asbeststof kunnen bevatten. Bovenvermelde werkwijze wordt voorgeschreven in artikel 5.2.4.1.3. van het Vlarem. Er is in Vlaanderen slechts 1 onderneming die de technische knowhow en de noodzakelijke milieuvergunning heeft voor het cementeren van gevaarlijk asbestafval: de onderneming Rematt, Lichtstraat 20 te Mol. [44]

6.2.1

Cementeren

Procesbeschrijving De aanvoer van de asbesthoudende afvalstoffen gebeurt in gesloten containers, type zeecontainer. Het asbestafval is dubbel verpakt in plasticzakken of big bags, voorzien van de vereiste asbestetikettering. De zakken worden geopend en het afval wordt verdeeld op een sorteerband. De kunststoffracties en metaal worden manueel verwijderd. Een magneetband verwijdert in een tweede fase nog eventuele aanwezige metalen verontreinigingen. Via een transportband wordt het gesorteerde asbestafval naar een eerste grove breker gevoerd. De aanvoer via big bags wordt rechtstreeks boven de breker geopend en gelost. Het afval gaat vervolgens naar twee brekers, waar het afval verder wordt verkleind tot een maximum deeltjesgrootte van 1 cm3, conform artikel 5.2.4.1.3 §3 van VLAREM II (zie bijlage 11). Het verkleinde afval wordt in een voorraadbunker gestort. Via een kettingtransporteur wordt het afval overgebracht in een mengeenheid. Via een transportvijzel worden hydraulische bindmiddelen (cement) gedoseerd, evenals additieven om het cement-asbestmengsel sneller te laten verharden. Het mengsel wordt voor uitharding in vormen gestort. Deze hebben een afmeting van 1 m 3. De cementasbestblokken worden dubbel verpakt in kunststofzakken. Na volledige uitharding wordt het geïmmobiliseerde asbest afval tijdelijk opgeslagen, voor verdere afvoer naar de categorie 1 stortplaats van Indaver, Antwerpen.


78

HOOFDSTUK 4: Asbest De uitgesorteerde kunststoffracties worden via een transportband afgevoerd naar een balenpers. De geperste balen hebben een afmeting van 1 m3. De geperste balen worden dubbel verpakt in plasticzakken, geëtiketteerd, tijdelijk opgeslagen en eveneens afgevoerd naar de categorie 1 stortplaats. Volumineuze en/of lange met asbest gecontamineerde afvalstoffen (kasten, buizen…..) worden manueel gedecontamineerd in een aparte werkruimte. Deze afvalstoffen worden vervolgens verpakt in dubbele plasticzakken en op deze wijze naar de stortplaats afgevoerd. Acceptatiecriteria Asbesthoudende afvalstoffen dienen bij Rematt te worden aangeleverd in gesloten containers, type zeecontainer, voorzien van een haaksysteem (maximale afmetingen 2,4 x 2,4 x 6 meter). Asbesthoudende afvalstoffen moeten dubbel verpakt zijn in plastic zakken of big bags en geëtiketteerd met een asbeststicker. Criteria zakken: 

maximum gewicht : 25 kg;



maximum afmetingen: 1.100 x 630 mm;

Criteria big bags: 

maximum gewicht: 500 kg;



maximum afmetingen: 90 x 90 x 125 cm;



veiligheidsgegevens: SWL: 1.000 kg / SF: 5/1;



veiligheidsafsluiting bovenaan, vlakke bodem onderaan;



volledig dubbelwandig (PP gecoat) en stofdichte naden;



dubbelzijdig bedrukt met asbestlabel;



voorzien van 4 lussen.

Basisstoffen/hulpstoffen 

Hydraulische bindmiddelen (cement NBN B12-001);



verhardingsversnellers;



water.

Eindproducten De voorbehandeling van asbesthoudende afvalstoffen resulteert in een aantal uitgaande stromen:


79


Geïmmobiliseerd asbestafval in een cementmatrix, dubbel verpakt in kunststof zakken;



Verpakkings- en kunststofafval geperst in balen met een minimale dichtheid van 400 kg/m3, dubbel verpakt in kunststof zakken;



Niet vershredderbaar materiaal, dubbel verpakt in kunststof zakken;



Een beperkte fractie die niet gestort wordt, maar afgevoerd naar andere installaties.

Tabel 4.1: Berekening aantal ton asbest afgevoerd naar Rematt

Type eindproduct Geïmmobiliseerde afvalstoffen Verpakkings- en kunststofafval Niet verschredderbaar afval Asbestafval voor externe afvoer Totaal

Vorm eindprodukt cement-zakken zakken zakken zakken

Totale hoeveelheid (ton) 27.100 1.000 50 400 28.550

In de totaliteit worden er 28.550 ton afvalstoffen afgevoerd op een totale input van 14.950 ton. Er vindt tengevolge van het verwerkingsproces immers een significante gewichtstoename plaats. De eindproducten van de voorbehandeling door Rematt worden aangeleverd op de categorie 1 stortplaats van Indaver en dienen te voldoen aan strikte acceptatievoorwaarden. Emissies Afvalwater: Er wordt geen afvalwater geloosd. Water afkomstig van de douches, reinigingswater van de installaties en hemelwater worden aangewend voor de aanmaak van het beton, die gebruikt wordt voor de immobilisatie van het asbest. Luchtemissies: Het productieproces vindt plaats in geïsoleerde ruimtes, die continu in onderdruk worden gehouden. Milieubeschermende maatregelen Luchtemissies: De

ventilatielucht

wordt

gezuiverd

door

absoluutfilters

en

voldoet

aan

de

emmissiegrenswaarden van VLAREM II (0,1 mg/Nm3 asbest).


80

HOOFDSTUK 4: Asbest Veiligheidsaspecten In de diverse opeenvolgende stappen van het verwerkingsproces worden alle vereiste maatregelen genomen om verspreiding van vrije asbestvezels te vermijden. De emissies worden door het gebruik van absoluutfilters beperkt. Het verplicht gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen beschermt de operatoren in het bedrijf zelf. Kosten De basisprijs voor de verwerking van asbesthoudende afvalstoffen bedraagt 1.000 €/ton. Voor afvalstoffen die niet conform de acceptatievoorwaarden zijn (verpakkingsvoorwaarden, aanwezigheid van contaminanten die het verwerkingsproces bemoeilijken) rekent Rematt toeslagen aan. [36] en [44]

6.3

Vitrificatie

Procesbeschrijving Een alternatief voor de immobilisatie in cementmatrix bestaat uit vitrificatie, waarbij de vezelstructuur thermisch wordt vernietigd. De firma Inertam te Bordeaux, Frankrijk, accepteert en verwerkt asbesthoudende afvalstoffen met deze techniek. Het vitrificatie proces berust op het gebruik van een plasmatoorts. De plasmatoorts wordt gegenereerd door een elektrische boog tussen twee elektroden. Het is mogelijk om op deze manier zeer hoge temperaturen te ontwikkelen. De plasmatoorts die gebruikt wordt in het verwerkingsproces van asbesthoudende afvalstoffen is het tubulaire type en werd ontwikkeld en gebouwd door Aérospatiale. De belangrijkste karakteristieken van de plasmatoorts zijn onder meer: 

Geproduceerd warmte vermogen: 1.700 kW;



Maximaal elektrische vermogen: 2.000 kW;



Maximale stroomsterkte: 950 A;



Maximum spanning: 2.200 V;



Plasma gas: lucht;


81


Rendement van de toorts: > 80%.

Figuur 4.4: Tubulaire plasmatoorts Inertam De aangevoerde afvalstoffen worden na een visuele ingangscontrole door middel van een transportband overgebracht naar een shredderinstallatie. Bij de inbreng van de verkleinde afvalstoffen in de oven worden contacttemperaturen gerealiseerd van 1.600°C. Bij deze hoge temperaturen is het mogelijk de asbesthoudende afvalstoffen te transformeren tot inerte, verglaasde eindproducten. De vezelstructuur wordt hierbij vernietigd. Het bekomen glasachtige eindproduct wordt het vitrificaat genoemd. Het behandelingsproces gebeurt batchgewijs. Het gevitrifieerd materiaal wordt vloeibaar uit de oven verwijderd en rechtstreeks overgebracht in metalen stollingsbakken. Figuur 4.5: Processchema asbestverwerking Inertam: De plasmatoorts wordt gegenereerd door een elektrische boog tussen twee elektroden + en -. De toorts produceert een temperatuur van +3500 °C.


82

HOOFDSTUK 4: Asbest


83

HOOFDSTUK 4: Asbest

De afgassen uit de vitrificatiereactor worden nabehandeld in een naverbrandingskamer. Vervolgens worden de gassen afgekoeld en gezuiverd in een bicarbonaatwasser. De afgassen passeren finaal doekfilters. Stand van de techniek Inertam is in februari 1995 gestart met de acceptatie van asbesthoudende afvalstoffen. Momenteel kan het bedrijf op jaarbasis 8.000 ton afval verwerken. De aanvoer gebeurt via twee lijnen met een capaciteit van 1 ton per uur en één lijn met een capaciteit van 2 ton per uur. Inertam verwerkt standaard al het asbestafval van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest, vermits vitrificatie hier als verplichte voorbehandeling wordt opgelegd. Acceptatiecriteria Inertam accepteert in de installatie uitsluitend asbesthoudende afvalstoffen. Alle asbesthoudende afvalstoffen moeten dubbel verpakt zijn en geëtiketteerd zijn met een asbeststicker. Standaard worden afvalstoffen geaccepteerd in plastic zakken en big bags. Na akkoord kunnen asbesthoudende afvalstoffen ook aangeleverd worden in metalen vaten of op paletten. De diverse verpakkingsvormen dienen aan welbepaalde criteria te voldoen: Criteria zakken: 

maximaal gewicht van 35 kg;



dubbele verpakking in polyethyleenzakken, wanddikte van minimum 150 mm;

Criteria big bags: 

maximaal gewicht: 230 kg;


84


maximum afmetingen: 90 x 90 x 90 cm;



veiligheidsgegevens: SF 6/1;



veiligheidsafsluiting bovenaan, vlakke bodem onderaan;



volledig dubbelwandig (PP gecoat) en stofdichte naden;



dubbelzijdig bedrukt met asbestlabel;



voorzien van 4 lussen;



keuring big bag AFNOR H34 012.

Criteria gesloten containers, type zeecontainer: 

de asbesthoudende afvalstoffen zijn verpakt in dubbele plastic zakken

Criteria metalen vaten: 

maximale inhoud: 230 liter;



maximaal gewicht inclusief het vat: 230 kg;



type: NF EN 209 213.

Criteria paletten: 

maximum 800 kg;



volledig omwikkeld met polyethyleenfolie.

De aangevoerde asbesthoudende afvalstoffen dienen vrij te zijn van aërosolen, explosieven, zware metalen, papier en karton verpakkingsafval. Basisstoffen/hulpstoffen Er wordt gebruik gemaakt van bicarbonaat voor de gaswassing. De shreddering en scheiding van de verschillende fracties vergt geen inzet van hulpstoffen. In een flotatie-installatie dient het flotatiemedium aangevuld te worden, in functie van de uitsleep door de gescheiden fracties. Eindproduct Het verwerkingsproces resulteert in een inert vitrificaat. Dit is een glasachtige, chemisch stabiele matrix. In 2000 bleek op basis van een uitgebreid onderzoeksprogramma dat het vitrificaat als substituut van kwarts en basalt verwerkt kan worden in bouwmaterialen. Emissies Afvalwater: Het proces genereert afvalwater, bestaande uit koelwater van de plasmatoorts.


85

HOOFDSTUK 4: Asbest Afval: De gaswassing levert een residu, dat gestort wordt op een categorie 1 stortplaats. Luchtemissies: Tengevolge van de zeer hoge verbrandingstemperaturen zijn de luchtemissies beperkt. Milieubeschermende maatregelen Luchtemissies: De

rookgassen,

afkomstig

vanuit

de

reactor,

worden

naverbrand

in

een

naverbrandingskamer en doorlopen vervolgens een bicarbonaatwasser en een doekfilter. Energetische aspecten Het energieverbruik voor de verwerking van afvalstoffen is volledig functie van de samenstelling van afvalstof. De calorische waarde en het watergehalte zijn de belangrijkste factoren. Het energieverbruik schommelt tussen 500 en 1.300 kWh/ton afvalstof, met als gemiddelde waarde een verbruik tussen 1.000 en 1.300 kWh/ton. Veiligheidsaspecten Het vrijkomen van asbestvezels is het belangrijkste risico bij de behandeling van het asbesthoudende afval. Vanaf de acceptatie van de verpakte afvalstoffen tot de verglazing in

de

reactor,

worden

er

geen

manuele

manipulaties

uitgevoerd

teneinde

blootstellingrisico’s te vermijden. Kosten De basisprijs voor de verwerking van asbesthoudende afvalstoffen bedraagt 1.000 €/ton. Voor afvalstoffen die niet conform de acceptatievoorwaarden (verpakkingsvoorwaarden, aanwezigheid van contaminanten die het verwerkingsproces bemoeilijken) worden er toeslagen aangerekend. [35] en [48]

6.4

Storten

[44] en [50]

Voor de verwerking van asbest wordt momenteel in Vlaanderen een onderscheid gemaakt op basis van de indeling in de VLAREA afvalstoffenlijst (bijlage 1.2.1). In functie van het type asbestafval wordt het beschouwd als gevaarlijk of niet gevaarlijk.


86

HOOFDSTUK 4: Asbest Tabel 4.2: Wijze van verwijdering en verwerking van asbest

Asbest Type

Gevaarlijk (VLAREA)

Asbestcement

-

Gebonden asbestafval

Ander asbestafval

-

+

Wijze van verwijdering en verwerking Verwijdering Afvoer via Voorbehanvia erkend erkend deling verwijderaar ophaler (VLAREA) (ARAB) (VLAREA) -

-

+

-

+

-

+

Verwerking (VLAREM) Deponie Categorie 1 Categorie 2 Categorie3 Deponie categorie 1, vergund voor asbestafval Deponie 1, vergund voor gevaarlijk asbestafval

Het asbestafval wordt momenteel in functie van het type afgevoerd naar een categorie 1, 2 of 3 deponie.

6.4.1

Deponie categorie 1

Aard en samenstelling van de toegelaten afvalstoffen 

Reststoffen van verbranding en/of behandeling van afvalstoffen;



gevaarlijke afvalstoffen die de nodige voorbehandeling hebben ondergaan ;



gevaarlijke asbesthoudende afvalstoffen;



niet-gevaarlijke bedrijfsafvalstoffen en afvalstoffen gelijkgesteld met bedrijfsafval ;



bijzondere afvalstoffen die omwille van hun aard of samenstelling vergelijkbaar zijn met bedrijfsafvalstoffen;



puin en afbraakmaterialen, inclusief asbestcement.

Samenstelling en uitlooggedrag van de gestorte afvalstoffen De aangevoerde afvalstoffen moeten steekvast zijn, zodat de stortplaats betreedbaar en de stabiliteit verzekerd is. Om de steekvastheid van slib op een objectieve manier te meten, wordt het criterium 'afschuifspanning' gebruikt.


87

HOOFDSTUK 4: Asbest De afvalstof moet hoofdzakelijk anorganisch zijn en moet voldoen aan een aantal vereisten qua samenstelling. Opbouw van de deponie categorie 1 De deponie is zo gebouwd dat haar impact op de omgeving minimaal is. Door de aanwezigheid van 2 ondoordringbare kleimatten en daartussen in 2 volledig waterdichte HDPE-platen, wordt vervuiling van de bodem of het grondwater onder de deponie onmogelijk. Het regenwater dat in de deponie terechtkomt, wordt langs een draineersysteem afgepompt en naar de waterzuiveringsinstallatie geleid. Tussen de HDPE-platen werd een elektronisch lekdetectiesysteem geplaatst waardoor men regelmatig kan controleren of de 2 platen nog intact zijn. Als de deponie vol is, wordt ook de bovenzijde volledig afgewerkt met een afscherming die gelijkend is aan de bodembescherming, zodat een eventuele verspreiding van de afvalstoffen later onmogelijk is en geen water meer op de afvalstoffen terechtkomt.

Figuur 4.6: Doorsnede deponie categorie 1

6.4.2

Deponie categorie 2

Samenstelling en uitlooggedrag van de afvalstoffen 

De afvalstoffen moeten steekvast zijn;


88


de afvalstof moet hoofdzakelijk samengesteld zijn uit gemakkelijk biologisch afbreekbare stoffen of stoffen die weinig uitloogbaar zijn in een biologisch afbraakmilieu of bij blootstelling hieraan noch voor het milieu, noch voor de uitbating van de stortplaats een probleem geven. Bovendien moet de samenstelling van de afvalstof voldoen aan een aantal vereisten.

Vermijden van verontreiniging van grondwater In het stortmassief bevindt zich een percolaatbel die een bedreiging betekent voor de kwaliteit van het grondwater. Percolaat is een zwaar belast en moeilijk te zuiveren afvalwater. Het percolaatwater heeft zich opgehoopt tussen het afval. De bel bevindt zich boven de laag polderklei. Om te vermijden dat dit afvalwater zou doorsijpelen naar het onderliggende grondwater, worden schachten geboord tot op de bodem van het stortmassief. Deze schachten maken het mogelijk om het afvalwater versneld op te pompen. Het afvalwater wordt gezuiverd in een biologische waterzuiveringsinstallatie. Biologische waterzuivering In de biologische waterzuivering zorgen bacteriën voor het zuiveren van het afvalwater. De waterzuivering is er op gericht om ammonium om te zetten tot neutrale componenten. Na de zuivering kan het afvalwater geloosd worden. Het lozingswater voldoet aan alle normen. Sanering van niet actieve stortzones De niet actieve stortzones worden geherprofileerd en afgedekt met een waterremmende steunlaag. Hierop legt met een HDPE-folie. Een drainagesysteem op de folie zorgt voor het afvoeren van het regenwater. Recuperatie van biogas Het gestorte afval bevat een hoog gehalte aan organische verbindingen. Bij afbraak van deze verbindingen, ontstaat biogas. Dit biogas kan gevaloriseerd worden voor de productie van groene elektriciteit. Om te vermijden dat het biogas willekeurig ontsnapt, worden de taluds op de actieve stortzone geprofileerd en afgedicht. Via gasleidingen wordt het biogas afgevoerd naar gasmotoren en omgezet tot elektriciteit.


89

HOOFDSTUK 4: Asbest

Figuur 4.7: Doorsnede deponie categorie 2


90

Besluit

Besluit Gasfabrieken zorgen voor grote verontreinigingen en na de sluiting ervan moeten ze gesloopt worden. Zo ook werd de cokesgasfabriek Carcoke nv in Zeebrugge gesloopt onder leiding van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij. Vooraleer de sloop aan te vatten moeten eerst alle losse onderdelen verwijderd worden, maar ook leidingen, asbestcementplaten en andere asbesthoudende materialen. Er wordt een V&G plan opgesteld door de veiligheidscoördinatoren en metingen uitgevoerd om de toepassing en de efficiëntie van de vooropgestelde veiligheidsvoorschriften te toetsen. De wastoren, de schouwen en de kolenbunker worden gesloopt aan de hand van een dynamitage. De springmeester stelt een springplan op en er worden maatregelen getroffen om de stofopwaai tijdens de dynamitage zoveel mogelijk te beperken. Verder dient er ook aandacht besteed te worden aan trillingen of andere gevaren die door het dynamiteren teweeg gebracht worden. Omdat stofopwaai en de verspreiding van verontreinigende

stoffen

tijdens de

sloopwerken

niet

te

vermijden

is

worden

immissiemetingen uitgevoerd. Het beton- en steenpuin dat niet voldoet aan de normen wordt gewassen in de puinwasinstallatie die op de site is opgesteld en uiteindelijk afgevoerd om te gebruiken in de wegenbouw. De vuurvaste stenen van de cokesovens worden voorlopig op de site gestockeerd. Een andere afvalstroom is het schroot dat na reiniging afgevoerd wordt naar Casier Recycling. Asbest is een niet te onderschatten stof die bij het verwijderen ervan heel wat gevaren met zich kan meebrengen, zoals asbestose, mesothelioom, longkanker of maag- en darmkanker. Het verwijderen van asbest staat streng beschreven in het ARAB. Na verwijdering wordt het asbest in een dubbelwandige zak afgevoerd om te verwerken. In Vlaanderen wordt het vooral gecementeerd of verpakt en daarna gecontroleerd gestort. Om een project succesvol te laten slagen moeten de verschillende partijen efficiënt kunnen samenwerken en dit was net één van de grote troeven op de site van Carcoke. Op de wekelijkse vergaderingen werden de uitgevoerde en toekomstige werken overlopen, maar ook varia punten kwamen aan bod om misverstanden en twisten te


91

Besluit voorkomen. Iedereen moet de kans krijgen om zijn mening te verduidelijken en te verdedigen. Veiligheid tijdens de werken is een cruciaal punt die altijd op de eerste plaats moet komen. Niet alleen de veiligheidscoördinatoren worden geacht oog te hebben voor de veiligheid maar ook de werknemers zelf moeten de mentaliteit van veilig werken bezitten en voldoende geïnformeerd worden over de bestaande gevaren. Toolboxmetingen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen maar men kan ook de werknemers confronteren met praktische voorbeelden van misgelopen situaties. Indien de veiligheidsmaatregelen goed worden opgevolgd is een beloning of waardering voor de werknemers niet overbodig. Bij de sloop van de gebouwen kunnen nog een aantal punten geadviseerd worden wat betreft het stof, het verwijderen van de cokesgasleidingen, de inerte gerecupereerde fractie van het puin en de asbestkoorden. Eén van de meeste besproken aspecten op de site van Carcoke was het opgewaaide stof ten gevolge van droog weer. Op het gedeelte waar niet gesloopt werd, gebruikte men een veegwagen en enkele vast opgestelde slangen. Dit systeem biedt een goede oplossing maar is wel afhankelijk van één van de werknemers. Waar men aan het slopen was, werd niet verneveld omdat enerzijds de wirwar van slangen het slopen bemoeilijkte en anderzijds spuiten op de plaats waar het puin gebroken werd, een gevaar meebracht voor de arbeider. Indien er geen of weinig stof vrijkomt kan men voor deze beslissing kiezen, indien wel veel stof vrijkomt moet men de verschillende gevaren (inademing van het stof of gevaar van het spuiten) afwegen. Bij het verwijderen van de cokesgasleidingen bovenop de cokesovens stelde men een strategie op die niet meteen werkte. Soms komt men voor zaken te staan waar men nog geen ervaring mee heeft en waar men de beste maar ook veiligste methode moet zoeken. Indien men een plan opgesteld heeft, waarbij een kans op falen bestaat die niet kan worden vermeden, moet men zeker de nodige maatregelen treffen om de omgeving in veiligheid te stellen. De inerte gerecupereerde fractie van het puin zou op asbestvezels moeten geanalyseerd worden maar dit gebeurde niet met het bouwpuin van de site van Carcoke. De


92

Besluit omgevingslucht werd tijdens en na de sloop wel gemonitord maar dit is uiteraard niet representatief. De asbestkoorden die rond de ovendeuren hangen werden in de openlucht verwijderd, en door verwering en mechanische slijtage zouden er wel enkele asbestvezels kunnen vrijgekomen zijn. De werknemers waren volledig beschermd en de maximum toegelaten concentratie aan vrije vezels werd niet overschreden. Het zou echter beter geweest zijn om onderdruktenten te bouwen en daarin de asbestkoorden te verwijderen. Algemeen kunnen we besluiten dat de sloop van de cokesovens op de site van Carcoke een geslaagd project is en een voorbeeld vormt voor andere gelijkaardige sloopwerken.


93

Bibliografie

Bibliografie Carcoke nv 1. Pieter Schrooten (ERM), Historisch onderzoek: Carcoke Zeebrugge, Augustus 2003, p.53, Bestek SV030104 2. Peter O. de Vries, Rob N.J. Comans, Koen R. Weytingh, P. Arne Alphenaar, Handboek: gasfabrieken voor bodemingenieurs, Uitgave The Three Engineers (TTE), maart 2003, p.178, ISBN 90-5179-089-9 3. http://www.kooksfabriek.be 4. Productie stadsgas, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.gasfabrieken.nl

Cleaning en sloop van de gebouwen 5. Koninklijk besluit van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (B.S. 7.2.2001), Beschikbaar op het World Wide Web: http://meta.fgov.be/pdf/pk/nlkfe03.pdf 6. Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (B.S. 18.9.1996), Beschikbaar op het World Wide Web: http://meta.fgov.be/pdf/pk/nlkf01.pdf 7. Lastvoorwaarden voor diensten met betrekking tot veiligheidscoördinatie-ontwerp en verwezenlijking, Beschikbaar op het World Wide Web: http://www.arcadisbelgium.be/lastvoorwaarden/VCO+VCU.doc 8. Rubbrecht E., Van den Eynde S., Veiligheids- en gezondheidsplan, 28 oktober 2003, p.41, Dossier VGP-02.006#1 9. Rubbrecht E., Van den Eynde S., Postinterventiedossier, p.10, dossier PID-02.006Carcoke 10. Devenijs, K., Advies voor goedkeuring sloopplan, 20 juni 2005, p.8, dossiernummer 01023-6 11. OVAM, Bouw- en sloopafval, 1998, 20 p. 12. T.V. Mourik – Aclagro, Procedure staalname en analyse van puin pre-sloop, p.2, Besteknr. SV031004


94

Bibliografie 13. Besluit van de Vlaamse regering van 5 december 2003 tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer - Bijlagen (VLAREA), Beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/navigator/Scripts/tree.asp 14. Jowenko, D., Springplan, 2004, p.12 15. De Beuf K., Verslag werfvergadering 44-54, Ecorem, juni-september 2005, dossiernummer 01023-6 16. Kindt, V., Technische fiche 10 september om 14u00, 00 seconden, 9 september 2005, p.2 17. Maris, G., Imissieonderzoek bij Carcoke uitgevoerd van november 2004 tot september 2005, Tauw bv, 26 januari 2006, p.43, Projectcode: B05/99-105, B05/323 en B05/446 18. http://www.montabert.fr/ 19. http://www.inquam.de/deming.htm

Puinverwerking 20. Flowsheet labo analyse, Ecorem, augustus 2005 21. Mourik, Handleiding puinwasinstallatie, p.8-15 22. Recycling ferro en non-ferro metalen, http://www.casier.com 23. Voorbehandeling: shreddering en flotatie, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/afss/fiches/technieken/erm381.pdf 24. Shredder-afval, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/AFSS/fiches/afvalinfobladen/shredderafval.pdf 25. Metaalrecuperatie VORM, http://www.coberec.be/nl/vorm/n_vorm.htm 26. How a blast furnace works, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.steel.org/AM/Template.cfm?Section=Home&template=/CM/HTMLDispla y.cfm&ContentID=5433 27. De bereiding van staal en gietijzer, p.16, beschikbaar op het World Wide Web: http://mail.vssd.nl/hlf/m002h02.pdf 28. Marien, K., Duerinck, J., Van Rompaey, H., Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht voor de ijzeren staalindustrie in Vlaanderen, Vito, januari 2003, p. 184, 2003/IMS/R/020, beschikbaar op het World Wide Web: http://lucht.milieuinfo.be/uploads/Eindrapport_definitief.pdf


95

Bibliografie Asbest 29. http://www.asbest.org/ 30. http://translab.be 31. Asbest, overdruk Milieurama (maandblad Bond Beter Leefmilieu), beschikbaar op het World Wide Web: http://www.ecoline.org/verde/publicaties/asbest/index.shtml 32. Voorstel van wet tot oprichting van een Fonds tot schadeloosstelling van de slachtoffers van blootstelling aan asbest, beschikbaar op het World Wide Web: http://home.scarlet.be/~abeva/nfiva2.htm 33. http://www.astbelgium.be/ 34. Asbestafval, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/afss/fiches/afvalinfobladen/asbestafval.pdf 35. Voorbehandeling: vitrificatie, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/afss/fiches/technieken/vitrificatie%20(asbest).pdf 36. Voorbehandeling: conditionering en immobilisatie, beschikbaar op het World Wide Web: http://www.emis.vito.be/afss/fiches/technieken/conditionering%20en%20immobilisa tie%20(asbest).pdf 37. http://www.environment.fgov.be 38. Capius Peereboom, J.W., Reijndes, L., Meppel, B., Hoe gevaarlijk zijn milieugevaarlijke stoffen?, Amsterdan 1986, p.241, ISBN 90-6009-667-3 39. 235 vragen over asbest, InfoMil en ministerie van VROM, Den Haag, oktober 2002, p.79, VROM 020684/m/11-02 15224/178 40. Musch, L., Asbestproductie is gestopt, dodental komt pas nu op gang, De Standaard, 17 en 18 februari 2001, p.1 41. Lc, Asbest maakt steeds meer slachtoffers, De Standaard, New York (reuters, eigen berichtgeving), 15 en 16 december 2001, p.1 42. hvde, Een tijdbom in de longen, De Standaard, Brussel, 1 oktober 2001, p.1 43. ABEVA, Asbest in België,een ware uitdaging, Maart 2003, 70 p beschikbaar op het World Wide Web: http://home.scarlet.be/~abeva/basbest.rtf 44. OVAM, Asbest en asbestafval, 25 januari 2005, 87 p., beschikbaar op het World Wide Web: http://www.ovam.be 45. OVAM, Onderzoek naar een maximaal toelaatbaar gehalte aan asbestvezels in puingranulaten, december 2003, 71 p., beschikbaar op het World Wide Web: http://www.ovam.be


96

Bibliografie 46. Willems, J., Asbestinventaris, Fibrecount nv, oktober 2004, p.21, dossier DB04-0013 X, inventaris IVB04-0155 (S) 47. Snyers, Ph., Asbestinventaris, Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, maart 1994, p.74, wettelijk depot: D/1994/1205/12 48. www.europlasma.com 49. Canvas, Over leven – Giftige sloop, 13 november 2005 50. http://www.indaver.be


97

Bijlagen

Bijlagen


1

Bijlagen

Bijlage 1: Asbestvrij verklaring


2

Bijlagen

Bijlage 2: gas- en brandvrij verklaring


3

Bijlagen

Bijlage 3: Art. 30 van het KB 25/01/2001 Art. 30.- De opdrachtgever neemt de nodige maatregelen opdat het veiligheidsen gezond-heidsplan deel zou uitmaken van, al naargelang het geval, het bijzonder bestek, de prijsaan-vraag of de contractuele documenten en daarin als een afzonderlijk en als dusdanig betiteld deel wordt opgenomen. Opdat de maatregelen vastgesteld in het veiligheidsen gezondheidsplan daadwerkelijk zouden kunnen toegepast worden bij de uitvoering van de werken, zorgt hij ervoor dat: 1° de kandidaten bij hun offertes een document voegen dat verwijst naar het veiligheidsen gezondheidsplan en waarin zij beschrijven op welke wijze zij het bouwwerk zullen uitvoe-ren om rekening te houden met dit veiligheidsen gezondheidsplan; 2° de kandidaten bij hun offertes een afzonderlijke prijsberekening voegen in verband met de door het veiligheidsen gezondheidsplan bepaalde preventiemaatregelen en middelen, in-begrepen de buitengewone individuele beschermingsmaatregelen en middelen; 3° de coördinator-ontwerp zijn taak, bedoeld in [de artikelen 4sexies, 5°, en 11, 4° (3: KB 19.1.2005)], kan volbrengen. [De opdrachtgevers van de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen waarop de bepalingen van arti-kel 29 van toepassing zijn, zijn van de toepassing van dit artikel vrijgesteld. (3: KB 19.1.2005)]


4

Bijlagen

Bijlage 4: Art. 31 tot 33 van het KB 25/01/2001 Onderafdeling II.- Het coördinatiedagboek [Art. 31.- Het coördinatiedagboek is verplicht op alle tijdelijke of mobiele bouwplaatsen be-doeld in afdeling III waarvoor een coördinator-ontwerp of een coördinatorverwezenlijking moet worden aangesteld. In afwijking van vorig lid mag de coördinator op de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen van de afdeling III, die tevens bouwplaatsen zijn bedoeld in artikel 26, § 3, de toepassing van de be-palingen betreffende het coördinatiedagboek beperken tot het schriftelijk in kennis stellen van de betrokkenen van hun eventuele gedragingen, handelingen, keuzen of nalatigheden die in strijd zijn met de algemene preventieprincipes. (3: KB 19.1.2005)] [Art. 32.- Het coördinatiedagboek mag een afzonderlijk document of een geheel van afzonder-lijke documenten zijn; het mag ook gecombineerd worden met het dagboek der werken of met andere documenten die gelijkaardige functie hebben. (3: KB 19.1.2005)] [Art. 33.- De gegevens en de bemerkingen worden vermeld op genummerde bladzijden of geregistreerd aan de hand van een geschikt technologisch middel derwijze dat de verwijdering van de vermelde gegevens of bemerkingen onmogelijk is. (3: KB 19.1.2005)]


5

Bijlagen

Bijlage 5: Art. 34 tot 36 van het KB 25/01/2001 Onderafdeling III.- Het postinterventiedossier [Art. 34.- Het postinterventiedossier is verplicht op alle tijdelijke of mobiele bouwplaatsen waar de bepalingen van de afdelingen II, III en V op van toepassing zijn. (3: KB 19.1.2005)] [Art. 35.- Voor de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen bedoeld in afdeling III, met uitzonde-ring van deze vermeld in artikel 36, beantwoordt de inhoud van het postinterventiedossier aan de bijlage I, deel C, afdeling I. (3: KB 19.1.2005)] [Art. 36.- Voor de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen bedoeld in de afdelingen II en V, alsook op de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen van de afdeling III die tevens bouwplaatsen zijn be-doeld in artikel 26, § 3, beantwoordt de inhoud van het postinterventiedossier aan de bijlage I, deel C, afdeling II. (3: KB 19.1.2005)]


6

Bijlagen

Bijlage 6: Bestluit van de Vlaamse regering van 5 december 2003 tot vaststelling van het Vlaams Reglement inzake afvalvoorkoming en –beheer HOOFDSTUK

IV.

Aanwending

van

afvalstoffen

als

secundaire

grondstoffen Afdeling II. Voorwaarden inzake samenstelling of gebruik Onderafdeling II. Voorwaarden voor het gebruik in of als bouwstof Art. 4.2.2.1.

Rekening houdend met de geldende voorwaarden voor werken of bouwstoffen moeten de volgende voorwaarden om afvalstoffen als secundaire grondstof te gebruiken in of als bouwstof worden nageleefd: 1. de maximale totaalconcentratie aan organische verbindingen, voor gebruik in of als bouwstoffen bepaald in bijlage 4.2.2.A, is een dwingende waarde; 2. de maximale totaalconcentratie aan metalen, voor gebruik in of als bouwstoffen, bepaald in bijlage 4.2.2.A, is een richtwaarde. Voor de metalen waarbij de totaalconcentraties lager zijn dan de respectievelijke achtergrondwaarden voor een standaardbodem, zoals opgenomen in Vlarebo, moet de uitloogbaarheid niet bepaald worden; 3. de maximale uitloogbaarheidswaarden van metalen voor gebruik als NVbouwstof, bepaald in bijlage 4.2.2.B, zijn dwingende waarden. De maximale uitloogbaarheid geldt voor een standaardgebruik waarbij de toepassingshoogte van de NV-bouwstof, gemeten loodrecht op het aardoppervlak, 0,7 m bedraagt, het soortelijk gewicht 1550 kg/m3 is en de effectieve infiltratie in het bouwwerk 300 mm/j bedraagt. Bij afwijkende uitloogbaarheid, soortelijk gewicht en beoogde toepassingshoogte moet de berekende immissiegrenswaarde voor de bodem voldoen aan bijlage 4.2.2.C; 4. afvalstoffen die voldoen aan de voornoemde eisen voor gebruik als NVbouwstof, kunnen in V-bouwstof gebruikt worden; 5. de uitloogbaarheid van metalen, voor gebruik in of als V-bouwstoffen moet resulteren in berekende immissiegrenswaarden die voldoen aan bijlage 4.2.2.C; 6. voor afvalstoffen, gebruikt in V-bouwstoffen, moet de dosering van de afvalstof gebaseerd zijn op de technische eigenschappen van de afvalstof en op de technische vereisten van de V-bouwstof en geenszins op de concentraties, bepaald in bijlage 4.2.2.A.


7

Bijlagen Bijlage 4.2.2 VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING VOOR GEBRUIK IN OF ALS BOUWSTOF Bijlage 4.2.2.A VOORWAARDEN VOOR GEBRUIK IN OF ALS BOUWSTOF

METALEN (1) PARAMETERS TOTAALCONCENTRATIE (2) in mg/kg droge stof Arseen (As)

250

Cadmium (Cd)

10

Chroom (Cr)

1250

Koper (Cu)

375

Kwik (Hg)

5

Lood (Pb)

1250

Nikkel (Ni)

250

Zink (Zn)

1250

1. De concentratie geldt voor het metaal en de verbindingen ervan uitgedrukt als metaal 2. De bepaling van de totaalconcentratie aan metalen volgens de methode CMA 2/II/A.3 opgenomen in het compendium voor monsterneming en analyse MONOCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN PARAMETERS Benzeen Ethylbenzeen

TOTAALCONCENTRATIE (3) in mg/kg droge stof 0.5 5

Styreen

1.5

Tolueen

15

Xyleen

15

3. bepaling van de totaalconcentratie aan organische verontreinigingen volgens de methode opgenomen in deel 3 van het compendium voor monsterneming en analyse POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN PARAMETERS

TOTAALCONCENTRATIE (3) in mg/kg droge stof

Benzo(a)antraceen

35

Benzo(a)pyreen

8.5


8

Bijlagen Benzo(ghi)peryleen

35

Benzo(b)fluoranteen

55

Benzo(k)fluoranteen

55

Chryseen

400

Fenantreen

30

Fluoranteen

40

Indeno(1,2,3cd)pyreen

35

Naftaleen

20

3. bepaling van de totaalconcentratie aan organische verontreinigingen volgens de methode opgenomen in deel 3 van het compendium voor monsterneming en analyse OVERIGE ORGANISCHE STOFFEN PARAMETERS

TOTAALCONCENTRATIE (3) in mg/kg droge stof

Extraheerbare organohalogeen-verbindingen (EOX)

10

Hexaan

1

Heptaan

25

Minerale olie

1000

Octaan

90

Polychloorbifenylen (PCB)

0.5

3. bepaling van de totaalconcentratie aan organische verontreinigingen volgens de methode opgenomen in deel 3 van het compendium voor monsterneming en analyse Hoofdstuk IV en de bijbehorende bijlagen 4.1, 4.2., 4.2.2 en 4.3 treden in werking op 1 november 2004 voorzover ze betrekking hebben op het gebruik van gevaarlijke afvalstoffen als secundaire grondstof Bijlage 4.2.2.B VOORWAARDEN VOOR GEBRUIK ALS NIET-VORMGEGEVEN BOUWSTOF

METALEN PARAMETERS UITLOOGBAARHEID (1) in mg/kg droge stof Arseen (As)

0.8

Cadmium (Cd)

0.03

Chroom (Cr)

0.5


9

Bijlagen Koper (Cu)

0.5

Kwik (Hg)

0.02

Lood (Pb)

1.3

Nikkel (Ni)

0.75

Zink (Zn)

2.8

1. uitloogbaarheid wordt gemeten met de kolomproef, methode CMA 2/II/A.9.1. De uitloogbaarheid gemeten met de kolomproef is berekend uit een standaardtoepassing met de hoogte van de bouwstof van 0,7 m en met een soortelijk gewicht van 1550 kg/m3. Voor berekening van de toepassingshoogte zie bijlage 4.2.2.C. Hoofdstuk IV en de bijbehorende bijlagen 4.1, 4.2., 4.2.2 en 4.3 treden in werking op 1 november 2004 voorzover ze betrekking hebben op het gebruik van gevaarlijke afvalstoffen als secundaire grondstof


10

Bijlagen

Bijlage 7: plattegrond site Carcoke


11

Bijlagen

Bijlage 8: Meteogegevens april en september  April:


12

Bijlagen  September:


13

Bijlagen

Bijlage 9: “Kleine werkzaamheden” – ARAB artikel 148decies 2.5.9.5 5.9.5. Onverminderd de bepalingen van punt 5.9.2. en in afwijking van punt 5.9.3., mogen werkzaamheden die bestaan in de vervanging, het onderhoud of het beperkt herstel van buizen en leidingen waarvan de isolatie asbest bevat, het verwijderen van oud asbestcement, het verwijderen van asbest en asbesthoudende materialen die gemakkelijk kunnen worden weggenomen door eenvoudige handelingen zoals het losschroeven of uitzagen, enkel worden uitgevoerd onder de volgende voorwaarden: 1° de werknemers worden ingeschreven op een lijst, door de werkgever opgesteld. Zij beschikken over de nodige schriftelijke instructies met betrekking tot de in acht te nemen voorzorgsmaatregelen; 2° aan de betrokken werknemers worden, indien de betrokken arbeidsgeneesheer dit nodig acht, gepaste ademhalingstoestellen en andere individuele beschermingsmiddelen ter beschikking gesteld. De werknemers zijn ertoe gehouden deze te dragen tijdens de volledige duur van de in dit punt bedoelde werkzaamheden; 3° aan de betrokken werknemers wordt arbeidskledij ter beschikking gesteld die aangepast is aan de aard van de werkzaamheden; 4° na het beëindigen van de in dit punt bedoelde werkzaamheden worden de nodige maatregelen genomen om de lokalen, de apparatuur en het gereedschap evenals de klederen en de verpakkingen te ontstoffen. De betrokken werknemers zijn ertoe gehouden een douche te nemen, indien de arbeidsgeneesheer dit nodig acht; 5° de werkgever brengt de Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk op de hoogte alvorens de in dit punt bedoelde werkzaamheden worden aangevat; 6° de procédés ter verwijdering van de afvalstoffen dienen vooraf bepaald te worden door de werkgever; 7° voor beperkte vervanging, onderhoud of herstel van buizen en leidingen waarvan de isolatie asbest bevat, mag worden gebruik gemaakt van dubbel gelaagde, luchtdicht gesloten moffen van kleine afmetingen. Die werkzaamheden worden vooraf aan de Administratie van de arbeidshygiëne en -geneeskunde gemeld, die voor het beheer van dit laatste zorgt;


14

Bijlagen 8° voor het wegnemen van oud asbestcement moet de verwijdering zodanig gebeuren dat het vrijkomen van asbestvezels uit het asbestcement maximaal wordt beperkt. Dat betekent dat het asbestcement tijdens de werkzaamheden vochtig wordt gehouden en dat geschikte werktuigen worden gebruikt; 9° het asbest en de asbestbevattende materialen worden met behoedzaamheid gehanteerd.


15

Bijlagen

Bijlage 10: ARAB Art. 148decies 5.9.3.6. Voor de in punt 5.9.3.1. vermelde werkzaamheden wordt ter plaatse door de erkende onderneming een werfregister op het werkterrein bijgehouden. Het omvat de volgende rubrieken: 1. de identiteit van degene die voor het werk verantwoordelijk is; 2. een afschrift van de kaarten van medisch onderzoek van alle werknemers die op het werk aanwezig zijn; 3. de opmerkingen die naar aanleiding van de in punt 5.9.3.2.4° a) genoemde rooktest zijn gemaakt; 4. de bijzondere maatregelen die door de bevoegde arbeidsinspecteur werden opgelegd of goedgekeurd, rekening houdend met de technische kenmerken ter plaatse of het uit te voeren werk en met de aard van het risico voor de werknemers; 5. de processen-verbaal van de in punt 5.9.3.2.4° b) en c) genoemde stofgehaltemetingen; 6. het verslag van de incidenten die tijdens de werkzaamheden zijn voorgekomen en die een besmetting van de ingangssluizen of aangrenzende zones of een blootstelling van de werknemers tot gevolg hebben gehad; 7. de vermelding per dag van de naam van de werknemers die op het werkterrein aanwezig zijn alsmede het uur van aanvang en beëindiging van de arbeid en van de aard van hun activiteit; 8. de namen van de bezoekers en hun hoedanigheid; 9. eventuele opmerkingen van de bevoegde arbeidsinspecteur.


16

Bijlagen

Bijlage 11: Vlarem II 5.2.4.1.3 § 3. Onverminderd de hierboven gestelde bepalingen dienen de op een categorie 1 stortplaats aangevoerde afvalstoffen steeds te beantwoorden aan volgende criteria : 1. extraheerbare koolwaterstoffen : < 5 Gew.-% op de watervrije afvalstof; aanbevolen analysemethoden*: o

EPA 9071

o

AAC 3\R

2. totaal oplosmiddelen (aspecifiek):<3 Gew.-% op de watervrije afvalstof; aanbevolen analysemethoden* : AAC 3\Q 3. totaal extraheerbare organohalogeenverbindingen : < 1000 mg per kg op de watervrije afvalstof; aanbevolen analysemethoden* : AAC 3\N 4. wateroplosbaar gedeelte :<[10 Gew.-%opdewatervrije afvalstof ](2) aanbevolen analysemethode* : gewichtsverlies na extractie volgens DIN 38414-S4 5. [ verlies door uitgloeiing van het droge bestanddeel van de afvalstof tengevolge van de ontbinding van organische stoffen, uitgezonderd vaste polymeren en asfalt : < 10 gewichtsprocent; ofwel totaal organische koolstof, uitgezonderd de koolstof vervat in vaste polymeren of asfalt, op het droge bestanddeel van de afvalstof :<6 %; voor de toepassing van deze bepalingen wordt met vaste polymeren bedoeld de kunststoffen in vaste vorm zoals folies, granulaten, voorwerpen, vaste brokken; aanbevolen analysemethoden : o

gloeiverlies DIN 38414.S3 AAC2/II/A.2

o 6. [

totaal organische koolstof : AAC2/II/A.7 ] dit

criterium

geldt

niet

in

de

gevallen

waarvoor

de

Openbare

Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest uitdrukkelijke toestemming verleent; ](2) voor de steekvastheid van slib wordt volgende waarde als richtwaarde gehanteerd : afschuifspanning > 10 kN/m2 aanbevolen methode* : o

AAC 2fiIA.4


17

Bijlagen o

een gelijkwaardige grondmechanische methode

In ieder geval moeten de betreedbaarheid en stabiliteit van de stortplaats steeds verzekerd blijven. 7. uitlooggedrag: het uitlooggedrag wordt bepaald volgens de analysemethode beschreven in de norm DIN 38414 - S4. De afvalstoffen mogen slechts op de stortplaats worden aanvaard indien het eluaat beantwoordt aan volgende waarden : parameter

grenswaarde aanbevolen analysemethoden DIN 38404-C5

pH

4-13

ISO\DIS\10523 AAC 2\I\A.1

Fenolen (fenolindex) < 100 mg/l

DIN 38409-H16 ISO 6439 DIN 38405-D18

Arseen

< 1,0 mg/l

ISO\DIS 11969 en 11885 NF T90-119 AAC 2\I\.2 DIN 38406-E6

Lood

< 2,0 mg/l

ISO 8288 en ISO\DIS 11885 NF T90-119 AAC 2\I\B.1 en B.2 DIN 38406-E19

Cadmium

< 0,5 mg/l

ISO 8288 en ISO\DIS\ 11885 NF T90-119 AAC 2\I\B.1 en B.2 DIN 38405-D24

Chroom VI

< 0,5 mg/l

ASTM D1687 AAC 2\I\B.6

Koper

< 10 mg/l

DIN 38406-E7 ISO 8288 en ISO\DIS 11885 NF T90-119


18

Bijlagen AAC 2\I\B. 1 en B.2 DIN 38406-E11 Nikkel

< 2,0 mg/l

ISO 8288 en ISO\DIS 11885 NF T90-119 AAC 2\I\B.1 en B.2 DIN 38406-E12

Kwik

< 0,1 mg/l

ISO 5666/1-2 en 5666-3 AAC 2\I\B.3

Zink

< 10 mg/l

DIN 38406-E8 AAC 2\I\B.1 en B.2 ISO 10359-1 en 10304-1

Fluoride

[ < 50 mg/l ] DIN 38405-D4 AAC 2\I\C.1 ISO 7150-1 en 7150-2

Ammonium

[ < 1,0 g/l ] DIN 38406-E5 AAC 2\I\B.4 DIN 38405-D14

Cyanide (totaal)

< 1,0 mg/l

ISO 6703-1 AAC 2\I\C.2

Nitriet

< 30 mg/l

ISO 6777 en 10304-1 AAC 2\I\C.3

aanbevolen analysemethoden* : o

indien nieuwe uitgaven van de vermelde normen verschijnen, gelden de nieuwe uitgaven;

o

AAC : afvalstoffenanalysecompendium (verantwoordelijke uitgever : de Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest).

De concentratie voor zware metalen geldt voor het metaal en de verbindingen ervan uitgedrukt als metaal. Afvalstoffen die na toepassing van de beste beschikbare technieken inzake uitloging niet voldoen aan de grenswaarde voor het wateroplosbaar gedeelte en/of


19

Bijlagen de voormelde uitloogcriteria, kunnen toch op de stortplaats worden aanvaard op voorwaarde dat de afvalstoffen in zoutcelcondities worden gestort. Met zoutcelcondities wordt bedoeld het onder de beste omstandigheden fysisch afschermen van de afvalstoffen van het percolaat. Die afvalstoffen kunnen slechts op

de

stortplaats worden aanvaard

voor zover ze uitdrukkelijk in de

milieuvergunning zijn toegelaten en mits naleving van de daartoe in de milieuvergunning gestelde bijzondere voorwaarden.


20

Verwijdering en verwerking puin en asbest van cokesovens

Recommend Documents