Verveelvoudiging, ook als uittreksel, alleen met toestemming

1ste druk 2010 Uitgever: UNIGLAS® GmbH & Co. KG, Montabaur © Copyright: mkt / UNIGLAS® Redactie en algehele productie: mkt gmbh, Alsdorf Sluiting van de redactie: november 2009 Verveelvoudiging, ook als uittreksel, alleen met toestemming. Dit handboek werd volgens de actuele stand van de techniek en naar eer en geweten opgesteld. Wijzigingen blijven voorbehouden. Aan de inhoud kunnen geen juridische claims worden ontleend.

|3

Voorwoord

Voorwoord

De UNIGLAS®-coöperatie Voordelen op een rijtje: n

Uniek Garantiefonds

n

CE-certificering

n

Breed productassortiment

n

UNIGLAS® | SLT-software voor een objectief en onafhankelijk advies

n

Eigen testlaboratorium

n

Technische support

4|

Samen meer bereiken – UNIGLAS® De naam UNIGLAS® staat voor technische vooruitgang en innovatieve oplossingen op het gebied van isolatie- en speciaalglas evenals alle vormen van glasveredeling. Tot deze in 1995 opgerichte, unieke coöperatie behoren vandaag talrijke gelijkwaardige en onafhankelijke glasbedrijven uit Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Nederland. Dankzij jarenlange ervaring, nauwe samenwerking met glasverwerkers en gevelbouwers en een uitgebalanceerd netwerk van partners kan UNIGLAS® snel en betrouwbaar reageren op specifieke producteisen en individuele klantwensen.

Bij UNIGLAS® bent u in goede handen. Uw voordeel: als competente partner met gefundeerde knowhow realiseren wij uw projecten samen met u - stipt en efficiënt. Dit geschiedt uiteraard met inachtneming van de hoogste kwaliteitsstandaards en met de grootst mogelijke unieke zekerheid dankzij ons garantiefonds. Op ons vakmanschap kunt u vertrouwen! UNIGLAS® - een glasheldere keuze. n

Flexibel, punctueel en toonaangevend

n

Veelzijdige competentie

n

Jarenlange marktervaring

n

Echte meerwaarde geleefd partnerschap

In de verplichting tegenover haar klanten en partners heeft UNIGLAS® met de glasbedrijven een garantiefonds en een leverings- en prestatiegarantie ingericht. Zij waarborgen altijd een uitvoering van de overeengekomen prestaties binnen de gestelde termijn. Alle UNIGLAS®-producten zijn CE-gecertificeerd en voldoen aan alle vereisten van de bouwproductrichtlijn van de Europese Commissie. UNIGLAS® was overigens de eerste coöperatie met CE-gecertificeerde isolatieglasproducten.

door

|5

UNIGLAS® | Vestigingen

Onze nabijheid – uw voordeel

UNIGLAS® | Standorte

GLAS SCHNEIDER GMBH & CO. KG D-57627 Hachenburg Telefon: +49 (0) 2662 8008-0 [email protected]

WIEDEMANN GMBH & CO. KG D-89231 Neu-Ulm Telefon: +49 (0) 731 70783-0 [email protected]

ENROTHERM GMBH D-66386 St. Ingbert-Rohrbach Telefon: +49 (0) 6894 9554-0 [email protected]

KÖWA ISOLIERGLAS GMBH D-92442 Wackersdorf Telefon: +49 (0) 9431 7479-0 [email protected]

SINSHEIMER GLAS UND BAUBESCHLAGHANDEL GMBH D-74889 Sinsheim Telefon: +49 (0) 7261 687-03 [email protected]

GLAS KLEIN GMBH D-94469 Deggendorf Telefon: +49 (0) 991 37034-0 [email protected]

GLAS MEYER & SÖHNE GMBH D-79114 Freiburg Telefon: +49 (0) 761 45542-0 [email protected]

SGT GMBH SICHERHEITS- UND GLASTECHNIK D-97941 Tauberbischofsheim Telefon: +49 (0) 9341 9206-0 [email protected]

GLAS GRÜN GMBH & CO. KG D-84149 Velden (Vils) Telefon: +49 (0) 8742 289-0 [email protected]

KUNTE GLAS GMBH & CO. KG D-99734 Nordhausen Telefon: +49 (0) 3631 9003-46 [email protected]

GLAS BLESSING GMBH & CO. KG D-88214 Ravensburg Telefon: +49 (0) 751 884-0 [email protected]

Voor meer informatie en technische richtlijnen verwijzen wij naar onze homepage maar u

kunt ook contact opnemen met uw UNIGLAS®-partneronderneming: http://www.uniglas.net

n DUITSLAND (D) PREUSSENGLAS GMBH D-15890 Eisenhüttenstadt Telefoon: +49 (0) 3364 4040-0 [email protected]

HENZE-GLAS GMBH D-37412 Hörden am Harz Telefoon: +49 (0) 5521 9909-0 [email protected]

FRERICHS GLAS GMBH D-21339 Lüneburg Telefoon: +49 (0) 4131 21-0 [email protected]

HOHENSTEIN ISOLIERGLAS GMBH D-39319 Redekin Telefon: +49 (0) 39341 972-0 [email protected]

FRERICHS GLAS GMBH D-27283 Verden (Aller) Telefoon: +49 (0) 4231 102-0 [email protected]

J. RICKERT GMBH & CO. KG D-46395 Bocholt-Lowick Telefon: +49 (0) 2871 2181-0 [email protected]

WAPRO GMBH & CO. KG D-36452 Diedorf/Rhön Telefoon: +49 (0) 36966 777-0 [email protected]

D. FLINTERMANN GMBH & CO. KG D-48499 Salzbergen Telefon: +49 (0) 5971 9706-0 [email protected]

6|

n ÖSTERREICH (AT) PETSCHENIG GLASTEC GMBH A-1092 Wien Telefon: +43 (0) 1 3179 232 [email protected]

GLAS MARTE GMBH A-6900 Bregenz Telefon: +43 (0) 5574 6722-0 [email protected]

PETSCHENIG GLASTEC GMBH A-2285 Leopoldsdorf Telefon: +43 (0) 2216 2266-0 [email protected]

EGGER GLAS ISOLIERUND SICHERHEITSGLASERZEUGUNG GMBH A-8212 Pischelsdorf Telefon: +43 (0) 3113 3751-0 [email protected]

PICHLER GLAS GMBH A-4880 St. Georgen im Attergau Telefon: +43 (0) 7667 8579 [email protected]

n NEDERLAND (NL)

n ZWITSERLAND (CH)

GLASINDUSTRIE BEN EVERS B.V. NL-5482 TN Schijndel Telefon: +31 (0) 73 547 4567 [email protected]

SOFRAVER S.A. CH-1754 Avry-Rosé Telefon: +41 (0) 26 470 4510 [email protected]

|7

Inhoudsopgave

8|

Inhoudsopgave

n

Basisglas

1

n

Glasveredeling

2

n

Isolatieglas-terminologie

3

n

Hoog Rendement Beglazing / energiewinning

4

n

Geluidswerende Beglazing

5

n

Zonwerende Beglazing

6

n

Veiligheidsglas

7

n

UNIGLAS®-systemen

8

n

Normen en standaards

9

n

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10 |9

Inhoudsopgave

1 Basisglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1.1 Floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.1.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.1.2 Diktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.1.3 Eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.1.4 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Inhoudsopgave

2.6 Gelaagd veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.6.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.6.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.6.3 Slagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.6.4 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.6.5 Weerstandklassen volgens EN. . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.6.6 Decoratief gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

1.2 Figuurglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.2.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.2.2 Lichtstrooiing / privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1.2.3 Eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1.2.4 Profielbouwglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

2.7 Vormgeving van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.7.1 LaserGrip® – beloopbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.7.2 Digitale glasbedrukking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.7.3 Gematteerd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 2.7.4 Kunstbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2 Glasveredeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.7.5 Slijptechnieken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

2.1 Enkel gehard veiligheidsglas. . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.8 Zelfreinigend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

2.1.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.8.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

2.1.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.8.2 Producten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

2.1.3 Slag- en stootvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2.1.4 Buigtreksterkte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2.1.5 Invloeden van warmte en kou . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 2.1.6 Bescherming tegen persoonlijk letsel . . . . . . . . . . . . . 32 2.1.7 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2.9 ShowerGuard™ – Forever Beautiful . . . . . . . . . . . 47 2.10 DiamondGuard® Scratch Resistant Glass . . . . . . 49 2.11 Brandwerend glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.12 Röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.13 Veiligheidsspiegels en confrontatiespiegel . . . . . 51

2.2 Gehard veiligheidsglas met heat soak test . . . . . 32

2.14 Ontspiegeld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

2.3 Thermisch versterkt glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

2.15 Vogelwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

2.3.1 Buigtreksterkte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3 Isolatieglas-terminologie . . . . . . . . . . . . 52

2.3.2 Invloeden van warmte en kou . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 3.1 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 2.4 Emailleringen met glaskeramische verf . . . . . . . . 35 2.4.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 2.4.2 Walsprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2.4.3 Zeefdrukprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2.4.4 Beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 2.5 Gehard-alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

3.2 U-waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 3.3 Emissiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 3.4 Winst door zonne-energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 3.5 Globale stralingsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 3.6 Totale energiedoorlaat (g-waarde) . . . . . . . . . . . . 58 3.7 b-factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 3.8 Transmissie van zonne-energie . . . . . . . . . . . . . . 59 3.9 Absorptie van energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

10 |

| 11

Inhoudsopgave

3.10 Kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 3.11 Lichtreflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 3.12 Lichttransmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 3.13 UV-transmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Inhoudsopgave

6 Zonwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 6.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2 UNIGLAS® | SUN zonwerende beglazing . . . . . . . 91

3.14 Selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

6.3 UNIGLAS® | ECONTROL schakelbaar isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

3.15 UNIGLAS® | SLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

6.4 Zonwerende systemen in het isolatieglas . . . . . . 92

3.16 Warmtebescherming in de zomer. . . . . . . . . . . . . 61

6.4.1 UNIGLAS® | SHADE jaloeziesysteem . . . . . . . . . . . . . 92

3.17 Interferentie-verschijnselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

6.4.2 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem. . . . . . . . . . . . . . . . 97

3.18 Isolatieglas-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

6.5 Speciale toepassingen in enkelvoudige glasuitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . 102

3.19 Dauwpunt-temperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.20 Plantengroei achter modern isolatieglas . . . . . . . 64

7 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

3.21 Elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . . . 65 3.22 Isolatieglas met overstek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 3.23 Decoratief isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 3.24 Glasdikte-berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

7.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen . . . . . . . 107 7.2.1 Bescherming tegen persoonlijk letsel . . . . . . . . . . . . 107 7.2.2 Liftbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

4 Warmte-isolatie / energiewinning . . 70 4.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 4.1.1 Randverbindingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

7.2.3 Beloop- en betreedbare beglazingen . . . . . . . . . . . . 108 7.2.4 Classificatie van de veiligheidsglazen . . . . . . . . . . . . 110

8 UNIGLAS®-systemen . . . . . . . . . . . . . . . . 112

4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en kozijnen . . . 76 4.2 UNIGLAS®-producten voor de warmte-isolatie . . 76

8.1 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement beglazing . . . . . . 77

8.1.1 UNIGLAS® | SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

4.2.2 UNIGLAS® | SOLAR zonnepanelen . . . . . . . . . . . . . . 77 4.2.3 UNIGLAS® | PANEL vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . . . 78

8.2 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor luifels van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

4.2.4 Algemene opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

8.2.1 UNIGLAS® | OVERHEAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

5 Geluidsisolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

8.3 UNIGLAS®-punthoudersystemen. . . . . . . . . . . . . 118 8.3.1 GM PICO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

5.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 5.1.1 Geluidsisolatiewaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

12 |

8.3.2 GM PICO KING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 8.3.3 GM PICO LORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

5.2 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

8.3.4 GM PUNTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

5.3 UNIGLAS® | PHON geluidswerende beglazing . . . 86

8.3.5 GM POINT P 60/22 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

5.4 Speciale toepassingen met enkel glasuitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

8.3.6 GM POINT P 80/29 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 8.3.7 Andere punthoudersystemen in een oogopslag . . . . 127

| 13

Inhoudsopgave

8.4 UNIGLAS® | STYLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 8.4.1 GM TOPROLL 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 8.4.2 GM TOPROLL 100 SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 8.4.3 GM TOPROLL SMART . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 8.4.4 GM TOPROLL 10/14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 8.4.5 GM RAAMWERKPROFIEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

Inhoudsopgave

9.12 Kwaliteitskeuring door UNIGLAS® en kwaliteitskenmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 9.13 Toepasbaarheid van glasproducten . . . . . . . . . . 162

10 Branchespecifieke be- en verwerkingsrichtlijnen plus leidraden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

8.4.6 GM LIGHTROLL 6/8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 8.4.7 GM LIGHTROLL 10/12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 8.4.8 BESLAGEN voor klapdeuren en glassystemen . . . . 136 8.4.9 GM RAILING® . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 8.4.10 GM RAILING® SOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 8.4.11 GM RAILING® Overzicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 8.5 only|glass® LightCube – zitmeubel en kunstobject . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

9 Officiële normen, verordeningen en richtlijnen . . . . . . . 144 9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards) . . . . . . . . . . . . . . . 146 9.2 ÖNormen (nationale Oostenrijkse standaards). . . . . . . . . . 147 9.3 EN-normen (Europese standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

10.1 Glasranden in aansluiting op DIN 1249, deel 11 en EN 12150 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 10.2 Toleranties omtrent normatieve eisen . . . . . . . . 180 10.3 Sponning en steunblokjes bij isolatieglas . . . . . 224 10.4 Materiaalcompatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 10.5 Beglazingen met uitzonderlijke klimatologische en thermische belastingen en in de massa ingekleurd glas . . . 239 10.6 Transport en montage van isolatieglas bij hoogte verschillen tussen productielocatie en projectlocatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 10.7 Transport van grote glasplaten . . . . . . . . . . . . . . 242 10.8 Richtlijn voor de omgang met isolatieglas . . . . 242 10.9 Leidraad voor het gebruik van drievoudig warmtewerend isolatieglas . . . . . . . 247 10.10 Informatieblad over glasreiniging . . . . . . . . . . . . 254

Supplement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258

9.4 EN-normen (in D, A, CH, NL, GB ingevoerde Europese standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Trefwoordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260

9.5 ISO-normen (internationale standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Overzicht isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

Fotobronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

9.6 TRLV (ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 9.7 TRAV (ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 9.8 TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 9.9 Energiebesparingsverordening voor gebouwen (EnEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 9.10 OIB-richtlijn nr. 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 9.11 Ü-/CE-keurmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

14 |

| 15

Basisglas

Basisglas

1

1.1 Floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.1.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.1.2 Diktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.1.3 Eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.1.4 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.2 Figuurglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.2.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.2.2 Lichtstrooiing / privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1.2.3 Eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1.2.4 Profielbouwglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

16 |

| 17

Basisglas

Basisglas

1 Basisglas Onder basisglas verstaat men het basisproduct voor iedere verdere verwerking tot hoogwaardiger functioneel, constructief- en interieurglas. Uit-

Floatglasproductie (schematische weergave)

1

gangsproducten zijn daarbij float- en figuurglas. Basisglas is ook als enkel glas inzetbaar.

1.1 Floatglas 1.1.1 Productie Floatglas van natriumkalksilicaat wordt volgens EN 572-2 helder doorzichtig of gekleurd met planparallel, gepolijst oppervlak vervaardigd. De grondstoffen van circa 60 % kwartszand, 20 % soda en sulfaat alsmede 20 % kalk en dolomiet worden gemengd en bij een temperatuur van ca. 1.600 °C gesmolten. Na het ontgassen van het vloeibare mengsel, het zogenaamde louteren, koelt de glasmassa in een bak tot ca. 1.200 °C af alvorens het bij ca. 1.100 °C over de aftapgoot op een bad van gesmolten tin stroomt. Omdat glas lichter is dan tin breidt de nog vloeibare massa zich drijvend uit over het tin. De naam floatglas komt van het Engelse begrip voor dit proces (to float = drijven). Bij het ‘floaten’ krijgt de naar het tin gerichte zijde planparallelliteit tegenover de andere, continu verwarmde zijde.

kelen maar al vanaf ca. 600 °C vloeibaar en zwaarder dan glas te zijn. Precies bij deze temperatuur wordt de glasmassa vast zodat deze van het tinbad getrokken kan worden.

Het floating proces vindt plaats in een atmosfeer van inert gas van N2H2 opdat het tin niet oxideert. Tin heeft als enige metaalsoort de fysieke eigenschap bij 1.100 °C nog geen storende dampdruk te ontwik-

Het bijzondere aan glas is dat de moleculen bij het afkoelen niet meer kristalliseren en ondanks de vaste toestand een vloeistof zijn. Men noemt glas daarom ook een onderkoelde vloeistof.

18 |

Vervolgens vindt een gecontroleerd en exact vastgelegd afkoelen plaats in de zogenaamde koelgalerij die het glas afkoelt van 600 °C tot ongeveer 60 °C. Dit vaste afkoelproces is enorm belangrijk voor de spanningsvrijheid en daarmee voor de latere bewerkbaarheid van het materiaal. Nu pas wordt het zo gefabriceerde ca. 3,4 m brede, oneindige glaslint zichtbaar. Afsluitende kwaliteitscontroles, snijden tot in de regel eerst 6 m lengte, verwijderen van de zijprofielen en stapelen van de dan 3,21 x 6,00 m platen vormen de afronding. Van de mengseldosering tot het stapelen zijn deze float-installaties zo’n 500 m lang.

Grondstofmengsel

Smelten ca. 1.600 °C

Blijven staan ca. 1.100 °C

Afkoeling ca. 600 °C – 60 °C

Snij- en breekinstallatie

Het meest gebruikelijke floatglas is blank glas. Er bestaan echter ook speciaal ontkleurd glas ‘Extra helder glas’ en gekleurd floatglas, in de massa groen, grijs, blauw, roze of brons gekleurd is. Bij het extra helder glas wordt het kwartszand vrijwel geheel ontdaan

Louteren

Bad van gesmolten tin ca. 1.100 °C – 600 °C

Kwaliteitscontrole via laser

Automatisch stapelen

van het daarin natuurlijk voorkomende ijzer – verantwoordelijk voor de licht groenachtige kleuring van normaal floatglas. Daarmee verdwijnt vanzelf de aan de glasranden groenachtig glinsterende kleurindruk en het floatglas wordt bijzonder helder en kleurneutraal.

| 19

Basisglas

Bij gekleurd floatglas daarentegen moeten aan het mengsel chemische stoffen worden toegevoegd die dan bij het smelten van de complete glassmelt

Basisglas

de gewenste kleur doen ontstaan en een ‘in de massa’ door en door gekleurd glas opleveren (zie Þ pagina 24).

n

Loogbestendigheid Klasse 1-2 volgens DIN ISO 695

Loogklasse

1 2 3

1.1.2 Diktes n

Normaal floatglas: 2 tot 25 mm

n

Extra helder glas: 4 tot 15 mm

n

In de massa gekleurd floatglas: 4 tot 12 mm

Standaard afmetingen: Lintmaat 3210 x 6000 mm, op aanvraag kunnen ook afwijkende lengtes worden geleverd.

n

Dichtheid 2.500 kg/m³. Een glasplaat van 1 mm dikte en 1 m² heeft een massa van 2,5 kg. Buigtreksterkte = 45 MPa. Gemeten volgens de dubbele ringproef (EN 1288-2).

σ

De buigtreksterkte van glas is geen materiaalkarakteristiek; de gemeten waarde ervan wordt net als bij alle broze materialen eerder beïnvloed door de aard van het met trek belaste oppervlak. Microscopische of macroscopische oppervlaktestoringen verminderen de meetwaarde van de buigtreksterkte. Daaruit volgt dat het begrip ‘buigtreksterkte’ alleen statistisch via een betrouwbare waarde van de n

breekwaarschijnlijkheid gedefinieerd kan worden. Bij een bepaalde spanning hangt de breekwaarschijnlijkheid af van het formaat van het met trek belaste oppervlak en de duur van de belasting. De definitie van de buigtreksterkte is dat de breekwaarschijnlijkheid bij de in de Duitse lijst met bouwregels vastgelegde buigtrekspanning van 45 MPa voor floatglas, bij een, volgens statistische methoden berekende waarschijnlijkheid van 95 %, gemiddeld hooguit 5 % mag bedragen. n

Elasticiteitsmodulus 7 x 1010 Pa volgens EN 572-1

n

Druksterkte 700 - 900 MPa

Zuurbestendigheid Klasse 1 volgens DIN 12116

Zuurklasse

1 2 3 4

20 |

Omschrijving

zuurbestendig zwak zuuroplosbaar matig zuuroplosbaar sterk zuuroplosbaar

Oppervlaktegewichtsverlies na 3 uur [mg/dm2]

zwak loogoplosbaar matig loogoplosbaar sterk loogoplosbaar

HGB HGB HGB HGB HGB

1 2 3 4 5

Zuurverbruik aan 0,01 N zoutzuur per g glaskorrels [ml/g]

tot > > > >

0,10 0,10 0,20 0,85 2,0

tot tot tot tot

> > >

0 0,7 1,5 15

tot tot tot

0,7 1,5 15

0 75 175

tot tot

75 175

0,20 0,85 2,0 3,5

Base-equivalent Na20 per g glaskorrels [μg/g]

tot > > > >

31 31 62 264 620

tot tot tot tot

62 264 620 1085

Waterbestendigheid van glas en keramische platen volgens DIN 52296 klasse 3-4. Met deze methode wordt de daad-

werkelijke oppervlaktebestendigheid tegenover de zg. korrelmethode in DIN ISO 719 berekend.

Verse alkalische stoffen, die bijv. uit cement worden gespoeld en over het glasoppervlak lopen, tasten de kiezelzuuropbouw van de glasstructuur aan en veroorzaken daardoor een ruw oppervlak. Dit proces treedt op bij het drogen van de nog vloeibare uitloging. Dit proces van uitspoelen uit de cement is pas na volledig afbinden grotendeels afgesloten. Principieel dient men erop te letten dat er geen alkalische uitlogingen op het glasoppervlak kunnen lopen.

de niet tot gevaarlijke spanningen. Radiatoren moeten echter minstens 30 cm van een beglazing verwijderd zijn. Volgens de EnEV is principieel een stralingsscherm tussen radiator en beglazing vereist. Als er geen stralingsscherm voorhanden is, wordt bij een geringe afstand (15 cm) aangeraden de beglazing uit te voeren in enkellaags veiligheidsglas. Anders moet een radiator met geïntegreerde stralingsbescherming worden gebruikt.

n

Bestendigheid tegen temperatuurschommelingen Bestendigheid tegen temperatuurverschillen over het glasvlak: 40 K. n

Halve oppervlakteverlies na 6 uur [mg/dm2]

> >

Waterbestendigheid Hydrolytische klasse 3-5 volgens DIN ISO 719

Hydrolytische klasse

1.1.3 Eigenschappen n

n

1

Kenmerk

Korte temperatuurveranderingen tot 40 K tegenover de normale omgevingstemperatuur leiden binnen de glasdoorsne-

Achter of onder de beglazing geplaatste panelen of zonwerende voorzieningen of constructieve elementen kunnen bij zonnestraling eveneens hogere temperatuurverschillen in de ruitdoorsnede veroorzaken. n

Transformatiebereik 520 - 550 °C

| 21

Basisglas

Voorspannen en vormverandering vereisen een ca. 100 °C hogere temperatuur.

Basisglas

De specifieke warmte in Joule (J) geeft aan welke hoeveelheid warmte nodig is om 1 kg glas 1 K te verwarmen. Deze is afhankelijk van de eigen temperatuur van het glas.

n

Weektemperatuur ca. 600 °C

n

Lengte-uitrekcoëfficiënt 9 x 10-6 K-1 volgens DIN ISO 7991 bij 20 - 300 °C

n

Warmtegeleidingscoëfficiënt λ = 1 W/mK (EN 572-1)

De lengte-uitrekcoëfficiënt geeft aan hoeveel een 1 m lange glasrand bij een temperatuurverhoging van 1 K uitrekt.

n

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Ug = 5,8 W/m2K (EN 673)

n

1.1.4 Toepassingen

1

Floatglas dient als basisproduct voor alle verder getransformeerde beglazing van het UNIGLAS® productassortiment.

Spec. warmtecapaciteit 800 J/kg K

Diverse glassoorten

22 |

| 23

Basisglas

Basisglas

1.2 Figuurglas

1.2.2 Lichtstrooiing / privacy

1.2.1 Productie Figuurglas wordt gefabriceerd volgens EN 572-5 /-6. Grondstoffen en smeltprocessen zijn vergelijkbaar met die van de floatglas-productie. Maar bij het figuurglas loopt de taaie glasmassa aan zogenaamde bladen door rollen uit de oven. Daarbij is de onderste rol glad en vlak en de bovenste gestructureerd. In principe kunnen ook beide rollen gestructureerd zijn, dit is tegenwoordig echter vanwege

de verdere verwerking en snijdbaarheid nauwelijks nog het geval. De bovenste rol – ook wel structuurrol genoemd – bepaalt zo in de vast wordende glasmassa de gewenste structuur. Daarbij kan de rol al naargelang de productiecharge worden gewisseld. Het afkoelen, snijden en stapelen is vergelijkbaar met de productie van floatglas. Ook het kleuren van het glas in een groot spectrum vindt plaats als beschreven bij floatglas (zie Þ pagina 20).

De geometrischen afmetingen van golven, ribbels, prisma’s en andere reliëfs van het figuurglas-oppervlak kunnen voor een lichtstrooiing en lichtsturing zorgen, die ook in verder weg gelegen delen en hoeken van de ruimte tot de nodige lichtgeving kunnen leiden. Een beglazing met verticaal geribbeld ornamentglas verlicht

ook de ruimtes rechts en links van het venster. Op vloer en plafond is de invloed slechts gering. Als het glas echter zo in een venster wordt gezet dat de ribbels horizontaal verlopen dan wordt het binnenvallende daglicht naar boven en beneden geleid. Dus verbetert de verlichting van het plafond en stijgt het lichtniveau op de werkplek (zie Þ afb. 1 - 3).

Voorbeelden voor lichtstrooiing

Figuurglasproductie (schematische weergave)

Afb. 1: Steekt men in plaats van een diapositief een ronde schijf met een gat in de projector dan verschijnt op het vrijwel zwarte doek een felle witte cirkel met een scherpe rand. Gelouterde glassmelt ca. 1.100 °C

Pregen van de structuur (met draadnet)

Men onderscheidt in het algemeen de volgende groepen: n

Figuurglas

n

Figuurglas met draadinleg

n

Draadglas met glad oppervlak

Het karakteristieke kenmerk van alle soorten figuurglas is de meer of minder duidelijke structurering van een oppervlak. Daarbij zijn ze translucent en tegelijkertijd ruimte vormend en ruimte verlichtend. De meer of

24 |

Afkoeling

minder sterke doorkijkwering ontstaat als resultaat van structurering, kleur en dikte van het glas. Door de keuze van bepaalde glastype kunnen deze effecten worden versterkt of verzwakt. Figuurglas wordt overal ingezet waar de heldere doorkijk gereduceerd moet worden zonder afbreuk te doen aan de lichtdoorlatendheid. Als meerdere ruiten naast of onder elkaar worden geplaatst, dient men vooraf goed te letten op het structuurverloop in hoogte en breedte.

Afb. 2: Schuift men in de stralenbundel tussen projector en doek een schijf van licht strooiend figuurglas dan verdwijnt de felle vlek ten gunste van een gestrooide verlichting die zich over een veel groter oppervlak verspreidt.

Afb. 3: Een voorbeeld van gestuurd licht. In de stralenbundel zit een schijf figuurglas met lineaire structuur, de lijnen van de structuur verlopen verticaal. De lichtstralen worden naar rechts en links gestuurd, dus geen algemene strooiing naar alle kanten meer.

1.2.3 Eigenschappen De specifieke waarden van het figuurglas komen overeen met die van floatglas. Uitzonderingen: n

Dichtheid zonder draadinleg 2,5 g/cm3, bij draadglas 2,69 g/cm3 (2,69 x103 kg/m3)

n

Buigtreksterkte σ = 25 MPa, gemeten volgens de dubbele ringproef (EN 1288-2)

Productvarianten Bijna alle soorten figuurglas kunnen tot isolatieglas, gelaagd veiligheidsglas en met uitzondering van glas met een draadinleg, tot enkelvoudig veiligheidsglas worden verwerkt. Door emailleren aan de achterzijde, zeefdrukken, zandstralen, verspiegelen, etsen kan de veelzijdigheid van de figuurglas-aspecten nog aanzienlijk worden vergroot. n

| 25

1

Basisglas

Basisglas

1.2.4 Profielbouwglas Eén productvariant van het figuurglas is het U-vormige profielbouwglas dat volgens EN 572 deel 7 in machine-rolproces met en zonder draadinleg in lengterichting wordt vervaardigd. Profielbouwglas wordt hetzij in de structuur 504 of zonder ornamentering vervaardigd.

Al naargelang de structurering is het element meer of minder transparant, maar steeds lichtdoorlatend, zoals het figuurglas zelf. Door de statische stabiliteit van de elementen zelf – dankzij de U-vorm – kunnen grote de van een gebouw ermee beglaasd worden. De montage geschiedt enkelvoudig of dubbel.

Schematekeningen voor montage (horizontale en verticale doorsnede)

Verschillende uitvoeringen in breedte en oppervlaktestructuur maken lichteffect en -strooiing alsmede zonwering en warmte-isolatie realistischer. Beglazingen al naargelang de statische eisen van 7 m hoogte zijn zeer gebruikelijk.

Bijzondere veiligheidseigenschappen biedt thermisch voorgespannen profielbouwglas met of zonder heat-soak test, dat ook voor horizontale inbouw geschikt is. Het voorgespannen glas is ook in kleur geëmailleerd leverbaar.

Met speciale profielen, zoals 22/60/7, 25/60/7 of 32/60/7 zonder draadinleg kan zelfs balworpvastheid volgens DIN 18032 worden aangetoond.

Thermisch ontspannen profielbouwglas is via een goedkeuring bouwtoezicht in Duitsland geregeld. In thermisch voorgespannen variant is toestemming voor het betreffende geval vereist (ZiE).

Alternatieven in de kleur van het profielglas zijn amethist of azuur (blauwachtige varianten). Toepassingsvoorbeeld Enkelvoudig

Enkelvoudig “damwand” (binnenwand)

Dubbel

Enkel

26 |

Enkel “damwand”

Dubbel

| 27

1

Glasveredeling

Glasveredeling

2

2 2.1 Enkel gehard veiligheidsglas. . . . . . . . . . . . . . . . . 30 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.1.7

Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Slag- en stootvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Buigtreksterkte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Invloeden van warmte en kou . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2.2 Gehard veiligheidsglas met heat soak test . . . . . 32 2.3 Thermisch versterkt glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 2.3.1 Buigtreksterkte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.3.2 Invloeden van warmte en kou . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.4 Emailleringen met glaskeramische verf . . . . . . . . 35 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4

Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Walsprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Zeefdrukprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.5 Gehard-alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 2.6 Gelaagd veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.6.1 Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2.6.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

28 |

2.6.3 2.6.4 2.6.5 2.6.6

Slagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Toepassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Weerstandklassen volgens NEN EN. . . . . . . . . . . . . . 41 Decoratief gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2.7 Vormgeving van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.7.1 2.7.2 2.7.3 2.7.4 2.7.5

LaserGrip® – beloopbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Digitale glasbedrukking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Gematteerd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Kunstbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Slijptechnieken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

2.8 Zelfreinigend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.8.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.8.2 Producten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.9 ShowerGuard™ – Forever Beautiful . . . . . . . . . . . 47 2.10 DiamondGuard® Scratch Resistant Glass . . . . . . 49 2.11 Brandwerend glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.12 Röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.13 Veiligheidsspiegels en confrontatiespiegel . . . . . 51 2.14 Ontspiegeld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.15 Vogelwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

| 29

Glasveredeling

2

Glasveredeling

Glasveredeling

Float- en figuurglas vinden slechts in beperkte mate directe toepassing in de vorm van enkel glas. Het merendeel

wordt in verdere processen veredeld en zo aangepast aan een moderne, transparante manier van bouwen.

2.1 Enkel veiligheidsglas Onder gehard veiligheidsglas verstaat men thermisch voorgespannen glas. Gehard glas heeft drie kenmerkende eigenschappen: Het beschikt over een vier tot vijf keer grotere buigtreksterkte dan ongehard glas. Daarmee kan dit glas met een veel hogere trekkracht of sterkere stompe stoot worden belast. Daarnaast is de bestendigheid tegen temperatuurveranderingen en grote temperatuurverschillen binnen een ruit aanzienlijk groter. Wanneer gehard glas bij overbelasting breekt, valt het uiteen in een net

van stompe, los samenhangende kruimels, waar veel minder kans op letsel van uit gaat dan van de scherpe scherven van ongehard glas. Breukpatroon gehard veiligheidsglas

Middels dit proces verkrijgt de ruit zijn kenmerkende eigenschappen. Belangrijk is dat alle behandelingen, zoals slijpen van de randen, boringen, randuitsparingen etc. van tevoren gebeuren omdat bewerking alleen met spanningsvrij glas mogelijk is zonder dat het glas kapot gaat.

Trekkracht Druk

2 Zonder belasting Trekkracht Druk1

De spanningszones in het glas kunnen bij gepolariseerd licht tot dubbele brekingen leiden die onder bepaalde hoeken als gekleurde patronen te zien zijn.

Druk2 Bij lichte doorbuiging

Spanningsstructuur

Trekkracht Druk

Drukspanning

Trekspanning

2.1.1 Productie Basismateriaal voor de productie van enkel veiligheidsglas (gehard glas) is float- of figuurglas. Door gecontroleerd en gelijkmatig verhitten van het op maat gesneden en kant en klaar afgewerkte basisglas tot meer dan 600 °C en vervolgens

Spanningsverdeling

Bij verhoogde doorbuiging

snel afkoelen met koude lucht wordt aan het glasoppervlak een drukspanning gegenereerd, terwijl het glas in de doorsnede naar het midden toe met toenemende afkoeling onder trekspanning komt te staan.

Productie gehard veiligheidsglas

2.1.2 Bouwfysische eigenschappen Lichtdoorlaat, warmtegeleidingsvermogen, thermische uitrekking, geluidsisolatie, druksterkte, elasticiteitsmodulus,

oppervlaktegewicht en chemische eigenschappen komen overeen met die van het basisglas.

2.1.3 Slag- en stootvastheid Tegen de stoot van zachte, vervormbare lichamen volgens EN 12 600 (slingerproef op glas voor gebouwen) is gehard glas

bestand. De glasdikte wordt bepaald door de betreffende toepassing.

2.1.4 Buigtreksterkte

plaatsen

30 |

verhitten > 600 °C

blazen

koelen

wegnemen

n

Gehard glas van floatglas σ = 120 MPa

n

Gehard glas van figuurglas σ = 90 MPa

n

Gehard glas van geëmailleerd floatglas*) σ = 75 MPa

Met buigtreksterkte is overeenkomstig EN 12 150-1 de spanning bedoeld die in combinatie met een bepaalde breekwaarschijnlijkheid en een bepaald soort belasting statistisch *) geëmailleerde zijde onder trekspanning

| 31

Glasveredeling

wordt bereikt, bijv. bij windbelasting met 5 % breekwaar-

Glasveredeling

schijnlijkheid en 95 %.vertrouwensfactor

Temperatuurverloop Heat-Soak-test T [°C] 320 300 280

2.1.5 Invloeden van warmte en kou Gehard glas kan over het hele oppervlak voor korte tijd worden blootgesteld aan temperaturen tot + 300 °C. De breeksterkte

tegen temperatuurverschillen in het ruitoppervlak, bijv. tussen ruit-midden en ruit-rand, is tot 200 K gewaarborgd.

2 70 U

2.1.6 Balworpvastheid Volgens DIN 18032 ‘Beproeving op balworpvastheid’ is gehard glas vanaf 6 mm dikte

geschikt voor grote glazen oppervlakken in gym- en sporthallen. (zie Þ hoofdstuk 7)

n

n

n

t1 verwarmen

t [h]

t2 op temp. houden

eerste glas dat 280 °C bereikt laatste glas dat 280 °C bereikt Glastemperatuur

afkoelen

t1: eerste glas bereikt 280 °C t2: laatste glas bereikt 280 °C U: Omgevingstemperatuur

2.1.7 Toepassingen n

Ramen, deuren

n

Gymzalen / sporthallen

n

Geluid-isolerende wanden

n

n

Borstweringen en balustrades

Beschermende voorzieningen voor toeschouwers in stadions

Vakken van balustrades

n

n n

Hardglazen deuren

Bescherming tegen hagel als bovenste ruiten in dakbeglazingssystemen

n

UNIGLAS® | STYLE - glazen binnendeuren

n

Glazen douches

n

Scheidingswanden

Bij beglazingen met doorvalpreventieve functie dient men de voorschriften van de TRAV in acht te nemen (zie Þ hfdst. 9.7).

worden afwijkend daarop 4 uur verlangd om het in Duitsland geregelde bouwproduct ESGH te bereiken. Zowel dit proces als de technische voorziening ervoor wordt bij een BRL-conforme inzet extern en intern bewaakt. Voor elke ruit is een duidelijk herleidbare documentatie nodig. Het risico van spontane breuk wordt zo aanzienlijk gereduceerd en de test zorgt voor de nodige zekerheid bij de inbouw van enkel veiligheidsglas.

2.2 Gehard veiligheidsglas met heat soak test Voor veiligheidsrelevante beglazingen en beglazingen die aan hoge temperatuurschommelingen zijn blootgesteld, dus bijvoorbeeld bij gevels, is aansluitend op het hardingsproces vóór levering overeenkomstig EN 14179 een extra test nodig. Reden daarvoor zijn de via de grondstof onvermijdelijk in het glas gekomen nikkelsulfide-kristallen. Deze zijn bij normaal float- of figuurglas geheel onbelangrijk. Bij een in een bepaald spanningssysteem geplaatst gehard glas echter kunnen 32 |

deze kristallen veranderen en tot spontane breuk leiden. Daarom moet elke geharde-ruit die voor bepaalde, vastgelegde toepassingen is gedacht, de zogenaamde ‘Heat-Soak-test’ ondergaan. Daarbij worden de ruiten in een hittekamer tot 290 °C ± 10 % gecontroleerd verhit om de evt. ingesloten kristallen tot verandering te bewegen. Volgens EN 14179 is na het bereiken van 290 °C op elk punt van de ingevoerde ruit de testtijd tot 2 uur beperkt; volgens de Duitse bouwregellijst

De voor de inzet relevante parameters dienen dus bij de bestelling van gehard glas opgegeven te worden om het juiste product te kunnen maken, controleren en leveren. Met name bij heat soak gehard glas is dat belangrijk omdat bij de productie van UNIGLAS® exact volgens de voorschriften te werk wordt gegaan opdat het geleverde hard glas-product een geregeld bouwproduct vormt, dat zonder toestemming voor het speciale geval ingebouwd mag worden. Elke geharde ruit is onuitwisbaar gekenmerkt.

2.3 Thermisch versterkt glas Thermisch versterkt glas volgens EN 1863-1 behoort niet tot de veiligheidsbeglazingen. Het wordt net als gehard glas thermisch voorgespannen maar het afkoelproces verloopt langzamer. Daardoor ontstaan, in tegenstelling tot bij gehard glas, geringere spanningsverschillen en de buigsterkte ligt daarmee tussen die van gehard glas en floatglas. Thermisch versterkt glas wordt ook gebruikt voor beglazingen waarbij een hoge bestendig-

heid tegen temperatuurwisselingen vereist is, vanwege sterke zonnestraling of slagschaduwvorming (zie ook Þ pagina 240). Het wordt gekenmerkt door een karakteristiek breukpatroon waarbij scheuren vanuit het breukcentrum radiaal ten opzichte van de ruitranden lopen. Vanwege dit breekgedrag beschikt thermisch versterkt glas – anders dan gehard glas – als basisglas voor gelaagd veiligheidsglas (zie Þ hoofds| 33

Glasveredeling

tuk 2.6) over een hoog restdraagvermogen. Bij het breken van een gelaagde ruit van 2 x thermisch versterkt glas ontstaan slechts geringe doorbuigingen. Het ‘doorzakken’ van de ruit wordt door het gunstige breukpatroon vermeden.

Glasveredeling

Voor het gebruik van thermisch versterkt glas is in Duitsland een algemene goedkeuring bouwtoezicht vereist. Thermisch versterkt glas met geldige goedkeuring bouwtoezicht is geschikt voor gebruik in het kader van de TRLV en TRAV (zie Þ hfdst. 9.6 en 9.7).

Breukpatronen gehard veiligheidsglas / Thermisch versterkt glas

2.3.1 Buigtreksterkte n

Thermisch versterkt glas van floatglas σ = 70 MPa

n

Thermisch versterkt glas van geëmailleerd floatglas*) σ = 45 MPa

n

Thermisch versterkt glas van figuurglas σ = 55 MPa

*) geëmailleerde zijde onder trekspanning

2.3.2 Invloeden van warmte en kou De breeksterkte van thermisch versterkt glas tegen temperatuurverschillen in het ruitoppervlak, bijv. tussen ruit-midden en ruit-rand, is tot 100 K gewaarborgd.

34 |

Toepassingen: n

Gevels in doorzicht- en borstweringsbereik

n

Zonweringselementen

n

Zonnecollectoren

n

Bescherming van kunstobjecten

n

Dakbeglazing beglazing (als gelaagd veiligheidsglas)

n

Begaanbare en beloopbare glasvlakken (als gelaagd veiligheidsglas)

2.4 Emailleringen met glaskeramische verf 2.4.1 Algemeen De emaillaag wordt door verschillende manieren van verf aanbrengen (zeefdruk, rollen) volledig of in vlakken op het gladde glasoppervlak aangebracht en bij ca. 650 °C in het glas gebrand en zo vast met het glas verbonden. Daardoor is de emaillering grotendeels slijtvast, bestand tegen oplosmiddel, UV en vergeling. Gekeken wordt in principe door de niet gecoate laag, daardoor wordt de kleurgeving beïnvloed door de eigen kleur van het glas. Keramische verf is een glasachtige laag die in de smelthechting met glas mechanisch niet verwijderbaar is zonder het glas zelf te beschadigen. Keramische verf bestaat grotendeels uit een transparante, zacht smeltende glasstroom, die na het branden de in de verf aanwezige kleurpigmenten omhult en duurzaam bindt. Net als glas zelf kan ook een keramische laag chemisch en mechanisch worden aangetast.

Voorbeelden: n

Bij isolatieglas spouw gericht,

n

bij gevels gericht,

n

bij douches naar buiten gericht,

n

bij tafelbladen aan de onderkant.

naar

naar

de

binnen

De lichtdoorlaat hangt behalve van het gebruikte soort glas ook af van de glasdikte, de kleur en de laagdikte. Lichte kleuren hebben over het algemeen een grotere lichttransmissie dan donkere. Bij verschil in lichtdichtheid of hoge lichtintensiteiten (daglicht) kunnen bij het kijken door de achterzijde (gecoate zijde) optische licht/donker-schaduweffecten binnen één ruit zichtbaar worden. Al naargelang de toepassing zijn verschillende productiemethoden beschikbaar met de hiervolgend beschreven afzonderlijke kenmerken.

Daarom wordt aangeraden de verflaag altijd op de beschermde kant (die minder is blootgesteld aan de omgeving of aan mechanische belasting) van het glas aan te brengen.

| 35

2

Glasveredeling

Glasveredeling

2.4.2 Walsprocedé De gladde glasplaat wordt onder een geribbelde rubberwals doorgetrokken die de emailverf op het glasoppervlak aanbrengt. Daardoor wordt een gelijkmatige homogene verfverdeling bereikt (voorwaarde: absoluut glad glasoppervlak), die echter wat betreft verfaanbreng (dikte, dekvermogen) slechts beperkt instelbaar is. Typisch is dat de structuur van de wals van dichtbij te zien is (kleurzijde). Normaal gesproken ziet men deze structuur echter van de voorkant (door het glas bekeken) nauwelijks. Gewalst

geëmailleerd glas is niet geschikt om doorheen te kijken, het gebruik moet met de producent vooraf worden besproken (sterrenhemel). Het procedé brengt eventueel een lichte ‘kleuroverslag aan de randen met zich mee. De randen blijven normaal gesproken vrij van email. Men moet er rekening mee houden dat bij lichte kleuren een direct op de achterzijde (kleurzijde) aangebracht medium (afdichtingsmateriaal, paneellijm, isolatie, houders, etc.) kan doorschijnen.

2.4.3 Zeefdrukprocedé Esthetiek, functionaliteit en kleur, in combinatie met de transparantie van het materiaal glas hebben de afgelopen jaren geleid tot het product gehard glas en thermisch versterkt glas-zeefdruk. Daarbij wordt op de kant en klare ruit keramische, loodvrije verf aangebracht, die vervolgens in het hardings-proces door inbranden vast wordt verbonden met het glasoppervlak. Deze manier van veredelen is slechts aan één glaszijde mogelijk en maakt de verf kras-, weers- en oplosmiddelbestendig en duurzaam kleurecht. Deze opdruk kan min of meer vrij worden gekozen, van geometrische tot vrije vormen tot aan foto’s en schilderijen toe. Al naargelang de toepassing zijn kleur en mate van bedrukken daarbij variabel. De kleuren richten zich in de regel naar de kleurenkaarten volgens RAL 840 HR. De mate van bedrukken wordt echter door het gebruik bepaald:

36 |

Bedrukken voor privacybescherming en zonwering Bij deze toepassing zijn kleur en mate van bedrukken extreem belangrijk. Hoe lichter de kleuren des te meer licht dringt door en hoe kleiner de mate van bedrukken, des te meer transparantie. Het vastleggen van beide parameters hangt dus af van de werking die men later wil bereiken. Een groot aantal standaard decors staat in de productiehallen klaar. Uiteraard kunnen echter ook eigen creaties op het glas worden aangebracht, daartoe dient men dan exacte gegevens en schaaltekeningen te leveren. n

Puur vormgevende aspecten Daarbij worden vormen of afbeeldingen aangebracht die uitsluitend een optisch doel dienen en waarbij kleur en mate van bedrukken door het motief worden bepaald.

Slipweerstand Beloopbare beglazing is momenteel zeer trendy, of het nu om traptreden gaat of ook om delen van vloeren. In openbare ruimtes, maar ook aan te raden voor particulieren, schrijft de wetgever hier in de DIN 51130 in bepaalde bereiken verschillende slipweerstandsklassen voor. Door variatie in mate van bedrukken en speciale drukverf kunnen deze klassen worden bereikt wat bijdraagt tot de standvastheid op een glazen ondergrond. n

Slipweerstand kan ook met LaserGrip® (Þ hfdst. 2.7.1) of matteringen (Þ hfdst. 2.7.3) worden verkregen.

n

Voorbeelden voor privacybescherming/zonwering

Voorbeelden van vormgevende motieven

Op een horizontale zeefdruktafel wordt de verf door een fijnmazige zeef via een rakel op het glasoppervlak aangebracht, waarbij de dikte van de verflaag slechts in geringe mate door de maaswijdte beïnvloed kan worden. De verflaag is daarbij over

het algemeen dunner dan bij het walsprocedé en wordt al naargelang de kleur dekkend of doorschijnend. Het glasoppervlak wordt machinaal op basis van specifieke decorpatronen en zeef| 37

2

Glasveredeling

druksjablonen met emailverf bedrukt en voor het inbranden net als bij geëmailleerd glas door de oven geleid. Direct op de kleurzijde aangebrachte materialen (afdichtingsmateriaal, paneellijm, isolatie, houders, etc.) kunnen doorschijnen. Het gebruik in doorzichttoepassingen moet hier vooraf goed met de producent worden overlegd. Typisch voor het productieproces zijn al naargelang de kleur lichte strepen zowel in drukrichting maar ook dwars daarop, alsmede plaatselijk optredende ‘lichte sluierplekken’ door

Glasveredeling

punctuele zeefreiniging in de productie.

Varianten van de elektrische schakeling

De randen blijven bij zeefdruk normaal gesproken vrij van verf, kunnen echter bij de zomen een kleine verdikking van verf vertonen zodat voor een correcte vervaardiging gewezen moet worden op zichtbare randen in ingebouwde toestand. Bedrukken van licht gestructureerd glas is mogelijk, maar moet altijd met de producent worden overlegd. Een gelijkmatige verfaanbreng zoals bij floatglas is niet gewaarborgd.

2

Klassieke alarmschakeling in zichtbaar bereik

2.4.4 Beoordeling Volgens richtlijn ter beoordeling van de visuele kwaliteit van

geëmailleerd en gezeefdrukt glas.

Klassieke alarmschakeling in niet zichtbaar randbereik

2.5 Gehard-alarmglas Het speciale veiligheidsproduct maakt dankbaar gebruik van de specifieke breukeigenschappen van gehard glas. Op welke plek de ruit ook stuk gaat, deze valt altijd over het hele vlak uiteen. Dit kenmerk wordt benut om via op de ruit geplaatste weerstanden, die bij breuk door geweld veranderen, via een bijbehorende installatie het alarm te activeren. In principe zijn er drie manieren om de weerstand op de ruit te implementeren. De klassieke methode is een opgedrukte en ingebrande elektrische schakeling in het zichtbare deel van de glasplaat. Voordeel, de zichbaarheid schrikt af. Nadeel, vooral bij zonwerend glas stoort dit de optiek. 38 |

Om die reden zijn er speciale schakelingen volgens hetzelfde principe die uitsluitend in het overdekte randgedeelte van de plaat zijn aangebracht en daarmee het zichtbare deel niet meer storen. Isolatieglas: Coating werkt als onzichtbaar alarmcircuit

Bij de derde variant, speciaal voor isolatieglas, maakt men gebruik van de coating aan de spouwzijde van het isolatieglas door het plaatsen van een weerstand aan de rand van het glas – zo kan worden afgezien van wat voor soort verdere schakelingen dan ook. Deze variant is door een UNIGLAS®bedrijf ontwikkeld en gepatenteerd.

Bijzonder aan dit alarmglas is dat de meetpunten zijn verbonden met een ‘intelligente’ controller. Deze meet permanent de elektrische weerstand van het aangesloten alarmglas. Daarbij is de controller zo klein dat deze altijd in een ingelaten contactdoos of in de verdeelkast ondergebracht kan worden. Er kunnen maximaal drie alarmruiten op een controller worden aangesloten.

n

Geen zichtbare schakeling

n

Geen uitsparing van de coating aan de buitenbeglazing

n

Ideaal bij kleine ruiten

n

Buitenbeglazing gecoat – zonwering zeer goed mogelijk

n

Maximaal drie elementen per controller aansluitbaar

n

Controller aan te sluiten op gangbare systemen

| 39

Glasveredeling

In alle drie de gevallen beschikken de geharde ruiten over een ca. 30 cm lange aansluitkabel die zorgvuldig in de sponning gelegd, verlengd en met een alarmtoestel verbonden moet worden. Een continue garantie van de werking vereist een zorgvuldige beglazing evenals

Glasveredeling

correcte bedrading door een vakman. Voor de montage zijn de algemene beglazingsrichtlijnen alsmede de richtlijn voor de installatie van elektrische installaties VDE 0833 en DIN 57833 plus de VdS-voorschriften van belang.

2.6 Gelaagd veiligheidsglas 2.6.1 Productie Gelaagd veiligheidsglas is een product volgens EN 14449 en bestaat uit twee of meer float-, in beperktere mate ook figuurglasruiten, die door taai elastische, uiterst scheurvaste polyvinyl-butyral-folie (PVB) vast tot een eenheid zijn verbonden. De veiligheid van gelaagd glas berust op de grote scheurvastheid van de PVB-tussenlaag en

de goede hechting daarvan aan glas. Bij mechanische overbelasting door stoot of slag breekt het glas weliswaar maar de gebroken stukken blijven plakken aan de PVB-laag. Dit vermindert de kans op letsel, en het beglaasde oppervlak blijft gesloten.

Reinigen

voordelen van verschillende glassoorten kan combineren.

2.6.2 Bouwfysische eigenschappen Warmtegeleidingsvermogen, thermische uitrekking, druksterkte, elasticiteitsmodulus, oppervlaktegewicht en chemische eigenschappen komen overeen met die van de afzonderlijke basis glassoorten. De lichtdoorlaat hangt af van de waarden van de verwerkte basis glassoorten en PVB-tus-

senlagen en ligt al naargelang de dikte van het geheel tussen 90 % en 70 %. De kleurimpressie wordt iets beïnvloed door de plaatdikte en het aantal gebruikte PVBlagen, wat bij dikke gelaagd glas-eenheden door gebruik van extra helder glas verminderd kan worden.

2.6.3 Slagvastheid Afhankelijk van plaatgrootte en glas/pvb opbouw wordt voldaan aan de eisen van de slingerproef op glas voor gebouwen (volgens EN 12600).

De slingerproef dient voor het bepalen van het gedrag van glas bij stootachtige belasting.

2.6.4 Toepassingen

Productie gelaagd veiligheidsglas

Plaatsen

de soorten en diktes glas te verbinden zodat men bij het gelaagd veiligheidsglas de

n

Bescherming tegen letsel

n

Dakbeglazing

n

Borstweringen en balustrades

n

Gevels

n

Sporthallen

n

Scheidingswanden

n

Beloopbaar glas

Lamineren (cleanroom)

Bij beglazingen met valpreventieve functie dient men de voorschriften van de TRAV in acht te nemen (zie Þ hfdst. 9.7).

2.6.5 Weerstandklassen volgens EN Mech. voorverbinding

Al naargelang de gewenste functie worden tussen de afzonderlijke glasplaten een of meer PVB-tussenlagen gelegd en in een walsprocedé met het glas verbonden. Daarna komt de geperste, nog translucente combinatie in een autoclaaf,

40 |

Autoclaaf

Wegnemen

waar glas en tussenlagen onder hitte en druk tot een eenheid van hoge weerstand en heldere doorzichtigheid stevig met elkaar worden verbonden. Deze productiemethode maakt het mogelijk verschillende platen van dezelfde of verschillen-

Een speciale productserie van gelaagd veiligheidsglas is die met inbraak- en aanvalwerende werking die door combineren van verschillend dikke glas- en folielagen vrijwel exact naar wens vastgelegd kan worden.

De ruiten zijn door officiële keuringsinstanties volgens de geldende EN-normen getest en in verschillende weerstandklassen leverbaar (zie Þ hfdst. 7).

| 41

2

Glasveredeling

Glasveredeling

2.6.6 Decoratief gelaagd glas Gelaagd glas kan in de opbouw door foto’s, die in transferdruk worden gemaakt of door gekleurde of matte folie optisch worden verfijnd. Daarbij worden deze folies tussen PVB-folies gepakt en gesmolten of de folies worden bedrukt.

Combinatie met digitale druk Fotolaminaat is een techniek om digitale foto’s en logo’s met een hoge resolutie in gelaagd glas in te bedden. In combinatie met het transparante LaserGrip®-oppervlak kunnen zo motieven in optimale beeldkwaliteit zelfs op beloopbare oppervlakken worden weergegeven. Nog een mogelijkheid voor de presentatie van corporate designs. n

Voorbeelden decoratief gelaagd glas

Een variant voor accessoires met een grotere omvang is de vervaardiging als gelaagd glas. Daarbij worden tussen twee platen transparante, uithardende materialen gestopt – meestal giethars – die deze accessoires omhullen. Deze vorm van gelaagd glas is geen veiligheidsglas volgens EN 14449.

n

Wanneer veiligheidseigenschappen bij aldus vormgegeven gelaagd glas vereist zijn, moet de geschiktheid zijn aangetoond en een toestemming voor individuele gevallen (ZiE) worden verkregen.

2.7 Vormgeving van glas 2.7.1 LaserGrip – beloopbaar glas ®

LaserGrip® is een wereldwijd gepatenteerd procedé voor oppervlaktebehandeling van steengoed, keramiek en glas. Aangezien enkel de structuur van het oppervlak wordt veranderd, zonder bijkomend aanbrengen van chemische middelen, wordt het materiaal glas niet veranderd qua transparantie en hardheid. Glas blijft glas.

LaserGrip®

Techniek Met een krachtige diodelaser worden zeer fijne micro-kommetjes (diameter ca. 200 μm) in het glasoppervlak gebrand die

een klein ‘zuignap-effect’ bewerkstelligen. Dit effect wordt 10.000-voudig vermenigvuldigd en zorgt ervoor dat de voet steeds wordt afgeremd zonder met een schok te stoppen.

n

Voorbeeld met digitale druk

2

Voordelen n Over het hele vlak transparant n

Blijvend slijtvast

n

Probleemloos verder te verwerken

n

Uitstekend te reinigen

n

0 % chemie

n

Slipweerstandsklasse 9 (cf. DIN 51130)

n

Inzetbaar als float, gehard en Heat Strengthened

Toepassingsmogelijkheden* n Openbare entrees

n

Verlichte vloeren

n

Kassazones

n

Medische behandelingsruimtes

n

Ontvangstruimte en kantines

n

Max. afmeting: 900 x 3000 mm

n

Min. glasdikte: 4 mm

n

Gatafstand: 0,4 - 0,5 mm

Om fysische en technische redenen kunnen er kleine donkere puntjes en glimmende gasinsluitingen in het oppervlak optreden. Voorbeeld trap

n

Loketruimtes

n

Trappen

n

Gangen

n

Verkoopruimtes

n

Presentatieruimtes op beurzen

*cf. ZH 1/571 HVBG 1998, informatieblad BGR 181, test volgens DIN 51130

2.7.2 Digitale glasbedrukking n

42 |

Een interessante variant in de decoratieve glasvormgeving is het digitaal bedrukken van doorzichtig of gesatineerd ongehard of gehard glas door middel van UV-hardende acryl-inkt.

Voordeel van deze variant is een fotorealistische beeldweergave en schitterende kleuren met een printresolutie al naargelang motief en kijkafstand tot 1200 dpi. | 43

Glasveredeling

Als daarentegen hogere krasbestendigheid of betere bestendigheid tegen chemicaliën gewenst zijn, of als ets-animaties, zilver- of metallickleuren gedrukt moeten worden dan moet met keramische emailverf worden gedrukt, wat enkel in combinatie met voorgespannen glas wordt uitgevoerd.

Glasveredeling

Beide alternatieven van digitale druk kunnen ook tot gelaagd veiligheidsglas of bij plaatsing aan de foliezijde tot gelaagd glas worden verwerkt. Met een bewijs van geschiktheid en een toestemming voor individuele gevallen zijn hier ook bepaalde veiligheidseigenschappen te realiseren.

2.7.5 Slijptechnieken Bijzondere slijptechnieken zijn de randbewerking als facet, waarbij het grootste deel van de rand schuin t.o.v. het glasoppervlak wordt geslepen. Al naargelang de hoek c.q. de facetbreedte wordt onderscheid gemaakt tussen vlakke of steile facetten.

Door het slijpen van 3 tot 25 mm brede groeven (gravures) in V- of C-vorm ontstaan ontelbare mogelijkheden om het oppervlak van het glas artistiek vorm te geven. De groef kan zowel gepolijst als geslepen mat worden vervaardigd.

Digitale druk op glas

2.8 Zelfreinigend glas 2.8.1 Beginselen Zelfreinigende beglazingen maken sinds enkele jaren vast onderdeel uit van de productpaletten. Daarbij zijn er verschillende varianten zowel in de duurzaamheid van de coating als in de werking. Principieel moet gezegd worden dat het

niet zo is dat zulke zelfreinigende beglazingen nooit meer gereinigd hoeven te worden. Al naargelang het product worden de reinigingsintervallen wel aanzienlijk verlengd.

2.7.3 Gematteerd glas Door slijpen van het glasoppervlak met edelkorund kunnen de glasvlakken geheel of met artistieke motieven gedeeltelijk gematteerd worden.

Een variant vormt het etsen van het glasoppervlak. Compleet geëtste oppervlakken worden tegenwoordig in de regel industrieel vervaardigd. Dit soort glas noemt men gesatineerd glas.

2.7.4 Kunstbeglazing Sinds de middeleeuwen worden glas-in-lood beglazingen met de hand gemaakt. Aan het proces om kleine gekleurde ruitjes middels loden roeden te verbinden en tot een motief samen te voegen, is tot op heden niets veranderd. Glas-inlood wordt voornamelijk toegepast in religieuze gebouwen.

44 |

Glasfusing vindt zijn oorsprong in een circa 2.200 jaar oude techniek om verschillende glazen met elkaar te versmelten. In de afgelopen jaren werd de techniek verder ontwikkeld en beleeft een renaissance. De met de fusing-techniek vervaardigde kunstobjecten zijn exclusieve en individuele unieke stukken. Hun karakter wordt bepaald door licht, kleur en vorm.

2.8.2 Producten 2.8.2.1 UNIGLAS® | CLEAN Onder UNIGLAS® | CLEAN wordt al naargelang de toepassing een UV-bestendige, vast in het floatglas-productieproces in een van de oppervlakken ingebrande en onzichtbare titaniumoxidelaag aangeboden, die verbazingwekkende eigenschappen oplevert. Op deze laag stuitende UV-straling van het daglicht zet in een continu proces elke vorm van organisch vuil om. Daarnaast heeft de laag een hydrofiele werking (Grieks: water minnend), dat wil zeggen, een regenbui loopt niet in de vorm van druppels over de glasplaat, maar als waterfilm die het omgezette vuil met zich mee spoelt. Voorwaarde voor het fotokatalytische en hydrofiele effect zijn natuurlijk UV-licht en water, die beide onbelem-

merd bij het glasoppervlak moeten komen. Zo wordt zowel bij privé huishoudens als bij grote glazen gevels het reinigingswerk sterk verminderd aangezien het glas het leeuwendeel aan reiniging zelf regelt. Deze laag titaniumoxide houdt blijvend en is resistent tegen milieu-invloeden. Nadeel van deze laag is dat het glas door de vereiste UV-stralen alleen buiten te gebruiken is. Verder is het niet bestand tegen silicone-olie omdat die de hydrofiele eigenschap teniet doet. Daarom zijn er bijzondere eisen te stellen aan de beglazingssystemen tot aan de vensterafdichtingen toe. Als alternatief hiervoor worden onder UNIGLAS® | CLEAN | 45

2

Glasveredeling

hydrofobe (Grieks: vrees), dus water afstotende coatings aangeboden. Deze lagen zijn gebaseerd op chemische nanotechnologie en worden gekenmerkt door zeer grote slijtvastheid en goede resistentie tegen gangbare reinigingsmiddelen. Vanwege de hoge UV-stabiliteit kunnen deze lagen ook buiten worden ingezet. 2.8.2.2

Glasveredeling

Beide coatingsystemen leiden tot het zogenaamde lotuseffect dat het reinigen van de glasoppervlakken duidelijk vergemakkelijkt. Uw UNIGLAS®-partner adviseert u, al naargelang de toepassing, de optimale coating.

Inbouw en verzorging

De zelfreinigende coating is vast met het glasoppervlak verbonden en kent een zeer lange levensduur. Net als bij elk gecoat glas dient men bepaalde punten bij de inbouw en verzorging in acht te nemen. Opslag Net als elk glasproduct dient UNIGLAS® | CLEAN als basisglas of getransformeerd product n

n

n

op een droge, goed geventileerde plek, beschermd tegen grotere temperatuur- en vochtigheidsschommelingen, niet in ruimtes met een verhoogde mate aan organische dampen (bijv. siliconedamp in de productie of oplosmiddelen uit spuiterijen)

te worden opgeslagen. Omgang Om beschadigingen te vermijden mag de laag niet in contact komen met harde of spitse voorwerpen. Krassen kunnen de werking beïnvloeden. n

n

Aangeraden gereedschap schone handschoenen, vetvrij, droog, siliconevrij.

n

46 |

n

n

schone zuigers, in goede toestand, siliconevrij. Om te waarborgen dat de zuigers blijvend schoon zijn moet men passende beschermende overtrekken gebruiken.

Beglazen De gecoate zijde moet in het venster altijd naar buiten en bij ShowerGuard™ altijd naar binnen naar de natte cel wijzen.

n

n

n

Gebruik van producten die silicone bevatten moet men bij het monteren van het kozijn en het plaatsen van de ruit zoveel mogelijk vermijden (bijv. blokken, olie en afdichtmateriaal met silicone, lijm, glijmiddel). Afdichtmateriaal voor de afdichting glas – kozijn: - Bij voorkeur droge beglazingssystemen zoals EPDM (APTK) of TPE. - Afdichtprofielen uitsluitend met siliconevrije glijmiddelen (glycerine, was, talk...). - In elk geval moet men een overmaat aan oliehoudende glijmiddelen vermijden. Indien nodig

overtollige olie met een doekje en brandspiritus verwijderen. - Contact van de afdichtmaterialen met het voor de montage benodigde vlak beperken.

Neem de algemene opmerkingen van het ‘Informatieblad voor glasreiniging’ (zie Þ hoofdstuk 10.10) in acht. n

- Kit met lijnzaadolie mag in geen geval worden gebruikt. De gecoate ruit wordt duidelijk minder vuil dan het gangbare glas. Toch is van tijd tot tijd een reiniging vereist. De frequentie van deze reiniging hangt af van de inbouwsituatie (stand van de beglazing ten opzichte van de zon, direct contact met slagregen) en van de omgevingsvoorwaarden (bijv. de luchtvervuiling).

Voor het reinigen aanbevolen voorwerpen n een zachte en schone doek n

een schone en niet schurende spons

Als een trekker wordt gebruikt moet de rubberen lip schoon, in goede toestand en siliconevrij zijn. Voor de reiniging toegestane producten Veel helder water en gebruikelijke neutrale glasreiniger zijn voldoende. Zoals bij elk glas moet het gebruikte water zo kalkarm mogelijk zijn. Gebruik indien nodig gedemineraliseerd of onthard water. n

2.9 ShowerGuard™ – Forever Beautiful ShowerGuard™ is een speciaal voor douches ontwikkeld glas dat in vergelijking met de gangbare glassoorten voor douchewanden over revolutionaire eigenschappen beschikt. Als enig glas op de markt is het permanent bestand tegen corrosie en buitengewoon gemakkelijk te reinigen. Het gangbare glas corrodeert vanwege hard water, invloed van hitte, vocht en zeep. Zelfs reinigingsmiddelen kunnen vlekken op het glasoppervlak veroorzaken, het glas verkleuren en aanvreten – het oppervlak van het glas wordt ruw en lelijk.

Bij ShowerGuard™ wordt het glasoppervlak tijdens het productieproces door een ionenbindend procedé beschermd. Deze gepatenteerde technologie verzegelt het glasoppervlak duurzaam en zorgt ervoor dat kalkvlekken eenvoudig er afgeveegd kunnen worden. Anders dan bij materiaal dat opgespoten of ingewreven wordt en dat vroeg of laat weer loslaat, is het oppervlak van ShowerGuard™ duurzaam. Voor ShowerGuard™ is in het dagelijks gebruik geen speciale behandeling nodig en het hoeft achteraf niet vernieuwd te worden.

| 47

2

Glasveredeling

Glasveredeling

2.10 DiamondGuard® Scratch Resistant Glass

Vergelijking gewoon glas / ShowerGuard™

Vergroot gewoon glas dat door de gebruikelijke omstandigheden in een heel gewone douche opgetreden schade door corrosie vertoont.

In vergelijking: Vergroting ShowerGuard™, dat eveneens werd blootgesteld aan de gebruikelijke omstandigheden in een douche.

Reiniging ShowerGuard™ heeft geen speciale reinigingsmiddelen nodig maar kan gewoon met een vochtige doek worden schoongemaakt. n

Techniek Leverbaar als gehard glas in 6 en 8 mm. Andere diktes op aanvraag. n

n

Voordelen n gemakkelijk te reinigen glas: blijvend corrosiebestendig – 10 jaar gegarandeerd! n

minder schoonmaakwerk

n

langere levensduur van het glas

n

n

verbetering van de hygiëne

n

grote transparantie

n

lang aanhoudende glans als op de eerste dag

n

onderhoudsvrij

Toepassingsmogelijkheden Privé huishoudens

n n

Hotels

n

Vakantiehuisjes

n

Ziekenhuizen

n

Verzorgingstehuizen

n

Wellness- en saunacomplexen

DiamondGuard® is ongevoeliger voor krassen dan gewoon glas en kan daarom als eerste glas op de markt zijn oorspronkelijke elegantie langer behouden. Met een gepatenteerde technologie wordt het glas aan één zijde met een diamantachtig oppervlak veredeld, dat het permanent beschermt en niet loslaat. Het is 10 keer bestendiger tegen krassen dan gewoon glas of roestvaststaal en resistent ten opzichte van alle materialen die onder de hardheid van DiamondGuard® liggen, zoals sleutels, armbanden, vazen etc. (zie tabel onder).

Techniek Leverbaar als floatglas in alle diktes van 4 - 15 mm. Overige eisen (bijv. gehard en / of gelaagd) voor objecten zijn op aanvraag mogelijk. n

DiamondGuard®

Hardheid (Mohs-hardheid)

Hardheid Materiaal (bijv.) (Mohs-hardheid)

1 5,5 6,5 8 9 10

48 |

DiamondGuard® werd positief bevonden wat betreft de verdraagzaamheid met een reeks van verzegelingssiliconen.

Bij gebruikelijk glas vernielen deze materialen op den duur het perfecte oppervlak. Overal waar het uiterlijk van groot belang is, wordt door gebruik van DiamondGuard® de frequentie waarmee het glas vervangen moet worden, aanzienlijk verminderd. n

ShowerGuard™ – Forever Beautiful

Reiniging en verdraagzaamheid DiamondGuard® heeft geen speciale reinigingsmiddelen nodig maar kan met een groot aantal gangbare reinigingsmiddelen worden schoongemaakt. n

Talk Niet gecoat glas, lemmet Tegels, stalen vijl DiamondGuard®, topaas Siliciumcarbide, boorcarbide Diamant

n

Voordelen verlenging van de levensduur van het glas voor een groot aantal toepassingsmogelijkheden binnen in gebouwen

n

n

verbetering van de hygiëne aangezien vuil en bacteriën zich niet meer in de krassen kunnen ophopen

n

grote transparantie

n

gemakkelijk te reinigen

| 49

2

Glasveredeling

n

Glasveredeling

Toepassingsmogelijkheden Keuken + badkamer

n

Scheidingswanden

2.12 Röntgenstralingwerend glas

n

Schuifdeuren

n

Glazen binnendeuren

n

Wandpanelen

n

Liften

Zichtcontact tussen de controlekamer en de röntgenzaal, maar ook naar buiten toe, vereist een glas dat de röntgenstralen tegenhoudt. Dit wordt bereikt door een speciaal glas

n

Balustrades

n n

n

Meubels (tafelbladen, vitrines, glazen meubels, audio-meubels etc.) Winkel- en laboratoriuminrichting

2.13 Veiligheidsspiegels en confrontatiespiegel

2.11 Brandwerend glas Een zeer speciaal soort glas vormt het brandwerend glas. Transparante bouwelementen tegen rook, hitte en open vuur te beschermen zijn een ware uitdaging. Daarom is brandwerend glas ook geen handelswaar zoals andere glassoorten maar kan uitsluitend in geteste en toegelaten systemen worden gekocht. Daarbij hebben deze systemen al een toelating van het bouwtoezicht of moeten een toelating voor individuele gevallen (ZiE) (zie Þ pagina 163) doorlopen. De classificatie van de verschillende eisen gebeurt volgens EN 13501-2 en DIN 4102. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen: Klasse EI – vlamdichtheid en isolatie Dit is de hoogste eis en betekent dat noch rook noch vuur noch hitte in een bepaalde tijd mogen doordringen. Al naargelang de tijdsduur bestaan de klassen EI 30 tot EI 120, voor het hele systeem (volgens DIN 4102 F 30 – F 120). Bij EIbeglazingen mag op de van het vuur weg gerichte zijde de temperatuur binnen de genoemde n

50 |

met een bijzonder groot loodaandeel en daarmee hoge dichtheid. Bepalend voor de absorptiewaarden zijn EN 61331-2 en DIN 6841.

tijd gemiddeld niet meer dan 140 K en op het ongunstigste punt niet meer dan 180 K verhoogd zijn. Klasse EW – vlamdichtheid en beperking van warmtestraling Hierbij moet de te beschermen zone 30 of 60 minuten tegen bovengemiddelde hittestraling, max. 15 kW/m2, maar absoluut tegen rook en vlammen worden beschermd, bijvoorbeeld bij vluchtwegen – klasse EW 30. n

Klasse E – brandwering en rookafdichting Er mogen geen rook en vuur gedurende de vastgelegde tijd van 30 minuten in de beschermde zone binnendringen en het glas blijft ook in geval van brand transparant – klasse E (G) 30 (volgens DIN 4102 G 30). n

Het gehele complexe thema van brandwerend glas is dermate omvangrijk dat op deze plaats volstaan moet worden met deze definitie. Gelieve bij concrete vragen en projecten contact op te nemen met uw UNIGLAS®-partner.

In bepaalde gevallen moeten spiegels omwille van de verkeersveiligheid gemaakt zijn van veiligheidsglas. Daarbij is het zowel mogelijk, gehard glas te beleggen, de achterzijde van een speciale splinterbindende folie te voorzien of de spiegels als gelaagde-spiegels uit te voeren. Nog een bijzondere vorm van spiegel is de confrontatiespiegel. Confrontatiespiegel is aan één zijde gedeeltelijk verzilverd glas dat als afscheiding tussen

een bewaakte ruimte en een observatieruimte of als afdekking van informatiedisplays en televisies worden ingezet. De reflectie van de gecoate zijde is hoger dan die van de glaszijde. Daarmee kan de observant in een lichte ruimte kijken (min. lichtverhoudingen tussen de ruimtes 1:10 Lux), terwijl omgekeerd geen zicht mogelijk is. Ook confrontatiespiegels zijn in gelaagde uitvoering verkrijgbaar.

2.14 Ontspiegeld glas Voor glasvitrines, etalages of andere toepassingen zijn lichtreflecties van het glasoppervlak vaak storend. Voor dergelijke bestemmingen is het mogelijk het glasoppervlak met een speciale coating te ontspiegelen. Door

deze speciale lagen wordt de reflectie tot een minimum beperkt. Hierdoor worden een mooie glans van de kleuren en onbelemmerd doorkijken bereikt. Ontspiegeld glas kan verder worden verwerkt tot veiligheidsglas of isolatieglas.

2.15 Vogelwerend glas Door een speciale coating van het glas wordt voor de mens onzichtbaar UV-licht gereflecteerd dat door vogels echter herkend wordt. Zo worden vensters en glazen gevels voor

vogels als hindernis herkenbaar. De werking van dit glas werd door het Max-PlanckInstituut voor ornithologie onder laboratoriumomstandigheden experimenteel bevestigd.

| 51

2

Isolatieglas-terminologie

Foto: JOSKO

Isolatieglas-terminologie

3

3 3.1 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3.13 UV-transmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.2 U-waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3.14 Selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.3 Emissiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.15 UNIGLAS® | SLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.4 Winst door zonne-energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.16 Warmtewering in de zomer . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

3.5 Globale stralingsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.17 Interferentie-verschijnselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

3.6 Totale energiedoorlaat (g-waarde) . . . . . . . . . . . . 58

3.18 Isolatieglas-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3.7 b-factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

3.19 Dauwpunt-temperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

3.8 Transmissie van zonne-energie . . . . . . . . . . . . . . 59

3.20 Plantengroei achter modern isolatieglas . . . . . . . 64

3.9 Absorptie van energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

3.21 Elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . . . 65

3.10 Kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

3.22 Isolatieglas met een overstek . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3.11 Lichtreflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.23 Decoratief isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3.12 Lichttransmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.24 Glasdikte-berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

52 |

| 53

Isolatieglas-terminologie

3

Isolatieglas-terminologie

Isolatieglas-terminologie

Isolatieglas is het overkoepelende begrip voor vrijwel alle transparante eindelementen aan de buitenkant van gebouwen, zowel in kozijnen en deuren als in alle soorten gevels. De officiële definitie van het begrip ‘isolatieglas’ is vastgelegd in de EN

1279-1 en luidt: “meerlaags isolatieglas is een mechanisch stabiele en houdbare eenheid van tenminste twee glasplaten die door een of meer afstandhouders van elkaar gescheiden zijn en aan de randen hermetisch verzegeld.“

3.1 Opbouw In de ruimte die tussen de ruiten ontstaat, de spouw, zit een speciaal warmte-isolerend edelgas of lucht – geen vacuüm zoals vaak foutief wordt aangenomen. Terwijl in de begindagen van de industriële isolatieglasproductie de verbinding tussen de platen via solderen of versmelten werd gelegd is thans het lijmen in twee stap-

pen standaard. Daarbij wordt op de twee randen van een overeenkomstig de glasplaat gevormde, geperforeerde aluminium afstandhouder, die met droogmiddel is gevuld, een rond lopende lijn butyl gelegd. Deze binnenste afdichtingen voorkomen het binnendringen van waterdamp en het ontsnappen van het edelgas.

Opbouw isolatieglas

glasplaat

glasplaat

onzichtbare warmtewerende coating laag Primaire afdichting (Butyl) Secundaire afdichting (PS of PU)

De tweede stap van afdichten en hechten gebeurt door het opvullen van de holle ruimte tussen aangetrokken afstandhouder en buitenste rand van de ruit met polysulfide of polyurethaan. Voor speciale toepassingen met onbeschermde isolatieglasrand wordt in plaats daarvan een speciale UVbestendige silicone aangebracht. Isolatieglas met UVbestendige randafdichting is meestal gevuld met lucht wat

54 |

Functioneel isolatieglas wordt gedefinieerd volgens de fysische kenmerken, zoals warm-

3.2 U-waarde (warmtedoorgangscoëfficiënt) Centrale maateenheid voor het warmteverlies door een bouwdeel: geeft aan hoeveel warmte per tijdseenheid door 1 m2 van een bouwdeel dringt wanneer tussen de twee aangrenzende zijden (bijv. ruimte- en buitenlucht) een temperatuurverschil van 1 K (1 °C) bestaat. Hoe kleiner de U-waarde, des te beter de warmte-isolatie. De maateenheid is W/m2K. Vroeger werd de warmtedoorgangscoëfficiënt ‘k-waarde’ genoemd. Door de standaardisering van de normen is echter internationaal het symbool ‘U’ gebruikelijk geworden. Sinds het verschijnen van bouwregellijst 3/2002 zijn de volgende aanduidingen ook in Duitsland standaard: n

U-waarde van de beglazing: Ug (= “Uglass”, vroeger kV)

n

U-waarde van het raam: Uw (= “Uwindow”, vroeger kF)

n

U-waarde van het kozijn: Uf (= “Uframe”, vroeger kR)

afstandhouder droogmiddel

een iets hogere U-waarde tot gevolg heeft. Een alternatief voor de standaard aluminium afstandhouder zijn rvs of kunststof-/rvs-composiet profielen. Kunststof en roestvaststaal vertonen een kleiner warmtegeleidingsvermogen dan aluminium. Andere mogelijkheden zijn thermoplastische afstandhouders of elementen van siliconeschuim met folieapplicatie. (zie Þ pagina 74)

te-isolatie, geluids- en zonwering etc., waaraan voldaan moet worden.

Dat is niet alleen een verandering van de benamingen. Ook de ten grondslag liggende normen en methoden werden binnen de Europese Unie geharmoniseerd en leiden tot afwijkende waarden. Daarom is ‘U’ niet hetzelfde als ‘k’. Nog steeds wijken Europese U-

waarden af van Amerikaanse ‘U-Values’.

bijv.

n Ug-waarde Warmtedoorgangscoëfficiënt van de beglazing. Deze wordt conform DIN 4108-4 hetzij volgens EN 673 berekend of volgens EN 674 c.q. 675 gemeten. Sinds het verschijnen van bouwregellijst 3/2002 mogen alleen nog Ug-waarden worden gebruikt. De vroeger gebruikelijke nationale kV-waarden of de gedurende een overgangsperiode geldende UV-waarden mogen niet meer gebruikt worden.

De Ug-waarde van een beglazing hangt af van vier factoren: de emissiviteit van de warmteisolerende laag, de afmeting van de spouw, de soort gasvulling en de mate van gasvulling. De hier beschreven methode geldt voor nominale Ug-waarden. Om de rekenwaarden te achterhalen moet rekening worden gehouden met nationale toeslagen, zoals bijv. volgens DIN 4108-4. Uw-waarde Warmtedoorgangscoëfficiënt van het venster. Deze kan op drie manieren worden bepaald:

n

n

afgelezen volgens DIN V 4108-4, tabel 6 of EN ISO 10077-1, tabel F1

| 55

3

Isolatieglas-terminologie

n

berekend volgens EN ISO 10077-1 met de formule:

Uw =

Af · Uf + Ag · Ug + lg · Ψ Af + Ag

Uw: Warmtedoorlaat van het raam Uf: Warmtedoorlaat van het kozijn (rekenwaarde!) Ug: Warmtedoorlaat van de beglazing (nominale waarde!) Af: Kozijnoppervlak Ag: Glasoppervlak lg: Omtrek van de beglazing Ψ: Lineaire warmtedoorlaat van de glasrand

De lineaire warmtedoorlaat houdt rekening met de overgangszone tussen glas en kozijn, waar het warmteverlies groter is dan in het midden van het glas. De Uw-waarden zijn daarom gemiddeld 0,1 tot 0,2 W/m2K groter – d.w.z. “slechter” – dan de oude kF-waarden. Als nog testdocumenten met kF-waarden voorhanden zijn, mogen deze worden omgezet in Uw, met een toeslag van 0,2 W/m2K: Uw = kF + 0,2 W/m2K. Om de Uw-rekenwaarden te achterhalen moet rekening worden gehouden met toeslagen volgens DIN 4108-4.

De warmtetechnische kwaliteit van de afstandhouder wint daarmee duidelijk aan betekenis. (zie Þ pagina 74) n Uf-waarde Warmtedoorgangscoëfficiënt van het kozijn. De nominale waarde Uf kan op drie manieren worden bepaald: n

gemeten volgens EN 12412-2

n

berekend volgens EN ISO 10077-2

n

bepaald volgens EN ISO 10077-1 bijlage D

Ter berekening van de vensterUw-waarde wordt de rekenwaarde Uf,BW volgens DIN 4108-4 tabel 3 erbij gehaald. Ψ-waarde (PSI) Deze lengte-gerelateerde warmtedoorlaatcoëfficiënt beschrijft de koudebruggen van een bouwelement. Bij vensters liggen de koudebruggen hoofdzakelijk aan de wisselwerking tussen raamkozijn, isolatieglas en de afstandhouders daarvan plus aan de manier waarop het glas in de raamkozijnen zit. Dat wil zeggen, een Ψ-waarde voor alleen het isolatieglas bestaat niet.

56 |

Tevens verhoogt dit de oppervlaktetemperatuur van de binnenste ruit aanzienlijk en daarmee ook het gevoel van behaaglijkheid.

3.4 Winst door zonne-energie Normale isolerende beglazingen laten een flink deel van het zonlicht in de ruimte binnendringen. Daarbij stuit het op wanden, vloeren en interieurobjecten, die verwarmd worden en de korte-golf zonnestraling omzetten in lange-golf warmtestraling. De lange-golfstraling, die dan terugkomt bij de beglazing, kan vanwege de isolerende coating niet meer naar buiten, zodat gesproken kan worden van echte ‘winst door zonne-energie’ voor de ruimteverwarming.

Al naargelang de geveloriëntatie van de beglazing is het rendement natuurlijk verschillend, op het oosten en westen georiënteerde gevels hebben minder bijdrage dan op het zuiden georiënteerde gevels. Deze gewenste, gratis bijkomende energie is in de wintermaanden prettig, moet echter steeds bekeken maar worden in samenhang met de eisen van de bescherming tegen warmte in de zomer. Hierbij spreekt men ook wel van ‘broeikaseffect’. (zie Þ pagina 72)

n

3.3 Emissiviteit ε Maat voor het vermogen van een oppervlak om geabsorbeerde warmte weer als straling af te geven. Bij normaal floatglas geldt ε = 0,84, d.w.z. 84 % van de opgenomen warmte wordt weer afgestraald. Bij warmte-isolerend glas wordt één zijde flinterdun met edelmetaal gecoat. Deze laagemissieve of ‘low-E-laag’ redu-

ling berusten, verbetert modern isolatieglas de warmte-isolatie ten opzichte van niet gecoat isolatieglas met circa 66 %.

ceert de emissiviteit bij modern standaard glas tot 0,03, bij topproducten zelfs tot 0,01. Zo zal de gecoate zijde nog maar circa 1 % van de warmtestraling naar buiten afgeven en circa 99 % wordt weer in het gebouw terug gereflecteerd. Omdat de warmteverliezen uit een verwarmde ruimte voor het grootste deel op warmtestra-

3.5 Globale stralingsverdeling De genormaliseerde karakteristiek van de globale stralingsverdeling geeft de intensiteit van de totale zonnestraling afhankelijk van golflengtezones aan. Het vlak onder deze karakteristiek geeft de totale zonne-energie weer, die op de aarde instraalt. Als men de

transmissie- en reflectiekarakteristiek van de beglazing vergelijkt met deze karakteristiek van de globale stralingsverdeling, dan kan men daaruit het energiepercentage afleiden dat door het glas getransmitteerd of door het glas gereflecteerd c.q. geabsorbeerd wordt.

Globale straling

100 UV zichtbaar warmtestraling 100 90 90 Zonnespectrum 80 80 Ooggevoeligheid 70 70 Conventioneel isolatieglas 60 60 Zonwerend isolatieglas 50 50 40 40 30 30 20 20 10 10 0 0 300 500 700 900 1100 1300 1500 1700 1900 2100 2300 2500

Rel. ooggevoeligheid [%]

gemeten volgens EN ISO 12567-1

Rel. stralingsintensiteit [%]

n

Isolatieglas-terminologie

Golflengte [mm]

| 57

3

Isolatieglas-terminologie

De totale zonne-energie in het golflengtebereik 280 - 3000 nm is verdeeld in ca. 52 % zichtbare en ca. 48 % niet zichtbare straling (globale stralingsverdeling volgens C.I.E. publicatie nr. 20).

Isolatieglas-terminologie

Een geringere doorlaatfactor van de totale energie is daarom gekoppeld aan een geringere lichtdoorlaatfactor – licht als deel van de zonnestraling leidt eveneens tot opwarming.

3.6 Totale energiedoorlaat (g-waarde) De g-waarde (in %) is de som van de direct doorgelaten straling en de secundaire warmteafgifte van de beglazing naar binnen toe: de ruiten, door de absorptie van de zonnestralen verwarmd, geven deze warmte gedeeltelijk door warmtestraling en convectie naar binnen af.

De g-waarde wordt volgens EN 410 berekend. g-waarden die nog volgens de niet meer geldige nationale norm DIN 67507 werden gemeten, kunnen met een toeslag van 2 procentpunten verder als rekenwaarde worden gebruikt.

Gedrag van zonne-energie bij een isolatieglasruit

3.8 Transmissie van zonne-energie De directe zonne-energietransmissie wordt berekend volgens DIN 5036 met inachtneming van de normlichtsoort D 65 (lichttransmissiefactor) en de

globale straling volgens C.I.E. publicatie nr. 20 (energietransmissiefactor). De totale energiedoorlaat wordt daaruit berekend.

3.9 Absorptie van energie De op een ruit stotende energie verdeelt zich in drie componenten: transmissie, reflectie en absorptie. Bij de absorptie

wordt de stralingsenergie omgezet in warmte-energie en leidt dus tot een temperatuurverhoging van de ruit.

3.10 Kleurweergave-index Door de algemene kleurweergave-index Ra wordt gekenmerkt welke invloed de spectrale transmissie heeft op de kleurherkenning van voorwerpen in een ruimte voorzien van

zonwerend glas. De berekening geschiedt volgens EN 410 met inachtneming van een referentielichtsoort van dezelfde of vergelijkbare kleurtemperatuur.

Toepassingsvoorbeeld

Secundaire warmteafgifte naar buiten qa = 11 %

Zonne-energie reflectie Q = 29 %

Totale energiedoorlaat g =

Secundaire warmteafgifte naar binnen qi = 8 %

Directe zonne-energietransmissie τe = 52 %

τe + qi = 60 %

3.7 b-factor De b-factor volgens VDI-richtlijn 2078 (shading-coëfficiënt) is de gemiddelde doorlaatfactor van de zonne-energie, in relatie tot de totale energiedoorlaat van een niet gecoat, dubbel isolatieglas.

58 |

Deze factor is wezenlijk voor het berekenen van de vereiste koelbelasting van een gebouw. g-waarde beglazing b-factor = 0,8

| 59

3

Isolatieglas-terminologie

Isolatieglas-terminologie

3.11 Lichtreflectie De lichtreflectiefactor geeft aan hoeveel procent van het zichtbare licht in het golflengtebereik

3.16 Warmtewering in de zomer tussen ca. 380 - 780 nm aan het oppervlak van de glazen ruit gereflecteerd wordt.

3.12 Lichttransmissie De lichttransmissie wordt bepaald aan de hand van de norm EN 410 voor het stralingsbereik van 380 nm tot 780 nm,

gerelateerd aan de normlichtsoort D 65 volgens DIN 5033, deel 7, en aan de lichtgevoeligheid van het menselijk oog (Vλ).

In de EnEV 2009 staat de eis dat de warmtewering in de zomer volgens DIN 4108-2 aangetoond moet worden. Daarmee moet gewaarborgd worden dat ruimtes door een beglazing in de zomer niet te zeer opgewarmd worden. Bepaald wordt dit via de zogenaamde zon-invalwaarde S, die als volgt te berekenen is:

De som strekt zich uit over alle kozijnen van de ruimte. De totale energiedoorlaat van de beglazing inclusief zonwering gtotaal kan vereenvoudigd volgens vergelijking (*) worden berekend. Alternatief kan de rekenmethode voor gtotaal volgens DIN V 4108-6, bijlage B worden gebruikt.

3.13 UV-transmissie De UV-transmissie is de doorlaatfactor in het golflengtebereik van 280 nm tot 380 nm,

gerelateerd aan de zontoetreding in dit bereik (EN 410).

3.14 Selectiviteitsfactor S De waarde S geeft de verhouding tussen lichttransmissie τV en totale energiedoorlaat g.

Hoe hoger het getal S, des te optimaler is de verhouding. Het optimum ligt bij 2, moderne,

S=

lichttransmissie

τV

g-waarde

neutrale isolerende beglazing gaat meestal tot 1,8.

3.15 UNIGLAS® | SLT Het is onmogelijk om alle productvariantenh in een isolatieglasoverzicht weer te geven. Te veelzijdig zijn de eisen qua geluidsisolatie, objectbescherming of zonwering. Daarbij komen systematische invloeden van wind en sneeuw die de glasdikte mede beïnvloeden. Met de eigen kleur van glas veranderen ook de boven beschreven zonne- en lichttechnische waarden. De door het bouwtoezicht ingevoerde normen maken het mogelijk,

60 |

deze waarden rekenkundig te bepalen en leggen tevens de formules ervoor vast. Alle UNIGLAS®-bedrijven beschikken over een door het ift Rosenheim goedgekeurd rekenprogramma waarmee ze voor elk individueel glassysteem de betreffende waarden kunnen berekenen. Moeizaam op te stellen keuringscertificaten of verklaringen van experts worden op die manier overbodig.

S=

Σj (Awj · gtotaal,j) AG

* gtotaal =

g FC

AW: Raamoppervlak in m2 AG: Totale oppervlak van de ruimte Totale energiedoorlaat gtotaal: van de beglazing inclusief zonwering, berekend volgens vergelijking (*) c.q. volgens EN 133631 of in navolging van EN 410 c.q. gegarandeerde gegevens van de fabrikant

g:

Voor de invloedfactoren van verschillende zonwerende maatregelen op de beglazing biedt tabel 8 in de DIN 4108-2 voorgeschreven verminderingsfactoren. Daarnaast is oriëntatie en formaat van de beglazing natuurlijk medebepalend; ook daar biedt de DIN de nodige uitkomst.

Algemeen kunnen we stellen dat bij groter wordend glasvlakpercentage in de buitenkant van gebouwen gebruik van UNIGLAS® | SUN, UNIGLAS® | SHADE of UNIGLAS® | ECONTROL zinvol is om de zoninvloedwaarde duidelijk omlaag te krijgen. (zie Þ pagina 90)

de totale energiedoorlaat van de beglazing volgens EN 410 FC: de verminderingsfactor voor zonwerende voorzieningen volgens tabel 8

3.17 Interferentie-verschijnselen Bij plaatsing van meerdere floatglasruiten achter elkaar, dus ook bij isolatieglas, kunnen vanwege de absolute planparallelliteit van de platen bij bepaalde lichtverhoudingen verschijnselen op het oppervlak optreden. Dit kunnen regenboogachtige vlekken, strepen of ringen zijn, die van plaats veranderen zodra druk op de beglazing wordt uitgeoefend.

Deze interferenties zijn puur fysisch van aard en houden verband met lichtbreking en. Ze treden maar zelden op en hangen steeds af van de lichtverhoudingen, oriëntatie van de beglazing en de daaruit resulterende invalshoek van het licht. Daarbij treden ze zelden op in de doorkijk van binnen naar buiten maar in de weerkaatsing van buiten. Zulke verschijnselen | 61

3

Isolatieglas-terminologie

zijn daarom geen gebrek maar eerder een bewijs van absolute planparallelliteit van het ge-

bruikte floatglas dat daarmee een doorkijk zonder vervorming garandeert.

3.18 Isolatieglas-effect Bij een isolatieglasruit wordt de ruimte tussen (minimaal) twee glasbladen door middel van een afstandhouder aan de rand van het glas en een randafdichting hermetisch afgesloten onder de dan heersende luchtdruk. Bij verandering van de luchtdruk buiten verandert de luchtdruk tussen de glasbladen niet mee. Zo zal de ruit bol kunnen gaan staan wanneer de luchtdruk buiten lager wordt (lagedrukgebied) en hol kunnen gaan staan bij een hoge luchtdruk (hogedrukgebied). Verder kan zich bij gelaagd glas een vertekening voordoen.

Dit effect hangt af van het formaat en de geometrie van het glas, de breedte van de spouw en van het feit of het om dubbel of drievoudig isolatieglas gaat. Bij drievoudig isolatieglas blijft de middelste ruit nagenoeg stabiel, en het effect op de twee buitenste ruiten is sterker. Deze vervormingen verdwijnen zonder enig blijvend gevolg wanneer de luchtdruk weer normaal wordt en vormen geen gebrek, eerder een bewijs van de kwaliteit van de dichtheid van de isolatieglaseenheid.

Isolatieglas-terminologie

3.19 Dauwpunt-temperatuur Condensvorming aan de binnenzijde van de beglazing De U-waarde van een beglazing beïnvloedt de oppervlaktetemperatuur (tsi) aan de binnenzijde van een isolatieglasruit en daarmee de behaaglijkheid en een mogelijke vochtcondensatie (afhankelijk van het temperatuurverschil ti-ta tussen binnen ti en buiten ta). Normale lucht bevat altijd waterdamp. Als deze afkoelt stijgt de relatieve vochtigheid, de hoeveelheid waterdamp blijft hetzelfde. Lucht kan echter temperatuurafhankelijk maar een beperkte hoeveelheid waterdamp opnemen. Hoe lager de temperatu-

ur, des te minder waterdamp. Als de temperatuur onder een bepaalde grenstemperatuur (dauwpunt) komt, treedt water uit (condensatie). Dit proces hangt ook af van luchtbeweging en luchtgeleiding: Soort en inbouwsituatie van het raamkozijn in de muurnissen. Gordijnen enz. beïnvloeden het condensatie-effect. Kortstondig optreden van condenswater is geen bezwaar: door goed ventileren wordt het dampdrukevenwicht hersteld waardoor de neerslag op de ruit c.q. op andere bouwdelen verdwijnt.

Dauwpuntdiagram (volgens DIN 4701) 100

Isolatieglas-effect

Ug [W/m2K]

60 1,1 1,4 1,6 1,8

50 40

20

3,0

rel. luchtvochtigheid [%]

80

5,8 30

Ruimtetemperatuur [°C]

30

20

20

10

10 9

0

-10

0 -50

-40

-30

-20

-108

Buitentemperatuur [°C]

62 |

| 63

3

Isolatieglas-terminologie

Condensvorming aan de buitenzijde van de beglazing In sommige gevallen, vooral in onbeschutte zones, kunnen voor korte tijd ook condensatieverschijnselen aan de buitenzijde van modern warmte-isolerend glas optreden. Dit treedt ‘s morgens vroeg op bij een extreem hoog vochtgehalte in de buitenlucht. Modern warmtewerend isolatieglas laat nauwelijks nog een warmtestroom van binnen naar de buitenruit toe. In koude nachten koelt de

buitenste plaat van het isolatieglas vanwege de uitstekende warmte-isolatie en de temperatuurafstraling weg van de aarde sterker af dan de omgevingslucht. Bij navenant hoge luchtvochtigheid wordt de temperatuur aan de buitenzijde lager dan het dauwpunt, en er ontstaat condens op de buitenruit. Dit fenomeen is geenszins een gebrek maar is eerder een bewijs voor de uitstekende warmte-isolatie van het isolatieglas.

3.20 Plantengroei achter modern isolatieglas Hardnekkig blijven de broodjeaap verhalen de ronde doen dat planten achter modern, gecoat isolatieglas te lijden hebben. Dit is definitief niet waar. De fotosynthese, het proces dat planten laat groeien, hangt in eerste instantie af van de lichtinval in het zichtbare lichtspectrum (zie Þ pagina 60). De steeds weer opduikende verkeerde veronderstelling dat UV-licht daar iets mee te maken heeft, is simpelweg onjuist. 50 % rendement van het aangeboden daglicht is voor het leeuwendeel van de planten voldoende voor hun gezondheid en voor een goede groei. En deze 50 % garanderen vrijwel alle isolatieglassamenstellingen van UNIGLAS®, zelfs de zonwerende ruiten die vaak worden gekozen voor de beglazing van de serre of de terrasoverkapping.

64 |

Waar principieel wel rekening mee gehouden dient te worden is natuurlijk dat hoe verder planten in de ruimte worden gezet des te minder licht erbij komt. Dat geldt echter altijd, zelfs bij niet afgesloten wandopeningen. Let er dus op dat de planten werkelijk in het door de beglazing binnenkomende licht staan. En nog een opmerking: als in het kader van energiebesparende maatregelen oud-isolatieglas wordt vervangen door modern glas, wordt het interieur vóór de beglazing warmer. Omdat daar in de regel de planten staan, moet men zijn manier van planten verzorgen controleren en aanpassen. In principe komt deze klimaatverandering de meeste planten ten goede.

Isolatieglas-terminologie

3.21 Elektromagnetische demping Elektrische apparaten of installaties, hoogspanningsleidingen, zendmasten maar ook mobiele telefoons emitteren elektromagnetische golven. De elektronica en daarmee ook de belasting van de elektromagnetische velden om ons heen nemen permanent toe. Bijzonder sterk is dit te merken aan de explosieve uitbreiding van de infrastructuur voor mobiele telefoons via zendmasten in het afgelopen decennium. Vaak is het nodig om ongewenste straling te reduceren door apparaten, ruimtes of complete gebouwen af te schermen. Hierbij kan ook het glas als bouwelement een effectieve bijdrage leveren. Alleen al door het aanbrengen van low-Ecoatings wordt een gedeeltelijke absorptie en reflectie van de elektromagnetische golven bereikt. De technische term ‘afscherming’ drukt in dit verband uit, welke demping in decibel (dB) wordt bereikt, respectievelijk welk rendement bij welke maatregel in procent bereikt kan worden. Daarbij zorgt een afschermende demping van 20 dB voor een reductie van de zogenaamde ‘magnetische fluxdichtheid’ tot 1 %. Dus bereikt een demping van 20 dB een vermindering van de voorhanden elektrosmog met 99 %. Bepalend hiervoor is zowel de reflectie als de absorptie. De instelling op de vereiste dempingswaarden kan in individuele gevallen door een speciale glasopbouw worden

bereikt. Hiervoor is een vroegtijdige afstemming al vóór de aanbestedingsfase vereist. In de buurt van luchthavens kunnen verkeerde signalen, die door reflectie van de radarsignalen op de gebouwengevel ontstaan, van invloed zijn. In dergelijke zones wordt van de kant van de luchtveiligheid een demping van de reflecterende radarstralen tussen 10 dB en 20 dB, al naargelang de grootte en de ligging van het gebouw voorgeschreven. Dit doel wordt door een speciale glasopbouw bereikt. Omdat normaliter ook functies op het gebied van warmte-isolatie, zonwering, geluidsisolatie enz. vervuld moeten worden, kan zo’n opbouw alleen van geval tot geval objectgerelateerd worden bepaald.. De glas-specialisten van UNIGLAS® komen samen met de architect en gevelbouwer tot de juiste oplossing. Daarbij moeten de volgende vragen beantwoord worden: n

Wat moet afgeschermd worden?

n

Welke frequenties moeten hoe hoog gedempt worden?

n

Hoe worden de potentiaalverbindingen tussen het kozijn en het glas gerealiseerd? Is hiervoor een speciale randverbinding nodig?

n

Welke andere functies moet het glas krijgen?

| 65

3

Isolatieglas-terminologie

Isolatieglas-terminologie

3.22 Isolatieglas met een overstek Isolatieglas met een overstek aan één zijde (overstekende bovenruit) voor gebruik bij daken, sheddaken, serres e.d. maakt ingewikkelde dakconstructies overbodig en maakt geringe dakhellingen mogelijk, waarbij beglazingsprofielen niet voor een waterophoping kunnen zorgen. De daarbij vrij gele-

gen isolatieglas-randverbinding kan op verschillende manieren worden beschermd tegen UVstraling Rvs- of zeefdrukafdekkingen, metalliseringsstroken of UV-bestendige afdichtmaterialen (silicone, etc.) voor de secundaire afdichting van het isolatieglas.

Isolatieglas met een overstek Gehard / floatglas

Afdekking / emaillering (bescherming van de isolatieglas-randverbinding tegen UV-straling)

heid wordt vervolgens aan de twee buitenste glasoppervlakken voorziene van ‘roedeprofielen’ waarmee een optiek wordt bereikt dat erg lijkt op die van echte roeden. Dit soort vensterelement heeft tegenover klassieke echte roedevensters met kleine ruitjes het voordeel dat het warmtetechnisch, vanwege het geringere aandeel randverbindingen, in verhouding tot het glasoppervlak een aanzienlijke verbetering vormt. (zie Þ pagina 74) Wiener Sprosse Inwendige afstandsprofielen

Gelaagd glas

Advies: bij float randen slijpen

Uitwendige sierprofielen

3.23 Decoratief isolatieglas Wensen qua optische vormgeving van isolatieglas, maar ook technische eisen hebben een reeks decoratieve isolatieglasvarianten doen ontstaan, die niet meer zijn weg te denken uit het huidige productaanbod. Isolatieglas met roeden Kozijnen in boerderijstijl worden veel toegepast. Wel is het zo dat kleine isolatieglasruiten in kozijnen met een echte roedeverdeling zowel warmtetechnisch als klimatologisch problemen opleveren. Vandaar dat de isolatieglasfabrikanten inwendige roeden als alternatief aanbieden. De inwendige roeden bieden daarbij behalve een keur aan kleuren, breedtes en indelingsmogelijkheden door de integratie in de ruimte tussen de ruiten een enorm onderhoudsgemak en duurzaam-

heid. De beglazing blijft buiten en binnen vlak. Kruisroede in isolatieglas Inwendige sierroede

n

66 |

Een tweede mogelijkheid om de optiek van het origineel nog meer te benaderen zijn de zogenaamde ‘Wiener Sprossen’ (schijnafstandhouders). Daarbij wordt de grote isolatieglasruit in de spouw door profielen, die lijken op het afstandhouderprofiel, verdeeld in de gewenste roedenindeling. De kant en klare isolatieglas-een-

Ook hierbij kan qua kleurenkeuze, breedtes en vensterindelingen met de esthetiek ruimschoots gespeeld worden. Isolatieglas met glas-in-lood Nog een bekende manier van glasdecoratie zijn klassieke glas-in-lood-ramen, die als kant en klaar element in de isolatieglas-tussenruimte geïntegreerd worden en zo duurzaam beschermd zijn tegen mechanische beschadiging en het weer. Deze beglazingen worden veel in kerken en musea, maar ook door particulieren toegepast. Kunstenaars creëren al eeuwenlang op ambachtelijke wijze prachtige glas-in-lood panelen n

door kleine stukjes gekleurd glas in lood te zetten en vervolgens het lood aan elkaar te solderen. De glas-in-lood panelen kunnen vervolgens "verpakt" worden in het moderne isolatieglas waardoor deze panelen jarenlang onderhoudsvrij hun esthetische uitstraling blijven behouden. Isolatieglas met decoratieve vormgeving aan een van beide glasoppervlakken Een verdere mogelijk voor de integratie van een persoonlijk tintje in de beglazing is het geheel of gedeeltelijk bewerken van een van de isolatieglasruiten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van ets- of zandstraaltechnieken en van glasfusing. Terwijl bij beide eerstgenoemde variaties behalve de ambachtelijke vervaardiging intussen ook deels geautomatiseerde methoden werden ontwikkeld, is glasfusing nog steeds puur handwerk. Deze oude kunst van het ‘glas-in-glas-smelten’ beleeft sinds enkele jaren een renaissance. De reliëfachtige vormgeving van glasfusingmotieven ziet er aantrekkelijk uit en biedt interessante lichtbrekingseffecten die, in combinatie met modern, warmte-isolerend glas, de charme van het bijzondere verbindt met de moderne beglazingstechniek. Hetzelfde geldt ook voor één- en meerlaagse etsdecors en voor gezandstraald glas waarbij niet op maar in geringe mate in het glasoppervlak wordt gewerkt, natuurlijk zonder de mechanische stevigheid van de ruit aan te tasten. n

| 67

3

Isolatieglas-terminologie

Isolatieglas met gewelfd oppervlak Bij echt klassieke roedevensters wordt tegenwoordig ook nog gewelfd glas gewenst. Deze zogenaamde ‘Butzenscheiben’ worden in speciale ovens gevormd en dan in kleinformaat op een moderne manier verbonden tot isolatieglas. Daarbij kunnen zowel één als beide zijden van het isolatieglas zijn uitgevoerd met gewelfde ruiten. Omdat de welving naar de rand toe afneemt, kunnen de randaansluitingen zowel bij de isolatieglas-productie als bij de beglazing zelf net als bij normale eenheden worden gemaakt. n

Gewelfd glas

ger. Daarmee worden niet alleen uitgebreidere mogelijkheden van gekleurd glas maar een nieuw soort materiaal voor de vormgeving aangeboden. Voor de architecturale ontwerpen ontstaan gedifferentieerde mogelijkheden voor het sturen van daglicht of voor kunstmatige verlichting. Bij translucent materiaal worden doorzicht en lichttransmissie verminderd, bij opaak materiaal compleet verhinderd. De lichttransmissie van het acrylglas kan exact bepaald worden wat bij projecten een precieze omgang met de lichtinval mogelijk maakt. De combinatie van de materialen glas en kunststof creëert door de elkaar rakende, door lasersnede glad glimmende randen van het acrylglas een opvallend 3D-effect.

Isolatieglas-terminologie

3.24 Glasdikte-berekening Gemonteerde beglazingen staan bloot aan verschillende lasten. Behalve de eigen last van het glas spelen wind- en sneeuwlast en bij isolatieglas ook door de hermetische afsluiting van de spouwruimte klimaatlasten een stelselmatige rol. Aangezien er momenteel nog geen geldende glasbemetingsnormen bestaan, dient men de Technische Regels TRLV, TRAV en TRPV van het Duitse Instituut voor Bouwtechniek (DIBt) bij de bemeting van het glas in acht te nemen.

zeggen ze niets over de statische eisen. Deze mogen volgens de bepaling van de Musterbauordnung (geharmoniseerde bouwverordening) enkel door ingenieursbureaus voor de planning van dragende constructies of door personen die over de betreffende kwalificatie en de nodige beroepservaring beschikken, worden berekend.

Daarom zijn de in deze publicatie aangegeven maximale afmetingen puur gericht op de productiemogelijkheden en

Bij glasdiktes die door UNIGLAS®-bedrijven worden aangegeven, gaat het steeds om vrijblijvende adviezen.

Principieel is de besteller van glasproducten verantwoordelijk voor de juiste dimensionering van de ruiten.

Toepassingsvoorbeeld

LIGHTGLASS voorbeelden

Een interessante variant voor kleuren in de glasarchitectuur biedt LIGHTGLASS. Lichtsturing en de combinatie van vormgeving en functionaliteit Bij LIGHTGLASS worden tussen de twee ruiten van het isolatieglas gekleurde één- of meerdelige acrylglasplaten vrij geplaatst. Met laser exact op maat gesneden bereiken de elementen een perfecte pasvorm zodat ze net als intarsia – zonder plakken – één vlak vormen. Acrylglas is ook gekleurd een volkomen transparente kunststof en daarmee een optimale 3-dimensionale kleurdran

68 |

| 69

3

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

4

4 4.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 4.1.1 Randverbindingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en kozijnen . . . 76 4.2 UNIGLAS®-producten voor de warmte-isolatie . . 76 4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement Beglazing. . . . . . 77 4.2.2 UNIGLAS® | SOLAR Zonnepanelen . . . . . . . . . . . . . . 77 4.2.3 UNIGLAS® | PANEL Vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . . . 78 4.2.4 Algemene opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

70 |

| 71

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

4 Hoog Rendement Beglazing 4.1 Beginselen

Magnetron-procedure (schematische weergave)

Energie-efficiënt bouwen staat vandaag de dag centraal zowel bij de nieuwbouw als bij de renovatie. Het wordt ingezet voor de vermindering van het energieverbruik om enerzijds primaire energiebronnen te sparen en anderzijds de CO2emissie terug te brengen en op deze wijze het broeikaseffect tegen te werken. Parallel aan deze ontwikkeling van het energiebewustzijn steeg in de laatste twee decennia echter ook de behoefte om het levens- en werkbereik sterker met de buitenwereld te verbinden en meer lichtdoorstroomde ruimten te creëren. Dit was en is alleen mogelijk met hoogwaardige beglazingen die in de loop van de tijd steeds verder werden ontwikkeld op het gebied van warmte-isolatie. 40 jaar geleden waren in tal van regio’s bij gebouwen vaak enkelvoudige beglazingen met Ug-waarden van 5,8 W/m2K gebruikelijk. Na de ‘oliecrisis’ van 1973 werden de eerste warmte-isolatieverordeningen overeengekomen, waardoor isolatieglas met een Ug-waarde van 3,0 W/m2K standaard werd. De ontwikkeling van isolatieglas werd steeds geavanceerder,waardoor wij vandaag de dag beschikken over een standaard warmte-isolatieglas van 1,1 W/m2K. Het betreft hierbij isolatieglas met een warmtewerende coatinglaag en argon edelgasvulling in de tus-

72 |

senruimte. Actueel groeit de vraag naar drievoudig isolatieglas met Ug-waarden tot 0,6 W/m2K zeer sterk. Met de reeds aangekondigde aanpassing van de EnEV 2012 (zie Þ hoofdstuk 9.9) zal deze vraag nog verder stijgen. Moderne isolatieglasruiten behouden hun uitstekende warmte-isolerende eigenschappen door de combinatie van edelgasvullingen - in de regel argon, in uitzonderlingsgevallen krypton in de tussenruimte - en een flinterdunne, onzichtbare edelmetalen coating op een van de naar de tussenruimte wijzende glasoppervlakken. Deze edelmetalen coating, die aangebracht wordt door middel van de magnetronsputtering-procedure, bewerkstelligt dat langgolvige warmtestraling van de verwarming gereflecteerd wordt en zo in het vertrek blijft. Het zichtbare licht van de zonnestraling kan daarentegen nagenoeg ongehinderd binnendringen en draagt zo bij aan de verwarming van het vertrek en dus ook in aanzienlijke mate aan uw wooncomfort.

Plaatsing

Reiniging

Coating

Ingesloten in de tussenruimte heeft deze laag een lange levensduur en is beschermd tegen mechanische en klimatologische invloeden. De laag is kleurneutraal en onzichtbaar. Normaal wordt de gecoate

Controle

Verwijdering

glasplaat op de naar de binnen wijzende zijde in de richting van de tussenruimte beglaasd. Bij 3-voudige isolatieglaseenheden zijn de beide buitenste glasplaten naar de tussenruimte toe gecoat.

Opbouw van drievoudig isolatieglas

4 Glasplaat

Onzichtbare warmtewerende coating laag Binnenste afdichting

Afstandhouder

Buitenste afdichting

Droogmiddel

Dankzij de excellente warmteisolatie van deze glasplaten wordt tegelijkertijd het behaaglijkheidsgevoel in het vertrek, vooral in de buurt van het kozijn, verhoogd. Vergeleken met de gebruikelijke, oudere beglazingen stijgt de temperatuur van de binnenste ruit aanzienlijk op grond van de gereflecteerde warmtestraling.

Modern warmte-isolerendglas elimineert het gevoel van tocht of kou in de buurt van het kozijn dat vooral in de koude jaargetijden optreedt. Hiervan profiteren ook de planten op de vensterbank.

Coating van edelmetaal n

Metaaloxide Zilver Metaaloxide Glas

Oppervlaktetemperatuur bij 20 °C kamertemperatuur [°C]

Buitenluchttemperatuur [°C] Glassoort

Enkelvoudig glas, Ug = 5,8 W/m2K 2-voudig isolatieglas, Ug = 3,0 W/m2K 2-voudig isolatieglas gelaagd, Ug = 1,1 W/m2K 3-voudig isolatieglas gelaagd, Ug = 0,7 W/m2K

0

-5

-11

-14

+6 +12 +17 +18

+2 +11 +16 +18

-2 +8 +15 +17

-4 +7 +15 +17

| 73

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

4.1.1 Randverbindingssystemen De randgedeelten van het isolatieglas vormen met de afstandhouderprofielen van aluminium een thermische brug ten opzichte van het glasoppervlak. Om deze redenen wordt ook als alternatief isolatieglas aangeboden met een warmte-technisch geoptimaliseerd randverbindingssysteem THERMO UNIGLAS® | TS SPACER ("warm edge") aangeboden. Hierdoor wordt in geval van een hoge luchtvochtigheid in het vertrek de condensvorming in het randgedeelte aanzienlijk verminderd. Aluminium afstandhouder Buiten 0 °C

aluminium omdat roestvrij staal beschikt over een aanzienlijk geringer warmtegeleidend vermogen. n

n

Binnen 20 °C 17 °C

10,4 °C

‘warm edge’-afstandhouder Buiten 0 °C

Binnen 20 °C 17 °C

12 °C

Deze verbeterde thermische scheiding van de afzonderlijke glasplaten in de glasrandverbinding wordt bereikt door middel van verschillende ontwikkelingen in de markt: n

roestvrij staal Flinterdunne profielen van roestvrij staal vervangen het

74 |

n

Combinatie van kunststof met roestvrij staal of met aluminium Kunststof beschikt over uitstekende warmte-isolerende eigenschappen, maar is op zich niet bestendig genoeg tegen gasdiffusie, zodat het deze eigenschap in combinatie met roestvrij staal of aluminium moet bereiken om de duurzaamheid van het isolatieglas te waarborgen. Thermoplastische systemen Hierbij wordt het gebruikelijke profiel vervangen door een heet geëxtrudeerde, plastische speciaalmix die tijdens de productie tussen de glasplaten wordt gebracht. Na afkoeling is de mechanische vastheid gewaarborgd. Het droogmiddel is geïntegreerd in het materiaal.

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

Uw UNIGLAS ®-partner heeft al een voorselectie voor het systeem getroffen, gebasseerd op talrijke tests ten behoeve van een duurzaam product met een lange levensduur. Bij de berekening van de Uwaarde voor het kozijn mag volgens DIN 4108-4 bij toepassing van een van deze alternatieve oplossingen een algemene afslag van 0,1 W/m2K worden gehandhaafd. Een ander alternatief vormt de exacte berekening van de UWwaarde. Hierbij wordt naast de Ug- en de Uf-waarden overeenkomstig de desbetreffende oppervlakteaandelen ook rekening gehouden met het kozijnsysteem van het raam-

werk, de geometrie van het profiel, de sponning en de gemeten PSI-waarde afhankelijk van het toegepaste randverbindingssysteem van het isolatieglas in verhouding tot de omtrek van het glas en het kozijnoppervlak.

Uw =

Af · Uf + Ag · Ug + lg · Ψ Af + Ag

Uw: warmtedoorgang van het raam Uf: warmtedoorgang van het kozijn (referentiewaarde!) Ug: warmtedoorgang van de beglazing (nominale waarde!) Af: kozijnoppervlak Ag: glasoppervlak lg: omtrek van de beglazing Ψ: PSI-waarde = lineaire warmtedoorgang van de glasrand

Toepassingsvoorbeeld

Super Spacer® Hierbij betreft het een siliconeschuim met geïntegreerd droogmiddel. Het siliconeschuim is met een roestvrij stalen folie overtrokken om de gasdiffusiedichtheid te realiseren.

De veelzijdigheid van de producten binnen de aangeboden systemen is groot en levert in de directe vergelijking een meer of minder sterke beïnvloeding van de ψ-(PSI)-waarde op (zie Þ pagina 56). De voor- en nadelen bij de afzonderlijke systemen moeten zorgvuldig worden afgewogen. | 75

4

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en kozijnen De bij isolatieglas vermelde Ugen Uw-waarden voor kozijnen zijn ‘nominale waarden’: fabrikantengegevens die geldig zijn voor het in de omloop brengen van de producten. Voor de toepassing op de bouwplaats moeten daarentegen ‘referentiewaarden’ worden berekend en via het CE-/Ü-teken worden gedeclareerd. Deze waarden resulteren in de nominale waarden plus de correctiewaarden. Een correctiewaarde hoeft echter slechts één keer te worden toegepast: als het glas direct wordt verwerkt tot het element kozijn, alleen voor het kozijn hoeft de referentiewaarde Uw, BW te worden aangegeven. Voor het glas blijft het bij de vermelding van de nominale waarde. Als het glas daarentegen alleen wordt toegepast - bijvoorbeeld in geval van een herbeglazing of renovatie - moet de referentiewaarde Ug, BW voor het glas worden gedeclareerd. De dienovereenkomstige correctie-

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

Ug,BW = Ug + ΔUg Daarbij bedraagt ΔUg =

4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement Beglazing

waarden zijn vastgelegd in DIN 4108-4: n

Beglazingen Referentiewaarde

+ 0,1 W/m2K bij een enkelvoudige roedekruising in de tussenruimte 2

+ 0,2 W/m K bij een meervoudige roedekruising in de tussenruimte n

Kozijn Referentiewaarde

Uw,BW = Uw + ΔUw Daarbij bedraagt ΔUW = + 0,1 W/m²K bij een ekelvoudige roedekruising in de tussenruimte + 0,2 W/m²K bij een meervoudige roedekruising in de tussenruimte + 0,3 W/m²K bij glasscheidende roeden - 0,1 W/m²K bij gebruik van een warm edge-randverbinding

UNIGLAS® I TOP is een speciaal ontwikkeld warmte-isolerend glas dat langgolvige-warmtestraling van de verwarming reflecteert en zo binnen het vertrek

76 |

houdt. Het zichtbare licht van de zonnestraling kan daarentegen nagenoeg ongehinderd binnendringen en draagt zo bij tot de verwarming van het vertrek.

4.2.2 UNIGLAS® | SOLAR Zonnepanelen Glas voor gratis energiewinning door de zon Dit glas is een gelaagd glas (zie Þ hoofdstuk 2.6) waarbij de gebruikelijke fotovoltaïsche cellen tussen twee floatglasruiten vast en duurzaam zijn ingebed in een speciale PVB-folie. Dit gelaagde glas kan monolitisch of als warmtewerend isolatieglas UNIGLAS® | SOLAR wor-

4

bijzondere eigenschappen van de PVB-folie kunnen de elementen willekeurig in de gevel van het gebouw worden geïntegreerd. Dakglas toepassingen zijn evenals doorval beveiligende beglazingen probleemloos te realiseren.

UNIGLAS® | SOLAR: opbouw van het gelaagde glas

warmtetechnisch verbeterde afstandhouders verminderen de Uw-waarde van het venster!

Frontglas Speciale folie Zonnecellen/elektr. verbinding Speciale folie Folieverbinding Achterglas

4.2 UNIGLAS®-producten voor de warmte-isolatie Al het isolatieglas van de UNIGLAS®-groep wordt, zoals beschreven, van hoogwaardige en door onafhankelijke internationale instituten gecertificeerde materialen vervaardigd volgens de wettelijke vereisten. Deze randverbinding biedt, ongeacht de uitvoering, optimale veiligheid tegen de hoge belastingen waaraan isolatieglas gedurende zijn levensduur is blootgesteld. De kwaliteit van het eindproduct wordt gewaarborgd door de voortdurend gecontroleerde en

functies gecombineerd kunnen worden, zoals bijv. geluidsisolatie (zie Þ hoofdstuk 5), zonwering (zie Þ hoofdstuk 6), veiligheid (zie Þ hoofdstuk 7) of zelfreiniging (zie Þ hoofdstuk 2.8) evenals combinaties van deze functies.

die duidelijk strenger zijn dan de normatieve minimumvereisten. UNIGLAS®-isolatieglas is dus op kwaliteit gekeurd en ondergaat zowel een interne als een externe controle. Bij al het isolatieglas vormt de warmte-isolatie de basisfunctie waarmee andere

gedocumenteerde zelfcontrole aan de hand van strenge fabrieksspecificaties conform DIN 1276-6. Bovendien onderwerpen zich alle UNIGLAS®-productievestigingen vrijwillig aan een externe controle waarin meerdere keren per jaar naast de inspectie van de actuele productie ook de levensduur van isolatieglas in een klimaatwisselproef wordt gecontroleerd. Bij de externe controle hanteert UNIGLAS® kwaliteitsmaatstaven

Lamineren UNIGLAS® | SOLAR

den toegepast. Hierbij worden de ruiten speciaal volgens de individuele wensen van de klant geconfigureerd met monokristal cellen, polykristal cellen of in soft-coating technologie. Zowel semitransparente gekleurde cellen, inkepingen in de cellen als indivduele afmetingen en vormen van de glasplaten zijn realiseerbaar. Door de

In combinatie met andere gevelelementen kan op deze wijze estetische en aansprekende architectuur worden gecombineerd met economisch en duurzaam gebruik natuurlijk zonder afbreuk te doen aan de voordelen van modern isolatieglas.

| 77

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

Hoog Rendement Beglazing / Energiewinning

4.2.3 UNIGLAS® | PANEL vacuümisolatie

4.2.4 Algemene opmerkingen

UNIGLAS | PANEL is het vacuümpaneel in isolatieglastechniek voor borstweringspanelen. De buitenste geharde-glasplaat wordt daarbij aan de binnenzijde bedrukt resp. geëmailleerd en kan zo qua kleur aan de daarnaast aangebrachte, transparante beglazing aangepast of in kleur geaccentueerd worden om architectonische accenten te plaatsen. In de tussenruimte achter de gehardeglasplaat bevindt zich een vacuüm-isolatiepaneel (VIP) dat aan de achterzijde - dus de binnenzijde - door een tweede geharde ruit of een alumniumresp. staalplaat wordt afgedekt. Vacuümpanelen bereiken een 10 keer hogere isolatiewaarden dan gebruikelijke isolatiematerialen van de warmtegeleidingsgroep 0,04. Hierdoor kunnen in vliesgevels borstweringen van de gebruikelijke isolatieglasdikte worden gerealiseerd die niet storend uitsteken in de nuttige ruimte. In de nieuwbouw ontstaat zo een groter

UNIGLAS®-producten voor de warmte-isolatie zijn uitstekend geschikt voor alle kozijn- en geveltoepassingen bij zowel nieuwbouw als renovatie. Voor een overzicht van het complete isolatieglasassortiment verwijzen wij naar de tabel achter in het boek.

®

verhuurbaar oppervlak ten opzichte van de conventionele uitvoering. Ook bij de energetische vernieuwing van de ‘curtainwall’gevels die bij de cellenstructuur van de jaren ‘70 gebruikelijk waren, kunnen gevels zonder compromissen op de actuele stand van de EnEV-standaard worden gebracht. Vacuümpaneel Buitenzijde: gehard glas Binnenzijde gelakt/geëmailleerd Microporeuze kiezelzuurplaat Beschermend vlies Hoge-barrièrefolie

VIP-element Binnen: gehard glas of aluminum/plaatstaal

Alleen al in Duitsland zijn 70 % van alle bestaande beglazingen, ca. 500 miljoen m2, energetisch verouderd. Zowel door stijgende kosten en oprakende primaire energiebronnen als door de vordering van milieubescherming door CO2-vermindering is het in de komende jaren van groot belang dat deze oude beglazingen worden vervangen binnen het kader van de energetische gebouwenmodernisering. Het huidige beleid gaat in de richting ‘energie besparen met behulp van glas’ op alle niveaus.

Door de vervanging van één m2 ‘oud isolatieglas’ door modern UNIGLAS® | TOP Premium, Ug = 1,1 W/m²K kan ongeveer 20 liter stookolie en 60 kg CO2 per jaar worden bespaard. In totaal praten wij dus over ongeveer 10 miljard liter stookolie of dienovereenkomstige andere primaire energiebronnen. Argumenten die gezien mogen worden en die vooral overtuigen in tijden van uitgebreide energie-efficiëntiediscussies. Op onze website vindt u een stookkostencalculator waarmee u het voor u individueel bereikbare besparingeffect bij de vervanging van uw glas door een actuele UNIGLAS® | TOPbeglazing kunt berekenen: http://www.uniglas.net

Randverbinding Toepassingsvoorbeeld

Toepassingsvoorbeeld

78 |

| 79

4

Geluidswerende Beglazing

Geluidswerende Beglazing

5 5 5.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 5.1.1 Geluidsisolatiewaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 5.2 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 5.3 UNIGLAS® | PHON Geluidswerende Beglazing . . 86 5.4 Speciale toepassingen met enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

80 |

| 81

Geluidswerende Beglazing

Geluidswerende Beglazing

5 Geluidswerende Beglazing 5.1 Beginselen Lawaai vormt niet alleen een ingrijpende aantasting van onze levens-, werk- en woonkwaliteit, maar schaadt, zoals bewezen is, ook onze gezondheid. Naast onherstelbare gehoorschade door constant lawaai behoren ook zenuw-, hart- en vaatziekten tot de gevolgen. Een van de meest effecitieve maatregelen om in het woonen werkbereik voor meer rust te zorgen, is de secundaire geluidsisolatie, dus de geluidsisolatie van de externe bouwelementen van kantoren, woningen en huizen. Een storend lawaaispectrum bestaat uit tal van frequenties in verschillende intensiteiten. Daarbij worden sommige frequentiebereiken als harder en dus storender waargenomen dan andere. Iedere lawaaibron heeft een specifieke frequentieverdeling, ook bij dezelfde intensiteit van het lawaainiveau in dB. Bij de geluidsisolatie is het dus belangrijk om de storende frequentiebereiken bij-

zonder goed te isoleren. De bepaling van de geluidsisolatiemaatregel moet daarom steeds gericht zijn op de lawaaibron: gelijke lawaainiveaus kunnen absoluut verschillende kozijnconstructies en geluidswerende beglazing vereisen. Bij de geluidsisolatie van ramen spelen tal van factoren een rol. De vereiste geluidsisolatie van dubbelglas is afhankelijk van de intensiteit van het lawaai buiten, het gewenste geluidsniveau binnen, het aandeel van de beglazing in de gevel en het isolatiegedrag van de wand in totaal. In de praktijk hebben geluidswegen via aansluitvoegen en extra onderdelen aan het kozijn, de kozijnafmeting en de zijde-verhouding invloed op de geluidsisolatie. Ook het kozijnmateriaal en de wisselwerking tussen glas en kozijn spelen een belangrijke rol. Daarom dienen beglazing en ramen in het kozijn als onderdeel samen te worden gekeurd.

Tertiair lawaainiveau [dB]

Vergelijking geluidsisolatie standaard- / geluidswerende beglazing 60

Straatlawaai L buitenzijde = 69 dB (A)

50 40 30 20 10 0 125

250

500

1000 2000 4000 Frequentie [Hz]

Standaardisolatieglas (4/16/4) RW, P = 30 dB Geluidsniveau binnen bij standaardisolatieglas Lbinnen = 43 dB (A) Geluidsisolatieglas (NC 9/12/8) RW, P = 43 dB Geluidsniveau binnen bij geluidsisolatieglas Lbinnen = 30 dB (A)

5.1.1 Geluidsisolatiewaarde Het gezonde menselijke oor kan frequenties tussen 16 en 16.000 Hz en geluidsdrukken, beter gezegd drukschommelingen, tussen 0,01 mPa (geluidsdrempel) en 100 Pa (pijngrens), waarnemen. Om deze enorme verschillen van 1 tot 10 miljoen te kunnen handhaven, maken fysici voor de benaming van het geluidsdrukniveau L gebruik van een logaritmefunctie. De eenheid van het geluidsdrukniveau is dB (decibel). Aan deze functie ligt echter ten grondslag dat het verschil van het geluidsdrukniveau pas vanaf 3 dB kan worden waargenomen en bij 10 dB in de waarneming verdubbelt resp. halveert. Voor gebouwen zijn de geluidsdrukniveaus in de frequentiebereiken tussen 100 en 5.000 Hz doorslaggevend. Als resulterende grootheid van de geluidstechnische beoordeling van glas is de geluidsisolatieaarde RW conform EN 20140, deel 3 van toepassing. Deze waarde wordt bepaald door middel van een meting en een vergelijking met een referentiecurve. RW geeft daarbij een gemiddelde geluidsisoalatiewaarde aan m.b.t. de bekeken frequentie. Voor de geluidsbeschouwing in Duitsland is DIN 4109 relevant, die de volgende aanduidingen kent:

n

RW geluidsisolatiewaarde in dB zonder geluidsoverdracht via aangrenzende bouwdelen

n

R’W geluidsisolatiewaarde in dB met geluidsoverdracht via aangrenzende bouwdelen

n

R’W,res resulterende geluidsisolatiewaarde in dB van het complete bouwdeel (bijv. complete wand incl. kozijn bestaande uit ramen en glas met aansluitingen)

n

RW,P geluidsisolatiewaarde in dB gemeten op de proefstand

n

RW,R geluidsisolatiewaarde in dB rekenwaarde

n

RW,B geluidsisolatiewaarde in dB aan het gebouw gemeten waarde

Om bij de beoordeling te voldoen aan de afzonderlijke frequentiespectrums van de leefomgeving werden conform EN ISO 717-1 de spectrumaanpassingswaarden C en Ctr ingevoerd. Voor de frequentiebereiken van 3.150 tot 5.000 Hz omschrijft men de correctiefactoren als C100-5000 en Ctr100-5000.

Geluidsisolatiewinst bij de toepassing van geluidsisolatieglas in plaats van een standaardisolatieglas

82 |

| 83

5

Geluidswerende Beglazing

Geluidswerende Beglazing

Hierbij geldt: n

n

Spectrum-aanpassingswaarden

Geluidsbron

Spectrum aanpassingswaarde

Normale frequentiegeluiden als praten, naar muziek luisteren, radio en tv Spelende kinderen Railverkeer, gemiddelde en hoge snelheid* Autosnelwegverkeer boven 80 km/uur* Vliegtuigen met straalaandrijving op geringe afstand Productiebedrijven die grotendeels midden- en hoogfrequent lawaai veroorzaken Straatlawaai in de binnenstad Railverkeer met lage snelheid Propellervliegtuigen Vliegtuigen met straalandrijving op grotere afstand Discomuziek Productiebedrijven die hoofdzakelijk laagfrequent lawaai veroorzaken

C

Spectrum 1

Ctr

Spectrum 2

* Verschillende EU-landen hanteren rekenmethodes voor de vastlegging van octaafband-geluidniveaus voor weg- en railverkeersgeluiden. Deze kunnen worden gebruikt voor de vergelijking met de spectrums 1 en 2.

5.2 Normen Als basis voor de geluidsisolatie in gebouwen geldt in Duitsland DIN 4109 ‘Geluidsisolatie in de hoogbouw’. Daarin staan de minimumvereisten beschreven m.b.t. de geluidsisolatie van bouwelementen in gebouwen in afhankelijkheid van het gebruik. DIN 4109 bestaat voornamelijk uit ‘Vereisten en bewijzen’, het bijblad 1 ‘Uitvoeringsvoorbeelden en rekenmethoden’ en het bijblad 2 ‘Voorstellen voor een verbeterde geluidsisolatie’. Bij samengestelde bouwdelen zoals de gevel van een gebouw wordt de geluidsisolatie aangegeven in de zogenaamde ‘resulterende geluidsisolatiewaarde’ R’W,res waarin de geluidsisolatiewaarden van de afzonderlijke bouwelementen

84 |

volgens het dienovereenkomstige aandeel in het oppervlak worden opgenomen. In tabel 8 van DIN 4109 wordt de minimumwaarde R’W,res voor het externe bouwelement afhankelijk van het gebruik en het externe lawaainiveau vastgelegd. In overeenstemming met de EU-bouwproductenrichtlijn resp. de bouwregellijst zijn er twee mogelijkheden om de geschiktheid van de geluidsisolatie van kozijnen aan te tonen: n

bewijs door middel van een test (geschiktheidstest I) van het kozijn in een in de testnorm vermelde voorkeurmaat in een laboratorium, dan geldt RW,R = RW,P - 2 dB (richtwaarde)

classificering van de constructie volgens het bijblad 1, tabel 40 van DIN 4109 ‘Geluidsisolatie in de hoogbouw’

De constructietabel voor geluidsisolerende kozijnen, bijblad 1, tabel 40 vermeldt de geluidsisolatiewaarden die geluidswerende kozijnen van een bepaalde opbouw al naargelang de constructievarianten, beglazingen, afmetingen, oppervlakteaandelen, roedeindelingen enz. bereiken. Door de dienovereenkomstige correctiewaarden C (zie Þ pagina 83) bij elkaar op te tellen wordt de geluidsisolatie RW,P resp. RW,R van een kozijn bepaald. Dit is een hulpmiddel om de geluidsisolatie van de kozijn gevelconstructies eenvoudig en zonder test, op grond van constructiekenmerken, te kunnen bepalen. De geluidsisolatiewaarde RW kenmerkt het geluidstechnische gedrag van een onderdeel als ééngetalsaanduiding. Hiervoor wordt de geluidsisolatie bij de dienovereenkomstige middenfrequentie van de tertiaire bereiken tussen 100 Hz en 5.000 Hz berekend. De meting geschiedt in het laboratorium volgens EN ISO 140-3, daaruit worden de in EN 717-1 vastgelegde, doorslaggevende indices bepaald. Door de harmonisering van de Europese normen zijn ook bij de geluidsisolatie uniforme regelingen noodzakelijk geworden. Dit heeft echter alleen betrekking op de testnormen. De normen m.b.t. de vereisten worden verder vastgelegd door de afzonderlijke EU-lidstaten.

Door deze standaardisatie kwamen voor de Duitse markt geringe wijzigingen tot stand. Aan de ene kant wordt ook het frequentiebereik in het spectrum van 50 - 100 Hz en 3.150 - 5.000 Hz gemeten. Aan de andere kant wordt bij de vereisten aan de geluidsisolatie rekening gehouden met nieuwe karakterisiteke grootheden die naast de geluidsisolatiewaarde worden vermeld: de correctiewaarden C en Ctr. Deze passen de geluidsisolatiewaarde door middel van correctie aan bepaalde standaard lawaaisituaties aan: De toevoeging C houdt rekening met een uitgezonden geluidsniveau dat qua frequentie gelijkblijvend is, terwijl de toevoeging Ctr een uitgezonden geluidsniveau van karakteristiek verkeerslawaai veronderstelt. (zie Þ pagina 82) Door de keuringsinstituten worden de metingen volgens deze standaard geanalyseerd en de resultaten bijv. in de volgende vorm weergegeven: n

geluidsisolatiewaarde (conform EN ISO 717-1): RW = 40 dB

n

spectrum-aanpassingswaarde (conform EN ISO 717-1): C = - 1 dB Ctr = - 5 dB

Dat betekent: een bepaald geluidsisolatieglas heeft de geluidsisolatiewaarde RW = 40 dB. In lawaaisituaties waarvoor de correctiewaarde C van toepassing is, kan de geluidsisolatie met ongeveer 39 dB worden aangegeven en in de met Ctr beschreven lawaaisituatie is een met 5 dB geringer geluidsisolerend vermogen, dus 35 dB, van toepassing. | 85

5

Geluidswerende Beglazing

Geluidswerende Beglazing

5.3 UNIGLAS® | PHON Geluidswerende Beglazing UNIGLAS® | PHON Geluidswerende Beglazing is onderverdeeld in drie categorieën om de gewenste geluidsisolatie te bereiken. n

(monolitisch veiligheidsglas) voor de dunnere van de beide glasplaten moet worden ingezet. n

Verschillend dikke glasplaten buiten en binnen. Het betreft hierbij de meest eenvoudige soort transparante geluidsisolatie. Bij de verschillende dikten van de beide isolatieglasruiten worden op grond van de verschillende coïncidentiefrequenties van de glasplaten namelijk al zeer goede geluidsisolatiewaarden behaald. Door de vergroting van de tussenruimte worden de geluidsisolatiewaarden in de regel verhoogd, maar er bestaan natuurlijke grenzen. Aan de ene kant stijgt de warmtedoorlaatcoëfficiënt bij een groter wordende tussenruimte iets en aan de andere kant wordt het isolatieglaseffect door het grotere ingesloten gasvolume aanzienlijk versterkt, zodat bij grotere tussenruimten om statische redenen vaak gehard glas

n

Bij hogere eisen aan de geluidsisolatie wordt/worden een of meerdere isolatieglasplaat/-platen van gelaagd glas en/of gelaagd veiligheidsglas vervaardigd. Bij gelaagd glas gaat het om floatglasplaten die met een speciale, transparante tussenlaag elastisch met elkaar worden verbonden volgens het principe van de buigslappe schaal. Met UNIGLAS® NC (NoiseControl-folies) worden al naargelang de behoeften speciale tussenlagen ingezet, enkel ten behoeve van de geluidsisolatie of ook in combinatie met veiligheidseigenschappen voor veiligheidsglas tot de veiligheidsklasse P4A (zie Þ hoofdstuk 7). Deze speciale gelaagd glas-folies zijn bovendien uitstekend geschikt voor het dakbeglazings gedeelte omdat ze het geluid van de vallende regen in sterke mate absorberen.

5.4 Speciale toepassingen met enkel glasuitvoeringen Geluidsisolatie met glas wordt naast de toepassing als isolatieglas in de gebouwconstructie ook toegepast als enkelglas uitvoering, bijvoorbeeld als monovoorzetraam vóór gebouwgevels die zijn blootgesteld aan lawaaioverlast. Deze uitvoering is ook beschikbaar in combinatie met zonwering. In de wegenbouw wordt ondertussen in toenemende mate de monolithische geluidsisolatieopbouw toegepast. Klassieke geluidsschermen van beton, staal of hout vervullen weliswaar al decennia hun taak, maar zorgen voor een benauwend gevoel en verstoren vaak het landschapsbeeld.

Geluidsschermen van glas daarentegen zorgen voor een vrij blikveld en passen zich aan de omgeving aan. Daarbij kunen ze al naargelang de uitvoering voldoen aan de vereisten van de luchtgeluidsisolatie, de standveiligheid onder windlast en de bestendigheid tegen vandalisme. Doorslaggevend voor de vereisten en dus de uitvoeringen is het voorschrift ZTV-Lsw, de ‘Aanvullende technische voorschriften en richtlijnen voor de uitvoering van geluidsschermen langs wegen’ van het Duitse ministerie voor verkeer.

5

Geluidwerende overkapping

UNIGLAS® | PHON: 3 categorien geluidswerende beglazingen

Asymmetrische opbouw van monolitische glasplaten met variatie van de tussenruimte

86 |

Asymmetrische opbouw met gelaagd glas of gelaagd veiligheidsglas in één of beide isolatieglasruiten

Asymmetrische opbouw met gelaagd veiligheidsglas van speciale Noise-Control-folies in één of beide solatieglasruiten

| 87

Zonwerende Beglazing

Foto: JOSKO

Zonwerende Beglazing

6 6.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2 UNIGLAS® | SUN Zonwerende Beglazing . . . . . . . 91 6.3 UNIGLAS® | ECONTROL schakelbaar isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6.4 Zonwerende systemen in het isolatieglas . . . . . . 92 6.4.1 UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën . . . . . 92 6.4.2 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem. . . . . . . . . . . . . . . . 97 6.5 Speciale toepassingen in enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

88 |

| 89

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

6 Zonwerende Beglazing 6.1 Beginselen De voortdurende trend van de transparante architectuur vraagt om de toepassing van steeds groter wordende glasoppervlakken. Grote glasgevels in kantoorbouwen zijn pas mogelijk geworden door zonwerend glas. Zonwerend glas wordt echter ook steeds meer toegepast bij grote terrasoverkappingen of serres. Dergelijk glas voorkomt dat binnenruimten onaangenaam worden verwarmd door de reflectie en absorptie van zonenergie en ontlast op deze wijze de airco’s in gebouwen. Daardoor leveren zij een bijdrage aan de energiebesparing en aan de vermindering van de milieubelasting. De energiebesparingsverordening houdt rekening met de door glas bereikte zonne-energiewinning op basis van de gwaarden. Hoe hoger de gwaarde, hoe hoger de energiewinning - hoe sterker echter ook de verwarming. De energebesparingsverordening verlangt echter ook het rekenkundige bewijs van de ‘zomerse warmte-isolatie’ waarmee de hoogte van de totale energietoevoer beperkt wordt. Het doel is, de gemiddelde maximumtemperatuur in gebouwen zonder airco

te beperken tot een draaglijke niveau of het voor de airconditioning vereiste energieverbruik te verminderen. De achtergrond is dat ook moderne airco’s nog steeds veel meer energie nodig hebben om de temperatuur met een vergelijkbaar temperatuurverschil naar beneden te brengen dan verwarmingsinstallaities nodig hebben om de vertrekken te verwarmen. Dat betekent concreet dat de verwarming door de zon bij gebouwen een maximale waarde, de ‘maximale karakteristieke waarde voor de zonnetoevoer Smax’, niet overschrijdt (zie Þ pagina 61). De maximale waarde is conform DIN 4108-2 afhankelijk van het gebouw, de geveloriëntatie en de uitlijning van de kozijnen evenals van de klimaatzone. Voor grote raamoppervlakken is dus een lage g-waarde (zie Þ pagina 58) zinvol zoals deze karakteristiek is voor zonwerend glas. Met zonwerend glas kan het raamoppervlak in vergelijking met gebruikelijk warmte-isolatieglas worden vergroot zonder dat de energiehuishouding van het gebouw wordt beïnvloedt.

6.2 UNIGLAS® | SUN Zonwerende Beglazing Met UNIGLAS® | SUN zonwerende beglazing staat opdrachtgevers en architecten een omvangrijk assortiment zonwerende beglazing ter beschikking. Daarbij kan, al naargelang de vereisten, niet 90 |

element effectvol worden ingezet. In de architectuur wordt graag ‘gespeeld’ met de reflectiekleuren van dit glas. Daarom worden naast neutraal ogend glas ook talrijke producten aangeboden met verschillende reflectiekleuren. Zoals de naam al zegt, ziet men een ‘kleurtje’ bij de reflectie en niet bij het doorkijken. De doorzichtigheid blijft ook bij sterk in kleur reflecterende beglazingen groten-

deels neutraal. Een uitzondering vormen echter de in de massa gekleurde glassoorten die eveneens ten behoeve van de zonwering kunnen worden ingezet. Bij sommige types worden ze ingezet als basisglas voor de reflecterende, zonwerende laag. Bij de toepassing van dergelijke glassoorten adviseren wij een bemonstering voor levering.

Opbouw zonwerend glas

Glasplaat

Onzichtbare, zonwerende laag Primaire afdichting (butyl) Secundaire afdichting (PS / PU)

UNIGLAS® | SUN highend-zonwerend glas beschikt over een uitgebalanceerde selectiviteitsverhouding (zie Þ pagina 60), dat wil zeggen een zo laag mogelijke g-waarde bij een zo optimaal mogelijke lichtdoorlaat. In principe zijn er twee zonwerende coatingsystemen te onderscheiden te weten ‘hardcoatings’ en ‘sofcoatings’. Sommige van de eerstgenoemden kunnen ook aan de buitenzijde worden aangebracht omdat ze duurzaam bestand zijn tegen weersinvloeden. Bij de ‘hardcoatings’ moet de binnenste glasplaat van het isola-

Glasplaat

Afstandhouder Droogmiddel

tieglas echter over een warmteisolerende laag beschikken om aan de eisen van EnEV te voldoen. De ‘softcoatings’ worden op de externe glasplaat aan de naar de tussenruimte gerichte zijde verwerkt om op deze wijze een duurzame bescherming te waarborgen, vergelijkbaar met de warmte-isolatie. Deze lagen reflecteren ook de warmtestralen. Hierdoor is in de regel de warmte-isolatie al in de zonwerende laag geïntegreerd en kan worden afgezien van een extra warmte-isolatielaag voor de binnenste glasplaat.

alleen vrij worden gekozen uit maximale lichtdoorlatendheid en minimale g-waarde, maar ook qua kleurgeving. UNIGLAS® | SUN zonwerende beglazing kan als vormgevend | 91

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

6.3 UNIGLAS® | ECONTROL schakelbaar isolatieglas Een interessant alternatief van UNIGLAS® is een speciaal zonwerend glas met een g-waarde die al naargelang het seizoen en het weer kan worden gevarieerd. Door middel van een elektrische zwakstroomschakeling kan de elektrochrome buitenbeglazing en daarmee de vermogenswaarde van het iso-

latieglas in 5 standen worden veranderd. De g-waarde varieert bij een 2-voudig isolatieglas van 50 % in ongeschakelde tot sensationele 15 % in geschakelde toestand, bij een Ugwaarde van 1,1 W/m2K. De lichtdoorlaatwaarden liggen dan bij 38 % resp. 12 %.

6.4 Zonwerende systemen in het isolatieglas Een andere mogelijkheid voor variabele, zonwerende beglazing is de montage van zonwerende inrichtingen in de tussenruimte van het isolatieglas tot UNIGLAS® | SHADE. Gebruikelijke systemen zoals buiten zonwering, stores of jaloezieën aan de binnenkant hebben het nadeel van verontreiniging en beschadiging door storm en/of andere mechanische belastingen. Een aan de kamerzijde aangebrachte zonwering is bovendien bij lange na niet zo effectief. Systemen in de tussenruimte van een isolatieglasruit bieden het voordeel dat ze duurzaam beschermd zijn tegen alle soorten mechanische beschadigingen en verontreinigingen en ook

in geval van storm niet geopend hoeven te worden. De bediening van dergelijke, geïntegreerde systemen geschiedt handmatig, elektrisch via schakelaars, per afstandsbediening of volledig automatisch door middel van eenvoudige sensoren tot en met de centrale ‘busbesturing’ vanuit de regelkamer. Naast de pure zonwering kunnen ook lichtsturing, inkijk- en verblindingsbeschermingen worden gerealiseerd. Aan de vereisten m.b.t. de richtlijnen voor werkplekken en de verordening voor computerwerkplekken kunnen op deze wijze probleemloos worden voldaan.

Door de montage van de aluminiumlamellen in de hermetisch afgesloten tussenruimte is het syteem ongevoelig voor weersinvloeden en tevens onderhouds- en reinigingsvrij. De zonwering kan ook op winderige dagen worden gewaarborgd. Dankzij de bescherming tegen externe invloeden is een lange levensduur gegarandeerd. De lamellen kunnen handmatig of motorisch - al naargelang de vereisten - alleen gedraaid en gekeerd of ook oomhoog en omlaag gestuurd worden. De invalshoek van de lamellen kan variabel worden ingesteld via n

n

6.4.1 UNIGLAS | SHADE isolatieglas met jaloezieën

92 |

Lichtdoorlaat

τV [%] EN 410

63 12/3 61

80 3 72

Opbouw 2-lagen-isolatieglas met aluminiumlamellen in de tussenruimte. Omlaag- en omhoog sturen, keren en draaien van de lamellen door middel van verschillende aandrijfsystemen mogelijk. Het is ook mogelijke om meerdere jaloezie-eenheden tegelijkertijd aan te sturen.

®

Het UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën biedt een optimale oplossing voor de afscherming van zonlicht en de gerichte besturing van licht en warmte. De verwarming van het vertrek wordt geminimaliseerd door de hoge reflectiewaarden.

Totale energiedoorlaat g [%] EN 410

Jaloezie boven Jaloezie beneden - 90° neiging

UNIGLAS® onderscheidt twee systemeen voor de tussenruimte:

Het multifunctionele UNIGLAS® | SHADE jaloeziesysteem verenigt de functies zonwering, verblindingsbescherming en daglichtsturing in één eenheid. Dit systeem levert een aanzienlijke bijdrage aan een evenwichtige klimatisering en daglichtverzorging van kantoor- en privégebouwen.

Technische gegevens

Type

n

de besturing, zodat de lichtinval kan worden geregeld. De lichtreflectie op de lamellen kan in geopende toestand worden gebruikt voor de directe plafondverlichting. Zo kan bij daglicht verblindingsvrij worden gewerkt.

Aandrijving Koord, kruk, motor

Ug-waarde EN 673 met 15 K Ug [W/m2K]

1,2 1,2 1,2

2.600 mm (bij handmatige aandrijving ca. 2.200 mm). Maximale productiegrootte op aanvraag. n

draaiknop,

Dikte Buitenbeglazing: Float 6 mm Binnenbeglazing: Float 6 mm εn = 0,03 Tussenruimte: 22/27/32 mm Totale inbouwdikte: 34/39/44 mm

Jaloeziesysteem in het isolatieglas n

Afmetingen Let op de uitvoeringsvarianten! Bij glasmaten van meer dan 4 m2 oppervlak wordt een dubbele jaloezie ingezet. De max. breedte voor een enkele jaloezie bedraagt ca.

Þ Glasdikten moeten door het montagebedrijf worden bepaald conform de statische vereiste. n

Kleuren 9 basiskleuren (speciale kleuren op aanvraag) | 93

6

Zonwerende Beglazing

Uiteraard kan het jaloeziesysteem worden gecombineerd met alle overige functies van Het UNIGLAS®-isolatieglas. functioneert o.a. met gelaagd of enkelvoudig veiligheidsglas, figuur-, alarm-, geluidsisolatie-, brandwerend, zonwerend of warmtewerend isolatieglas. Systeemveelzijdigheid Het standaardsysteem wordt motorisch aangedreven. De lamellen kunnen gedraaid en gekeerd evenals omhoog en omlaag gestuurd worden. Handmatig bediende systemen kunnen gedraaid en gekeerd (aandrijving per draaiknop) of omhoog en omlaag gestuurd worden (aandrijving per koord of kruk).

Zonwerende Beglazing

Voor het dakbereik en voor schuine beglazingen vanaf 12° staat de DAK-variant ter beschikking. Deze wordt met twee 24-DC-motoren aangedreven. De lamellen kunnen worden gedraaid en gekeerd. Verticale en horizontale spankabels zorgen voor een gegarandeerde werking bedrijf van het systeem in nagenoeg iedere inbouwsituatie. Het UNIGLAS® | SHADE jaloeziesysteem kan ook worden uitgevoerd als drievoudig isolatieglas met uitstekende fysische eigenschappen. Bij deze uitvoering bevindt zich de jaloezie in de externe tussenruimte. Dit systeem maakt Ug-waarden tot 0,6 W/m2K mogelijk die optimaal zijn voor moderne gebouwen met grote glasgevels.

Aandrijfsystemen UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën – TYPE I-06 / PG-98 Type I-06 / PG-98

n

Functies n Omhoog sturen n Omlaag sturen

94 |

n n

Draaien Keren

n

Afmetingen n B ca. 400 tot 3.200 mm n H ca. 300 tot 3.000 mm

n

Lamel n Breedte: 16 mm n Dikte: 0,21 mm

n

Motorgegevens n PG-98 Encodermotor 24 volt / DC met 4-aderige aansluitkabel n Standaard kabellengte 4 m, speciale lengten mogelijk n Motor- en transmissie-eenheid eenvoudig te vervangen

n

Elektrische onderdelen n Trafo 24 volt / DC voor max. 8 aandrijvingen tegelijkertijd n Stuurrelais IV voor afzonderlijke, centrale en groepsbesturing

Aandrijfsystemen UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën – TYPE I-10 koord Type I-10 koord

n

Functies n Omhoog sturen n Omlaag sturen

n n

n

Afmetingen n B ca. 400 tot 2.200 mm n H ca. 300 tot 2.700 mm

n

Lamel n Breedte: 16 mm n Dikte: 0,21 mm

n

Koord n Koord verkrijgbaar in de kleuren wit, grijs, zwart en transparant n Standaardlengte van het koord bedraagt ca. 2/3 van de vensterhoogte n Bij zware jaloezieën wordt het koord met een speciale houder gefixeerd. n Comfortabele en eenvoudige bediening n Koordhouder bij de levering inbegrepen

Draaien Keren

Aandrijfsystemen UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën – TYPE I-09 stang Type I-09 stang

n

Functies n Omhoog sturen n Omlaag sturen

n

n n

Afmetingen n B ca. 400 tot 3.200 mm n H ca. 300 tot 2.700 mm

n

Lamel n Breedte: 16 mm n Dikte: 0,21 mm

n

Stang n Stang standaard in de kleur grijs n Standaardlengte van de stang bedraagt ca. 2/3 van de kozijnhoogte n Stang ook verkrijgbaar in afneembare uitvoering n Soepele bediening n Stanghouder bij de levering inbegrepen

Draaien Keren

| 95

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

Aandrijfsystemen UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën – TYPE I-11 draaiknop Type I-11 draaiknop

n

Lamel n Breedte: 16 mm n Dikte: 0,21 mm

n

Draaiknop n Kleur van de draaiknop standaard in zilvergrijs n Lengte van de flexibele as al naargelang de behoefte bepaalbaar

Het systeem ‘draaiknop’ om te ‘draaien’ en te ‘keren’ is geschikt voor het gebruik in kantoor-, besprekings- en conferentieruimten. n

n

Functies n Draaien n Keren Afmetingen n B ca. 300 tot 3.200 mm n H ca. 300 tot 2.700 mm

Als afscheiding of scheidingswand voorkomt het systeem ‘draaiknop’ ongewenste blikken en maakt het een individueel regelbare transparantie mogelijk.

Aandrijfsystemen UNIGLAS® | SHADE isolatieglas met jaloezieën – TYPE I-dak Type I-dak

n

Functies n Draaien n Keren

n

Afmetingen n B ca. 400 tot 1.000 mm n H ca. 300 tot 2.500 mm

n

Lamel n Breedte: 16 mm n Dikte: 0,21 mm

96 |

n

n

Motorgegevens n PG-98 Encodermotor 24 volt / DC met omkeertransmissie en 2-polige aansluitkabel n Standaard kabellengte 4 m, speciale lengten mogelijk n Motor- en transmissieeenheid eenvoudig te vervangen Elektrische onderdelen n Trafo 24 volt / DC voor max. 8 aandrijvingen tegelijkertijd n Impuls-stuurrelais IV voor afzonderlijke, centrale en groepsbesturing

Verticaal en horizontaal ingebouwde staalkabels voorkomen het contact tussen jaloezie en glas.

Door het gebruik van een extra motor die diagonaal toegevoegde in de tweede systeemkast wordt gemonteerd, is een gelijkmatig ‘draaien’ en ‘keren’ over het complete oppervlak van de jaloezie mogelijk.

6.4.2 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem Het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem is een nieuw, innovatief folierolgordijn systeem dat gebaseerd is op de ontwikkelingen en ervaringen uit de ruimtevaarttechniek. Bij de satellietisolatie wordt door het gebruik van speciaal gelaagde folies een uitstekende zon- en warmte-isolatie gewaarborgd.

en serres, niet alleen als zon-, inkijk- en verblindingsbescherming, maar ook als extra warmte-isolatie. De mogelijkheden voor de besturing reiken van handmatig en via afstandsbediening tot volautomatische regeling door middel van microprocessors resp. busbesturingen.

Het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem is een elektrisch bestuurbaar systeem dat compleet in de tussenruimte van een isolatieglaseenheid geïntegreerd is. De karakterisitieke, golfvormige en flinterdunne, met aluminium bedampte polyesterfolie verleent deze glastoepassing een elegante en onderscheidende uitstraling.

Door het op- en afwikkelen van de elektrisch te bedienen eenheid kunnen de functies zon-, inkijk- en verblindingsbescherming evenals warmte-isolatie, al naargelang de situatie ter plekke, individueel worden geregeld. Naast de standaard netstroombesturing is alternatief de UNIGLAS® | SHADE foliesysteem-Solar verkrijgbaar waarmee het folierolgordijn onafhankelijk van de netvoeding kan worden gebruikt. Daarbij wordt een accumulator steeds weer opgeladen door een in het isolatieglas geïntegreerde zonnecel.

Op grond van zijn veelzijdigheid kan het UNIGLAS | SHADE foliesysteem universeel worden toegepast; in kantoor- en winkelgebouwen met computerwerkplekken, conferentieruimten, in zieken- of woonhuizen Werking De golfvormig gestructureerde en deels transparante folie van het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem reflecteert de zonnestraling en voorkomt een overmatige verwarming van de

daarachter liggende vertrekken. Hieruit resulteren wederom aanzienlijk geringere kosten bij de energie-intensieve klimatisering in de zomermaanden.

Het systeem ‘I-dak’ werd speciaal ontwikkeld voor de verschillende toepassingen in het dakbereik. | 97

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

Door de deels transparante folie blijft het zicht naar buiten behouden

De met een reflecterende laag gecoate, zonwerende folie van het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem beschermt de ruimte overdag tegen inkijk terwijl het zicht en daarmee het contact naar buiten behouden blijft. Voor de absolute inkijkbescherming onder alle lichtomstandigheden is als optie een ondoorzichtige folie verkrijgbaar die ook als verduisteringsscherm kan fungeren. De gelijkmatige, golfvormige structuur en de lichtdoorlaat van het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem voorkomen een verblinding door het zonlicht en creëren aangename lichtomstandigheden die vooral op computerwerkplekken reflectievrij en comfortabel werken mogelijk maken. Door de inbouw van het UNIGLAS® | SHADE-foliesysteem kan in vergelijking met de gebruikelijke warmte-isolerende beglazing een aanzienlijke vermindering van de warmtedoorgangscoëfficiënt worden bereikt. Tijdens de verwarmingsperiode wordt het warmteverlies door het neerlaten van het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem bij dubbel isolatieglas met meer dan 18 % verminderd, hetgeen bij de energienota positief opvalt. Geen 98 |

ander zonweringssysteem verenigd tegelijkertijd een hoogefficiënte zonwering en verblindingsbescherming met een zo duidelijke verbetering van de warmte-isolatie als het UNIGLAS | SHADE foliesysteem dat op deze wijze ook bijdraagt aan een aanzienlijke energiebesparing. De constructieve voordelen van het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem leiden niet tot belemmeringen bij de gevelvormgeving. Constructieve voordelen en argumenten: n

n

n

Absoluut onderhoudsvrij, er ontstaan geen onderhoudsen reinigingskosten Geen lastige windgeluiden, geen gevaar voor onherstelbare schade bij hoge windsnelheden Kruipt bij wind niet omhoog zoals extern aangebrachte jaloezieën

n

Veilig tegen vandalisme in openbare gebouwen

n

Geen belemmering bij de gevelvormgeving omdat geen extra constructie vereist is

n

Geen ‘streepschaduw’ zoals bij jaloeziesystemen

n

Ongeëvenaarde optiek, geen vergelijkbaar product op de markt

n

Elegante uitstraling

n

Optisch neutraal op grotere afstanden

n

Optimale verblindingsbescherming voor computerwerkplekken bij gelijktijdige blik naar buiten dankzij de homogene verduistering

n

De lage g-waarde bespaart airco kosten in de zomer

n

Variabele zonwering indien gewenst

n

Effectieve bescherming tegen hitte in de zomer

n

Zomer: ontlasting van de airco = kostenbesparing

n

Energiebesparing in winternachten: in gesloten toestand zorgt de folie voor een verbetering van de U-waarde van het isolatieglas met 0,2 - 0,3 W/m2K

n

Verblindingsbescherming conform de werkplekverordening voor computerwerkplekken

Toepassing UNIGLAS® | SHADE in een woonhuis

n

3 varianten van het folietype - van transparant tot verduistering

n

Afdekking van het mechanisme door smalle strook in bij het kozijn passende optiek

n

Probleemloze montage in bijna alle kozijnsystemen, totale dikte vanaf 28 mm

n

Drievoudig isolatieglas wordt vandaag al standaard ingezet met het UNIGLAS® | SHADE foliesysteem

n

Warm edge kan bij drievoudig isolatieglas in 2e tussenruimte worden ingezet

n

Duurzame toepassing in grote objecten zonder noemenswaardige gebreken, bijna slijtagevrij

n

Duurzame belastingstest sinds 5/2006, stand 6/2009: 200.000 cycli (1 cyclus = 1 x omhoog, 1 x omlaag)

n

Bedrijfsveilige 24 volt gelijkstroomtechniek

n

Combineerbaar met besturingssystemen van bekende fabrikanten

n

Solarvariant: bespaart de complete bedrading, vooral bij latere uitrusting

n

Solarvariant: accupak en besturing kunnen in de kozijnvleugel worden ondergebracht

n

Solarvariant: bediening met afstandsbediening

n

Solarvariant: functieveiligheid ook in het noorden, bijv. in Hamburg, met een reserve van ca. 2 maanden bij normaal gebruik

| 99

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

Produceerbare maten, aanbevolen afmetingsgrenzen [mm]

UNIGLAS® | SHADE foliesysteem totaalaanzicht kamerzijde Motor

Schakelelement Microschakelaar Motor

Wikkelas

RS

B: 1.200 - 1.320 H max: 1.800

B: 1.100 - 1.199 H max: 2.200

B: 600 - 1.099 H max: 2.400

B: 400 - 599 H max: 2.200

B: 320 - 399 H max: 1.500

BP

n

Fysische gegevens in vergelijking UNIGLAS® | SHADE foliesysteem

Symbool

Warmtedoorgangscoëfficiënt (W/m2K) Lichtdoorlaat voor lichtcoëfficiënt D65 (%) Lichtreflectie voor lichtcoëfficiënt D65* (%) Lichtreflectie voor lichtcoëfficiënt D65** (%) Stralingstransmissie voor globale straling (%) Stralingsreflectie voor globale straling* (%) Stralingsreflectie voor globale straling** (%) Sec. warmteafgifte naar binnen voor globale straling (%) Totale energiedoorlaat voor globale straling (%) Reductiefactor Uv-transmissie (%) Algemene kleurweergave-index (DIN 6169) (%) Shading-coëfficiënt (= g/0,8)

Ug

τV

pV pV le pe pe qi g Fc luv Ra sc

Mogelijke afmetingen in mm (tussenruimte 20 mm)

Max. breedte: Max. hoogte:

100 |

320-399 1500

400-599 600-1099 2200 2400

RS = Reed-schakelaar BP = Borgpen In het bovenste bereik van ca. 80 mm is het mechanisme door folie of emaillering zowel aan de kamerzijde als aan de buitenzijde afgedekt.

OD (optische dichtheid) = 1,1 / 2 / 4

karakteristieke fysische grootheden (begrippen coform EN 410) Glasopbouw

n

Aluminiumbuis

Magneet

Afwijkingen van de aanbevolen min./max. breedte-/hoogteverhoudingen na overleg mogelijk. Absolute max. afmeting = 1.320 x 2.400 mm na overleg mogelijk. Absolute min. breedte = 230 mm, eventueel minder na overleg mogelijk. Aanbevolen minimumbreedte met zonnecel = 560 mm; met 1/2 zonnecel 300 mm mogelijk, beperkt laadvermogen van het accupak.

1100-1199 2200

1200-1320 1800

Warmtewerend isolatieglas met SHADE foliesysteem OD 1.1 OD 2 OD 4 4-20-4

0,9 6,0 79,0 62,0 4,0 66,0 54,0 6,0 10,0 0,16 3,0 82,0 0,11

0,9 0,7 79,0 72,0 0,6 74,0 61,0 7,0 7,0 0,11 0,8 64,0 0,08

0,9 0,0 88,0 81,0 0,1 74,0 67,0 3,0 3,0 0,05 0,0 0,03

zonder 4-16-4 Premium

1,1 79,7 12,1 12,3 53,4 27,0 27,8 8,2 61,7 32,0 97,0 0,67

3-voudig warmtewerend isolatieglas met SHADE foliesysteem zonder OD 1.1 OD 2 OD 4 4-20-4-12-4*** 4-16-4-16-4 Premium

0,6 6,0 79,0 62,0 4,0 66,0 54,0 6,0 10,0 0,20 3,0 82,0 0,11

0,6 0,7 79,0 72,0 0,6 74,0 61,0 7,0 7,0 0,14 0,8 64,0 0,08

0,6 0,0 88,0 81,0 0,1 74,0 67,0 3,0 3,0 0,06 0,0 0,03

0,6 70,1 15,0 15,3 41,8 32,4 32,4 7,5 49,4 20,0 95,7 0,53

* Straling van buiten ** Straling van binnen *** Waarden analoog omdat geen keuringsrapport voorhanden is Alle rekenwaarden zijn alleen bedoeld als richtwaarden en vormen geen garantie voor het eindproduct. De vermelde glasopbouw vormt geen garantie voor de beschikbaarheid van het product.

| 101

6

Zonwerende Beglazing

Zonwerende Beglazing

6.5 Speciale toepassingen in enkelglas uitvoeringen Naast het gebruik van zonwerend glas als isolatieglas in klimaatkoepels worden hardcoatings op gelaagd glas, maar ook bepaalde softcoatings verbonden tot gelaagde folie voor bijv. pergola’s, ook als enkele glasplaat toegepast. In het bereik van de borstwering en de balustrade worden de oorspronkelijk transparante glasplaten door emailleren of soms ook door lakken ondoorzichtig gemaakt. Door dit proces kan een kleuraanpassing aan de omliggende elementen in de reflectiekleur worden bereikt. Gevelplaten kunnen als Warme gevel (systeemdoorsnede)

Toepassingsvoorbeeld

voorzetplaten neutraal of in kleur geaccentueerd worden toegepast. Ze worden als externe weerbescherming vóór de normaal gesproken met isolatiemateriaal uitgevoerde borstwering- resp. balustradebereiken gemonteerd en harmoniëren op deze wijze met de aangrenzende, transparante glasoppervlakken. De uitvoering kan daarbij al naargelang de vereisten bestaan uit floatglas, in uitzonderingsgevallen ook uit figuurglas, enkelvoudig glas of gelaagd veiligheidsglas. Koude gevel (systeemdoorsnede)

Isolatieglas

Isolatieglas

6

Balustrade plaat

Balustrade plaat

Ventilatie

102 |

| 103

Veiligheidsglas

Veiligheidsglas

7 7.1 Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen . . . . . . . 107 7.2.1 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 7.2.2 Liftbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 7.2.3 Beloop- en begaanbare beglazingen . . . . . . . . . . . . 108 7.2.4 Classificatie van veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . 110

7

104 |

| 105

Veiligheidsglas

7.

Veiligheidsglas

Veiligheidsglas

Beglaasde oppervlakken vormen in de omhulling van gebouwen vaak het zwakste punt als het gaat om agressie van buitenaf. Hoogwaardig iso-

7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen latieglas met actieve en/of passieve veiligheid bieden zowel het object als de daarin aanwezige personen bescherming tegen inbraak, kogels en explosies.

Toepassingen van veiligheidsrelevante transparantie vindt men natuurlijk ook buiten het assortiment veiligheidsisolatieglas. De uitvoering is daarbij, al naargelang de vereisten, mogelijk in gelaagd, gehard of

Heat Strenghtened glas of een onderlinge combinatie hiervan. Naast de klassieke panelen in balustrades en de valbeschermingen (zie Þ hoofdstuk 9.7) worden de volgende bereiken steeds belangrijker:

7.1 Beginselen Passieve veiligheid betekent enerzijds dat bij een breuk van de glasplaat een voldoende bescherming tegen splinters en dus letsel gegarandeerd is. Dit geldt bijvoorbeeld voor beglazingen in scholen en kleuterscholen, maar ook in deuren.

gingen. Tijdens de werkzaamheden op de glasoppervlakken moet het gedeelte onder deze glasoppervlakken afgesloten resp. afgebakend worden. Voor de keuringsprincipes verwijzen wij naar GS-BAU-18, uitgave februari 2001.

Anderzijds betekent het echter ook dat de doorval door het glas in geval van een botsing met personen en voorwerpen voorkomen wordt, zodat de zogenaamde doorvalveiligheid gewaarborgd is (zie Þ hoofdstuk 9.7).

Actieve veiligheid daarentegen wil zeggen dat de beglazing bestand is tegen bepaalde aanvallen met als doel, het glas te doordringen. De vereisten die aan actieve veiligheid worden gesteld, zijn duidelijk geregeld door normen of door vereisten van de Duitse bond van schadeverzekeraars (VdS) en worden onderverdeeld in klassen. De classificatie reikt van slagwerend via doorbraak- en kogelwerend tot explosiewerend (zie Þhoofdstuk 7.2.4).

Een derde mogelijkheid voor passieve veiligheid is de toepassing van isolatieglas in dakbeglazingsbereik waar het neerstorten van glasdelen in geval van breuk moet worden vermeden. Alle beglazingen met neigingshoeken > 10° gelden als dakbeglazingen (zie Þ hoofdstuk 9.6). Dakbeglazingen die om onderhouds- en reinigingsdoeleinden kortstondig moeten worden betreden, moeten worden uitgevoerd overeenkomstig de vereisten van de bedrijfsvereni-

106 |

Deze gekeurde veiligheid is terug te vinden in het UNIGLAS® | SAFE veiligheidsglas. Door de verwerking tot isolatieglas zijn naast de gedefinieerde veiligheid ook de functies van de warmte- en geluidsisolatie en/of zonwering.

7.2.1 Balworpvastheid Veiligheidsglas zoals gelaagd glas en gehard glas vertonen balworpvastheden die worden gecontroleerd conform DIN 18032-3. Conform DIN 18032-3 wordt glas met de volgende testvoorwerpen beschoten: n

handbal 425 tot 475 g, diameter 185 tot 191 mm

n

hockeybal 156 tot 163 g, diameter 70

tot 75 mm Het proefglas wordt 54 keer met de handbal en 12 keer met de hockeybal beschoten zonder dat de glasplaat mag breken. Het is aan de testende persoon om te beslissen waar de treffers worden geplaatst. Zwakke plekken worden gericht blootgesteld aan verdere belastingen.

7.2.2 Liftbeglazing Transparante liften zijn momenteel trend. Voor de realisatie zijn echter verschillende verordeningen, voorschriften en richtlijnen doorslaggevend. Principieel moeten zowel de Duitse liftenverordening (AufzV) 6/98 in combinatie met de Duitse staatscourant I pag. 1410, voor de laatste keer gewijzigd door art. 332 van de wet van 29.10.2001 (Duitse staatscourant I pag. 2785) als de Europese liftenrichtlijn 95/16 EG 7/99 in acht worden genomen. Daarnaast zijn EN 81-1 02/99 en EN 81-2 02/99 ‘Veiligheidsvoorschriften voor de vervaardiging en de montage van liften’ van toepassing. In Duitsland moeten vooral op het gebied van balustrades de bouwverordeningen (LBO) van

de dienovereenkomstige deelstaat in acht worden genomen. Liftkooi en liftschacht zijn onderhevig aan verschillende vereisten: bij een schacht van glas wordt volgens EN 81 een stabiliteitseis voor een aanvallende kracht van 300 N op een 5 cm2 groot oppervlak verlangd. Bij schachten in de openlucht moet bovendien rekening worden gehouden met de bijkomende windbelasting waardoor de aanvalskracht dienovereenkomstig stijgt. De vaststaande, aan alle zijden gelagerde wanden van de lift vereisen al naargelang de grootte van de liftkooi gediffe| 107

7

Veiligheidsglas

rentieerde dikten van gelaagd veiligheidsglas dat kan zijn uitgevoerd in normaal float-/figuurglas of in thermisch voorgespannen gehard glas in gelaagde uitvoering. Als de glasoppervlakken vanaf de bodem gezien onder de balustradehoogte van 1,1 m beginnen, is een railing vereist die niet aan het glas mag worden bevestigd.

Veiligheidsglas

De bepalingen bij de liftdeuren zijn afhankelijk van de inklemming - twee-, drie- of vierzijdige inklemming - en bepalen op grond van de minimale glasdikte de maximale breedte en hoogte van de gelaagd glasdeuren. Uiteraard moeten alle glasplaten worden voorzien van een duurzame kenmerking.

7.2.3 Beloop- en begaanbare beglazingen Met begaanbare beglazingen worden glasconstructies bedoeld die voor reinigings- en onderhoudsdoeleinden kortstondig moeten worden betreden. Voor deze beglazingen gelden de testcriteria GS-BAU-18 (februari 2001) van de Duitse hoofdbond van wettelijke bedrijfsverenigingen (HVBG). Bij beglazingen voor duurzaam, planmatig gebruik door personen ziet dit er anders uit. Een uitzonderingsgeval is ondertussen geregeld door de TRLV 2006 van het Duitse bouwtoezicht. Dientengevolge mag alleen gelaagd glas van minimaal drie lagen worden toegepast. De bovenste laag moet uit minimaal 10 mm dik en met een antislip mattering behandeld gehard of Heat Strengthened glasplaat bestaan en mag bij de stabiliteitsberekening niet als dragend worden gedeclareerd. De beide onderste glasplaten moeten minimaal 12 mm dik en van floatglas of Heat Strengthened glas zijn; de maximale lengte bedraagt 1.500 mm, de maximale breedte 400 mm. De optredende

108 |

spanningen mogen de in tabel 2 van de TRLV gedefinieerde waarden niet overschrijden (zie Þ hoofdstuk 9.6). Dergelijke beglazingen voor trappen en/of podiums mogen niet bereden en niet aan hoge continubelastingen resp. op grond van de gebruiksvoorwaarden aan een verhoogd risico voor stoten worden blootgesteld.

Beglazingsadvies en glasopbouw Verzegeling Voorlegband Afstandsblok Steunmateriaal Rondlopende omlijsting

≥ 20 mm

Glasopbouw van boven naar beneden: veiligheidsglas, beschermt de dragende glasconstructie tegen schade. Minimale dikte 6 mm, ESG of TVG met / zonder opdruk. Dragende glasconstructie van twee of drie glasplaten die door middel van PVB-folies met elkaar verbonden zijn. Hardheid van het elastomere steunmateriaal: 70 tot 80 Shore A

Hiervan afwijkend kunnen beloopbare beglazingen in andere afmetingen en voor andere plaatsingsvoorwaarden te allen tijde worden gerealiseerd. Daar het hierbij echter geen geregeld bouwproduct betreft, moet in de regel per geval toestemming worden aangevraagd bij de dienovere-

enkomstig hoogste bouwinspectie van de betreffende gemeente (zie Þ hoofdstuk 9). Voorwaarde voor de toestemming in het individuele geval is de aantoonbaarheid van een gekeurde statiek en een stellingname door een deskundige over het resterende draagvermogen.

Toepassingsvoorbeeld

De draagconstructie dient zodanig sterk te worden uitgevoerd dat vervormingen langs de randen van het glas voorkomen worden bij belasting van de vloer. De oplegging dient 4zijdig te zijn waarbij de sponning minimaal 1,5 keer de glasdikte is en bij glasplaten dikker dan 30mm minimaal gelijk aan de glasdikte. De foliedikte is minimaal 1,52 mm. Boringen of uitsparingen aan de rand zijn niet toegestaan. De randen moeten bovendien beschermd zijn. De maximale doorbuiging mag in intacte toestand 1/200 van de steunwijdte niet overschrijden.

7

| 109

Veiligheidsglas

Veiligheidsglas

7.2.4 Classificatie van de veiligheidsglazen Inbraakvertragende beglazingen worden getest met een staalkogel van 4,05 tot 4,17 kg en een diameter van 98 tot 102 mm. Al naargelang de classificatie zijn er 4 verschillende valhoogtes die de vijf weerstandsklassen bepalen. Weerstandsklasse Valhoogte [mm] conform EN 356 (treffers) P1 P2 P3 P4 P5

A A A A A

1.500 3.000 6.000 9.000 9.000

Inbraakwerend conform VdS EH 01 EH 02

(3) (3) (3) (3) (9)

Valhoogte [mm] (treffers) 9.500 (3) 12.500 (3)

In geval van een strengere beveiligingssbehoefte en in het geldigheidsbereik van verzekeringen worden inbraakwerende beglazingen in de weerstandsklassen P6 B, P7 B en P8 B n

resp. VdS EH1, EH2 en EH3 toegepast. De geschiktheidsproef wordt uitgevoerd met behulp van een machinaal aangedreven en 2 kg zware bijl (Hakbijltest). Beslissend voor de classificatie is het aantal slagen dat nodig is om een 400 x 400 mm grote doorbraakopening in het testruit te slaan. Weerstandsklasse conform DIN / VdS P6 B / VdS EH1 P7 B / VdS EH2 P8 B / VdS EH3

.22 LR 9 mm x 19

30 51 71

Kogelwerende beglazingen worden al naargelang de classificatie met verschillende wapens en kalibers telkens 3 x vanaf een vastgelegde afstand beschoten. Bovendien wordt gedifferentieerd volgens ‘splintervrij’ (NS) en ‘splinterend’ (S).

Cilindervormige-ogief kogel Cilindervormige-ogief kogel met metalen mantel en zachte kern .357 Magn. FJ(1)/CB/SC Conische kogel met metalen mantel en zachte kern .44 Rem. Magn. FJ(2)/FN/SC Afgeplatte, cilindervormige-conische kogel met metalen mantel en zachte kern 5,56 x 45 FJ(2)/PB/SCP 1 Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel en zachte kern en penetratiemassa van staal 7,62 x 51 FJ(1)/PB/SC Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel en zachte kern 7,62 x 51 FJ(2)/PB/HC1 Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel en harde stalen kern Jachtgeweer 12/70* Brenneke Jachtgeweer 12/70 Brenneke

110 |

testruiten met een oppervlak van ongeveer 1 m2. Op grond van de glasopbouw is bovendien een verhoogde slag- en doorbraakwering voorhanden.

Classificatie explosiewerend conform EN 13541

Kencijfer van de klasse

ER ER ER ER

1 2 3 4

Eigenschappen van de vlakke schokgolf Minimumwaarden van de pos. max.-druk van positieve specifieke duur van de positieve de gereflecteerde impuls (i+) drukfase (t+) schokgolf (Pr) [kPa] [kPa x ms] [ms] 50 100 150 200

≤ ≤ ≤ ≤

Pr Pr Pr Pr

< < < <

100 150 200 250

370 900 1500 2200

≤ ≤ ≤ ≤

i+ i+ i+ i+

< < < <

900 1500 2200 3200

≥ ≥ ≥ ≥

20 20 20 20

Doorbraakpoging met bijl

De kogelwerende beglazingen beschikken bovendien over een verhoogde inbraakbeveiliging.

Projectiel Soort

L/RN FJ(1)/RN/SC

n

Slagen (minimaal)

Classificatie kogelwerend EN 1063

Kaliber

EN 13541 bepaalt de vereisten en de proefmethoden voor explosiewerende veiligheidsbeglazingen in gebouwen. De classificatie geldt alleen voor

* De proef geschiedt door middel van een eenmalig schot Afmetingen [g]

Inslag-weerstandsklasse Splinterend Splintervrij

Schotafstand

Snelheid

[m]

[m/s]

7

2,6 ± 0,10

BR1-S

BR1-NS

10

360 ± 10

8,0 ± 0,10 10,25 ± 0,10

BR2-S BR3-S

BR2-NS BR3-NS

5 5

400 ± 10 430 ± 10

15,55 ± 0,10

BR4-S

BR4-NS

5

440 ± 10

4,0 ± 0,10

BR5-S

BR5-NS

10

950 ± 10

9,45 ± 0,10

BR6-S

BR6-NS

10

830 ± 10

9,75 ± 0,10 31,0 ± 0,50 31,0 ± 0,50

BR7-S SG1-S * SG2-S

BR7-NS SG1-NS * SG2-NS

10 10 10

820 ± 10 420 ± 20 420 ± 20

| 111

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8 8.4 UNIGLAS® I STYLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

8.1 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

8.4.1 GM TOPROLL 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

8.1.1 UNIGLAS | SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

8.4.2 GM TOPROLL 100 SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

®

8.2 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor luifels van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 8.2.1 UNIGLAS | OVERHEAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 ®

8.3 UNIGLAS®-punthoudersystemen. . . . . . . . . . . . . 118 8.3.1 GM PICO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 8.3.2 GM PICO KING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 8.3.3 GM PICO LORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 8.3.4 GM PUNTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 8.3.5 GM POINT P 60/22 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 8.3.6 GM POINT P 80/29 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 8.3.7 Andere punthoudersystemen in een oogopslag . . . . 127

112 |

8.4.3 GM TOPROLL SMART . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 8.4.4 GM TOPROLL 10/14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 8.4.5 GM RAAMWERKPROFIEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 8.4.6 GM LIGHTROLL 6/8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 8.4.7 GM LIGHTROLL 10/12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 8.4.8 BESLAGEN voor klapdeuren en glassystemen . . . . 136 8.4.9 GM RAILING® . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 8.4.10 GM RAILING® SOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 8.4.11 GM RAILING® Overzicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 8.5 only|glass® LightCube – Zitmeubel en kunstobject . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

| 113

8

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8 UNIGLAS®-systemen 8.1 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor isolatieglas

8.2 UNIGLAS®-punthoudersystemen voor luifels van glas

8.1.1 UNIGLAS® | SHIELD

Het beslagsysteem UNIGLAS® | OVERHEAD met algemene goedkeuring door de bouwinspectie voor Duitsland (UNIGLAS® | OVERHEAD abZ-nr.Z70.3-103) scoort op alle fronten met de volgende voordelen:

UNIGLAS® | SHIELD zorgt voor beweging in de wereld van de technisch en optisch veeleisende punthoudersystemen: UNIGLAS® | SHIELD is dynamisch en maakt vervorming van het isolatieglas als gevolg van luchtdrukverschillen mogelijk. Door de thermische scheiding van de houder reduceert UNIGLAS® | SHIELD de warmteverliezen van binnen naar buiten. De 2-voudige afdichting in de randverbinding en in het bereik van de punthouder is een belangrijk kwaliteitskenmerk van UNIGLAS® | SHIELD. De roestvrij stalen houder overtuigt door zijn duidelijke vorm. Het vlak afsluitende, zichtbare element is verkrijgbaar in alle eloxaalkleuren.

UNIGLAS | SHIELD houder ®

n

Technische gegevens

Aanzicht Type Steunvlak Benaming Eloxaalkleur

Kunststof Schroeven

vlak afsluitend dynamisch Ø 60 mm UNIGLAS® | SHIELD 45/60 zwart / naturel roestvrij staal 1.4301, alum. polyamide 6 naturel roestvrij staal (1.4301)

8.2.1 UNIGLAS® | OVERHEAD

n

uniek systeem met 3 houderdiameters

n

kleinste houderdiameter met 45 mm

n

goedgekeurd voor sneeuwlast tot 1,5 kN/m2

n

grote afmetingen mogelijk, bijv. tot 1.800 x 4.080 mm

n

UNIGLAS® | OVERHEAD

Type I Type II Type III

Ø 45 mm Ø 60 mm Ø 80 mm

Montageaanzicht

Systeemdoorsnede

Veelzijdige glaskeuze Bij UNIGLAS® | SHIELD zijn naast hardcoatings ook low-Egelaagde beglazingen mogelijk. n

UNIGLAS® | SHIELD

114 |

À Á Â Ã

Afstand hart gat wandbevestiging tot hart gat wandbevestiging Neiging luifel in graden β α = min. 35° Afstand wand tot hart gat

8

| 115

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

Luifelsysteem met 2 trekstangen type I, type II en type III Informatie over de algemene goedkeuring bouwinspectie

(abZ) nr. Z-70.3.103 (geldig voor Duitsland)

Boorsjabloon

Type I I II II II II III III III III

a 780 780 950 950 1120 1120 1280 1280 1450 1450

x

LD

b

160 160 190 190 220 220 260 260 290 290

1000 1000 1200 1200 1400 1400 1600 1600 1800 1800

1200 900 1200 900 1300 900 1550 1100 1500 1100

y

LB

Glasopbouw

Sneeuwlast

240 180 240 180 260 180 310 220 300 220

1680 1260 1680 1260 1820 1260 2170 1540 2100 1540

VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x12 mm TVG VSG 2x12 mm TVG

0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2

Luifelsysteem met 4 trekstangen type I, type II en type III

x = 20 % van a

Informatie over de algemene goedkeuring bouwinspectie

À Luifeldiepte (LD)

y = 20 % van b

(abZ) nr. Z-70.3.103 (geldig voor Duitsland).

Boorsjabloon

Á Luifelbreedte (LB)

Montageaanzicht / boorgaten

Type II (Ø 60 mm):

x = 20 % van a

Type I (Ø 45 mm):

À Luifeldiepte (LD)

y = 20 % van b

Á Luifelbreedte (LB)

Montageaanzicht / boorgaten Type III (Ø 80 mm): Type I (Ø 45 mm):

Á Neiging β max. 10°

 α = min. 35°

Belangrijke opmerking: de waarden zijn alleen geldig met inachtneming van de complete

Alle maataanduidingen in mm.

Type II (Ø 60 mm):

8

algemene goedkeuring bouwinspectie. Technische wijzigingen voorbehouden! Type III (Ø 80 mm):

Á Neiging β max. 10°

116 |

 α = min. 35°

Alle maataanduidingen in mm.

| 117

UNIGLAS®-systemen

Belangrijke opmerking: de waarden zijn alleen geldig met inachtneming van de complete Type I I II II II II III III III III

a 950 950 1120 1120 1280 1280 1280 1280 1450 1450

x

LD

b

190 190 220 220 260 260 260 260 290 290

1200 1200 1400 1400 1600 1600 1600 1600 1800 1800

750 500 850 550 850 550 1300 900 1200 800

UNIGLAS®-systemen

algemene goedkeuring bouwinspectie. Technische wijzigingen voorbehouden!

y

LB

Glasopbouw

150 100 170 110 170 110 260 180 240 160

2550 1700 2890 1870 2890 1870 4420 3060 4080 2720

VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x8 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x10 mm TVG VSG 2x12 mm TVG VSG 2x12 mm TVG

Technische opbouw

Sneeuwlast 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2 0,75 kN/m2 1,50 kN/m2

8.3 UNIGLAS®-punthoudersystemen

Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 20 mm y min. 20 mm

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte +10 mm y min. 5 x glasdikte +10 mm

8.3.1 GM PICO GM PICO werd speciaal ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Voor de montage van alle plaatmaterialen (6 - 8 mm resp. 10 - 12 mm dikte) kunnen willekeurige verzonken schroeven met een diameter van 6 mm worden gebruikt. De zachte steunschijf houdt het te bevestigen element op afstand van de onderconstructie.

Toepassingsvoorbeelden: n

spiegelwanden

n

wandplaatbekledingen

n

keukenachterwanden

n

beglazingen in het sanitairbereik

n

beglazingen in de meubelbouw

Eenvoudige montage

GM PICO voor verGM PICO indrukken. zonken boringen 45° Ø 12 mm.

118 |

Gebruikelijke 6 mm verzonken schroeven indraaien.

Vlak aflsuitende afdekschijf vastdrukken - klaar!

Glasdikte

Systeemelement

Uitvoering

6 - 8 mm

GM PICO punthouder

kunststof, zwart kunststof, transparant kunststof, zwart kunststof, transparant messing, vernikkeld messing, verguld

10 - 12 mm GM PICO punthouder afdekschijf

Schroeven: verzonken schroef Ø 6 mm met kop Ø 12 mm door de opdrachtgever te verzorgen. 8.3.2 GM PICO KING GM PICO KING werd speciaal ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Voor de montage van alle plaatmaterialen (8 - 12 mm dikte) kunnen willekeurige platverzonken schroeven met een diameter van 6 mm worden gebruikt. Door eenvoudig aan het kunststofelement te draaien kan de hoogte worden versteld. De snelle instelling en montage van plaatelementen is een ander groot voordeel van dit houdertype. De in de houderkop geïntegreerde excenter maakt een extra bijstelling van ± 1,5 mm mogelijk.

Toepassingsvoorbeelden: n

spiegelwanden

n

wandplaatbekledingen

n

keukenachterwanden

n

beglazingen in het sanitairbereik

n

beglazingen in de meubelbouw

| 119

8

UNIGLAS®-systemen

Aanbevolen glassoorten: n

n

bij voorkeur enkel veiligheidsglas gehard gehard geëmailleerdglas

UNIGLAS®-systemen

maar ook n

spiegelglas

n

floatglas

n

draadglas

8.3.3 GM PICO LORD GM PICO LORD werd speciaal ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Voor de montage van alle plaatmaterialen (8 - 12 mm dikte) kunnen schroeven of draadpennen met een diameter van 6 mm worden gebruikt. Dankzij de flexibiliteit van de houder kunnen de hellingshoek of afstelfouten in de onderconstructie worden gecompenseerd. De houder wordt aan het glas gemonteerd en vanaf de buitenzijde direct op de ondergrond vastgeschroefd. Door deze directe montage kunnen de montagetijden aanzienlijk worden verkort. Oneffenheden (bijv. verdiepingen, schuinte, enz.) kunnen door het verschillend diep indraaien van de schroeven met slechts een houdertype worden geëgaliseerd.

is mogelijk. Technische opbouw

Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 25 mm y min. 25 mm

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte + 10 mm y min. 5 x glasdikte + 10 mm

Toepassingsmogelijkheden: n

spiegelwanden

n

wandplaatbekledingen

n

keukenachterwanden

n

beglazingen in het sanitairbereik

n

beglazingen in de meubelbouw

Aanbevolen glassoorten: n

bij voorkeur enkel veiligheidsglas gehard

n

gehard geëmailleerdglas

maar ook n

spiegelglas

n

floatglas

n

draadglas

is mogelijk.

Technische opbouw

Hoogteverstelling in een handomdraai

Instelling 1

Instelling 2

Instelling 3

Instelling 4

Hoogteverstelling

8

Glasdikte

Systeemelement

Uitvoering

8 – 12 mm

GM PICO KING

kunststof, zwart kunststof, lichtgrijs messing, vernikkeld messing, verguld

afdekschijf

Schroeven: verzonken schroef Ø 6 mm met kop Ø 12 mm door de opdrachtgever te verzorgen. 120 |

Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 25 mm y min. 25 mm

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte + 10 mm y min. 5 x glasdikte + 10 mm

| 121

UNIGLAS®-systemen

Draadpen of stokschroef

UNIGLAS®-systemen

Flexibiliteit van de houder

Glasdikte

Systeemelement

Uitvoering

8 - 12 mm

GM PICO LORD

kunststof, zwart kunststof, lichtgrijs messing, vernikkeld messing, verguld

afdekschijf

Afstand draadpen: Y1 Afstand schroef: Y1

34 / 44 / 54 / 64 mm 22 / 40 / 60 mm

Technische opbouw

Schroeven, moeren en onderdelen kunnen telkens ook al naargelang de ondergrond worden bepaald. Verzonken schroeven Ø 4 mm, kop Ø 8 mm niet bij de levering inbegrepen. Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 20 mm y min. 20 mm

8.3.4 GM PUNTO

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte + 3 mm y min. 4 x glasdikte + 3 mm

GM PUNTO 13 GM PUNTO werd ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Deze houders zijn geschikt voor glasdikten van 3 - 6 mm. Voor de montage van alle soorten plaatmateriaal kunnen verzonken schroeven worden gebruikt. De kunststof plug beschermt de glasboring en houdt het te bevestigen element op afstand van de onderconstructie.

Toepassingsmogelijkheden: beglazingen in n

het sanitairbereik

n

de meubelbouw

n

winkel-, beurs- en displaybouw

en natuurlijk voor de n

bevestiging van bewegwijzering en naambordjes.

Eenvoudige montage

GM PUNTO Ø 13 mm voor boring Ø 6 mm.

122 |

De kuststof plug ter bescherming van de glasboring eenvoudig voormonteren met het montagegereedschap.

Glas met klemschijf en gebruikelijke 4 mm verzonken schroef bevestigen.

Afdekschijf opdrukken en PUNTO is klaar!

Glasdikte

Materiaal

Bestanddelen

3 - 6 mm

roestvrij staal, gepolijst afdekschijf spuitgietzink klemschijf silicone zacht lager montagegereedschap

GM PUNTO 25 GM PUNTO werd ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Deze houders zijn geschikt voor glasdikten van 4 - 10 mm. Voor de montage van alle soorten plaatmateriaal kunnen verzonken schroeven worden gebruikt. De kuststof plug beschermt de glasboring en houdt het te bevestigen element op afstand van de onderconstructie.

Toepassingsmogelijkheden: beglazingen in n

het sanitairbereik

n

de meubelbouw

n

winkel-, beurs- en displaybouw

en natuurlijk voor de n

bevestiging van bewegwijzering en naambordjes.

Toepassingsvoorbeeld

| 123

8

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

Technische opbouw

Technische opbouw

Schroeven, moeren en onderdelen kunnen telkens ook al naargelang de ondergrond worden bepaald. Verzonken schroeven Ø 6 mm, kop Ø 12 mm niet bij de levering inbegrepen. Het afstandstuk kan zowel met verzonken als met inbusschroeven worden bevestigd.

Schroeven, moeren en onderdelen kunnen telkens ook al naargelang de ondergrond worden bepaald. Verzonken schroeven Ø 4 mm, kop Ø 8 mm niet bij de levering inbegrepen. Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 20 mm y min. 20 mm

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte + 7 mm y min. 4 x glasdikte + 7 mm

Glasdikte

Materiaal

4 mm 6 mm 8 -10 mm

roestvrij staal, gepolijst afdekschijf

4 mm 6 mm 8 - 10 mm

Bestanddelen

spuitgietzink klemschijf silicone zacht lager roestvrij staal, gepolijst afdekschijf spuitgietzink silicone spuitgietzink

klemschijf zacht lager steunschijf

GM PUNTO 36 GM PUNTO werd ontwikkeld voor de eenvoudige en rationele bevestiging binnenshuis. Deze houders zijn geschikt voor glasdikten van 8 - 13,5 mm. Voor de montage van alle soorten plaatmateriaal kunnen verzonken schroeven worden gebruikt. De kunststof plug beschermt de glasboring en houdt het te bevestigen element op afstand van de onderconstructie.

124 |

Toepassingsmogelijkheden: beglazingen in

Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: x min. 20 mm y min. 20 mm Glasdikte

Materiaal

8 mm roestvrij staal, gepolijst 10 - 13,5 mm spuitgietzink silicone 8 mm roestvrij staal, gepolijst 10 - 13,5 mm spuitgietzink silicone spuitgietzink 8 mm roestvrij staal, gepolijst 10 - 13,5 mm spuitgietzink silicone spuitgietzink

n

het sanitairbereik

8.3.5 GM POINT P 60/22 SP

n

de meubelbouw

n

winkel-, beurs- en displaybouw

Het beslag is gebaseerd op een puntvormige, via boringen aangebrachte glasbevestiging. Alle metalen beslagdelen zijn overeenkomstig het systeem GM POINT vervaardigd van roestvrij staal. Alle beslagdelen die met het glasoppervlak in contact komen, zijn uitgevoerd in weerbestendige kunststof- resp. rubberkwaliteit. Alle schroefverbindingen moeten op geschikte wijze geborgd worden (bijv. Loctite).

en natuurlijk voor de n

bevestiging van bewegwijzering en naambordjes.

Enkel veiligheidsglas: x min. 2 x glasdikte + 9 mm y min. 4 x glasdikte + 9 mm Bestanddelen afdekschijf klemschijf zacht lager afdekschijf klemschijf zacht lager steunschijf afdekschijf klemschijf zacht lager afstandstuk

De uitvoering van de beslagen en de vermelde glasdikten dienen slechts te worden gezien als aanbeveling. Een statisch bewijs kan uitsluitend worden geleverd door een geautoriseerde staticus. Daarbij wordt de statiek van het complete punthoudersysteem in combinatie met glas en onderconstructie gecontroleerd en aangetoond.

| 125

8

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

Systeemdoorsnede

Toepassing gevel

Systeemdoorsnede

Toepassing gevel

Glasboring

Glasboring

Onderconstructie (door de constructeur), dikte conform statische vereisten. Aanzicht Type Steunvlak Benaming Glasdikte (X) Draadpenlengte (Y3) Materiaal

Onderconstructie (door de constructeur), dikte conform statische vereisten.

uitstekend star Ø 60 mm P 60/22 SP I 8 - 13,5 mm 30 - 90 mm draaiende delen kunststof schroeven

TRAV- + TRPV-conform

P 60/22 SP II 14 - 17,5 mm

P 60/22 SP III 18 - 22 mm

roestvrij staal 1.4301 polyamide 6 zwart roestvrij staal A2 (1.4301)

8.3.6 GM POINT P 80/29 SP Het beslag is gebaseerd op een puntvormige, via boringen aangebrachte glasbevestiging. Alle metalen beslagdelen zijn overeenkomstig het systeem GM POINT vervaardigd van roestvrij staal. Alle beslagdelen die met het glasoppervlak in contact komen, zijn uitgevoerd in weerbestendige kunststof- resp. rubberkwaliteit. Alle schroefverbindingen moeten op geschikte wijze geborgd worden (bijv. Loctite).

126 |

Aanzicht Type Steunvlak Benaming Glasdikte (X) Draadpenlengte (Y3) Materiaal

uitstekend star Ø 80 mm P 80/29 SP II 10 - 14 mm 40 - 60 mm draaiende delen kunststof schroeven:

TRAV- + TRPV-conform

P 80/29 SP III 15 - 19,5 mm

P 80/29 SP IV 20 - 22 mm

roestvrij staal 1.4301 polyamide 6 zwart roestvrij staal A2 (1.4301)

8.3.7 Andere punthoudersystemen in een oogopslag De uitvoering van het beslag en de vermelde glasdikten dienen slechts te worden gezien als aanbeveling. Een statisch bewijs kan uitsluitend worden geleverd door een geautoriseerde staticus. Daarbij wordt de statiek van het complete punthoudersysteem in combinatie met glas en onderconstructie gecontroleerd en aangetoond.

Type

star

flexibel

Ø [mm]

GM POINT

P P P P P P P P P P P P

25 36 36 HUK 36 RR 45 45/5 SP 45/30 ST 50 60/7 SP 60/22 SP 80/9 SP 80/29 SP

• • • • • • • • • • • •

25 36 36 36 45 45 45 50 60 60 80 80

| 127

8

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

Type

star

flexibel

Ø [mm]

GM POINTBALL

PB PB PB PB PB PB PB

45/30 HM 45/30 S 45/40 S 60/33 HM 60/33 S 80/44 HM 80/44 S

• • • • • • •

45 45 45 60 60 80 80

Het systeem GM TOPROLL 100 kan bijv. worden toegepast in kantoorscheidingswanden,

tussen eetkamer en keuken, in de badkamer of in kastwanden.

Type D

Type A

Type B

Type C

GM SHIELD

S S S S S S S

27/36 27/36 A 27/36 A 90° 27/45 ST 27/50 45/60 60/80

• • • • • • •

36 36 36 45 50 60 80

GM SHIELDBALL

SB 27/45 SB 45/60 SB 60/80

• • •

45 60 80

®

8.4 UNIGLAS | STYLE 8.4.1 GM TOPROLL 100 Systeem Hangend schuifdeursysteem voor glazen schuifelementen. De glasplaten worden in de bovenste loopschoen door middel van verlijming en bovendien door middel van een mechanische borging op de plaats gehouden. Dankzij de talrijke combinatiemogelijkheden van het systeem (bijv. plafondbevestiging, wandbevestiging of het toevoegen van vaste elementen) kan een breed toepassingsspectrum worden gerealiseerd. Het systeem heeft een effectieve inbouwhoogte van slechts 105 mm. De mogelijkheid voor een n

128 |

vlak met het plafond afsluitende montage van de looprail vermindert de hoogte van het zichtbare beslag tot 55 mm. Handgrepen Roestvrij stalen schelpgrepen met Ø 55 mm of de roestvrij stalen G-greep (eenvoudige bediening bij nisuitvoeringen omdat de handgreep direct op de glasrand zit) vallen op door een bijzondere optische ingetogenheid.

8

n

Geleiding De lokale geleiding in het randbereik waarborgt een barrièrevrije doorgang. n

| 129

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.4.2 GM TOPROLL 100 SHIELD

8.4.3 GM TOPROLL SMART

Systeem Hangend schuifdeursysteem voor glazen schuifelementen. Ieder schuifelement wordt aan 2 zichtbare, roestvrij stalen rail bevestigd die ook de hoogtecompensatie mogelijk maken. De aan de buitenzijde zichtbare schroefverbinding wordt desgewenst met roestvrij stalen inbusschroeven of met een speciaal uitgevoerd schroefstuk van roestvrij staal uitgevoerd. Dankzij de talrijke combinatiemogelijkheden van het systeem (bijv. plafondbevestiging, wandbevestiging of de toevoeging van vaste elementen) kan een breed toepassingsspectrum worden gerealiseerd.

n

n

Handgrepen Roestvrij stalen schelpgrepen met Ø 55 mm of de roestvrij stalen G-greep (eenvoudige bediening bij nisuitvoeringen omdat de handgreep direct op de glasrand zit) vallen op door een bijzondere optische ingetogenheid. n

Geleiding De geleiding in het randbereik waarborgt een barrièrevrije doorgang. n

Toepassingsvoorbeeld

Het systeem GM TOPROLL 100 SHIELD werd ontwikkeld voor aantrekkelijke oplossingen in het binnenbereik zoals bijv. voor winkels, cafés of banken. Systeemdoorsnede

Systeem Hangend schuifdeursysteem voor glazen schuifelementen. Karakteristiek voor dit systeem is de minimale inbouwhoogte van slechts 40 mm. De glasplaten worden in de bovenste loopschoen door middel van verlijming en bovendien door middel van een mechanische borging op de plaats gehouden. Het systeem is geschikt voor een glasgewicht van max. 150 kg. Daarmee kunnen dus ook bijzonder grote glazen schuifelementen worden uitgevoerd.

(40 mm) is GM TOPROLL SMART uiterst geschikt voor de montage bij geringe doorgangshoogten of voor de vlak met het plafond afsluitende montage van schuifdeurbeglazingen. Systeemdoorsnede

Handgrepen Roestvrij stalen schelpgrepen met Ø 55 mm of de roestvrij stalen G-greep (eenvoudige bediening bij nisuitvoeringen omdat de handgreep direct op de glasrand zit) vallen op door een bijzondere optische ingetogenheid. n

Geleiding De geleiding in het randbereik waarborgt een barrièrevrije doorgang. n

Op grond van de geringe inbouwhoogte van het systeem Toepassingsvoorbeeld

8

130 |

| 131

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.4.4 GM TOPROLL 10/14 Systeem Frameloze schuifdeursystemen met hangende schuifelementen van glas. De schuifbeglazing loopt op 2, 3 of 4 banen en kan naar rechts of links worden verschoven. Hierdoor zijn maximale openingen van 50 tot 75 % mogelijk. De bouwhoogte bedraagt slechts 108 mm. n

Handgrepen Roestvrij stalen schelpgrepen met Ø 55 mm of de roestvrij stalen G-greep (eenvoudige bediening bij nisuitvoeringen omdat de handgreep direct op de glasrand zit) vallen op door een bijzondere optische ingetogenheid. n

8.4.5 GM RAAMWERKPROFIEL Systeemdoorsnede

GM RAAMWERKPROFIEL is afgestemd op gebruikelijke beslagsystemen voor glasdeuren. Met slechts 23 mm zichtbare breedte is het GM RAAMWERKPROFIEL geschikt voor de montage in voorkomende dagkanten van hout, beton of staal.

gen. Voor 8 en 10 mm enkel veiligheidsglas in de afmeting à 5.200 mm of met vaste afmetingen in verstek gesneden. Detail

Van hoogwaardig aluminium, geëloxeerd, leverbaar in alle RAL-kleuren of in een kleur die vergelijkbaar is met mat roestvrij staal, rubberafdichtingen verkrijgbaar in grijs of zwart. Ideaal voor hardglazen-deuren in combinatie met GGA-beslaTechnische opbouw

Geleiding GM TOPROLL 10/14 is een uniek meerrails-schuifsysteem zonder vloergeleiding (drempelloos) met meenemerfunctie en dus ideaal als scheidingswand. n

Glasmaat = buitenmaat raamwerk - 22 mm =

mm

kleinste steendagmaat (breedte) = ZMB =

mm

Toepassingsvoorbeeld

Toepassingsvoorbeeld

8

132 |

| 133

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.4.6 GM LIGHTROLL 6/8 Systeem Frameloos schuifsysteem voor glas met onderrail en loopschoen. De schuifbeglazing loopt op 2, 3 of 4 banen en kan naar rechts of links worden verschoven. Hierdoor is een max. opening van 75 % mogelijk. n

Het systeem GM LIGHTROLL 6/8 is de klassieke variant van balkonbeglazing, van de balustrade tot het plafond (max. systeemhoohgte ca. 1.800 mm). Hiervoor worden profielen van aluminium, weerbestendige borstelafdichtingen, speciaal ontwikkelde, weerbestendige eindstukken van kunststof en roestvrij stalen kogellagers toegepast.

8.4.7 GM LIGHTROLL 10/12 heid. De loopschoen zorgt voor een perfecte bescherming van de glasrand. Systeemdoorsnede

Systeem Frameloos schuifsysteem voor glas met onderrail en loopschoen. De schuifbeglazing loopt op 2, 3 of 4 banen en kan naar rechts of links worden verschoven. Hierdoor is een max. opening van 75 % mogelijk. Het systeem GM LIGHTROLL 10/12 is ideaal voor kamerhoge balkon-, loggia- en terrasbeglazingen evenals thermische bufferzones (max. systeemhoogte ca. 2.500 mm). Hiervoor worden profielen van aluminium, weerbestendige borstelafdichtingen, speciaal ontwikkelde, weerbestendige eindstukken van kunststof en roestvrij stalen kogellagers toegepast. n

Veiligheid Het systeem is eenvoudig te monteren. Grendels en drukcilindersloten zorgen voor extra veiligheid. De loopschoen zorgt

voor een perfecte bescherming van de glasrand. Systeemdoorsnede

n

Veiligheid Het systeem is eenvoudig te monteren. Uithangbeveiligingen, grendels en drukcilindersloten zorgen voor extra veilign

Toepassingsvoorbeeld

À door de aannemer

Toepassingsvoorbeeld

8

134 |

| 135

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.4.8 BESLAGEN voor doordraaiende deuren en glaspuien

Volgnr. Benaming A B C D E F G H I J K

Voorbeeld hardglazen pui

n

Bovenspeun met tap Onderschoen Bovenschoen Beslag bovenlicht Hoekverbinding met tap Hoekverbinding Midden- / hoekslot PZ Contrakast voor middenslot Stanggreep van CNS 500 mm Stanggreep van CNS 1.000 mm Vloerveer

Maximaal deurvleugelgewicht en -breedte

maximaal deurvleugelgewicht maximale deurvleugelbreedte

100 kg 1.100 mm

Toepassingsvoorbeeld

Voorbeeld hardglazen pui met bovenlicht

8.4.9 GM RAILING®

Alle maten in mm.

136 |

Met de glazen balustradeserie GM RAILING® kan dankzij voorgeproduceerde glasbouwmodules in combinatie met een onderconstructieprofiel en een doorgaande handlijst een lijnvorminge lagering zonder verticale staanders worden gerealiseerd. De bevestigingsvloer moet over voldoende draagvermogen beschikken en op het beglazingssysteem afgestemd zijn.

De geprefabriceerde glasbouwmodules worden in de op de bouwplaats te monteren onderconstructieprofielen gehangen en met cilinderkopschroeven resp. speciale afstandstukken aan elkaar vastgeschroefd. Met deze schroefverbinding is een tolerantiecompensatie van ± 2 cm op handlijsthoogte mogelijk. Door de inspanning in de draagrail is geen glasboring vereist. Speciale goedkeuringen en projectgerelateerde bouwdeelproeven zijn niet vereist. | 137

8

UNIGLAS®-systemen

Voordelen n

Flexibel, veilig, geniaal eenvoudig

n

Algemeen keuringscertificaat van het bouwtoezicht (ABP) TRAV-conform met typestatiek

n

Optimale veiligheid dankzij honderden originele testen door een geautoriseerde materiaalkeuringsinstantie

n

n

Geprefabriceerde glasbouwmodules als kant-enklaar bouwelement verminderen de montagetijd met de helft Optimale opslag van het glaspakket zonder holle ruimte, variabel instelbaar

UNIGLAS®-systemen

n

Glas zonder boorgaten en zonder spanningspunten door hulpstukken of vulbanden aan het glas

n

Duizenden malen geteste glasbalustrades met het meest omvangrijke productassortiment

n

Omvangrijke technische support

n

Kortste leveringstijden worden gegarandeerd. De series GM RAILING® Solo, GM RAILING® Top, GM RAILING® Side, GM RAILING® Massive en GM RAILING® Level zijn in de breedten 1.000/1.200/1.500/ 2.000 mm en 1.000 mm hoogte verkrijgbaar met snelle levertijden, zolang de voorraad strekt.

Bij GM RAILING® Solo is de tot nu toe gebruikelijke onderconstructie niet vereist als de door de aannemer opgezette staalconstructie dienovereenkomstig is voorbereid. Met behulp van een bevestigingsblok dat in de aangelaste C-rail geschoven, aan de rails vastgeschroefd of direct aan de kopse zijde bevestigd wordt, zijn nagenoeg oneindig veel uitvoeringen in het podium- en trapbereik mogelijk.

De slanke optiek van GM RAILING® Solo biedt de ideale oplossing voor alle toepassingen die een geringe inbouwdiepte vereisen. Uiteraard beantwoordt ook deze serie uit de familie GM RAILING® aan de bekend hoge veiligheidsstandaards.

Type C

Type O

Toepassingsvoorbeeld Type L

Erkenningen

Bijzondere voordelen n

8.4.10 GM RAILING® SOLO De gepatenteerde glasbalustrade speciaal voor de staalbouw. De onderconstructie is een deel van de staalbouw, waardoor prijsoptimaliseringen en verkorte leveringstijden kunnen worden gegenereerd. Het voordeel bij dit product is ook dat de arbeidsvoorbereidingen met behulp van een planningshandboek direct bij de verwerker ter plekke kunnen worden uitgevoerd. 138 |

Ophangprofiel wordt op de reeds voorhanden zijnde staalconstructie gemonteerd

n

Voordelige toepassing met de meest uiteenlopende oplossingen

Onveranderd bij dit nieuwe GM RAILING®-product blijft de sensationeel korte montagetijd, de optimaal gelijkmatige opslag van het glaspakket zonder holle ruimten in het inspanningsbereik, de ophangbaarheid in de staalconstructie evenals de variabele instelbaarheid en de eenvoudige bevestiging.

| 139

8

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.4.11 GM RAILING® Overzicht SOLO

TOP

SIDE

LEVEL

MASSIVE

PLAN

FRONT

WINDOORAIL

Solo C

Top

Side

Level-U

Massive-U (Top)

Plan 1

Front AIO

Hoekig

Solo 16

Top 16

Side 16

Level-A

Massive-U (Side)

Plan 2

Front AIT

Ovaal

Solo L

Level-U 30

Massive-A (Top)

Informatie over Windoorail, glasbalustrades voor Franse vensters vindt u onder: www.windoorail.com

reddot design award winner 2009 Solo O

Level/ concrete-base

Massive-A (Side)

8

140 |

| 141

UNIGLAS®-systemen

UNIGLAS®-systemen

8.5 only|glass® LightCube – Zitmeubel en kunstobject De only|glass® LightCube is een schemerende lichtbron, glazen zitbank en kunstobject tegelijkertijd. Als architectonisch highlight waarderen de LightCubes uw omgeving op als vormgevende attracties. Aangezien de glaskubussen niet brandbaar zijn, voldoen ze aan de veiligheidstechnsiche vereisten, in het bijzonder bij de plaatsing in vlucht- en reddingswegen.

In foyers of entrees nodigen de LightCubes uit tot plaatsnemen en communiceren of gewoon tot vertoeven. De LightCubes kunnen bovendien met individuele teksten en logo’s worden bedrukt om met de kijker te communiceren. Het licht kan eenkleurig of als dynamisch kleurenspel worden ingesteld. Met behulp van een stuurinrichting kan ook met de snelheid van de kleurenwissel worden gevarieerd.

Toepassingsmogelijkheden n

Foyers

n

Entrees

n

Beurscentra

n

Eventlocations

n

Vliegvelden en treinstations

n

Musea

n

Theaters

n

Banken

n

Scholen

n

Seminarcentra

n

e.v.a.

only|glass® LightCube

only|glass® LightCube

only|glass® LightCube

Onderscheidingen

Eigenschappen n

Veiligheidsglas

n

450 mm randlengte

n

Afgeschuinde en gepolijste randen

n

Verlicht met leds

n

Kleurenwisseling

n

Variabele besturing

n

Individuele teksten en logo’s

n

Belastbaar tot 150 kg

n

Geschikt voor vlucht- en reddingswegen

n

Vast verankerd of dynamisch

142 |

only|glass LightCube

8

| 143

Normen en standaards

Normen en standaards

9 9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards) . . . . . . . . . . . . . . . 146 9.2 Ö-normen (nationale Oostenrijkse standaards). . . . . . . . . . 147 9.3 EN-normen (Europese standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 9.4 EN-normen (in D, A, CH, NL, GB ingevoerde Europese standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 9.5 ISO-normen (internationale standaards) . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

9.6 TRLV (ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 9.7 TRAV (ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 9.8 TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 9.9 Verordening energiebesparing voor gebouwen (EnEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 9.10 OIB-richtlijn nr. 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 9.11 Ü-/CE-keurmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 9.12 Kwaliteitskeuring door UNIGLAS® en kwaliteitskenmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 9.13 Gebruiksgeschiktheid van glasproducten . . . . 162

9

144 |

| 145

Normen en standaards

9.

Normen en standaards

Officiële normen, verordeningen en richtlijnen

Productie, verwerking, controle en handling van glasproducten worden begeleid door een reeks officiële voorschriften. De belangrijkste daarvan zijn onder-

staand vermeld. Desgewenst kunnen individuele regels in het internet worden ingezien. Normen zijn verkrijgbaar bij de Duitse uitgeverij Beuth.

De belangrijkste wetten, verordeningen en normen Duitse verordening energiebesparing (EnEV) van 16.11.2001 alsmede de verordening voor de wijziging van de EnEV van 29.04.2009 (zie Þ hoofdstuk 9.9) Duitse richtlijn voor bouwproducten 1988 Duitse wet op bouwproducten 1992 Lijst van technische bouwvoorschriften Modelbouwverordening (MBO) / bouwverordeningen van de deelstaten (LBO) Lijst van technische bouwvoorschriften Bouwregellijst (BRL) Mededelingen van het Duitse Instituut voor Bouwtechniek (DIBt) Oostenrijkse wet energiecertificaten (EAVG) OIB-richtlijn nr. 6 Oostenrijkse richtlijn voor bouwproducten 1989 Oostenrijkse wet op bouwproducten 1993 Oostenrijkse bouwverordening Mededelingen, richtlijnen en verordeningen van het OIB Oostenrijkse staatcourant, 16e wet ter bescherming tegen gevaarlijke producten (productveiligheidswet 2004 – PSG 2004) 4/05 Bouwtechnische voorschriften van de Oostenrijkse deelstaten Nederlandse NEN-normen 2916 (utiliteitsbouw) en NEN 5128 (woningbouw) Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC)

9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards) 1055, 1055, 1249, 1259, 4102, 4108,

Delen 1 - 5 Deel 7 Deel 11 Delen 1 - 2 Delen 1 - 7 Delen 13 – 14 Delen 1 – 10

Inwerkingen op draagconstructies Inwerkingen op draagconstructies Vlakglas voor gebouwen Begrippen voor glassoorten, -groepen, -producten Brandgedrag van bouwmateriaal en bouwelementen

Warmte-isolatie in de hoogbouw en energiebesparing in gebouwen 4109 (+ memorandum) Geluidsisolatie in de hoogbouw V 4701, Deel 10 Energetische beoordeling van verwarmings- en omgevingsluchtinstallaties 5034, Delen 1, 4, 6 Daglicht in binnenruimten 6169, Deel 1 Kleurweergave V 11 535 Kassen 18 005 Geluidsisolatie in de stedenbouw 18 032 Sporthallen, hallen en accomodaties voor sport en multifunctioneel gebruik

146 |

18 055 18 095 18 361 18 516, Delen 1, 4 18 545, Deel 2 V 18 599 32 622 51 130 52 338 52 460

Vensters – Doorlatendheid van voegen, …… Rookdeuren VOB – C; Beglazingswerkzaamheden Gevelbekleding, geventileerd Afdichten van beglazingen met afdichtmaterialen Energetische beoordeling van gebouwen Aquaria van glas Keuring van vloerbedekkingen – bepaling van de slipremmende eigenschap Keuringsmethode voor vlakgas voor gebouwen – kogelvalproef Voegen- en gasafdichting

9.2 Ö-normen (nationale Oostenrijkse standaards) F 2030 S 1310 ONR 21990 B 2227 2454-1/-2 B 2459 B 3710 B 3714-1 B 3716-1/-2/-3/-4/-5 B 3722 B 3724 B B B B

3725 3738 3800-4 3806

B B B B B B B

4000 4014-1 5300 5301 5305 5371 8115-2/-4

Kenmerken voor de brandpreventie Kogelwerende constructies; inslag-weerstandsklassen Eurocodes – Toepassingen in Oostenrijk Glazenmakerswerkzaamheden - Norm inzake contracten over de aanneming van werk Veiligheidskeuring aan bestaande liften Glas in de liftbouw Vlakglas voor gebouwen, benamingen … Vlakglas voor gebouwen - Isolatieglas - deel 1 Begrippen Glas voor gebouwen, glasconstructies Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal, glassponningen Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal, beglazingssystemen Glas voor gebouwen – Glasranden Glas voor gebouwen – Vereisten isolatieglas Brandgedrag van bouwmateriaal en bouwelementen Vereisten inzake het brandgedrag van bouwproducten Inwerking op draagconstructies Ontwerpbelastingen voor gebouwen Vensters – Vereisten – Supplement bij EN 14351-1 Lawinebeveiligingsvensters en -deuren Vensters – Controle en instandhouding Gebouwtrappen Geluidsisolatie en akoestiek in de hoogbouw

9

| 147

Normen en standaards

9.3 EN-normen (Europese standaards) 81 101 ISO 140, deel 3

356

410 572, 673

delen 1 - 7

674

ISO 717, deel 1

Veiligheidsregels voor het vervaardigen en aanbrengen van liften Keramische tegels en platen - Bepaling van de relatieve krasvastheid van het oppervlak volgens Mohs Akoestiek – Het meten van de geluidsisolatie in gebouwen en gebouwelementen – Laboratoriummeting van de luchtgeluidsisolatie van bouwelementen Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing Beproeving en classificatie van de weerstand tegen manuele aanval Vlakglas voor gebouwen - Bepaling van de toetredingseigenschappen voor licht en zon van glas Glas voor gebouwen – Basisproducten van natronkalkglas Glas voor gebouwen – Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) – Berekeningsmethode Glas voor gebouwen – Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) – Methode met afgeschermde verwarmingsplaat Akoestiek - Classificatie van de geluidsisolatie...

9.4 (DIN; OENORM; SN; NF; BS) EN-normen (in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Nederland, Groot-Brittannië ingevoerde Europese standaards) 1063 1096, delen 1 - 4 1279, delen 1 - 6 ISO 1288, delen 1 - 5 1363 1364 1522/1523 EN 1627 (voornorm) EN 1628 (voornorm)

EN 1629 (voornorm)

EN 1630 (voornorm)

1748,

148 |

delen 1 - 2

Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing Beproeving en classificatie van de kogelwerendheid Glas voor gebouwen – Gecoat glas Glas voor gebouwen – Isolerend glas Glas voor gebouwen – Buigtreksterkte van glas Bepaling van de brandwerendheid Bepaling van de brandwerendheid van niet-dragende bouwdelen Ramen, deuren, rolluiken en zonneschermen Kogelwerendheid - Eisen en classificatie Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid - Eisen en classificatie Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid Beproevingsmethode voor de bepaling van de weerstand tegen statische belasting Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid Beproevingsmethode voor de bepaling van de weerstand tegen dynamische belasting Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid Beproevingsmethode voor de bepaling van de weerstand tegen manuele inbraakpogingen Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten

Normen en standaards

1863,

deel 2

Glas voor gebouwen – Thermisch versterkt natronkalkglas ISO 10077, delen 1 - 2 Thermische eigenschappen van ramen, deuren en luiken 10 204 Producten van metaal - Soorten keuringsdocumenten 12 150 Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheidsglas 12 207 Ramen en deuren - Luchtdoorlatendheid Classificatie 12 208 Ramen en deuren - Waterdichtheid - Classificatie 12 412 Thermische eigenschappen van ramen, deuren en luiken ISO 12 543, delen 1 - 6 Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas 12 600 Glas voor gebouwen - Slingerproef - Stootbelastingproef en classificatie voor vlakglas 12 758 Glas voor gebouwen - Beglazing en luchtgeluidsisolatie 12 898 Glas voor gebouwen - Bepaling van het emitterend vermogen 13 022 Glas voor gebouwen - Verlijmde beglazing 13 123 , delen 1 - 2 Ramen, deuren en luiken - Weerstand tegen explosies 13 501 Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen 13 541 Glas voor gebouwen - Veiligheidsglas - Beproeving en classificatie van de weerstand tegen ontploffingsdruk ISO 13 788 Hygrothermische prestatie van bouwcomponenten en -elementen 14 179 Glas voor gebouwen - Heat soaked thermisch gehard natronkalk veiligheidsglas ISO 14 438 Glas voor gebouwen - Bepaling van de energiebalans waarde 14 449 Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas 10 140 Akoestiek - Akoestiek - Laboratorium meting van de geluidisolatie van bouwelementen

9.5 ISO-normen (internationale standaards) ISO 9050

Glas voor gebouwen - Bepaling van de lichtdoorlaat, de directe zontoetreding, de totale energiedoorlaat, de ultravioletdoorlaat en de hiermee samenhangende beglazingsfactoren

9

| 149

Normen en standaards

Normen en standaards

Aanvullende reglementen ETAG 002 GUV-SR 2001 GUV-SR 2002 GUV-R1 / 111 GUV-I 56 GUV SI 8027 VdS 2163 VdS 2270 VdS 3029 VDI 2078 VDI 2719

Richtlijn voor Europese technische goedkeuring – verkitte glasconstructies Richtlijnen voor scholen Richtlijnen voor kleuterscholen Veiligheidsregels voor baden (zwembaden) Trappen Meer veiligheid bij glasbreuk Inbraakwerende beglazing Eisen voor alarmglas Richtlijnen voor inbraakmeldsystemen Berekening van de koellast, bepaling van de b-factor Geluidsisolatie van vensters

Verklaringen: GUV = Duitse gemeentelijke ongevallenverzekering VdS = Duitse bond van schadeverzekeraars, Schadensverhütung GmbH VDI = Vereniging van Duitse ingenieurs

9.6 Technische voorschriften voor het gebruik van lineair bevestigde beglazingen - TRLV Duits Instituut voor Bouwtechniek, lezing augustus 2006 (uittreksels – de TRLV dient algemeen in acht te worden in verbinding met het BRL (de Duitse bouwregellijst)

1.3 De Technische Regels gelden niet voor: n

verkitte beglazingen,

n

beglazingen die planmatig ter versterking worden ingezet,

n n

n

dakbeglazing: neiging > 10° verticale beglazingen: neiging ≤ 10°

1.2 Bouwrechtelijke eisen inzake de brand-, geluids- en thermische eigenschappen evenals eisen van andere instanties blijven naast deze Technische Regels onverminderd van kracht.

n

De stabiliteit van de beglazingen moet onder de inwerking volgens DIN 1055 en bij isolatieglas bovendien onder klimatische inwerking worden aangetoond. De buigtrekspanningen dienen te worden beperkt tot de waarden in de tabel.

Tabel 2: Geoorloofde buigtrekspanningen in N/mm2

Glassoort

Dakbeglazing en

Gehard floatglas Gehard figuurglas Gehard geëmailleerd floatglas* Floatglas Figuurglas Gelaagd floatglas

50 37 30 12 8 15 (25**)

Verticale beglazingen 50 37 30 18 10 22,5

* Emaille aan de trekzijde ** Alleen voor de onderste ruit van een dakbeglazing van isolatieglas geoorloofd bij het belastingsgeval ‘bezwijken van de bovenste glasplaat’.

5.3 Doorbuigingsbewijs

1 Toepassingsgebied 1.1 De technische regels gelden voor beglazingen die op minstens twee tegenovergesteld liggende punten doorgaans lineair bevestigd zijn*. Al naargelang hun neiging t.o.v. de verticale worden zij onderverdeeld in

1.5 De bepalingen voor dakbeglazing gelden ook voor verticale beglazingen indien deze niet zijn blootgesteld aan kortstondige, veranderlijke inwerking door bijv. wind. Daartoe behoren bijv. shedbeglazingen met mogelijke belasting door sneeuwophoping.

5.3.1 De doorbuigingen van de glasplaten mogen op het ongunstigste punt niet meer n

Tabel 3: Doorbuigingsbeperkingen

Lagering

Dakbeglazing

vierzijdig

1/100 van de plaatspangeen vereisten** wijdte in de hoofddraagrichting enkel glas: 1/100 van de vrije rand* 1/100 van de plaatsteunwijdte in hoofddraagrichting glasplaat van het isolatieglas: 1/200 van de vrije rand 1/100 van de vrije rand**

gewelfde dakbeglazingen. twee- en driezijdig

1.4 Voor beloopbaar en voor beperkt (bijv. voor reinigingsdoeleinden) betreedbaar glas dat niet beantwoordt aan punt 3.4 van deze regels en voor glas dat beveiligt tegen neerstorten, dienen aanvullende vereisten in aanmerking te worden genomen. (zie Þ pagina 107)

bedragen dan in tabel 3 is aangegeven.

Verticale beglazing

* Deze beperking kan buiten beschouwing worden gelaten als wordt aangetoond dat onder last een omtrekspeling van 5 mm niet wordt onderschreden. ** De doorbuigingsbeperkingen van de isolatieglasfabrikant moeten in acht worden genomen.

5.3.2 Bij de dimensionering van de onderste glasplaat van een dakbeglazing van isolatieglas

volgens 5.2.2 is een doorbuigingsbewijs niet vereist.

* Voor geventileerde gevelbekledingen van enkel veiligheidsglas geldt DIN 18516-4: 1990-02.

150 |

| 151

9

Normen en standaards

Normen en standaards

5.4 Bewijsvereenvoudiging voor verticale beglazingen Rondom ingeklemd isolatieglas waarbij de volgende voorwaarden zijn vervuld: n

Glasproduct: floatglas, Heat Strengthened of gehard glas,

n

Oppervlak: ≤ 1,6 m ,

n

Glasplaatdikte: ≥ 4 mm,

2

n

Verschil in de glasplaatdikten: ≤ 4 mm,

n

Tussenruimte: ≤ 16 mm,

n

Windbelasting w: ≤ 0,8 kN/m2,

kunnen voor inbouwhoogten tot 20 m boven het maaiveld bij normale productieen inbouwvoorwaarden (uitgaand van de richtwaarden volgens tabel 1) zonder verder bewijs worden gebruikt. Als de lengte van de kortere kant de waarden van 500 mm onderschrijdt, wordt het breukrisico bij platen van floatglas verhoogd als gevolg van klimaatinvloeden. (...)

Voor de uitvoering van enkele puntvormig gemonteerde

Deutsches Institut für Bautechnik, lezing januari 2003 (ingekort)

1 Toepassingsgebied bouwverordening van de desbetreffende deelstaat. Geregeld worden (…) De volledige tekst van de TRAV kan kosteloos worden gedownload vanuit het internet. http://www.dibt.de/de/ data/eTRAV.pdf

9.8 Technische regels voor de dimensionering en de uitvoering van puntvormig gemonteerde beglazingen - TRPV

beglazingen zonder ZiE of abZ is de TPRV van toepassing die verkrijgbaar is bij het Duitse ‘Beuth-Verlag’.

9.9 Energiebesparings verordening voor gebouwen (EnEV) Samenvatting met betrekking tot de eisen voor glas, kozijnen en gevels op basis van de uitgave april 2009

Overzicht n

De energetische eisen voor het primaire jaarlijkse energieverbruik en de warmteisolatie bij nevengebouwen en belangrijke wijzigingen in de bouwsubstantie worden elk verhoogd met ca. 30 %.

n

Een nieuwe balansrekening voor woongebouwen in DIN V 18599 kan alternatief worden toegepast voor de bestaande methode volgens DIN 4108-6 en DIN V 470110.

n

De maximumwaarden voor het transmissieverlies HT’ en het primaire energieverbruik QP worden niet meer bepaald aan de hand van een tabel naar A/V (omhullend oppervlak/volume). Het maximale primaire energieverbruik wordt bepaald aan de hand van een referentiegebouwmethode. De transmissie wordt bij het woongebouw afhankelijk van het gebouwtype voorgeschreven en bij niet-woongebouwen door een constructiedeelmethode beperkt.

n

Op de lange termijn en in fasen worden in bepaalde gebouwen de nachtstroomkachels buiten bedrijf gesteld.

n

Ondersteuning van de tenuitvoerlegging door ‘Particuliere bewijzen’: ondernemers die volgens zakengebruik wijzigingswerkzaamheden volgens de EnEV-regelingen uitvoeren, moeten de EnEVconformiteit schriftelijk bevestigen tegenover de aannemer resp. eigenaar.

n

De eisen voor de zomerse warmte-isolatie volgens DIN 4108-2 worden niet aangescherpt.

De volledige tekst van de TRVL kan kosteloos worden gedownload vanuit het internet. http://www.dibt.de/de/data/ eTRLV.pdf

9.7 Technische regels voor het gebruik van doorvalbeveiligende beglazing - TRAV

1.1 De technische regels gelden voor de onderstaand beschreven, mechanisch ingeklemde beglazing als deze tevens zijn bedoeld om personen op verkeersvlakken te beveiligen tegen zijdelings neerstorten, waarbij het minstens te beveiligen hoogteverschil vermeld staat in de

de bouwinspectie (abZ) voorhanden.

Deutsches Institut für Bautechnik, laatste lezing augustus 2006

Puntvormig gemonteerde constructies moeten volgens de Finite-Element-methode (FE) statisch berekend worden en het resterende draagvermogen moet aangetoond zijn. In de regel is voor puntvormig 152 |

gemonteerde constructies in sommige gevallen een goedkeurig vereist. (ZiE).

9

Voor individuele constructies, bijvoorbeeldUNIGLAS®| OVERHEAD, zijn goedkeuringen van | 153

Normen en standaards

Glasrelevante gebouwen- en componentenvoorschriften Referentiegebouw Het referentiegebouw (geometrie, nuttig oppervlak en inrichting identiek aan het op te trekken gebouw) dient o.a. met de volgende technische uitvoeringen te worden berekend:

Normen en standaards

n

Woongebouw

Bouwelement

Eigenschap

Referentie-uitvoering/ Waarde (maateenheid)

Kozijnen / balkondeuren

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing Warmtedoorlaatcoëfficiënt Geen zonwering

UW = 1,30 W/(m2K) g⊥ = 0,60

Dakramen

Lichtkoepels

Buitendeuren Zonwering

UW = 1,40 W/(m2K) g⊥ = 0,60 UW = 2,70 W/(m2K) g⊥ = 0,64 UW = 1,80 W/(m2K)

(Bij woongebouwen werd dit tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door het max. geoorloofde primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding) n

Niet-woongebouw

Bouwelement

Eigenschap

Referentie-uitvoering/waarde (maateenheid) Richtwaarde ruimtetemperatuur bij Richtwaarde ruimtetemperatuur bij verwarming ≥ 19 °C verwarming < 19 °C

Vliesgevel

Warmtedoorlaatcoëfficiënt

U = 1,40 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,48 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig, 0,35 bij zonwerende beglazing SSV) 0,72 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig en 0,62 bij SSV) U = 2,70 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,63 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig en 0,35 bij SSV) 0,76 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig en 0,62 bij SSV) U = 2,40 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,55 (tot nu toe 0,70) 0,48 (tot nu toe 0,62) U = 2,70 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,64 (tot nu toe 0,72) 0,59 (tot nu toe 0,73)

Totale energiedoorlaat van de beglazing

Lichtdoorlaat van de beglazing

Glasdaken

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing

Lichtdoorlaat van de beglazing

Lichtstraten

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing Lichtdoorlaat van de beglazing

Lichtkoepels

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing Lichtdoorlaat van de beglazing

154 |

U = 1,90 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,60 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig, 0,35 bij zonwerende beglazing SSV) 0,78 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig, en 0,62 bij SSV) U = 2,70 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,63 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig, en 0,35 bij SSV) 0,76 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig, en 0,62 bij SSV) U = 2,40 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,55 (tot nu toe 0,70) 0,48 (tot nu toe 0,62) U = 2,70 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,64 (tot nu toe 0,72) 0,59 (tot nu toe 0,73)

| 155

9

Normen en standaards

n

Normen en standaards

Niet-woongebouw (vervolg)

Bouwelement

Eigenschap

Referentie-uitvoering/waarde (maateenheid) Richtwaarde ruimtetemperatuur bij Richtwaarde ruimtetemperatuur bij verwarming ≥ 19 °C verwarming < 19 °C

Kozijnen / balkondeuren

Warmtedoorlaatcoëfficiënt

U = 1,30 W/(m2K) U = 1,90 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,60 g⊥ = 0,60 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig en 0,35 bij SSV) en 0,35 bij SSV) 0,78 0,78 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV) U = 1,40 W/(m2K) U = 1,90 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld) g⊥ = 0,60 g⊥ = 0,60 (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig en 0,35 bij SSV) en 0,35 bij SSV) 0,78 0,78 (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV) U = 1,80 W/(m2K) U = 2,90 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld) zonwering van het op te richten gebouw te beramen; ze resulteert eventueel uit de zonwerende beglazing wordt toegepast, dienen voor deze beglazingen de volgende

Totale energiedoorlaat van de beglazing

Lichtdoorlaat van de beglazing

Dakramen

Warmtedoorlaatcoëfficiënt Totale energiedoorlaat van de beglazing

Lichtdoorlaat van de beglazing

Buitendeuren

Warmtedoorlaatcoëfficiënt

Zonwering

Voor het referentiegebouw is de daadwerkelijke eis aan de zomerse warmte-isolatie, indien hiervoor karakteristieke waarden zouden worden gehanteerd: - in plaats van de waarden voor de vliesgevel - Lichtdoorlaat van de beglazing 0,58 - Totale energiedoorlaat van de beglazing 0,35

n

Maximumwaarden

Bij woongebouwen mag het op het warmteoverdragende buitenoppervlak betrekking heb-

n

bende transmissiewarmteverlies de volgende maximumwaarden niet overschrijden:

Gebouwtype

Maximumwaarde van het specifieke transmissiewarmteverlies

met AN ≤ 350m2 met AN > 350m2 Eenzijdig aangebouwd woonhuis Alle andere woongebouwen Uitbreidingen en uitbouwen van woongebouwen volgens § 9 lid 5

HT’ HT’ HT’ HT’ HT’

Vrijstaand woongebouw

- Totale energiedoorlaat van de beglazing 0,35 - in plaats van de waarden van de kozijnen en dakramen - Lichtdoorlaat van de beglazing 0,62

= = = = =

0,40 0,50 0,45 0,65 0,65

Maximumwaarden

Bij niet-woongebouwen mogen de warmtedoorlaatcoëfficiënten van het warmteoverdragende Bouwelement

W/(m2K) W/(m2K) W/(m2K) W/(m2K) W/(m2K)

(Dit werd tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door het max. geoorloofde primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding)

Opake buitenelementen, indien niet inbegrepen bij de bouwelementen van de regels 3 en 4 Transparante buitenelementen, indien niet inbegrepen bij de bouwelementen van de regels 3 en 4 Vliesgevel Glazen daken, lichtstraten lichtkoepels

buitenoppervlak de volgende maximumwaarden niet overschrijden:

Maximumwaarde van de warmtedoorlaatcoëfficiënten, met betrekking tot de gemiddelde waarde van het betreffende bouwelement Zones met richtwaarde- Zones met richtwaarderuimtetemperatuur bij ruimtetemperatuur bij verwarming verwarming ≥ 19 °C van 12 °C tot < 19 °C U = 0,35 W / (m²K)

U = 0,50 W / (m²K)

U = 1,90 W / (m²K)

U = 2,80 W / (m²K)

U = 1,90 W / (m²K) U = 3,10 W / (m²K)

U = 3,00 W / (m²K) U = 3,10 W / (m²K)

(Dit werd tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door het max. geoorloofde primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding)

156 |

| 157

9

Normen en standaards

n

Normen en standaards

9.10 OIB-richtlijn nr. 6

Verandering van bouwelementen

De maximumwaarden bij eerste inbouw, vervanging en renovaBouwelement

Buitenliggende kozijnen, balkondeuren Dakramen Beglazingen Vliesgevels (als heel bouwelement vervangen wordt) Vliesgevels (als beglazing of paneel vervangen wordt) Glasdaken Buitenliggende kozijnen, balkondeuren, dakramen met speciale beglazing Speciale beglazingen Vliesgevels met Speciale beglazing

tie van bouwelementen zijn o.a.

Maximumwaarde van de warmtedoorlaatcoëfficiënten Umax Woongebouw / Zones van Zones van niet-woongebouniet-woongebouwen met wen met binnentemperaturen binnentemperaturen ≥ 19 °C van 12 °C tot < 19 °C 1,30 W/(m2K) (tot nu toe 1,70 W/(m2K)) 1,40 W/(m2K) (tot nu toe 1,70 W/(m2K)) 1,10 W/(m2K) * (tot nu toe 1,50 W/(m2K)) 1,40 W/(m2K)

1,90 W/(m2K) (tot nu toe 2,80 W/(m2K)) 1,90 W/(m2K) (tot nu toe 2,80 W/(m2K)) geen vereiste (tot nu geen eisen) 1,90 W/(m2K)

(tot nu toe 1,90 W/(m2K)) 1,90 W/(m2K)

(tot nu toe 3,00 W/(m2K)) geen eis

(tot nu toe niet vermeld) 2,00 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) 2,00 W/(m2K)

(tot nu toe niet vermeld) 2,70 W/(m2K) (tot nu toe niet vermeld) 2,80 W/(m2K)

(tot nu toe 2,00 W/(m2K)) 1,60 W/(m2K) (tot nu toe 1,60 W/(m2K)) 2,30 W/(m2K) (tot nu toe 2,30 W/(m2K))

(tot nu toe 2,80 W/(m2K)) geen vereiste (tot nu geen eisen) 3,00 W/(m2K) (tot nu toe 3,00 W/(m2K))

* Als de glasdikte binnen het kader van deze maatregel om technische redenen beperkt is, gelden de eisen als vervuld wanneer een beglazing met een wartedoorlaatcoëfficiënt van maximaal 1,30 W/(m2K) wordt ingebouwd.

De complete tekst van de EnEV en nuttige informatie kunnen kosteloos worden gedownload

vanuit het internet: http://www.enev-online.de/ enev/enev_2009.htm

De Oostenrijkse tegenhanger van de EnEV is de OIB-richtlijn 6. Deze richtlijn regelt: 1. energiepaspoorten voor gebouwen 2. energetische minimumeisen voor n

nieuwe gebouwen

n

modernisering, verbouwing, uitbouw en uitbreiding van bouwsubstanties en geldt voor woon- en niet-woongebouwen. De laatste groep wordt onderverdeeld in 12 klassen.

altijd de eisen van de deelstaten in acht te nemen. Grenswaarden voor glas en vensters volgens de OIB-richtlijn sinds 01.01.2010: n

Het is aan de Oostenrijkse deelstaten om de OIB-richtlijn met haar bouwtechnische voorschriften om te zetten. Met de Oostenrijkse wet inzake het voorleggen van een energiepaspoort (afkorting: EAVG) wordt de EU-energie-efficiëntierichtlijn omgezet. Volgens EU-besluit van 03.08.2006 moest de EU-gebouwenrichtlijn tot uiterlijk 01.01.2008 in de lidstaten omgezet zijn. De omzetting in de deelstaten is successievelijk doorgevoerd, waarbij bijv. de deelstaat Vorarlberg lagere mamximumgrenzen voor het verwarmingsverbruik heeft vastgelegd dan de EU-richtlijn. Men dient dus

n

Maximale U-waarden: (geen onderscheid meer vanaf 01.01.2010): n

Kozijnen en gevels in woongebouwen met betrekking tot de keuringsmaat Uw ≤ 1,40 W/m2K

n

Overige gebouwen Uw ≤ 1,70 W/m2K

n

Dakramen Uw ≤ 1,70 W/m2K

n

Overige transparante bouwelementen in een hellend vlak Uw ≤ 2,00 W/m2K

n

Bij radiatoren voor het raam Ug ≤ 0,7 W/m2K

Zomerse warmte-isolatie: n

ÖNORM B 8100-3 moet in acht worden genomen (geen aanscherping gepland)

De complete tekst van de OIBrichtlijn evenals de aangescherpte regels van de deelstaat Vorarlberg kunnen kosteloos worden gedownload vanuit het internet: http://www.oib.or.at/RL6_ 250407.pdf

9

158 |

| 159

Normen en standaards

Normen en standaards

9.11 Ü- en CE-teken Sinds 2007 gelden nieuwe bepalingen voor het Ü-teken van de glasproducten. Samenvatting van de bepalingen:

Korte aanduiding: ‘Gelaagd veiligheidsglas met PVB-folie volgens BRL A deel 1 supplement 11.8’.

Basisproducten volgens EN 572-9 Floatglas, gepolijst draadglas, figuurglas en figuurglas met draadinleg moeten worden gedeclareerd met een verklaring van overeenstemming van de fabrikant (Ü-teken). Binnen het kader van de Ü-kenmerking moet de korte aanduiding ‘BRL A deel 1 supplement 11.5’ worden aangetoond. Bovendien moet de karakteristieke waarde van de buigtreksterkte worden vermeld.

n

Gecoat glas volgens EN 1096-4 De korte aanduiding ‘BRL A deel 1 supplement 11.6’ en de afkorting van het basisproduct moeten worden vermeld. Bovendien moet de karakteristieke waarde van de buigtreksterkte worden vermeld.

De tekens kunnen zoals vanouds op het product zelf of - zoals gebruikelijk - op de begeleidende papieren worden aangebracht en moeten in Duitsland altijd in aanvulling op het CE-teken worden aangebracht.

n

n

Gelaagd glas volgens EN 14449 Korte aanduiding ‘Gelaagd glas volgens BRL A deel 1 supplement 11.9’. Gelaagd isolatieglas volgens EN 1279 Bij de productie van gelaagd isolatieglas mogen alleen glasproducten volgens bouwregellijst A deel 1 worden gebruikt. Korte aanduiding ‘Gelaagd isolatieglas volgens BRL A deel 1 supplement 11.10’. n

CE-teken Thermisch voorgespannen enkel veiligheidsglas volgens EN 12150-2 Korte aanduiding ‘ESG volgens BRL A deel 1 supplement 11.7’. Bovendien moet de karakteristieke waarde van de buigtreksterkte worden vermeld. n

Heat soaked enkel veiligheidsglas Korte aanduiding ‘ESG-H volgens BRL A deel 1 supplement 11.11’. n

n

Gelaagd veiligheidsglas met PVB-folie volgens EN 14449

160 |

CE betekent Communautés Europeennes – Europese gemeenschappen. Met deze afkorting worden o.a. bouwproducten gekenmerkt die voldoen aan de geharmoniseerde Europese productnormen. Het CE-teken is noch een oorsprongs- noch een kwaliteitsteken. Het mag alleen worden gebruikt als het product voldoet aan de richtlijn voor bouwproducten (BPR). Daarmee is gewaarborgd dat het product in de hele EU zonder beperkingen in omloop mag worden gebracht.

Het CE-teken is de verklaring van de fabrikant dat het product overeenstemt met de daaraan ten grondslag liggende productnorm. De aantoning van de overeenstemming met de BPR geschiedt op verschillende niveaus (levels). Voor het glas zijn twee levels van belang. Level 1: eerste controle met interne en n

externe bewaking - komt overeen met het oude controleteken ÜZ. Level 3: producentenverklaring na eerste controle met interne bewaking - komt ongeveer overeen met het oude controleteken ÜHP. n

De vereisten volgens de BRP zijn geformuleerd in de onderstaande productnormen:

Produktnorm

Sinds

Basisproducten van natronkalkglas (bijv. floatglas) EN 572 Gelaagd isolatieglas EN 1279 Gelaagd glas EN 1096 Thermisch voorgespannen enkel natronkalkveiligheidsglas EN 12 150 Half voorgespannen natronkalkglas EN 1863 Heat soaked thermisch voorgespannen enkel natronkalk-veiligheidsglas EN 14 179 Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas EN 14449

Met de invoering van de geharmoniseerde norm (EN) voor glasproducten moeten de desbetreffende nationale DIN-normen worden vervangen. Algemeen hebben de nieuwe Europese normen voor glas gezamenlijke kenmerken:

Level

01.09.2006 01.09.2006 01.03.2007 01.09.2006

3 3 3 3

01.09.2006 01.03.2007

3 3

01.03.2007

3 of 1

n

er wordt een kwaliteitsmanagementsysteem geëist,

n

er worden kwaliteitskenmerken voorgeschreven en

n

kwaliteitscontroles vastgelegd.

9.12 Kwaliteitscontroles door UNIGLAS® GmbH & Co. KG en kwaliteitskenmerken Naast het Ü- en het CE-teken die uitsluitend het in omloop brengen van bouwproducten regelen en op geen enkele wijze de eigenschap van een kwaliteitskenmerk hebben, worden de producten van de UNIGLAS®-bedrijven bovendien vervaardigd volgens de strenge kwaliteitsrichtlijnen van

UNIGLAS® GmbH & Co. KG die werden uitgewerkt door de technische commissies van UNIGLAS®. Al naargelang het leveringsgebied voeren sommige UNIGLAS®-ondernemingen het RAL-kwaliteitskenmerk of worden keuringen uitgevoerd vol| 161

9

Normen en standaards

gens de voorwaarden van KIWA (Nederlands kwaliteitskenmerk), TGM (Oostenrijks kwalitetiskenmerk) of CECAL (Frans kwaliteitskenmerk). De productiecontrole in de fabriek wordt bovendien volgens controleschema gecontroleerd door een externe, onafhankelijke en door de keuringsinstituten erkende controleur van UNIGLAS® GmbH & Co. KG. Deze keuringen zijn omvangrijker dan in de betreffende kwaliteits- en keuringsbepalingen van de certificeringsbedrijven wordt voorgeschreven. Met de externe controles is gewaarborgd dat elke UNIGLAS®-onderneming minstens tweemaal per jaar gecontroleerd wordt, de door KIWA gecontroleerde bedrijven zelfs driemaal. Bij de RAL-kwaliteitscontrole is bijvoorbeeld een eenmalige externe controle voldoende onder de voorwaarde dat meerdere malen geen afwijkingen werden geconstateerd. n

Normen en standaards

Belangrijke fasen daarbij zijn: n

de systematische controle van het geproduceerde isolatieglas

n

het organigram van de fabrieksinterne productiecontrole

n

de uitvoering van de externe controles door onafhankelijke controleurs

Elke op kwaliteit gecontroleerde isolatieglaseenheid moet overeenstemmen met de systeembeschrijving en moet worden gecontroleerd op de kwaliteit van: n

glas

n

afstandhouders

n

afdichtingsmateriaal

n

droogmiddel

n

randafdichting

n

gasvulling

n

toleranties en

n

de kwaliteit van het eindproduct zelf

Voorschriften en aanvullende kwaliteitsbepalende eigenschappen bij de productie van isolatieglas

EN 1279

Kwaliteits- en controlebepalingen

Systeembeschrijving Productbeschrijving Eerste controle Fabrieksinterne productiecontrole

Externe controle Controle toeleveringsproducten Typeoverzicht Overeenstemming monster met systeembeschrijving Toleranties gasvulling Visuele vereisten aan het eindproduct

Audits en inspecties Overeenstemmingsverklaring Declaratie van de prestatiekenmerken CE-kenmerking

9.13 Toepasbaarheid van glasproducten Geregelde bouwproducten Voordat bouwproducten kunnen worden ingezet bij de oprichting, ombouw en instand162 |

houding van bouwconstructies, moeten zij voldoen aan de algemene vereisten van de

bouwtoezichten van de deelstaten, ze moeten duurzaam gebruiksgeschikt zijn en van hen mogen geen gevaren uitgaan. Voor de meeste bouwproducten regelt de bouwregellijst A en B

het bewijs voor hun gebruiksgeschiktheid: hierin zijn technische regels voor het gebruiksdoel van deze bouwproducten vervat waaraan zij moeten voldoen.

Niet-geregelde bouwproducten en bouwwijzen Voor bouwproducten en bouwsystemen die van de technische regels afwijken of waarvoor geen algemeen erkende regels van de techniek bestaan, kennen de bouwtoezichten van de Duitse deelstaten (LBO) drie mogelijke gebruiksgeschiktheidskeurigen:

(ZiE) meestal wordt ingewonnen door de aannemer, de architect of andere bij de bouw betrokkenen. Met deze ZiE wordt de gebruiksgerelateerde geschiktheid van geregelde en niet-geregelde bouwproducten voor een bepaald bouwproject vastgelegd

n

een algemene goedkeuring van het bouwtoezicht (abZ),

n

een algemeen keuringscertificaat van het bouwtoezicht of

n

een vergunning in individuele gevallen (ZiE).

Een abZ wordt verleend door het DIBt (Deutsches Institut für Bautechnik) in Berlijn, meestal voor een bepaalde periode (bijv. 5 jaar). Na afloop van deze periode moet de abZ opnieuw worden aangevraagd. Voor toepassingen zonder ingrijpende veiligheidsrelevante vereisten is een algemeen bouwtechnisch keuringscertificaat, eveneens van het DiBt, voldoende.

De eerste beide mogelijkheden worden bij voorkeur gekozen door de fabrikant van het bouwproduct terwijl een vergunning in individuele gevallen Vergunning in individueel geval De hoogste bouwtoezichten van de afzonderlijke deelstaten zijn verantwoordelijk voor de verlening van een ZiE (zie Þ pagina 164). Daartoe moet een eenvoudige aanvraag worden ingediend waarin het bouwproject en de toepassingswijze van het bouwproduct in het bouwproject beschreven wordt en die eventuele reeds voorhanden zijnde keuringscertificaten bevatten. Het bouwtoezicht verleent de vergunning voor deze toepassing van het bouwproduct, eventueel met nevenbepalingen en aanvullende voorschriften. De ZiE is met

kosten verbonden die al naargelang de arbeidsomvang voor de vergunning kunnen oplopen van een twee- tot een viercijferig eurobedrag. Bovendien komen daar nog kosten bij voor expertises en mogelijk daarvoor vereiste controles, berekeningen en monsterproeven. Een ZiE is bijvoorbeeld vereist bij doorvalbeveiligende beglazing die niet overeenstemmen met de TRAV of bij beloopbare beglazingen, puntsgewijze beglazingen of dakbeglazing met een steunwijdte van meer dan 1,20 m. | 163

9

Normen en standaards

Vóór het indienen van de aanvraag moet het plan door een erkend keuringsinsttituut beoordeeld en geoptimaliseerd worden. n

Advies over en beoordeling van het glasbouwelement

n

Inschatting van de gevaren en het gevarenpotentieel bij glasbeschadiging

n

n

n

Normen en standaards

n

eenvoudig aanvraagschrijven

n

gegevens over het bouwproject: bouwheer, ontwerper, ondernemer, lager bouwtoezicht, controle-ingenieur, deskundige

n

nauwkeurige beschrijving van het glasbouwelement: n

Bepaling van het ‘functioneren’ van de geplande glasconstructie Constructieadvies, eventueel verbeteringsvoorstellen Uitwerking van de vereiste keuringen inzake glassterkte / resterend draagvermogen / kwaliteitscontrole / overige vereisten.

Al naargelang constructie en toepassing kunnen monsterproeven m.b.t. het resterende draagvermogen vereist zijn. De resultaten van de expertise worden in een stellingname samengevat die als basis dient voor de beslissing van het hoogste bouwtoezicht. Dit advies vervangt in beginsel niet de werkzaamheden van de controlerend ingenieur. De aanvraag voor de ZiE moet omvatten:

n

n

n

beschrijving van de technische oplossing en van de afwijking van technische regels of algemene vergunningen van het bouwtoezicht

n

gegevens over de gebruikte materialen en de eigenschappen daarvan

n

gegevens over het beoogde gebruik

overzichtstekeningen evenals constructietekeningen van het glasbouwelement keuringscertificaten, expertises door erkende keuringsinstituten en certificeringsbureaus. eventueel keuringsrapporten over statische berekeningen.

Op de internetpagina van de desbetreffende overheden kunnen de van toepassing zijnde bepalingen worden opgeroepen. De overheden benoemen erkende deskundigen en keuringsinstituten.

Belangrijke adressen Hoogste bouwtoezichten van de deelstaten Baden-Württemberg Wirtschaftsministerium Theodor-Heuss-Straße 4 D-70174 Stuttgart Telefoon: +49 (0)711 / 123-0 n

164 |

Bayern Bayerisches Staatsministerium des Innern Franz-Josef Strauß-Ring 4 D-80539 München Telefoon: +49 (0)89 / 2192-02 n

Berlijn Senatsverwaltung für Bauen, Wohnen und Verkehr Dienstgebäude Berlin-Wilmersdorf Württembergische Str. 6 D-10707 Berlin Telefoon: +49 (0)30 / 867-0 n

Brandenburg Ministerium für Stadtentwicklung, Wohnen und Verkehr Dortusstraße 30-33 D-14467 Potsdam Telefoon: +49 (0)331 / 287-0 n

Bremen Der Senator für Bau und Stadtentwicklung Ansgaritorstraße 2 D-28195 Bremen Telefoon: +49 (0)421 / 361-0 n

Hamburg Amt für Bauordnung und Hochbau Stadthausbrücke 8 D-20355 Hamburg Telefoon: +49 (0)40 / 34913-0 n

Hessen Hessisches Ministerium für Wirtschaft, Verkehr und Landesentwicklung Friedrich-Ebert-Allee 12 D-65185 Wiesbaden Telefoon: +49 (0)611 / 353-0 n

MecklenburgVorpommern Ministerium für Bau, Landesentwicklung und Umwelt Schloßstraße 6-8 D-9053 Schwerin Telefoon: +49 (0)385 / 588-0 n

Nedersaksen Niedersächsisches Sozialministerium Hinrich-Wilhelm-Knopf-Platz 2 D-30159 Hannover Telefoon: +49 (0)511 / 120-0 n

Noordrijn-Westfalen Ministerium für Bauen und Wohnen Elisabethstraße 5-11 D-40217 Düsseldorf Telefoon: +49 (0)211 / 3843-0 n

Rijnland-Palts Ministerium der Finanzen Kaiser-Friedrich-Straße D-55116 Mainz Telefoon: +49 (0)6131 / 16-0 n

Saarland Ministerium für Umwelt, Energie und Verkehr Hardenbergsraße 8 D-66119 Saarbrücken Telefoon: +49 (0)681 / 501-00 n

Saksen Staatsministerium des Innern Archivstraße 1 D-01097 Dresden Telefoon: +49 (0)351 / 564-0 n

Saksen-Anhalt Ministerium für Wohnungswesen, Städtebau und Verkehr Turmschanzenstraße 30 D-39114 Magdeburg Telefoon: +49 (0)391 / 567-01 n

Sleeswijk-Holstein Innenministerium des Landes Schleswig-Holstein Düsternbrooker Weg 92 D-24105 Kiel Telefoon: +49 (0)431 / 988-0 n

Thüringen Ministerium für Wirtschaft und Infrastruktur Max-Reger-Straße 4-6 D-99096 Erfurt Telefoon: +49 (0)361 / 379-0 n

| 165

9

n n n n

n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202), resp. ArbStättV met ASR 10/5

Gevelbekleding

n n n n n n DIN 18516-4 Gebruik van gelaagd glas alleen met abZ of ZiE

Enkel glas Isolatieglas Algemene vergunning bouwtoezicht Vergunning in individueel geval

Structureel verlijmde glasgevel

n n n n n n ETAG 002 ‘Structural Sealant glazing systems (SSGS)’ n n n n n n

TVG

Glasdeursysteem

Gebruikte afkortingen

EG MIG abZ ZiE

Opmerking

Verticale beglazingen zonder doorvalbeveiliging

Opmerking

Geschroefde gevel EG

TVG

ESG2

VSG van Float

Toepassing

ESG-H

n

n n n n n n TRLV, ZTV-Lsw 06

Betekenis Minimaal vereiste glassoort Aanbevolen glassoort Alternatief te gebruiken glassoort Niet-geoorloofde glassoort

ESG1

n

Float

Kleur

Geluidsscherm

binnen

Legenda bij de onderstaande tabellen

Float

n

Als eventueel aanvullende eisen gelden, bijvoorbeeld vanwege brandpreventieredenen of objectgerelateerde eisen, dienen deze eveneens in acht te worden genomen.

Toepassing

buiten

Gedetailleerde eisen aan glasopbouw en de dimensionering van het glas resulteren uit de desbetreffende reglementen en worden hier niet in detail genoemd.

ESG2

VSG van

VFF Verband der Fenster- und Fassadenhersteller e.V., Informatieblad V.05.2009-09 (uittreksel)

Float

Adviezen voor bepaalde toepassingen

ESG-H

Normen en standaards

ESG1

Normen en standaards

MIG

Venster boven borstweringshoogte n n n n n n

1

Etalages

Gelijkvloerse beglazing3

166 |

n n n n n n NEN 3569:2009 Ontw. Vlakglas voor gebouwen - Risicobeperking van lichamelijk letsel door brekend glas - Eisen

n n n n n n volgens abZ of ZiE Opgelet! Volgens TRPV alleen VSG van ESG of TVG! n n n n n n

Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat soaked ESG alleen tot inbouwhoogte boven verkeersniveau < 4 m en geen personen direct onder de beglazing, in andere gevallen moet ESG-H worden gebruikt!

2

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen. Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

3

Glas bij toepassing volgens de alinea ‘Beglazing in gebouwen voor speciaal gebruik’ heeft voorrang.

n n n n n n NEN 3569:2009 Ontw. Vlakglas voor gebouwen - Risicobeperking van lichamelijk letsel door brekend glas Eisen bijv. balkondeur, huisdeur (voor inbraakbeveiliging zie onder ‘Speciale veiligheidsbeglazing’)

9

| 167

Normen en standaards

Glasluifel

n n n n n n Ander glas mogelijk als door adequate maatregelen het neerstorten van grotere glasdelen op verkeersoppervlakken verhinderd wordt (bijv. netten met maaswijdte ≤ 40 mm) n n n n n n Oplegging volgens TRLV

Beloopbaar glas

Betreedbaar glas

n n n n n n TRLV Bovenste van de 3 platen van ESG of TVG; een afdoende slipbeveiliging moet gewaarborgd worden; Opbouw afwijkend: abZ of ZiE

TVG

ESG2

Float

ESG1

Float

n n n n n n TRAV

(categorie A volgens TRAV)

n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvalszijde; glasplaat aan van aanval afgwende zijde naar keuze; Bij VSG aan van aanval afgewende zijde, dan ESG aan aanvalszijde;

Glasbalustrades met opgezette handlijst

n n n n n n TRAV VSG van float alleen met abZ of ZiE

(categorie B volgens TRAV) Balustrade met glaspanelen inklemming

n n n n n n Oplegging volgens TRLV Punthouder systeem volgens TRPV: alleen VSG van ESG of TVG! Klemhouders niet toegestaan

Opmerking

EG

boven

n n n n n n TRLV

Toepassing Kamerhoge beglazing

VSG van

MIG

TVG

ESG2

Float

Opmerking

Punthouder systeem volgens TRPV: alleen VSG van ESG of TVG! Klemmen niet toegestaan Glaslamellen

Doorvalbeveiligende beglazingen ESG-H

n

VSG van

n n n n n n Alleen woningen en vertrekken met soortgelijk gebruik (bijv. hotelkamers en kantoorvertrekken) met een lichtoppervlak (binnenwerkse kozijnafmeting) < 1,6 m2, in andere gevallen zie horizontale beglazing

onder

Horizontale beglazing

ESG-H

Toepassing Dakramen

ESG

Horizontale/dakbeglazing Float

n

Normen en standaards

n n n n n n TRAV Indien niet aan alle zijden ingeklemd, moet VSG worden gebruikt. Vrije randen moeten door de balustradeconstructie of aangrenzende glasplaten tegen abusievelijk stoten beschermd zijn.

(categorie C1 volgens TRAV) Balustrade met glaspanelen geschroefd systeem

n n n n n n TRAV Een stootrand is hier niet vereist

(categorie C1 volgens TRAV). Balustrade van glaspanelen, met glasklemmen

n n n n n n In de regel ZiE vereist, geringere vereisten dan voor beloopbaar glas

n n n n n n volgens abZ of ZiE Vrije randen moeten door de balustradeconstructie of aangrenzende glasplaten tegen abusievelijk stoten beschermd zijn; ESG toepasbaar indien door abZ geoorloofd

Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

MIG

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen.

Beglazingen onder dwarshout

EG

(niet geregeld volgens TRAV) 2

(categorie C2 volgens TRAV)

168 |

n n n n n n TRAV Indien niet aan alle zijden opgelegd, moet VSG worden gebruikt. n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvalszijde; glasplaat aan van aanval afgwende zijde naar keuze; Indien niet aan alle zijden opgelegd, moet VSG worden gebruikt

| 169

9

Kamerhoge beglazing

EG MIG

(categorie C3, TRAV)

Liftschacht

Frans balkon3

n n n n n n Buitengevel neemt taak doorvalbeveiliging over, TRAV volgens categorie A of C

TVG

ESG2

VSG van Float

ESG-H

ESG1

Toepassing

Float

TVG

n n n n n n Binnengevel zonder valbeveiliging, overleg met lager bouwtoezicht en aannemer aanbevolen

Opmerking

Entree/foyer

n n n n n n BG-regel (BGR 202), resp. ArbStättV met ASR 10/5

School

n n n n n n GUV-V S 1; tot een hoogte van 2,00 m veiligheidsglas of afdoende afscherming

Kleuterschool

n n n n n n GUV-SR S 2002; tot een hoogte van 1,50 m veiligheidsglas of afdoende afscherming

Zieken-/verzorgingshuis

n n n n n n Volgens KhBauVO voor bepaalde zones (bijv. in trappenhuizen) en bij speciaal gebruik (bijv. speciale kinderafdelingen) BGI/GUV-I 8681

Winkelpassage

n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202)

Detailhandel

n n n n n n ArbStättV, BG-regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202) of afdoende afscherming

Parkeergarage

n n n n n n ArbStättV supplement 1.7 (4); ASR 8/4 en ASR 10/5

Busstation

n n n n n n ArbStättV supplement 1.7 (4); ASR 8/4 en ASR 10/5

n n n n n n TRAV en EN 81

n n n n n n Bouwelement op van aanval afgewende zijde neemt doorvalbeveiliging helemaal over

2

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen. Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

3

Glas bij toepassing volgens de alinea ‘Beglazing in gebouwen voor speciaal gebruik’ heeft voorrang.

ESG2

VSG van

Kantoor, wanden of deuren van glas

n n n n n n ArbStättV GUV-I 8713 Beheer

TVG

Toepassing

170 |

Float

ESG-H

ESG1

Beglazingen in gebouwen voor speciaal gebruik Float

n

Opmerking

n n n n n n Handlijst op bouwrechtelijk vereiste hoogte. n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvalszijde; geasplaat aan van aanval afgwende zijde naar keuze; Bij VSG aan van aanval afgewende zijde, dan ESG aan aanvalszijde;

Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat soaked ESG alleen tot inbouwhoogte boven verkeersniveau < 4 m en geen personen direct onder de beglazing, in andere gevallen moet ESG-H worden gebruikt!

1

ESG2

Float

VSG van

binnen3

Dubbele gevel

Normen en standaards

buiten

(categorie C3, TRAV)

ESG-H

Toepassing

ESG1

Float

Normen en standaards

Opmerking

| 171

9

Zwembad

n n n n n n GUV-R 1/111, DIN 18361; tot een hoogte van 2 m veiligheidsglas of afdoende afscherming Bij sportzwembad extra balworpvastheid (waterpolo) volgens DIN 18032-3

Sporthal

n n n n n n DIN 18032-1; tot een hoogte van 2 m gelijkvloers, gesloten en splintervrij; balworpvastheid vereist volgens DIN 18032-3

Squashhal

n n n n n n Glaselementen van de achterwand moeten uit minstens 12 mm dik ESG bestaan

Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat soaked ESG alleen tot inbouwhoogte boven verkeersniveau < 4 m en geen personen direct onder de beglazing, in andere gevallen moet ESG-H worden gebruikt!

2

TVG

ESG2

Float

ESG1

VSG van Opmerking

Glasdeur

n n n n n n ArbStättV met ASR 10/5, evt. BGregel ‘Verkooppunten’ (BGR 202)

Deurpaneel

n n n n n n ArbStättV met ASR 10/5, evt. BGregel ‘Verkooppunten’ (BGR 202)

Raam in het bovenste derde

n n n n n n

Glazen bouwstenen

n n n n n n Gelden als breukvast en doorbraakwerend

Kantoorscheidingswand

n n n n n n ASR 8/4

Tochtportalen

n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202), resp. ArbStättV met ASR 10/5

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen. Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

TVG

ESG2

VSG van Float

Toepassing

ESG-H

Beglazingen voor binnenafwerking zonder valbeveiliging ESG1

n

Float

1

Toepassing

Float

TVG

ESG2

Opmerking

ESG-H

Normen en standaards

VSG van Float

ESG-H

ESG1

Toepassing

Float

Normen en standaards

Opmerking

Beloopbaar glas/ glazen trappen n n n n n n ZiE vereist TRLV, Overzicht van de Technische Bouwbepalingen; geoorloofde spanningen overeenkomstig horizontale beglazingen volgens TRLV; VSG met PVB-foliën van minimaal 1,5 mm nominale dikte Douchewand

172 |

n n n n n n EN 14428/A1

1

Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat soaked ESG alleen tot inbouwhoogte boven verkeersniveau < 4 m en geen personen direct onder de beglazing, in andere gevallen moet ESG-H worden gebruikt!

2

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen. Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

9

| 173

Normen en standaards

n

Glasconstructies VSG van

Glasconstructies

n n n n n n ZiE vereist

Speciale glasconstructies

n n n n n n ZiE vereist

Doorbraakvertragend

Kogelwering

Opmerking

n n n n n n EN 356 resp. EH VdS-richtlijn

n n n n n n EN 1063, EN 1522

2

Explosiewering

TVG

n n n n n n EN 356 VdS-richtlijn 2163

ESG2

Doorgooibeperking

Float

n n n n n n ZiE vereist

Opmerking

ESG

Glasschoren, glas als drager

TVG

n n n n n n EN 1627

ESG

Toepassing

Inbraakvertraging

ESG

Toepassing

Float

ESG-H

VSG van Float

ESG-H

Speciale veiligheidsbeglazing Float

n

Normen en standaards

Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft geen resterend draagvermogen.

Hier moeten vooral de inbouwvoorwaarden in acht worden genomen.

n n n n n n EN 13541, EN 13123

9

174 |

| 175

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10 10.1 Glasranden in aansluiting op DIN 1249, deel 11 en EN 12150 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 10.2 Toleranties omtrent normatieve eisen . . . . . . . . 180 10.3 Sponning en steunblokjes bij isolatieglas . . . . . 224 10.4 Materiaalcompatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 10.5 Beglazingen met buitengewone klimatologische en thermische belastingen en in de massa ingekleurd glas . . . 239 10.6 Transport en montage van isolatieglas in hoogte en diepte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 10.7 Transport van grote glasplaten . . . . . . . . . . . . . . 242 10.8 Richtlijn voor de omgang met isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 10.9 Leidraad voor gebruik van drievoudig warmte-isolerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 10.10 Informatieblad over glasreiniging . . . . . . . . . . . . 254

10 176 |

| 177

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10. Branchespecifieke be- en verwerkingsrichtlijnen plus leidraden Verder strekkend dan de wettelijke richtlijnen resp. in aanvulling daarop hebben vele fabrikanten van isolatieglas en glasveredelingsbedrijven in uiteenlopende samenstellingen, elk

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.1.2 Randbewerking Aanduiding

Beschrijving

Gesneden (KG)

De gesneden rand (snijrand) is de bij het snijden van vlakglas ontstane, onbewerkte glasrand. De snijrand is scherp. Dwars op de randen verlopen kleine golven (zogenaamde Wallnerlijnen). Over het algemeen is de snijrand glad gebroken, maar bij vooral dikke glasplaten en niet rechtlijnige formaatplaten kunnen ook onregelmatige breuklijnen ontstaan, bijv. door het aanzetten van het snijgereedschap. Ook kunnen bewerkingssporen optreden door bijvoorbeeld het breken van het glas met een tang. Uitstekende oneffenheden kunnen geëffend zijn (op maat geslepen). Een uit glasplaten met snijranden samengesteld gelaagd veiligheidsglas vertoont in de regel verzette randen binnen de snijtolerantie. (zie Þ pagina 210)

Afgerond (KGS)

De randen zijn rond en de zijkant is helemaal of gedeeltelijk geslepen.

Afgescherpt (KMG)

Alleen de randen van de glasplaat zijn afgescherpt de zijkant is onbewerkt. Gladde plekken en kleine uithollingen zijn toegestaan.

Geslepen (KGN)

Het hele randoppervlak wordt geslepen met een fijne slijpschijf en krijgt zo zijn slijpmatte (gesatineerde) optiek. Gladde plekken en kleine uithollingen zijn niet toegestaan.

Gepolijst (KPO)

De gepolijste rand is een door te polijsten veredelde, geslepen rand. Matte plekken zijn niet toegestaan. Zicht- en voelbare polijstsporen en -groeven zijn toegestaan. Om productietechnische redenen kan de rand van een glasplaat op verschillende of meerdere machines bewerkt worden. Daardoor kunnen verschillen ontstaan in de optiek van geslepen of gepolijste randen. Deze vormen geen redenen voor reclamatie.

aangevuld door de competentie van vakbedrijven, groepen en specialisten op allerlei gebieden, gekozen voor aanvullende declaraties over het onderwerp ‘glas’.

10.1 Glasranden in aansluiting op DIN 1249, deel 11 en EN 12150 10.1.1 Randvormen Rechte rand (K) De rechte rand vormt met het glasoppervlak een hoek van 90°. n

Verstekrand (GK) De verstekrand vormt met het glasoppervlak om constructieve redenen een hoek van 90 > d≥45°. De randen kunnen daarbij geslepen of gepolijst zijn. n

Facetrand (FK) De facetrand vormt met het overgrote deel van het randoppervlak een van 90° afwijkende hoek met het glasoppervlak. Men onderscheidt in facetbreedte, vlakke en steile facetn

ten. Om productietechnische redenen loopt de gefacetteerde rand uit op een haaks op het glasoppervlak staande restrand (afschuining) Deze restrand kan gesneden, geslepen of gepolijst zijn en is al naargelang de vorm recht, halfrond of vlakrond. Ronde rand (RK) De ronde rand heeft een min of meer rond geslepen randoppervlak. De randvorm ‘halfrond’ of ‘vlakrond’ naar keuze van de fabrikant of volgens overeenkomst. n

10 178 |

| 179

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2 Toleranties omtrent normatieve eisen Voorwoord Dit hoofdstuk regelt de toleranties voor basisglas, bewerkingen en de daaruit veredelde producten zoals gehard glas, gehard glas met heatsoaktest, thermisch versterkt glas, gelaagd glas en gelaagd glas in combinatie met gehard of thermisch versterkt glas en isolatieglas. Als basis gelden de momenteel van toepassing zijnde nationale normen resp. EN-normen. In de praktijk blijken deze normen echter niet altijd te voldoen. Daarom beschrijft hoofdstuk 10 de toepassingen die in de normen niet duidelijk of helemaal niet beschreven staan. Standaardtoleranties Standaardtoleranties zijn alle toleranties die binnen het normale productieproces kunnen worden gewaarborgd. n

Speciale toleranties Speciale toleranties kunnen met extra voorzieningen in de productie gerealiseerd worden en moeten per geval worden overeengekomen. De voor deze voorzieningen vereiste extra werkzaamheden staan bij de desbetreffende tolerantie vermeld en kunnen tegen berekening van meerkosten vervuld worden als deze in de bestelling zijn aangegeven. n

Deze toleranties vormen de basis voor de leverings- en verkoopvoorwaarden van uw UNIGLAS®-onderneming in de van toepassing zijnde uitgave.

EN 572 deel 1

EN 572 deel 2

EN 572 deel 3 EN 572 deel 4 EN 572 deel 5

EN 572 deel 6

180 |

In de hiervoor vermelde normen staan de grenswaarden van de nominale dikten voor de verschillende glasproducten aangegeven. Voorts worden daarin de kwaliteitseisen en de zichtbare fouten van de basisglasproducten beschreven.

len en de in de bouwregellijst vermelde normen:

Basisproducten van natronkalkglas, deel 1 - Beschrijving en algemeen fysische en mechanische eigenschappen (deels vervanging voor DIN 1249 deel 10) Glas voor gebouwen Basisproducten van natronkalkglas deel 2 - Floatglas (vervanging voor DIN 1249 deel 3) Basisproducten van natronkalkglas deel 3 - Gepolijst draadglas Basisproducten van natronkalkglas deel 4 - Getrokken vensterglas (vervanging voor DIN 1249 deel 1) Basisproducten van natronkalkglas deel 5 - Gegotenglas (samen met EN 572 deel 6, vervanging voor DIN 1249 deel 4) Basisproducten van natronkalkglas, deel 6 Figuurdraadglas (samen met EN 572 deel 5, vervanging voor DIN 1249 deel 4)

n

Tab. 1: Grenswaarden glasdikte

Nominale dikte [mm]

2 3 4 5 6 8 10 12 15 19

Als uittreksel uit DIN 572 deel 2 - Floatglas - worden hier de grenswaarden van de nominale dikten genoemd.

Grenswaarde [mm]

± ± ± ± ± ± ± ± ± ±

0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,5 1,0

Bij deze grenswaarden is er geen onderscheid tussen in standaard en speciale toleranties. 10.2.2 Gesneden maten Aanvullend geldt: EN 572

Belangrijke opmerking! Wijzigingen bij de toleranties worden onmiddellijk opgenomen en verwerkt. Deze kunnen als meest actuele uitgave in het internet worden ingezien: http://www.uniglas.net

10.2.1 Basisglas Voor het basisglas gelden de volgende normatieve beginse-

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Algemene lengtematen ± 0,2 mm / m randlengte

10.2.2.1 Algemeen Hier moet rekening worden gehouden met de zogenaamde schuine breuk! Deze is afhankelijk van de betreffende glasdikte en de structuur van het basisglas (broosheid enz.). Afb. 1: Breukoverstek Nominale maat

Afb. 2: Breukonderstek Nominale maat

n

Tab. 2: Waarden schuine breuken

Glasdikte [mm]

2, 3, 4, 5, 6 8, 10 12 15 19

Maximumwaarde [mm]

±1 ±2 ±3 +5/-3 +6/-3

Hiermee moet bij tolerantievoorschriften rekening worden gehouden, d.w.z. de glasafmetingen kunnen bij een gezoomde rand met het dubbele van de ‘schuinbreukwaarde’ veranderen. Bij niet-rechthoekige elementen geldt dat de onderstaand genoemde toleranties bij de aangegeven hoeken kunnen ontstaan (net als bij het snijden). De geometrie van de elementen blijft behouden.

| 181

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.2.1.1 Bij float mogelijke rest n

Tab. 2a: Snijden

Hoek

Als standaard geldt: structuurverloop parallel aan de hoogtemaat. Uitzonderingen zijn alleen toegestaan als het structuurverloop op de tekening is aan-

X

- 30 mm - 18 mm - 12 mm - 8 mm

Hoek

≤ 12,5° ≤ 20° ≤ 35° ≤ 45°

10.2.2.3 Structuurverloop bij figuurglas

Afb. 3: Snijden

n

Tab. 3: MASTERGLASS

Nr.

X

1

10.2.2.1.2 Spitse hoeken bij gehard, gelaagd, iso - Snijden niet te beoordelen zone Om productietechnische redenen behouden UNIGLAS®ondernemingen zich het recht voor, bij te snijden volgens tabel 2b. Als niet wordt bijgesneden, gelden de in de tabel 2b vermelde maten als niet te beoordelen zone. Hier kunnen onregelmatigheden aan de randen (bijv. breukoverstekken) en op het oppervlak ontstaan die geen reden tot reclamatie vormen.

n

Tab. 2b: Snijden

Hoek

2 3

X

≤ 12,5° ≤ 20°

- 65 mm - 33 mm

Bij hoeken > 25° komt de bijsnijding overeen met de afbreuk. De onder punt 10.2.3.1.3 genoemde toleranties, tabel 9, mogen niet bij de bovenstaande toleranties tabel 2a en 2b worden opgeteld.

gegeven en bij de bestelling en op het productieformulier ‘STRUCTUURVERLOOP volgens tek.’ vermeld staat.

4 5

Parameters

6 7 8 9

Aanduiding/eenheid

Puntfout (insluitingen) Visuele fouten; maximaal aantal foutKogelvormige bellen en. Controlecriteria volgens EN 572 deel 5: Kijkafstand 1,5 m. Verticaal bekijken van de op een afstand van Langwerpige bellen 3 m voor een matgrijs oppervlak geplaatste glasplaat. Bellen (kleiner dan 1 mm)

Afmetingen/ Gewicht

Foutmarkering Beschikbare dikten

10 11

Diktemaat Specifiek gewicht

12 13

Afmeting breedte/lengte Haaksheid

10.2.2.2 Lengte, breedte en haaksheid Deze rechthoeken beschrijven ook de grenzen van de haaksheid. De grenswaarden voor de nominale lengteafmeting H en breedteafmeting B bedragen ± 5 mm.

14

Oppervlak

Oppervlaktestructuur

15

Golvend oppervlak

16

Algemeen breukvlak (scholvorming)

17

19

Scheeftrekking motief overdwars (breedte) Scheeftrekking motief overlangs (lengte) Vervorming

20

Doorbuiging

H-5 H+5

B+5

Afb. 4: Hoekigheid

B-5

Baserend op de nominale maten voor de lengte H en de breedte B moet de glasplaat in een rechthoek passen die - uitgaand van de nominale maten - met de hogere grensmaat vergroot werd en een rechthoek omschrijven die - uitgaand van de nominale maten - met de lagere grensmaat verkleind werd. De zijden van de voorgeschreven rechthoek moeten parallel aan elkaar verlopen en de rechthoeken moeten een gemeenschappelijk middelpunt hebben (zie afb. 4).

18

Zichtbare insluitingen zijn niet toegestaan > 3mm Ø tot 2 mm zonder beperking toegestaan Ø > 2 mm niet toegestaan Breedte > 2 mm niet toegestaan Lengte > 10 mm niet toegestaan Maximaal 10 per cm3

3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 / 8,0 / 10 mm ± 0,5 mm Gewichtsberekening [kg]: 2,5 • oppervlak [m2] • glasdikte [mm] Leveringsafmeting ± 3 mm Verschil v.d. diagonalen 4 mm Gestructureerd aan een of beide zijden Maximaal 0,8 mm (gemeten met voelermaat op ideale plaat) Maximaal 3 mm per m totale breedte (gemeten staand) Maximaal 4 mm binnen een meter Maximaal 2 mm binnen een meter Maximaal 10 % van de nominale dikte Maximaal 2 mm

10 182 |

| 183

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

n

Tab. 4: Onbewerkt spiegelglas (SR)

Nr. 1 2 3 4 5

Parameters

6 7

Bellen (kleiner dan 1 mm)

8 9

Foutmarkering beschikbare dikten

Afmetingen/ Gewicht

10 11

Diktemaat Specifiek gewicht

12 13

Afmeting breedte/lengte Haaksheid

14

Oppervlak

Oppervlaktestructuur

15

Golvend oppervlak

16

Algemeen breukvlak (scholvorming)

17

19

Scheeftrekking motief overdwars (breedte) Scheeftrekking motief overlangs (lengte) Vervorming

20

Doorbuiging

18

n

Aanduiding/eenheid

Visuele fouten; Puntfouten (insluitingen) maximaal aantal fouten. Controlecriteria Kogelvormige bellen volgens EN 572 deel 5: Kijkafstand 1,5 m. Verticaal bekijken van de op een afstand van Langwerpige bellen 3 m voor een matgrijs oppervlak geplaatste glasplaat.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Tab. 5: Figuurglas (vervolg)

Nr. 4

Zichtbare insluitingen zijn niet toegestaan > 3mm Ø tot 2 mm zonder beperking toegestaan Ø > 2 mm niet toegestaan

5 6 7 8 9 10 11

Breedte > 2 mm niet toegestaan Lengte > 15 mm niet toegestaan

1 2 3

184 |

Parameters

Aanduiding/eenheid

Visuele fouten; maximaal aantal fouten. Controlecriteria volgens EN 572 deel 5: Kijkafstand 1,5 m. Verticaal bekijken van

Puntfouten (insluitingen) Kogelvormige bellen

Afmetingen/ Gewicht

12 13 3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 / 8,0 / 10 mm ± 0,5 mm Gewichtsberekening [kg]: 2,5 • oppervlak [m2] • glasdikte [mm] Leveringsafmeting ± 3 mm Verschil v.d. diagonalen 4 mm Gestructureerd aan een of beide zijden Maximaal 0,8 mm (gemeten met voelermaat op ideale plaat) Maximaal 3 mm per m totale breedte (gemeten staand) Maximaal 6 mm binnen een meter Maximaal 2 mm binnen een meter Maximaal 10 % van de nominale dikte Maximaal 2 mm

14

Bellen (kleiner dan 1 mm) Foutmarkering beschikbare dikten Diktemaat Specifiek gewicht

Oppervlak

16

Algemeen breukvlak (scholvorming)

17

19

Scheeftrekking motief overdwars (breedte) Scheeftrekking motief overlangs (lengte) Vervorming

20

Doorbuiging

18

n

Oppervlaktestructuur Golvend oppervlak

Breedte > 2 mm niet toegestaan Lengte > 25 mm niet toegestaan Maximaal 10 per cm3 3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 mm ± 0,5 mm Gewichtsberekening [kg]: 2,5 • oppervlak [m2] • glasdikte [mm] Leveringsafmeting ± 3 mm Verschil v.d. diagonalen 4 mm Gestructureerd aan een of beide zijden Maximaal 0,8 mm (gemeten met voelermaat op ideale plaat) Maximaal 3 mm per m totale breedte (gemeten staand) Maximaal 6 mm binnen een meter Maximaal 2 mm binnen een meter Maximaal 10 % van de nominale dikte Maximaal 2 mm

Tab. 6: Draad- en draadspiegelglas

Nr. 1 2

4 Zichtbare insluitingen zijn niet toegestaan > 3mm Ø tot 5 mm zonder beperking toegestaan Ø > 5 mm niet toegestaan

Afmeting breedte/lengte Haaksheid

15

Tab. 5: Figuurglas

Nr.

Aanduiding/eenheid

Maximaal 10 per cm3

3 n

Parameters

de op een afstand van Langwerpige bellen 3 m voor een matgrijs oppervlak geplaatste glasplaat.

5

Parameters

Aanduiding/eenheid

Visuele fouten; Puntfouten (insluitingen) maximaal aantal fouten. Controlecriteria Kogelvormige bellen volgens EN 572 deel 5: Kijkafstand 1,5 m. Verticaal bekijken van de op een afstand van Langwerpige bellen 3 m voor een matgrijs oppervlak geplaatste glasplaat.

6 7

Bellen (kleiner dan 1 mm)

8

Foutmarkering

Zichtbare insluitingen zijn niet toegestaan > 3 mm Ø tot 5 mm zonder beperking toegestaan Ø > 5 mm niet toegestaan Breedte > 2 mm niet toegestaan Lengte > 25 mm niet toegestaan vervalt

10 | 185

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Tab. 6: Draad- en draadspiegelglas(vervolg)

Nr. 9 10 11

Parameters

Aanduiding/eenheid

Afmetingen/ Gewicht

beschikbare dikten Diktemaat Specifiek gewicht

12 13 14

Afmeting breedte/lengte Haaksheid Oppervlak

Oppervlaktestructuur

15

Golvend oppervlak

16

Algemeen breukvlak (scholvorming)

17

19

Scheeftrekking motief overdwars (breedte) Scheeftrekking motief overlangs (lengte) Vervorming

20

Doorbuiging

18

7,0 / 9,0 mm ± 0,5 mm Gewichtsberekening [kg]: 2,5 • oppervlak [m2] • glasdikte [mm] Leveringsafmeting ± 3 mm Verschil v.d. diagonalen 4 mm Gestructureerd aan een of beide zijden Maximaal 0,8 mm (gemeten met voelermaat op ideale plaat) Maximaal 3 mm per m totale breedte (gemeten staand) Maximaal 7 mm binnen een meter Maximaal 7 mm binnen een meter Maximaal 10 % van de nominale dikte Maximaal 2 mm

bewerkt is. Aanvullend geldt:

EN 12150

Glas voor gebouwen - Thermisch gehard veiligheidsglas DIN 1249 T 11 Glas voor gebouwen - Glasranden BRL ESG-H, EN 14179 Heat soaked enkel veiligheidsglas EN 1863 Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt glas

10.2.3.1 Randbewerkingskwaliteiten Basis voor de randbewerking is DIN 1249, deel 11 hoofdst. 3.4 compleet onder 3.1.

Om productietechnische redenen is het aan de producent om de randen eventueel ook gepolijst uit te voeren (zie Þ pagina 179).

186 |

Tab. 7: Rechthoek standaard afmetingen d ≤ 12 mm [mm]

Randlengte [mm]

≤ 1000 ≤ 2000 ≤ 3000 ≤ 4000 ≤ 5000 ≤ 6000

+ + + +

± 1,5 ± 2,0 2,0 / - 2,5 2,0 / - 3,0 2,0 / - 4,0 2,0 / - 5,0

Afb. 5: Randbewerking

d = 15 + 19 mm [mm]

± 2,0 ± 2,5 ± 3,0 + 3,0 / - 4,0 + 3,0 / - 5,0 + 3,0 / - 5,0

De afmeting van de diagonale resulteert uit (b² + h²)

1,5 Ö 45° ± 1 mm / ± 5°

Voorbeeld: glasplaat b x h = 1.000 x 3.000 mm daaruit resulteert: plusmaat: (1,5² + 2,0²) = +2,5 mm; minmaat: - (1,5² + 2,5²) = -2,9 mm daaruit resulteert: diagonaalmaat + 2,5 / - 3,0 mm

Onderstaand zijn de toleranties aangegeven die met extra werk gerealiseerd kunnen worden. Dit extra werk ontstaat doordat de 1ste glasplaat nauwkeurig n

moet worden opgemeten. Niet op maat geslepen glasplaten moeten opnieuw gesneden worden.

Tab. 8: Rechthoek speciale afmetingen

Randlengte [mm]

d ≤ 12 mm [mm]

≤ 1000 ≤ 2000 ≤ 3000 ≤ 4000 ≤ 5000 ≤ 6000

+ + + + + +

0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 1,0

-

1,5 1,5 1,5 2,0 2,5 3,0

d = 15 + 19 mm [mm]

+ + + + + +

0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 1,0

-

1,5 2,0 2,0 2,5 3,0 3,5

10.2.3.1.3 Speciale vormen

10.2.3.1.1 Standaard toleranties Hier wordt onderscheid gemaakt tussen de randbewerkingen ‘afgerond’, ‘geslepen’ en ‘gepolijst’. Daarom worden 2 tolerantieklassen gevormd:

n

schuine breuk. Voor geslepen/gepolijste randen geldt onderstaande tabel.

10.2.3.1.2 Speciale toleranties

10.2.3 Bewerking De toleranties zijn afhankelijk van de wijze waarop de rand

Voor afgeronde randen geldt de onder ‘gesneden op maat’ aangegeven tolerantie met

1,5 Ö 45°

n

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

n

afgerond

n

afgescherpt

n

geslepen

n

gepolijst

Ook hier wordt onderscheid gemaakt tussen de kwaliteiten ‘standaard’ en ‘speciaal’, waarbij moet worden aangemerkt

dat de extra bewerking van deze speciale vormen geschiedt aan het CNCbewerkingscentrum.

10 | 187

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Bij 15- en 19mm-glas geldt onderstaande tabel: n

10.2.3.2.3.2 Standaardafmeting voor CNC-bewerking uitsparingsmaten

Tab. 9: Speciale vormen

Randlengte d ≤ 12 mm Standaard [mm]

≤ ≤ ≤ ≤ ≤ ≤

1000 2000 3000 4000 5000 6000

Opgelet Minimummaat bij binnenliggende radius: : 15 mm

Speciaal (CNC) [mm]

± 2,0 ± 3,0 ± 4,0 ± 5,0 - 8,0 / + 5,0 - 10,0 / + 5,0

-

≤ 3900 ≤ 5000 ≤ 6000

1,0 1,5 2,0 2,5 4,0 5,0

/ / / / / /

+ + + + + +

1,0 1,0 1,0 1,0 2,0 2,0

10.2.3.1.4 Randbewerkingen n

n

Tab. 12: Randuitsparingsmaat CNC-bewerkingscentrum afgerond

Uitsnijdingslengte [mm]

Afmeting [mm]

≤ 2000 ≤ 3400 ≤ 6000

±4 ±4 ±5

10.2.3.2.4 Afgeschuinde geslepen hoek

Tab. 10:

10.2.3.2.4.1 Standaard

Hoek

X

Afmeting ± 2 mm

≤ 12,5° ≤ 20° ≤ 35° ≤ 45°

- 15 mm - 9 mm - 6 mm - 4 mm

10.2.3.2 Bewerkingen Bewerkingen kunnen hoekuitsparing, omsloten uitsparing en randuitsparing in een glasplaat zijn. De plaats en de afmeting van de bewerkingen moeten individueel en productietechnisch worden afgestemd. Bij hoek- en randuitsparing moet

worden gelet op de minimale radius die door het bewerkingsgereedschap wordt aangebracht. De plaats van het gat resp. de plaatstoleranties van de bewerkingen stemmen overeen met de randbewerkingstoleranties.

(hoekafsnijding < 100 x 100 mm, anders speciale vorm)

10.2.3.2.4.2 Speciale maat Speciale maat ± 1,5 mm, vervaardiging geschiedt aan het CNC-bewerkingscentrum,

d.w.z. een CNC-bewerking (Master Edge) moet worden berekend.

10.2.3.2.5 Afgeschuinde gepolijste hoek – CNC-bewerkingscentrum 10.2.3.2.5.1 Standaard Afmeting ± 2 mm (afgeschuinde hoek < 100 x 100 mm, anders speciale vorm)

Afb. 6: Speciale vorm

10.2.3.2.5.2 Speciale maat

10.2.3.2.1 Afgeronde hoek < 100 x 100 mm

± 1,5 mm

10.2.3.2.1.1 Standaard Afmeting ± 4 mm

10.2.3.2.6 Hoekuitsparing geslepen 10.2.3.2.6.1 Standaard

10.2.3.2.2 Afgeronde hoek

Afhankelijk van de glasdikte minimumafstand bij binnenliggende radius:

10.2.3.2.2.1 Standaard Afmeting ± 4 mm op plaats/afmetingen

≤ 10 mm: R 10 ≤ 12 mm: R 15 Afmeting grootte ± 2 mm, afmeting plaats ± 3 mm.

10.2.3.2.3 Randuitsparing afgerond 10.2.3.2.3.1 Standaardafmeting voor handbewerking – uitsparingsmaten n

Tab. 11: Randuitsparingsmaat HB afgerond

Uitsnijdingslengte [mm]

≤ 500 ≤1000

188 |

10.2.3.2.6.2 Speciale maat Minimummaat bij binnenliggende radius: 17,5 mm Afmeting ± 1,5 mm.

De speciale bewerking geschiedt aan het CNCbewerkingscentrum.

Afmeting [mm]

±5 ±6

10.2.3.2.7 Hoekuitsparing gepolijst – CNC-bewerkingscentrum Opgelet

10

Minimummaat bij binnenliggende radius: 17,5 mm | 189

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.3.2.7.1 Standaard

10.2.3.3.2 Plaatsen boorgaten

Afmeting ± 2 mm

Afb. 9: Positie van de boorgaten > 4500 ± 4 mm

10.2.3.2.7.2 Speciale maat

≤ 4500 ± 3 mm

Afmeting ± 1,5 mm

≤ 3000 ± 2 mm ≤ 1000 ± 1 mm

10.2.3.2.8 Randuitsparing geslepen of gepolijst – CNC-bewerkingscentrum 10.2.3.2.8.1 Standaardafmeting

Tab. 13: Randuitsparing CNC-bewerkingscentrum geslepen of gepolijst

Uitsparing [mm]

Afmeting [mm]

≤ 500 ≤ 1000 ≤ 2000 ≤ 3400

± ± ± ±

2 3 3 4

10.2.3.3.3 Gatgrootte en positionering bij 4 tot 6 mm gehard glas

10.2.3.2.8.2 Speciale maat Opgelet Minimummaat bij binnenliggende radius: 17,5 mm, afmeting ± 1,5 mm

n

10.2.3.3 Gaten boren De plaats van het gat resp. de plaatstolerantie van de bewer-

kingen stemt overeen met de randbewerkingstoleranties.

X = (verzinkings-Ø - kern-Ø) / 2 min. glasdikte = X + 2 mm 190 |

Randen afgerond

Min. diameter Afstand rand gat - rand glas Afstand rand gat - rand gat Afstand in het hoekgedeelte

D > S - rand gat afschuinen ≥2S ≥2S zie afb. 10

Afb. 7: Boorgat

Ø

≥ 2S

90° ± 2°

Gatboringen > 101 mm diameter moeten aan het CNCbewerkingscentrum worden geproduceerd.

+ 1,5 mm - 1,0 mm

≥ 2S D ≥ S

Afb. 8: Verzonken gat in gelaagd glas

X

X

2 mm

Kern-Ø

X

S = glasdikte

10.2.3.3.4 Gatgrootte en positionering bij 8 tot 12 mm gehard glas n

90°

buiten

min. 2 mm

Verzonken gaten in gelaagd glas Een cilindrische boring in de tegenplaat moet worden geboord met een 4 mm grotere diameter dan de kerndiameter van het verzonken gat.

Tab. 14: Gehard glas 4 tot 6 mm gatgrootte/positionering

Randbewerking

Afb. 10: Gatgrootte/positie

10.2.3.3.1 Diameter van het gat Diameter: ≤ 30 mm ± 1 mm, > 30 mm ± 2 mm.

≤ 1000 ± 1 mm

n

> 1000 ± 2 mm

Opgelet Minimummaat bij binnenliggende radius: 17,5 mm

Tab. 15: Gehard glas 8 tot 12 mm gatgrootte/positionering

Randbewerking

Randen afgerond

Min. diameter Afstand rand gat - rand glas Afstand rand gat - rand gat Afstand in het hoekgedeelte

D > S - rand gat afschuinen ≥2S ≥2S zie afb. 11

10

2 mm

| 191

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

In uitzonderingsgevallen kunnen bij geringere afstanden tussen rand glas en rand gat de optredende spanningen door inzagen verminderd worden.

≥ 2S D ≥ S

≥ 60

S = glasdikte

10.2.3.3.5 Minimumafstanden van rand glas tot rand gat Afb. 12: Gatafstanden

≥ 25

≥ 60

> 2S

≥ 2S

D>S

S = glasdikte

10.2.3.3.6 Gatgrootte en positionering bij 15 mm gehard glas Tab. 16: Gehard glas 15 mm Gatgrootte/positionering

Randbewerking

Randen geslepen

Min. diameter Afstand rand gat - rand glas Afstand rand gat - rand gat Afstand in het hoekgedeelte

18 mm - rand gat afschuinen 30 mm 45 mm zie afb. 13

Afb. 13: Gatgrootte/positie

10.2.4. Gehard glas – enkel veiligheidsglas, gehard glas met heatsoaktest en Thermisch versterkt glas van de fabrikant voor gehard glas met heatsoaktest, evenals de bouwregellijst resp. EN 1863 voor Thermisch versterkt glas.

10.2.4.1 Algemene vervorming - geldig voor floatglas Standaard 0,3 % van het meettraject. (Aan de randen en de diagonale moet worden gecontroleerd, waarbij geen van de gemeten waarden meer dan 0,3 % van het meettraject mag bedragen).

Bij kwadratische formaten met een zijdenverhouding tussen 1:1 en 1:1,3 en bij geringere glasdikten ≤ 6 mm is de afwijking van de evenwijdigheid door het voorspanproces groter dan bij smalle, rechthoekige afmetingen.

10.2.4.2 Algemene vervorming - geldig voor floatglas Standaard 0,3 mm op 300 mm meettraject.

De meting moet op een afstand van minstens 25 mm van de rand worden uitgevoerd.

≥ 30

10.2.4.2.1 Aanbevolen minimale glasdikten, afhankelijk van de afmeting van de glasplaat ≥ 45

≥ 18

≥ 45

≥ 18

S = glasdikte Alle maten in mm

n

Tab. 18: Minimale glasdikten

Min. glasdikte d

10.2.3.3.7 Gatgrootte en positionering bij 19 mm gehard glas n

S = glasdikte Alle maten in mm

≥ 25

Enkel veiligheidsglas - aanvullend geldt: EN 12150-1/-2 voor gehard glas. EN 14179 voor heat soaked gehard glas en abZ D>S

n

Afb. 14: Gatgrootte/positie

≥ 40

≥ 2S + 5 mm

Afb. 11: Gatgrootte/positie

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Tab. 17: Gehard glas 19 mm Gatgrootte/positionering

Randbewerking

Randen geslepen

Min. gatdiameter Afstand rand gat - rand glas Afstand rand gat - rand gat Afstand in het hoekgedeelte

25 mm - rand gat afschuinen 40 mm 60 mm zie afb. 14

4 5 6 8 10 19 ≥ d ≥ 12

Max. afmeting

mm mm mm mm mm mm

Productietechnische glasdikten: op grond van de thermische voorspanning adviseren wij de volgende grootteafhankelijke, minimale glasdikten.

1000 1.500 2.100 2.500 2.800 3.000

mm mm mm mm mm mm

x x x x x x

2000 mm 3.000 mm 3.500 mm 4.500 mm 5.000 mm 7.000 mm

Hierbij wordt geen rekening gehouden met technische toepassingseisen.

10 192 |

| 193

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.4.3 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van thermisch voorgespannen glas Inleiding Deze richtlijn geldt voor thermisch voorgespannen, gehard veiligheidsglas, gehard glas

onderstaand beschreven controlebeginselen met behulp van de onderstaande tabellen en gegevens. Beoordeeld wordt het in ingebouwde toestand resterende binnenwerkse glasoppervlak.

10.2.4.3.2 Controle Algemeen is bij de controle de doorkijk door de ruit doorslaggevend en niet de blik op de ruit. De bij de controle geconstateerde afwijkingen worden volgens de tabellen beoordeeld op hun toelaatbaarheid. n

n

n

n

De foutafmeting ≤ 0,5 mm bij floatglas, blank en in de massa gekleurd, wordt niet in aanmerking genomen.

De foutafmeting ≤ 1,0 mm bij figuurglas, blank en in de massa gekleurd, wordt niet in aanmerking genomen. De door het productieproces van floatglas niet altijd vermijdbare afwijkingen, bijv. storende vlakken in de vorm van insluitingen, mogen met hun ‘kring’ niet groter zijn dan 3 mm.

Tab. 19: Toelaatbaarheid per eenheid - floatglas helder en in

beoordeling van de doorkijk moet geschieden vanuit een gezichtshoek die overeenstemt met het gangbare gebruik van het vertrek. In de regel moet worden uitgegaan van een verticale gezichtshoek. Gecontroleerd wordt bij een lichtsterkte die overeenkomt met die van diffuus daglicht.

De controle wordt zodanig uitgevoerd dat: n

De controleur bevindt zich op 1 meter afstand van zowel het blanke glas als in de massa gekleurde glas,

n

bij figuurglas in zowel blank als in de massa gekleurd op een afstand van 1,5 m ter hoogte van het midden van de glasplaat bevinden. De

met heatsoaktest en thermisch versterkt glas voor de toepassing in gebouwen.

10.2.4.3.1 Toepassingsgebied Deze richtlijn regelt de beoordeling van de visuele kwaliteit van thermisch versterkt floatglas en figuurglas in de heldere en in de in de massa gekleurde uitvoering voor gebouwen. De beoordeling geschiedt aan de hand van de

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.4.3.3 Toelaatbaarheid van afwijkingen In onderstaande tabel 19 staan de mogelijke afwijkingen met hun toelaatbaarheidscontrole vermeld. Toepassingsgebied: uitsluitend floatglas in helder en in de massa gekleurd. n

Haarkrassen Met de vingernagel niet voelbare oppervlaktebeschadigingen

n

Gesloten bel

n

Kristallijne insluitingen (ongesmolten deeltjes)

n

Buitenliggende, vlakke randbeschadiging bij afgeschuinde rand

n

Kleine uithollingen bij afgeschuinde rand die de stevigheid van het glas niet nadelig beïnvloeden

de massa gekleurd

Zone

Haarkrassen niet voelbaar

Bel gesloten

Insluitingen Kristallijn

Vlakke randbeschadiging gezoomde rand*

gezoomde rand*

F R

toelaatbaar toelaatbaar maar niet in grote dichtheid

toelaatbaar toelaatbare grootte ≤ 0,5mm geoorloofde kring ≤ 3mm niet toelaatbaar

toelaatbaar toelaatbare grootte ≤ 0,5mm

toelaatbaar niet toelaatbaar

toelaatbaar niet toelaatbaar

niet toelaatbaar

-

-

H

toelaatbaar, maar niet in grote dichtheid tot opgetelde totale lengte van 150 mm Door het thermische voorspanproces is een chemische en mechanische verandering glassoort niet te vermijden. * = niet dieper dan 15 % van de plaatdikte

Kleine uitholling

van de oppervlaktegeaardheid, zoals puntjes en rolafdrukken, in de betreffende

10 194 |

| 195

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Afb. 15: Zones van een glasplaat Plaatbreedte Binnenwerkse breedtemaat b Hoofdzone H

F R

Glasplaathoogte

Hoofdzone H

F = sponningzone geldt alleen voor beglazingen met rondom lopende kozijnconstructie. Voor constructie en deurinstallaties met vrijliggende randen geldt alleen de beoordeling volgens zone H en R.

In onderstaande tabel 20 staan de mogelijke afwijkingen met hun toelaatbaarheidscontrole vermeld.

n

Slier of traan

n

Insluitingen deeltjes)

n

Vlakke randbeschadiging bij geslepen randen

n

Kleine uithollingen bij geslepen randen die de stevigheid van het glas niet nadelig beïnvloeden

n

Ingesloten bel

Toepassingsgebied: uitsluitend ruw spiegel- en figuurglas, helder en in de massa gekleurd

R

Binnenwerkse hoogtemaat h

R

R

F

F

Toelichting: F = sponningzone pasruimte bij kozijnconstructie R = randzone oppervlak 5 % van de betreffende binnenwerkse breedte- en hoogteafmetingen H = hoofdzone

F

n

n

Tab. 20: Toelaatbaarheid per eenheid - spiegel- en

Eenheid Haarkrassen niet voelbaar [m2]

Slier / traan

Per m2 glasop pervlak

L ≤ 20 mm B ≤ 1 mm toelaatbaar 1 per m2 L ≤ 10 mm B ≤ 1 mm

toelaatbaar op totaal oppervlak

Ingesloten bel

Haarkrassen Met de vingernagel niet voelbare oppervlaktebeschadigingen

figuurglas (helder en in de massa gekleurd) Insluitingen

3 mm tot 5 mm 1 per m2

≤ 3 mm tot 5 mm

≤ 3 mm

toelaatbaar op totaaloppervlak, echter niet in grote dichtheid

toelaatbaar op totaal- toelaatbaar op totaaloppervlak, echter niet oppervlak, echter niet in grote dichtheid in grote dichtheid Omdat figuurglas onderhevig is aan een individueel productieproces, zijn ronde kwaliteit. Structuurafwijkingen als gevolg van walswissel en patroonoffset reclamatie. * = niet dieper dan 15 % van de plaatdikte bij ESG

(ongesmolten

Vlakke randbeschadiging** - geslepen rand*

Kleine uithollingen - geslepen rand*

toelaatbaar*

toelaatbaar*

en lijnvormige insluitingen en belvorming uitdrukking van de karakteristieke kunnen niet altijd worden uitgesloten en vormen dus geen reden voor * = niet dieper dan 5% van de plaatdikte bij ESG-H

10 196 |

| 197

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.4.4 Kenmerking Thermisch gehard glas moeten duurzaam onuitwisbaar gekenmerkt worden. De kenmerking moet de volgende informatie bevatten: naam van de fabrikant, verwijzing naar norm EN 12150 bij gehard glas, EN 14179 gehard met heat

10.2.5 Gehard glas met heat soak test soak test, gehard glas met heat soak test volgens BRL A deel 1 supplement 11.11, evenals certificeringsbrueau bij gehard met heat soak test en EN 1863 bij thermisch versterkt glas resp. abZ van de fabrikant.

10.2.4.5 Bewerking Algemeen geldt: alle bewerkingen moeten vóór het thermische voorspanproces worden Toepassingsvoorbeeld

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Gehard glas met heat soak test moet worden vervaardigd van thermisch voorgespannen enkel natronkalkglas (ESG) volgens bouwregellijst A, volgnr. 11.12 dat wordt vervaardigd van floatglas volgens bouwregellijst A, volgnummer 11.10. Het gebruik

van geëmailleerd glas is eveneens toegestaan. Elke glasplaat moet worden onderworpen aan een heat soak-proces volgens alinea 2.1 van de BRL. (BRL 2008-1) Aanvullend geldt: EN 14179; DIN 18516-4.

10.2.6 Thermisch versterkt glas uitgevoerd. Het achteraf bewerken van gehard glas is niet mogelijk.

Thermisch versterkt glas voldoet aan de vereisten van de bouwtoezichtsvergunning van

de producent. Aanvullend geldt: DIN N 1863-1/-2

10.2.7 Zeefdruk en emaille Aanvullend geldt: EN 12150 voor enkel veiligheidsglas. EN 1863 voor thermisch versterkt glas.

EN 14179-1/-2 voor heat soaked, enkel veiligheidsglas.

10.2.7.1 Richtlijn ter beoordeling van de visuele kwaliteit van geëmailleerd en gezeefdrukt glas 10.2.7.1.1 Toepassingsgebied Deze richtlijn regelt de beoordeling van de visuele kwaliteit van compleet of gedeeltelijk geëmailleerd en gezeefdrukt glas die door het opbrengen en inbranden van anorganische verfstoffen als enkel veiligheidsglas of thermisch versterkt glas worden vervaardigd. Voor de beoordelingsgeschiktheid van de producten moet de fabrikant met de bestelling het concrete toepassingsgebied worden meegedeeld. Dat betreft met name de volgende informatie:

198 |

n

toepassing binnenshuis

n

eisen aan het HST volgens TRLV 6/2003 en bouwregellijst van bedrukt en geëmailleerd gehard glas

n

toepassing voor doorkijkzo-

nes. (blik vanaf beide zijden, bijv. scheidingswanden, vliesgevels enz.) n

toepassing met directe achterverlichting

n

randkwaliteit en eventueel vrijstaande zichtbare randen (voor vrijstaande randen moet de rand geslepen of gepolijst zijn)

n

verwerking van de monoplaten tot isolatieglas of gelaagd glas (alleen voor vrijgegeven kleuren)

n

referentiepunt bij gezeefdrukt glas, wij adviseren bemonstering

Als geëmailleerde en/of gezeefdrukt glas tot gelaagd glas en/of isolatieglas worden verwerkt, wordt elke glasplaat afzonderlijk beoordeeld (als monoplaat). | 199

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.7.1.2 Toelichting/opmerkingen/begrippen 10.2.7.1.2.1 Geëmailleerd glas en/of gezeefdrukt glas Het glasoppervlak is door verschillende opbrengwijzen in zijn geheel geëmailleerd. Gekeken wordt altijd door de nietgeëmailleerde glasplaat naar de kleur, zodat de eigen kleur van het glas de kleurstelling beïnvloedt. Bij vereiste blikrichting vanaf beide zijden adviseren wij een bemonstering 1:1. De geëmailleerde zijden wordt in de regel ingebouwd aan de van het weer afgewende zijde. Voor andere toepassingen is een overeenkomst vereist. Geëmailleerd glas vertoont al naargelang de productiemethode en kleur een min of meer hoge resterende lichtdoorlaat en zijn dus niet opaak. Lichte kleuren hebben altijd een hogere doorlaat dan donkere. Bij grote verschillen van de lichtdichtheden of hoge lichtintensiteiten (daglicht) tussen de normale blikzijde en de achterzijde treden bij het bekijken van de achterzijde zichtbare, optische licht-donker-schakeringen binnen een glasplaat op. Deze zijn om prductietechnische redenen en door toleranties van de laagdikten niet vermijdbaar, maar kunnen als storend worden waargenomen als een doorkijk van beide zijden mogelijk of bedoeld is. Voor het bereiken van een optimale oplossing voor doorkijk van beide zijden staan meerdere productiemethoden ter beschikking met de onderstaand beschreven karakteristieken.

n

n

n

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

meen niet geschikt is voor toepassingen met achterverlichting. Al naargelang de produc-

tiemethode ontstaan de onderstaand genoemde verschillen en bijzonderheden.

Zeefdruk n

geringste laagdikte

n

grootste lichtdoorlaat (kleurafhankelijk)

n

beste kleurhomogeniteit – toch kunnen ‘pinholes’, genuanceerde schakeringen en rakelstrepen niet worden uitgesloten

Walsmethode n

gemiddelde laagdikte

n

geringe lichtdoorlaat (kleurafhankelijk)

n

goede kleurharmoniteit van buitenaf, maar door microvertanding van de wals in trekrichting georiënteerde oppervlaktestructuur die bij het bekijken van de achterzijde waarneembaar is - bij het doorkijken bij tegenlicht als fijne strepen zichtbaar

Gietmethode n

grootste laagdikte

n

geringste lichtdoorlaat (kleurafhankelijk),

n

goede kleurhomogeniteit van buitenaf, maar door de absoluut hoge toleranties van de coatingdikte schakeringen bij het bekijken in het tegenlicht.

Toepassingen in doorkijkzones (bekijken vanaf beide zijden) moeten altijd met de fabrikant worden afgestemd, omdat geëmailleerd glas over het alge-

10.2.7.1.2.1.1 Walsmethode De gladde glasplaat wordt onder een geribbelde rubberwals doorgetrokken die de emailverf zonder toevoeging van oplosmiddelen en dus milieuvriendelijk op het glasoppervlak aanbrengt. Daardoor wordt een homogene verfverdeling bereikt (voorwaarde: absoluut glad glasoppervlak, d.w.z. dat figuurglas in de regel niet gewalst kan worden), die echter wat betreft verfaanbreng (dikte, dekvermogen) slechts beperkt instelbaar is. Typisch is dat de geribbelde structuur van de wals te zien is (kleurzijde). Normaalgesproken ziet men deze ‘groeven’ echter niet vanaf de voorzijde (door het glas bekeken - gezichtshoek zie punt 10.2.7.1.3).

Men moet er rekening mee houden dat bij lichte kleuren een direct op de achterzijde (kleurzijde) aangebracht medium (afdichtingsmateriaal, paneellijm, isolatie, houders, etc.) kan doorschijnen. Gewalste emailglas is in de regel niet geschikt voor doorkijkzones, zodat deze toepassingen absoluut moeten worden besproken met de fabrikant (sterrenhemel). Door de productie ontstaat een kleine ‘kleuroverslag’ aan alle randen die vooral aan de overlangs verlopende randen (in looprichting van de wals gezien) iets golvend kan zijn. In de regel blijft het randoppervlak echter zuiver.

10.2.7.1.2.1.2 Gietmethode De glasplaat doorloopt horizontaal een zogenaamde ‘gietsluier’ (verf met oplosmiddel gemengd) die het oppervlak met verf bedekt. Door diktebijstelling van de gietsluier en van de doorloopsnelheid kan de dikte van de verflaag binnen relatief ruime grenzen gestuurd worden.

Door kleine oneffenheden van de gietlip bestaat echter het gevaar dat in de lengterichting (gietrichting) verschillend dikke strepen worden veroorzaakt. De ‘kleuroverslag’ aan de randen is aanzienlijk groter dan bij de walsmethode.

10.2.7.1.2.1.3 Zeefdrukmethode Op een horizontale zeefdruktafel wordt de verf door een zeef met enge mazen via een rakel op het glasoppervlak aangebracht, waarbij de dikte van de verflaag slechts in geringe mate

door de maaswijdte van het zeef beïnvloed kan worden. De verflaag is daarbij over het algemeen dunner dan bij de walsmethode en wordt al naargelang de kleur in meer of minde-

10 200 |

| 201

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

re mate doorschijnend. Direct op de achterzijde (kleurzijde) aangebrachte media (afdichtingsmateriaal, paneellijm, isolatie enz.) schijnen door. Typisch voor het productieproces zijn al naargelang de kleur en de toepassing lichte strepen zowel in drukrichting als dwars daarop, alsmede plaatselijk optredende ‘lichte sluierplekken’ door punctuele zeefreiniging in de productie in meer of mindere mate bemerkbaar.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

De plaats van het opdrukmotief moet voor het plaatformaat worden overeengekomen (O punt + vrije rand). Door toleranties in het glas en de zeef kunnen aan de randen tot 3 mm onbedrukte zones voorkomen.

10.2.7.1.4 Bijzondere opmerking

Kleuroverslag op de glasrand ontstaat door de productietechniek.

n

Bedrukken van licht gestructureerd glas is mogelijk, maar moet altijd met de producent worden overlegd.

10.2.7.1.2.2 Randkwaliteit Als geen kleuroverslag op rand en afschuining gewenst is (alleen mogelijk bij gepolijste

rand), dient de klant dat als zodanig te bestellen.

10.2.7.1.3 Controles De visuele kwaliteit van geëmailleerd en gezeefdrukt glas wordt beoordeeld vanaf een afstand van minstens 3 m, haaks (90°) op het oppervlak bij normaal daglicht zonder directe zonnestraling, tegenlicht of kunstverlichting. Gekeken wordt altijd op de niet-geëmailleerde resp. gezeefdrukte zijde resp. bij glas dat als doorkijkglas worden besteld, vanaf beide zijden. Achter het proefglas bevindt zich op 50 cm afstand een matgrijze, lichtdichte achtergrond.

Daarbij mogen gemarkeerd zijn.

fouten

niet

Fouten die vanaf deze afstand niet te herkennen zijn, worden niet beoordeeld. Voor specifieke gehard glasfouten geldt de visuele richtlijn voor enkel veiligheidsglas. Bij de beoordeling van de fouten wordt volgens onderstaande schets onderscheidt gemaakt in randzone en centrale zone.

Afb. 16: Controlerelevante zones aan de glasplaat

Hoofdzone*

* Bij vermelding van zichtbare randen bij de bestelling vervalt de randzone en verloopt de hoofdzone tot aan de glasrand. De eisen voor visuele kwaliteit staan vermeld in de onderstaande tabellen 21 en 22.

Randzone omlopend 15 mm

202 |

Metallickleuren, kleuren met etskarakter, anti-slip coatings of meervoudige opdrukken kunnen worden vervaardigd. De desbetreffende eigenschappen of de optiek van het pro-

duct moeten met de fabrikant worden besproken. De volgende toleranties zijn niet geldig voor deze toepassingen. Een bemonstering wordt aanbevolen.

Tab. 21: Fouten/toleranties voor geheel of gedeeltelijk geëmailleerde glazen

Fout

Hoofdzone

Randzone

Fouten in het email plaatselijk* of/en lineair

Oppervlak: max. 25 mm2 Aantal: max. 3 stuks, daarvan geen ≥ 25 mm2 ontoelaatbaar

Breedte: max. 3 mm, sporadisch 5 mm Lengte: geen beperking

Wolken / sluiers / schaduwen Watervlekken

ontoelaatbaar

Kleuroverslag aan de randen Tolerantie van de afmeting bij randemail en deelemail ** zie afb. 17 Emailhoogte: ≤ 100 mm ≤ 500 mm ≤ 1.000 mm ≤ 2.000 mm ≤ 3.000 mm ≤ 4.000 mm Email – plaatstolerantie ** (alleen bij gedeeltelijke emaillering) Kleurafwijkingen

vervalt

toelaatbaar geen beperking toelaatbaar geen beperking toelaatbaar

Al naargelang de breedte van de emaillering ± 1,5 mm ± 2,0 mm ± 2,5 mm ± 3,0 mm ± 4,0 mm ± 5,0 mm Drukgrootte ≤ 200 cm: ± 2 mm Drukgrootte > 200 cm: ± 4 mm zie punt 10.2.7.1.5

Afb. 17: Fouten/toleranties voor geheel of gedeeltelijk geëmailleerd glas (tab. 21)

Tolerantie van de afmeting bij deelemail (drukgrootte) Email plaatsstolerantie vanaf de referentierand

* Fouten ≤ 0,5 mm (‘Sterrenhemel of ‘pinholes’ = kleinste fouten in het email) zijn toelaatbaar en worden algemeen niet in behandeling genomen. De reparatie van fouten met emailverf vóór het voorspanproces resp. met organische lak na het voorspanproces is toelaatbaar, waarbij echter organische lak niet mag worden gebruikt als het glas verder wordt verwerkt tot isolatieglas en de fout zich in de randafdichting van het isolatieglas bevindt. De gerepareerde fouten

| 203

10

Tab. 22: Fouten/fouttoleranties voor gezeefdrukt glas

Fout

Hoofdzone

Randzone

Fouten in de zeefdruk plaatselijk* of/en lineair

Oppervlak: max. 25 mm2 Aantal: max. 3 stuks, daarvan geen ≥ 25 mm2 toelaatbaar

Breedte: max. 3 mm, sporadisch 5 mm Lengte: geen beperking

Wolken / sluiers / schaduwen Watervlekken Kleuroverslag aan de randen Designtolerantie (b) zie afb. 18 Drukoppervlak ≤ 100 mm ≤ 500 mm ≤ 1.000 mm ≤ 2.000 mm ≤ 3.000 mm ≤ 4.000 mm Fouten per figuur *** Zeefdruk Plaatstolerantie (a) ** zie afb. 18

ontoelaatbaar vervalt

toelaatbaar geen beperking toelaatbaar geen beperking toelaatbaar geen beperkingen

Afhankelijk van de grootte van het drukoppervlak: ± 1,0 mm ± 1,5 mm ± 2,0 mm ± 2,5 mm ± 3,0 mm ± 4,0 mm Zie afb. 18 en 19 Drukgrootte ≤ 200 cm: ± 2 mm Drukgrootte > 200 cm: ± 4 mm

Resolutienauwkeurigheid (c en d)**** Afhankelijk van de grootte Zie afb. 18 en 19 van het drukoppervlak: ≤ 30 mm ± 0,8 mm ≤ 100 mm ± 1,2 mm > 100 mm ± 2,0 mm Kleurafwijkingen zie punt 10.2.7.1.5 *

**

Fouten ≤ 0,5 mm (‘Sterrenhemel of ‘pinholes’ = kleinste fouten in het email) zijn toelaatbaar en worden algemeen niet in behandeling genomen.

*** Fouten mogen niet dichter dan 250 mm bij elkaar liggen. Seriefouten zijn niet toelaatbaar (herhaling op hetzelfde punt van plaat tot plaat).

De designtolerantie wordt gemeten vanuit het referentiepunt.

**** Tolerantie d kan cumuleren.

Seriefout (posities van identieke plaatafmeting en druk) Tot 3 platen per positie worden niet gezien als seriefout. Als meer dan 3 platen op dezelfde positie per plaat dezelfde fout vertonen, is sprake van een seriefout. Voor geometrische figuren en/of zogenaamde gaatjesmaskers van minder dan 3 mm afmeting resp. verlopen van 0 % tot 100 % en zogenaamde naden kunnen als gevolg van voornoemde tolerantie als hin-

derlijk worden ervaren. Een 1:1 bemonstering wordt aanbevolen. n

Toleranties van de geometrie of de afstand in tiendenmillimeters vallen op als grove afwijkingen.

n

Deze toepassingen moeten altijd tevoren met de fabrikant op haalbaarheid getoetst worden.

Afb. 18: Fouten/fouttoleranties voor gezeefdrukt glas (tab. 22)

Resolutienauwkeurigheid (c)

cd dc

n

** De emailplaatstolerantie wordt gemeten vanuit het referentiepunt.

b

mogen vanaf 3 m afstand niet zichtbaar zijn.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

a

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Principieel kan tabel 22 ook worden geraadpleegd voor de

Designtolerantie - drukoppervlak (b) Zeefdruk plaatstolerantie (a)

beoordeling van ‘drukfouten’.

Afb. 19: Geometrie van het figuur (resolutienauwkeurigheid Beoordeling: fouten per figuur (tab. 22)

Drukoppervlak (b) bijv. Þ ≤ 30 mm = foutgrootte Þ ± 1,0 mm

Drukoppervlak (b) bijv. Þ ≤ 30 mm = foutgrootte ± 1,0 mm Drukoppervlak (b) bijv. Þ ≤ 2.000 mm = foutgrootte ± 2,5 mm

10 204 |

| 205

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Afb. 20: Geometrieën

c

10.2.7.1.5.2 Lichtsoort waarbij het object bekeken wordt

c

Geldt inhoudelijk ook voor ovale en andere geometrieën.

c

(Beoordeling = breedte x hoogte)

10.2.7.1.5 Beoordeling van de kleurindruk Kleurafwijkingen kunnen nooit worden uitgesloten omdat zij kunnen optreden door meerdere, niet vermijdbare invloeden. Op grond van onderstaand genoemde invloeden kan onder bepaalde licht- en waarne-

mingsomstandigheden een herkenbaar kleurverschil tussen twee geëmailleerde glasplaten bestaan die door de kijker subjectief als ‘storend’ of ‘niet storend’ kunnen worden ervaren.

10.2.7.1.5.1 Soort basisglas en invloed van de kleur Het gebruikte glas is in de regel een floatglas, d.w.z. dat het oppervlak vlak is en een grotere lichtreflectie ontstaat. Bovendien kan dit glas voorzien zijn van verschillende coatings, bijv. zonwerende lagen (verhoging van de lichtreflectie van het oppervlak), reflectieverminderende coatings of van een indruk, bijv. structuurglas. Dan is er nog de eigen kleur van het glas die sterk afhankelijk is van de glasdikte en glassoort (bijv. in de massa gekleurd glas, extra helder glas enz.). Naleveringen - opmerking De emailverf bestaat uit anorganische stoffen die verantwoordelijk zijn voor de kleurgeving en die onderhevig zijn aan geringe schommelingen. Deze stoffen zijn vermengd met

206 |

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

‘glasparels’, zodat de verf zich tijdens het voorspanproces met het oppervlak ‘mengt’ en onlosmakelijk daarmee verbonden wordt. Pas na dit ‘brandproces’ is de definitieve kleur te zien. De verven zijn zodanig ‘ingesteld’ dat zij bij een temperatuur van het glasoppervlak van ca. 600 - 620 °C binnen 2 tot 4 minuten in het oppervlak ‘versmelten’. Dit temperatuurvenster is zeer smal en kan vooral bij verschillend grote platen niet altijd reprocuceerbaar worden aangehouden. Bovendien is de wijze van opbreng beslissend voor de kleurindruk. Vanwege de dunne opbrenglaag levert een zeefdruk minder dekkend vermogen van de verf dan een volgens de walsmethode vervaardigd product met een dikkere en dus dichtere verflaag.

De lichtsituatie verandert voortdurend - al naargelang het jaargetijde, het tijdstip van de dag en het heersende weer. Dat betekent dat de spectrale kleuren van het licht dat door de verschillende media (lucht, 1ste oppervlak, glaslichaam) op de verflaag vallen, binnen het bereik van het zichtbare spectrum (400 - 700 nm) verschillend sterk aanwezig zijn.

Het eerste oppervlak reflecteert, al naargelang de invalshoek van het licht, reeds een deel van op het vlak vallende licht. De op de verf vallende spectrale kleuren worden gedeeltelijk gereflecteerd resp. geabsorbeerd door de verf (kleurpigmenten). Daardoor oogt de kleur verschillend, al naargelang de lichtbron.

10.2.7.1.5.3 Waarnemer resp. wijze van waarneming Het menselijke oog reageert anders op verschillende kleuren. Terwijl bij blauwtinten al een heel klein kleurverschil duidelijk opvalt, worden bij groene kleuren kleurverschillen in mindere mate waargenomen. Van invloed zijn verder nog de waarnemingshoek, de grootte van het object en vooral de afstand waarop twee te vergelijken objecten van elkaar geplaatst zijn. Een objectieve visuele inschatting en beoordeling van kleurverschillen is om deze redenen niet mogelijk. Voor de invoering van een beoordelingsstandaard is daarom de meting van het kleurverschil vereist onder tevoren nauwkeurig vastgelegde voorwaarden (glassoort, kleur, lichtbron). Indien de klant in bepaalde gevallen een objectieve beoordelingsstandaard voor de kleurplaats verlangt, moet de werkwijze tevoren met de leverancier worden afgesproken. Het principiële verloop is als volgt vastgelegd:

n

bemonstering van één of meerdere kleuren

n

keuze van één of meerdere kleuren

n

bepaling van toleranties per kleur door de klant, resp. toelaatbare kleurafwijking: ΔL* <= ... ΔC* <= ... ΔH* <= ...

n

in het CIELAB-kleursysteem, gemeten bij lichtsoort D 65 (daglicht) met d/8° kogelgeometrie, 10 % normale waarnemer, glans ingesloten

n

toetsing van de haalbaarheid door de leverancier m.b.t. aanhouden van de voorgeschreven tolerantie (orderomvang, beschikbaarheid grondstof enz.)

n

vervaardiging van een 1:1productiemonster en vrijgave door de klant

n

productie volgens de order binnen de tolerantiegrenzen. Als geen bijzondere beoordelingsstandaard wordt overeengekomen, geldt ΔE* <= 2,90, wordt gemeten zoals in de bovenstaande meetmethode beschreven staat.

| 207

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

n

n

Toepassingen met email resp. gedeeltelijk email of gedeeltelijk zeefdruk voor de folie bij gelaagd glas moeten samen met de fabrikant op haalbaarheid getoetst worden. Dat geldt vooral bij het gebruik van etstinten voor de folie, omdat de optische dichtheid van de etstint aanzienlijk kan worden verminderd en de werking van de etstint alleen behouden blijft bij het gebruik op level 1 of 4. Geëmailleerd en gezeefdrukt glas met anorganische verflagen kunnen alleen worden geproduceerd in de uitvoeringen enkel veiligheidsglas (gehard glas) of thermisch versterkt glas. Een latere, ongeacht welke bewerking van het glas kan de eigenschappen van het product aanzienlijk beïnvloeden en is niet toegestaan.

n

Geëmailleerd glas kan als monolithische plaat of in verbinding met gelaagd veiligheids- of isolatieglas worden ingezet. In dit geval moeten de van toepassing zijnde bepalingen, normen en richtlijnen van de gebruiker in acht worden genomen.

n

Geëmailleerd glas in de uitvoering enkel veiligheidsglas HST kunnen aan een heat soaktest onderworpen worden. De eventuele noodzakelijkheid van een heat-soaktest moet door de gebruiker onderzocht en de fabrikant meegedeeld worden.

n

De statische waarden van geëmailleerd glas mag niet worden gelijkgesteld aan die van een niet bedrukt of niet geëmailleerd glas.

De toleranties stemmen principieel overeen met EN ISO 12543. Van toepassing zijn de betreffende maattoleranties van de ingezette uitgangsproducten in het gelaagd glas-element plus de toelaatbare offsettoleranties zoals vermeld in tabel 23 en 24.

Afb. 21: Grenswaarden voor maten van rechthoekige glasplaten

H-t

n

Gelaagd glas met 0,38 PVB, gelaagd glas vanaf 0,76 PVB en gelaagd glas met geluiddempende folie (geluidsisolerend gelaagd glas), gelaagd glas met colorfolie (gekleurde PVB- folies).

H+t

10.2.7.1.6 Toepassingsaanwijzingen

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

B-t B+t

Voorbeeld: Gelaagd glas van 6 mm gehard glas / 0,76 PVB / 6 mm thermisch versterkt glas; randen gepolijst

10.2.7.2 Metallic-kleuren Bij metallic-lagen kunnen op grond van het productieproces en de pigmentering merkbare waarnemingsverschillen van de kleurindruk ontstaan die een gelijkmatig, homogeen verschijningsbeeld van naast of boven elkaar ingebouwd glas onmo-

gelijk maken. Dit is een productietechnische eigenschap van metalliclak en zorgt voor een levendige geveloptiek, ook vanuit verschillende waarnemingshoeken.

Afmeting van de individuele plaat: ± 1,5 mm Extra offsettolerantie: ± 2 mm

vormt een totaal van de toelaatbare offsettolerantie van ± 3,5 mm

10.2.8.2 Schuiftolerantie (offset) Om productietechnische redenen kunnen de afzonderlijke

platen bij de laagvorming onderling verschuiven.

Afb. 22: Offset

10.2.8 Gelaagd veiligheidsglas Gelaagd veiligheidsglas bestaat uit twee of meer glasplaten die door een of meerdere polyvinylbutyraal-(PVB)-folies verbonden zijn tot een onlosmakelijke

B, H ± t

eenheid. Men onderscheidt glas met een foliedikte van 0,38 PVB en glas met PVB-folies van minstens 0,76 mm PVB.

10.2.8.1 Maattoleranties (in aansluiting op de productspecificatie gelaagd glas van UNIGLAS®) 208 |

Al naar gelang de opbouw van gelaagd glas wordt onderscheidt gemaakt tussen:

d

d

10 | 209

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Bij gelaagd glas van twee of meer ruiten wordt elke afzonderlijke plaat standaard bewerkt volgens DIN 1249, deel 11. Bij de

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

offsettoleranties komen nog de maatstuktoleranties. De langste rand van het element wordt aangegeven in tabel 23 of 24.

10.2.8.5 Richtlijnen voor de visuele beoordeling van gelaagd glas DIN ISO 12543-6:1998 10.2.8.5.1 Toepassingsgebied

n

Tab. 23: Max. toelaatbare offsetmaten: rechthoeken

Randlengte l [Nm]

Max. geoorloofde offset per gelaagde ruit nom. dikte ≤ 8 mm ≤ 20 mm > 20 mm

l ≤ 2000 2000 < l ≤ 4000 l > 4000 n

1,0 2,0 3,0

2,0 2,5 3,0

3,0 3,5 4,0

Tab. 24: Max. toelaatb. offsetmaten: speciale vormen

Randlengte l [Nm]

Max. geoorloofde offset per gelaagde ruit nom. dikte ≤ 8 mm ≤ 20 mm > 20 mm

l ≤ 2000 2000 < l ≤ 4000 l > 4000

1,5 3,0 4,5

Bij gelaagd glas dat bestaat uit gehard glas met een breedte van minder dan 20 cm en een hoogte van meer dan 50 cm kunnen aan de lange randen van het glas breuklijnen ontstaan.

3,0 4,0 5,0

4,5 5,5 6,0

Het gelaagd glas is dan niet meer rechthoekig, maar kan een lichte kromming (sikkelvorming) vertonen. Deze toestand is productiegerelateerd en geen reden voor reclamatie.

10.2.8.3 Diktetolerantie De diktemaat voor gelaagd glas mag het totaal van de afzonderlijke glasplaten die in de normen Basisglas (EN 572) zijn vastgeled, niet overschrijden. De grensafmeting van de tussenlaag mag niet in aanmerking worden genomen als de dikte van de tussenlaag < 2 mm is. Voor tussenlagen ≥ 2 mm wordt een afmeting van ≤ 0,2 mm in aanmerking genomen.

Voorbeeld: gelaagd glas, vervaardigd van 2 x floatglas met een nominale dikte van 3 mm en een tussenlaag van 0,5 mm. Volgens EN 572-2 bedragen bij floatglas met 3 mm nominale dikte de grensmaten ± 0,2 mm. Daarom zijn de nominale dikten 6,5 mm en de grensmaten ± 0,4 mm.

10.2.8.4 Bewerking Bij gelaagd glas-elementen van twee of meerdere ruiten kunnen randen van de afzonderlijke platen volgens DIN 1249, deel 11, KG, KGS, KMG, KGN, of KPO uitgevoerd zijn. Ook het totale pakket aan de glasrand kan bewerkt zijn. 210 |

Bij gehard glas of thermisch versterkt glas is geen latere egalisatie van de randoffset mogelijk. Bij combinaties van niet-voorgespannen glas is een nabewerking mogelijk.

Deze norm definieert fouten in de glasplaat, de tussenlaag en proefmethoden m.b.t. het uiterlijk. Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de

acceptatiecriteria in het zichtbare veld. Deze criteria worden toegepast op producten op het tijdstip van levering.

10.2.8.5.2 Normatieve verwijzingen Deze Europese norm omvat verwijzingen naar gedateerde of ongedateerde bepalingen uit andere publicaties. Deze normatieve verwijzingen worden aangehaald in de betreffende tekstpassages en de publicaties worden onderstaand vermeld. Bij starre (gedateerde)

verwijzingen behoort de publicatie in de gedateerde vorm tot de norm, waarbij latere wijzigingen in de publicatie uitdrukkelijk in de norm moeten worden opgenomen. Bij ongedateerde verwijzingen geldt de als laatste van toepassing zijnde uitgave van de vernoemde publicatie.

EN ISO 12543-1

Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - deel 1: Definitie en beschrijving van bestanddelen EN ISO 12543-5 Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - deel 5: maten en randbewerkingen EN ISO 14449 Conformiteitsbeoordeling Voor speciale constructies gelden de van toepassing zijnde basisnormen van het gebruikte glas, bijv. voor gecoat glas EN 1096-1

10.2.8.5.3 Beschrijving Voor de toepassing van deze norm gelden de definities van

EN ISO 12543-1 en de volgende definities:

10.2.8.5.3.1 Plaatselijke fouten Deze foutsoort omvat ondoorzichtige vlekken, bellen en

insluitingen

10.2.8.5.3.2 Lineaire fouten Deze foutsoort omvat insluitingen en krassen of slijpsporen. 10.2.8.5.3.3 Andere fouten Glasfouten zoals inkervingen en fouten in de tussenlaag zoals

plooiing, krimping en strepen.

10 | 211

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.8.5.3.4 Ondoorzichtige vlekken Zichtbare vlekken in gelaagd glas (bijv. tinvlekken, insluitin-

gen in het glas in de tussenlaag).

10.2.8.5.3.5 Bellen In de regel luchtbellen die zich in het glas of in de tussenlaag

n

gelaagde glas is binnengedrongen.

10.2.8.5.3.7 Krassen of slijpsporen Lineaire beschadiging van het buitenoppervlak van het

vier of meer fouten binnen een afstand van < 200 mm van elkaar verwijderd liggen. Deze afstand vermindert tot 180 mm bij drielaags glas, tot 150 mm bij vierlaags glas en tot 100 mm

gelaagde glas.

Tab. 25: Toelaatbare puntvormige fouten in het zichtbare oppervlak

Foutgrootte d [mm]

0,5 < d ≤ 1,0

Plaatafmeting A in m2

Voor alle afmetingen Geen beperking, echter geen opeenhoping van fouten

Aantal toelaatbare fouten

2 3 4 5

platen platen platen platen

10.2.8.5.3.8 Inkervingen Scherp gespitste scheuren of barsten die vanaf een rand in

het glas verlopen.

10.2.8.5.3.9 Vouwen Fouten die door vouwen in de tussenlaag ontstaan en na de

productie zichtbaar zijn.

10.2.8.5.3.10 Door inhomogeniteit van de tussenlaag ontstane strepen Optische vertekeningen in de tussenlaag die door productiefouten in de tussenlaag zijn ont-

grootte van de fout

n

frequentie van de fout

n

grootte van de ruit

n

aantal ruiten als bestanddeel van het gelaagde glas

212 |

A≤1

1
1 2 3 4

2 3 4 5

A>8

1/m2 1,2/m2 1,5/m2 1,8/m2 2/m2 2,4/m2 2,5/m2 3/m2

Bij controle volgens de onder 10.2.7.1.3 vermelde controlemethoden zijn lineaire fouten toelaatbaar zoals in tabel 26 aangegeven. Lineaire fouten van minder van 30 mm lengte zijn toelaatbaar.

n

Tab. 26: Toelaatbare lineaire fouten in het zichtbare oppervlak

Plaatafmeting

Aantal toelaatbare fouten met 30 mm lengte

≤ 5 m2 5 tot 8 m2 ≤ 8 m2

Niet toelaatbaar 1 2

10.2.8.5.5 Fouten in het randvlak bij omlijste randen

10.2.8.5.4.1 Puntvormige fouten in het zichtbare oppervlak

n

1,0 < d ≤ 3,0

10.2.8.5.4.2 Lineaire fouten in het zichtbare oppervlak

staan en die na de productie zichtbaar zijn.

10.2.8.5.4 Fouten in het oppervlak

Bij controle volgens de onder 10.2.7.1.3 vermelde controlemethoden is de toelaatbaarheid van puntvormige fouten afhankelijk van de volgende factoren:

bij vijf- of meerlaags glas. Het aantal toelaatbare fouten in tabel 25 moet met 1 worden verhoogd voor afzonderlijke tussenlagen die dikker zijn dan 2 mm.

kunnen bevinden.

10.2.8.5.3.6 Vreemde voorwerpen Elk ongewenst voorwerp dat tijdens de productie in het

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Een en ander wordt weergegeven in tabel 25. Fouten die kleiner zijn dan 0,5 mm, worden niet in aanmerking genomen. Fouten die groter zijn dan 3 mm, zijn ontoelaatbaar. OPMERKING: de toelaatbaarheid van puntvormige fouten in het gelaagde glas is onafhankelijk van de dikte van het afzonderlijke glas. OPMERKING: van een opeenhoping van fouten is sprake als

Bij controle volgens de methode uit alinea 10.2.7.1.3 zijn in het randvlak fouten met een diameter van niet meer dan 5 mm toelaatbaar. Bij plaatafmetingen ≤ 5 m2 bedraagt de breedte van het randvlak 15 mm. De breedte van het randvlak wordt 20 mm groter bij plaatafmetingen > 5 m2. Bij bellen mag het vlak met bellen niet meer dan 5 % van het randvlak bedragen.

Afb. 23: Randzone

Zichtbaar oppervlak

10.2.8.5.6 Inkervingen Inkervingen zijn niet toelaatbaar.

10 | 213

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.8.5.7 Vouwen en strepen toelaatbaar.

10.2.8.5.8 Fouten aan randen die niet omlijst worden Gelaagd glas wordt in de regel omlijst, maar als het bij uitzondering niet omlijst is, mogen alleen de volgende randuitvoeringen voorhanden zijn: n

geslepen rand

n

gepolijste rand

n

afgeschuinde randen

n

Tab. 27: Volgens EN ISO 12543-5

Elementdikte

≤ 26 mm > 26 ≤ 40 mm > 40 mm

Afmeting

± 1 mm ± 2 mm ± 3 mm

Tab. 28: Diktetoleranties

Afmeting

tot 100 cm tot 200 cm meer dan 200 cm

Afmetingen in breedte of hoogte Elementdikte tot 26 tot 40

± 2,0 mm ± 3,0 mm ± 4,0 mm

± 3,0 mm ± 4,0 mm ± 5,0 mm

meer dan 40

± 4,0 mm ± 5,0 mm ± 6,0 mm

10.2.8.5.10 Maattoleranties Zichtbare randen moeten bij bestelling worden aangegeven om een zo optimaal mogelijke randkwaliteit te bereiken. De productiegerelateerde plaatsingsrand blijft echter herkenbaar evenals folieresten in het randgedeelte. Als geen zichtbare rand is aangegeven, zijn folieresten aan de rand toelaatbaar.

Bij buitenbeglazingen met vrije weersinvloeden op de glasranden kunnen, al naargelang de omgevingsvoorwaarden, in de randzone van 15 mm door de hygroscopische eigenschap van de PVB-folie veranderingen van de kleurindruk optreden. Deze veranderingen zijn toelaatbaar. Bij vastemaatproducties van gelaagd glas kunnen vooral aan de staande rand uitstekende folieresten voorkomen.

10.2.8.5.11 Controlemethode Het te beoordelen gelaagde glas wordt verticaal vóór en parallel aan een matgrijze achtergrond geplaatst en blootgesteld aan diffuus daglicht of gelijkwaardig licht. De controleur 214 |

10.2.8.5.12 Gekleurde PVB-folie Bij gekleurde en matte folies kan door weersinvloeden (bijv. uv-inwerking) van tijd tot tijd verlies van de kleurintensiteit ontstaan. Daarom kunnen glasnaleveringen min of meer visueel waarneembare kleurverschil-

len met reeds ingebouwde ruiten van hetzelfde type vertonen. Deze vormen geen redenen voor reclamatie. Bij naleveringen kunnen kleurverschillen optreden.

10.2.8.5.13 Gelaagd glas met overstek

10.2.8.5.9 Diktetoleranties n

vingsvoorwaarden, in de randzone van 15 mm door de hygroscopische eigenschap van de PVB-folie veranderingen van de kleurindruk optreden. Deze veranderingen zijn toelaatbaar.

bevindt zich op een afstand van 2 m van de plaat en bekijkt deze onder een hoek van 90° (waarbij de matte achtergrond zich aan de andere zijde van de glasplaat bevindt). Fouten die bij deze

Principieel worden bij al het gelaagd glas met overstek de uitstekende folieresten bij de overstek afgesneden. Bij tweelaagse gelaagd glas-elementen is dit altijd uitvoerbaar en moet worden overeengekomen. Bij gelaagd glas ruiten die bestaan uit drie of meer ruiten en waarbij de middenplaat/platen ten opzichte van de buitenste lagen terug is / zijn gezet, wordt de folie afgesneden als de overstekbreedte identiek is aan de glasdikte van de middenlaag resp. de overstekdiepte identiek is aan de glasdikten van de middenlaag/lagen. Bij alle andere afmetingen moet het afsnijden van de folie overeengekomen worden. Indien de verwijdering van de folie haalbaar is zoals beschreven, zijn resten productietechnisch niet helemaal te vermijden en vormen geen reden voor reclamatie. Bij alle andere dan de hierboven beschreven oversteksvormen kunnen folie-

resten bij de overstekken niet verwijderd worden en vormen geen reden voor reclamatie. De klant dient een tegenstuk te vermelden waarin het gelaagd glas-element wordt geschoven (breedte, diepte...). Productietechnisch zijn folieresten aan de glasranden voorhanden, deze kunnen aan de plaatsingsrand door steunpunten vervormd zijn, hetgeen geen reden voor reclamatie vormt. Afb. 24: 10

10

Vouwen en strepen in het zichtbare oppervlak zijn niet

wijze van kijken storend zijn, moeten worden gekenmerkt. Vervolgens wordt beoordeeld volgens de specificatie. Bij buitenbeglazingen met vrije weersinvloeden op de glasranden kunnen, al naargelang de omge-

[mm]

8

10

8

10 | 215

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.9 Isolatieglas Aanvullend geldt: EN 1279-1 tot -6, EN 1096-1 Richtlijn ter beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen, geschreven door BIV en BF - uitgave 2009.

10.2.9.5 Gehard glas met coating ÖNORM B 3738 Richtlijn voor de toepassing en verdere bewerking van gelaagd glas. Deze richtlijn regelt uitsluitend toleranties van de visuele hoedanigheid van isolatieglas.

10.2.9.1 Randverbinding De uitvoering van de randverbinding stemt overeen met de systeemspecificaties van UNIGLAS® GmbH & Co. KG.

De maximale afmeting voor de breedte van de randverbinding bedraagt ± 2,5 mm.

10.2.9.2 Diktetolerantie aan de randverbinding n

Tab. 29: Diktetolerantie aan de randverbinding

Opbouw

Diktematen

Tweelaags Drielaags Geharde ruiten Gelaagde ruiten Gebogen ruiten

± 1,0 mm + 2,0 mm / - 1,0 mm ± 1,5 mm ± 1,5 mm ± 2,0 mm

10.2.9.3 Afmetingstolerantie / verspringing Als afmetingstoleranties gelden de in de hoofdstukken 10.2.1 t/m 10.2.8 beschreven toleranties van de in het isolatieglas n

gebruikte halfproducten plus een mogelijke maattolerantie uit de assemblage van het isolatieglas.

Tab. 30: Maximale verspringing – rechthoeken

2.000 mm ≥ Randlengte 3.500 mm ≥ Randlengte > 2.000 mm Randlengte > 3.500 mm n

2,0 mm 2,5 mm 3,0 mm

Tab. 31: Maximale verspringing – speciale vormen

2.000 mm ≥ Randlengte 3.500 mm ≥ Randlengte > 2.000 mm Randlengte > 3.500 mm

2,0 mm 3,0 mm 4,0 mm

10.2.9.4 Wegslijpen van de coating Al naargelang het coatingsysteem wordt de coating in de zone van de randverbinding in de regel door slijpen verwijderd. Daardoor kunnen bewerkingssporen zichtbaar worden, 216 |

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

zodat dit glasvlak zich onderscheidt van de gecoate zone. Dat geldt ook voor de glasoverstek bij isolatieglas met een overstek.

Bij combinaties van gehard of gehard met heat soak test met achteraf aangebrachte coatings door loonbedrijven zijn coatingresten op de glasbuitenzijde

van het isolatieglas mogelijk. Deze resten zijn technisch niet vermijdbaar resp. volgens de stand van de techniek. De resten corroderen en verweren en laten na enige tijd vanzelf los.

10.2.9.6 Afstandhouder Hier worden gestoken en gebogen hoeksystemen ingezet die al naargelang de productiemethode en de materiaalhoedanigheid verschillen kunnen vertonen. Afhankelijk van de produtietechniek kunnen gasvulboringen in de afstandhouder zichtbaar zijn. Door de kleurgeving van de afstandhouder wordt het reflectiegedrag in de randzone beïnvloed.

Volgens EN 1279-5 moet isolatieglas in de afstandhouder gekenmerkt worden. Kleur, afmeting, soort en montage kunnen productiegerelateerd variëren. De tolerantie voor de positie van de afstandhouder en de verschuivingstolerantie bij 3voudig isolatieglas resulteert, al naargelang het toepassingsgebied, uit de richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit voor gebouwen resp. uit de ÖNORM B 3738.

10.2.9.7 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar Bundesverband der Jungglaser und Fensterbauer e.V., Hadamar Bundesverband Flachglas e.V., Troisdorf Bundesverband Glasindustrie und Mineralfaserindustrie e.V., Düsseldorf Verband der Fenster- und Fassadenhersteller e. V., Frankfurt Deze richtlijn werd uitgewerkt door de Technische Adviescommissie van het Institut des Glaserhandwerks für Verglasungstechnik und Fensterbau, Hadamar, en door de Technische Commissie van het Bundesverband Flachglas, Troisdorf. Stand: mei 2009

10.2.9.7.1 Toepassingsgebied Deze richtlijn geldt voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen (gebruik in de buitenschil en bij de uitbouw van bouwconstructies/gebouwen). De beoordeling geschiedt conform de onderstaand beschreven keuringsbeginselen met behulp van de in de tabel onder 10.2.9.7.3 aangegeven toelaatbaarheden.

Beoordeeld wordt het in ingebouwde toestand resterende binnenwerkse glasoppervlak. Glasproducten in de uitvoering met gecoate glas, in de massa gekleurd glas, gelaagd glas of gehard glas (enkel veiligheidsglas, thermisch versterkt glas) kunnen eveneens aan de hand van de tabel onder 10.2.9.7.3 beoordeeld worden.

| 217

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

De richtlijn geldt niet voor glas in speciale uitvoeringen, bijv. glas met ingebouwde elementen in de tussenruimte of in de opbouw, glasproducten waarbij gebruik is gemaakt van figuurglas, draadglas, speciale veiligheidsbeglazingen (in- en uitbraakwerende beglazingen), brandwerende beglazingen en niet-transparante glasproducten. Deze glasproducten moeten afhankelijk van de gebruikte materialen, productiemethoden en fabrikantenspecificaties beoordeeld worden.

De beoordeling van de visuele kwaliteit van de randen van glasproducten is niet onderwerp van deze richtlijn. Bij niet aan alle zijden omlijste constructies vervalt voor de nietomlijste randen het beoordelingscriterium ‘sponningzone’. Bij de bestelling moet het beoogde gebruiksdoel worden aangegeven.

De controle van de beglazingen volgens de tabel onder 10.2.9.7.3 moet worden uitgevoerd vanaf een afstand van minstens 1 m van binnen naar buiten en onder een gezichtshoek die overeenkomt met het algemeen gangbare gebruik van het vertrek. Gecontroleerd wordt bij diffuus daglicht (bijv. bewolkte hemel) zonder direct zonlicht of kunstverlichting.

10.2.9.7.3 Toelaatbaarheden voor de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen n

Tab. 32: Opgesteld voor floatglas, gehard, thermisch versterkt en gelaagd glas, elk gecoat of niet gecoat

Zone

F

Voor de beoordeling van glas in gevels in het buitenaanzicht moeten speciale voorwaarden worden overeengekomen.

10.2.9.7.2 Controle Algemeen is bij de beoordeling de doorkijk door de beglazing, d.w.z. het bekijken van de achtergrond, en niet de blik erop doorslaggevend. Daarbij mogen fouten niet extra gemarkeerd zijn.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

R De beglazingen binnen vertrekken (binnenbeglazingen) moeten bij normale (diffuse), voor het gebruik van het vertrek bedoelde verlichting vanuit een bij voorkeur verticaal op het oppervlak gerichte gezichtshoek gecontroleerd worden. Een eventuele beoordeling van het buitenaanzicht geschiedt in ingebouwde toestand onder gebruikelijke beoordelingsafstanden. Controlevoorwaarden en beoordelingsafstanden uit voorschriften in de productnormen voor de beoordeelde beglazingen kunnen hiervan afwijken en worden in deze richtlijn niet in aanmerking genomen. De in deze productnormen beschreven controlevoorwaarden zijn aan het object meestal niet haalbaar.

H

R+H

Toelaatbaar per eenheid zijn

Buitenliggende, vlakke randbeschadigingen resp. schelpen die de vastheid van het glas niet aantasten en de randverbindingsbreedte niet overschrijden. Binnenliggende schelpen zonder losse scherven die door afdichtmassa zijn opgevuld. Punt- en vlekvormige resten en krassen onbeperkt. Insluitingen, bellen, punten, vlekken enz.: ruitoppervlak ≤ 1 m2: max. 4 à < 3 mm Ø ruitoppervlak > 1 m2: max. 1 à < 3 mm Ø per omlopende m randlengte Resten (puntvormig) in de tussenruimte (SZR): ruitoppervlak ≤ 1 m2: max. 4 à < 3 mm Ø ruitoppervlak > 1 m2: max. 1 à < 3 mm Ø per omlopende m randlengte Resten (vlekvormig) in de tussenruimte SRZ: max. 1 ≤ 3 cm2 Krassen: totaal van de afzonderlijke lengten: max. 90 mm – Afzonderlijke lengte: max. 30 mm Haarkrassen: toelaatbaar, maar geen opeenhoping Insluitingen, bellen, punten, vlekken enz.: ruitoppervlak ≤ 1 m2: max. 2 à < 2 mm Ø 1 m2< ruitoppervlak ≤ 2 m2: max. 3 à < 2 mm Ø ruitoppervlak > 2 m2: max. 5 à < 2 mm Ø Krassen: totaal van de afzonderlijke lengten: max. 45 mm – Afzonderlijke lengte: max. 15 mm Haarkrassen: toelaatbaar, maar geen opeenhoping max. aantal toelaatbaarheden als in zone R Insluitingen, bellen, punten, vlekken enz. van 0,5 bis < 1,0 mm zijn zonder oppervlaktebegrenzing toelaatbaar, behalve bij opeenhopingen. Van een opeenhoping is sprake als minstens 4 insluitingen, bellen, punten, vlekken enz. binnen een cirkel met een diameter van ≤ 20 cm voorhanden zijn.

Opmerkingen Reclamaties bij ≤ 0,5 mm worden niet in aanmerking genomen. Voorhanden storingsvelden (kring) mogen niet groter zijn dan 3 mm. Toelaatbaarheden voor drievoudig warmte-isolatieglas en gelaagd veiligheidsglas: de toelaatbaarheden van de zones R en H worden in frequentie per extra glaseenheid en per eenheid gelaagd

218 |

glas verhoogd met 25 % van de hierboven genoemde waarden. Het resultaat wordt altijd naar boven afgerond. Enkel gehard veiligheidsglas en thermisch versterkt glas evenals en gelaagd veiligheidsglas: 1. de plaatselijke golving op het glasoppervlak - behalve bij gehard figuur glas en thermisch versterkt figuur glas - mag over een meettraject van 300 mm niet meer dan 0,3 mm bedragen.

| 219

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

2. De scholvorming over de hele glasrandlengte - behalve bij gehard figuur glas en thermisch versterkt figuur glas - mag niet meer dan 3 mm per 1.000 mm glasrandlengte bedragen. Bij kwadratische forma-

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

ten en bijna kwadratische formaten (tot 1:1,5) evenals bij enkele platen met een nominale dikte van < 6 mm kunnen grotere schollen optreden.

Afb. 25: Zones van een isolatieglasruit Glasplaatbreedte Binnenwerkse breedtemaat b Hoofdzone H

R

10.2.9.7.4.1 Visuele eigenschappen van glasproducten 10.2.9.7.4.1.1 Eigen kleur

Glasplaathoogte

Hoofdzone H

H

Alle bij glasproducten toegepaste materialen hebben op grond van de gebruikte grondstoffen een eigen kleur die al naargelang de dikte duidelijker zichtbaar kan worden. Om functionele redenen wordt gecoat glas ingezet. Ook gecoat glas heeft hebben een eigen kleur. Deze eigen kleur kan anders worden waargenomen

bij door of op het raam kijken. Op grond van het ijzeroxidegehalte van het glas, het coatingproces, de coating en de veranderingen van glasdikte en ruitopbouw zijn schommelingen van de kleurindruk mogelijk en niet te vermijden.

R

R

Binnenwerkse hoogtemaat h

R

R

F

moeten de vereiste eigenschappen in afhankelijkheid van het gebruik en de inbouwsituatie worden beoordeeld. Bij de beoordeling van bepaalde kenmerken moeten de productspecifieke eigenschappen in acht worden genomen.

F

F

De veelheid aan glasproducten maakt het onmogelijk om de tabel onder 10.2.9.7.3 als algemeen geldend te beschouwen. Soms is een productspecifieke beoordeling vereist. In dergelijke gevallen, bijv. bij speciale veiligheidsbeglazing (in- of uitbraakwerende beglazingen)

10.2.9.7.4.1.2 Kleurverschillen bij coatings

F = sponningzone: breedte 18 mm (met uitzondering van mechanische randbeschadigingen geen beperkingen)

F

F

R = randzone: oppervlak 10 % van de desbetreffende breedte- en hoogtematen (minder strenge beoordeling) H =Hoofdzone: (strengste beoordeling)

10.2.9.7.4 Algemene opmerkingen De richtlijn is een beoordelingsmaatstaf voor de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen. Bij de beoordeling van een ingebouwd glasproduct moet ervan worden uitgegaan dat behalve de visuele kwaliteit ook de eigenschappen van het glasproduct voor de vervulling van zijn functies in aanmerking moet worden genomen.

220 |

Eigenschapswaarden van glasproducten, zoals geluidsisolatie-, warmte-isolatie- en lichtdoorlaatwaarden enz. die voor de betreffende functie worden aangegeven, hebben betrekking op testruiten volgens de van toepassing zijnde keurnorm. Bij andere afmetingen of combinaties evenals door de inbouw en andere invloeden kunnen de aangegeven waarden en optische indrukken veranderen.

Voor een objectieve beoordeling van het kleurverschil bij coatings is de meting resp. controle van het kleurverschil vereist onder tevoren exact vastgelegde voorwaarden (glassoort, kleur, lichtsoort).

Een dergelijke beoordeling kan geen onderwerp van deze richtlijn zijn. (Voor nadere informatie verwijzen wij naar het VFF-informatieblad ‘Kleurgelijkheid van transparant glas in gebouwen’).

10.2.9.7.4.1.3 Beoordeling van het zichtbare gedeelte van de randverbinding van isolatieglas In het zichtbare gedeelte van de randverbinding en dus buiten het binnenwerkse glasoppervlak kunnen bij isolatieglas aan glas- en afstandhouder productiegerelateerde kenmerken zichtbaar zijn. Deze kenmerken kunnen zichtbaar worden als de isolatieglas-randverbinding vanwege de constructie op een of meer plaatsen niet afgedekt is.

De toelaatbare afwijkingen van de parallelliteit van de afstandhouder(s) t.o.v. de rechte glasrand of t.o.v. verdere afstandhouders (bijv. drievoudig warmtewerend isolatieglas) bedragen bij een lengte van maximaal 2,5 m in totaal 4 mm, bij grotere lengten in totaal 6 mm. Bij dubbel isolatieglas bedraagt de tolerantie van de afstandhouder 4 mm bij een lengte van maximaal 3,5 m en bij grotere

10 | 221

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

lengte 6 mm. Als de randverbinding van het isolatieglas op grond van de constructie niet is afgedekt, kunnen karakteristieke kenmerken van de randver-

binding zichtbaar worden die niet onderwerp van de richtlijn zijn en per geval overeen moeten worden gekomen.

10.2.9.7.4.1.4 Isolatieglas met ingebouwde roeden Door klimaatinvloeden (bijv. isolatieglaseffect) evenals schokken of handmatig veroorzaakte trillingen kunnen bij roeden af en toe klappergeluiden optreden. Zichtbare zaagsneden en kleine verfafbladderingen in het zaaggedeelte ontstaan door de productie. Afwijkingen van de rechthoekigheid en verspringing binnen

de veldindelingen moeten met inachtneming van de productie- en inbouwtoleranties en de algehele indruk beoordeeld worden. Uitzetting door temperatuurrelevante lengteveranderingen bij roeden in de tussenruimte kunnen per definitie niet worden vermeden. Een productiegerelateerde roeden verspringing is niet helemaal vermijdbaar.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.2.9.8 In plaats van de richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen geldt in Oostenrijk de ÖNORM B 3738. n

Tab. 33: Toelaatbare fouten bij isolatieglas van floatglas

Zone afb. 25

F

R

10.2.9.7.4.1.5 Beschadiging van het buitenvlak Bij mechanisch of chemisch veroorzaakte buitenvlakbeschadigingen die na het beglazen ontdekt worden, moet de oorzaak achterhaald worden. Dergelijke reclamaties kunnen ook worden beoordeeld volgens alinea 10.2.9.7.3.

n

Productnormen voor de betreffende glasproducten

n

Informatieblad over de glasreiniging, uitgegeven door het Bundesverband Flachglas e. V. en anderen.

n

Richtlijn over de omgang met meerlaags isolatieglas, uitgegeven door het Bundesverband Flachglas e.V. en anderen

Voor het overige gelden o.a. de volgende normen en richtlijnen: n

Technische richtlijnen van het glazenmakersambacht

n

VOB/C ATV DIN 18 361 ‘Beglazingswerkzaamheden’

evenals de technische gegevens en de van toepassing zijnde inbouwvoorschriften van de fabrikant.

10.2.9.7.4.1.6 Fysische eigenschappen Van de boordeling van de visuele kwaliteit uitgesloten zijn een aantal onvermijdbare fysische fenomenen die in het binnenwerkse glasvlak kunnen optreden, bijv. n

interferentieverschijnselen

222 |

n

isolatieglaseffect

n

anisotropieën

n

condensatie op de buitenvlakken (dauwwatervorming)

n

bevochtigbaarheid van glasoppervlakken

H

Toelaatbaar per eenheid (dubbel isolatieglas)

Buitenliggende, vlakke randbeschadigingen resp. schelpen die de vastheid van het glas niet aantasten en de randverbinding niet overschrijden. Binnenliggende schelpen zonder losse scherven die door afdichtmassa zijn opgevuld. Punt- en vlekvormige resten en krassen evenals ongelijkmatige en/of golfvormig opgebrachte butyl, onbeperkt. Insluitingen, bellen, punten, vlekken enz.: Glasoppervlak Aantal Diameter ≤ 1 m2 max. 4 ≤ 3 mm > 1 m2 max. 1 met Ø ≤ 3 mm per oml. meter Resten (puntvormig) in de tussenruimte: ≤ 1 m2 max. 4 ≤ 3 mm > 1 m2 max. 1 met Ø ≤ 3 mm per oml. meter Resten (vlekvormig) in de tussenruimte (witachtig grijs resp. transparant): tot 5 m2 max. 1 ≤ 3 mm per verdere 5 m2 steeds 1 ≤ 3 mm Krassen: Glasoppervlak Afz. lengte Totaal v. afz. lengten tot 5 m2 max. 30 mm max. 90 mm > 5 m2 max. 30 mm prop. prognose Opmerking: de ‘proportionele prognose’ heeft betrekking op het ‘totaal van alle afzonderlijke lengten’ en niet op de grootte of individuele lengte van de krassen. Haarkrassen: toelaatbaar, maar geen opeenhoping Insluitingen, bellen, punten, vlekken enz.: Glasoppervlak Aantal Diameter ≤ 1 m2 max. 2 ≤ 2 mm > 1 m2 ≤ 2 m2 max. 3 ≤ 2 mm > 2 m2 ≤ 5 m2 max. 5 ≤ 2 mm > 5 m2 prop. prognose ≤ 2 mm Opmerking: de ‘proportionele prognose’ heeft betrekking op het ‘aantal afzonderlijke fouten’ voor een glasplaat van > 2 m2 tot ≤ 5 m2 en niet op de maximale grootte. Krassen: Glasoppervlak Afz. lengte Totaal v. afz. lengten tot 5 m2 max. 15 mm max. 40 mm > 5 m2 max. 15 mm prop. prognose Opmerking: de ‘proportionele prognose’ heeft betrekking op het ‘totaal van alle afzonderlijke lengten’ en niet op de grootte of individuele lengte van een kras. Haarkrassen: toelaatbaar, maar geen opeenhoping

Reclamaties bij ≤ 0,5 mm worden niet in aanmerking genomen. Voorkomende storingsvelden (kring) mogen niet groter zijn dan 3 mm.

Het toelaatbare aantal betreffende fouten wordt bij 3-laags isolatieglas met 50 % en bij 4-laags isolatieglas met 100 % verhoogd.

10 | 223

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Gelaagd veiligheidsglas: 1. De toelaatbaarheden in frequentie voor de zones R en H worden per glaslaageenheid verhoogd met 50 %. 2. Bij gietharsplaten kunnen op grond van de productie golvingen optreden. Gehard veiligheidsglas en thermisch versterkt glas: 1. De plaatselijke scholvorming op het glasoppervlak mag over een meettraject van 300 mm niet meer bedragen dan 0,5 mm.

2. Bij gehard glas met een nominale dikte van 3 tot 19 mm en bij thermisch versterkt glas met een nominale dikte van 3 tot 12 mm van floatglas mag de algemene scholvorming, met betrekking tot de lengte van de randen of de diagonalen, niet groter zijn dan 3 mm per 1.000 mm. 3. Als gelaagd glas wordt vervaardigd van voorgespannen eenheden, moet op de voornoemde waarden van de scholvorming een toeslag van 50 % worden gerekend.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.3.2 Vereisten aan de sponning De vereisten aan de sponning zijn vastgelegd in DIN 18545, deel 1. Voor de beglazing van isolatieglas zijn glaslatten vereist. In de regel worden deze aan de vertrekzijde aangebracht. Bij overdekte zwembaden of etalagebeglazingen moeten de glaslatten aan de buitenzijde worden aangebracht. Bij beglazingen zonder afdichtingsmateriaal in de sponning n

10.3 Steun- en stelblokjes bij isolatieglas 10.3.1 Sponningafmetingen De beglazing van een kozijn omvat de plaatsing van de beglazingseenheid in het raamkozijn en de afdichting tussen de beglazingseenheid en het kozijn. De plaatsing van de beglazingseenheid dient te geschieden

door het deskundig plaatsen van steunblokjes. De afdichting (beglazingskit of afdichtprofielen) tussen kozijn en beglazingseenheid moet regen- en tochtdicht zijn. De speling tussen glasrand en ondersponning moet minstens 5 mm bedragen.

Sponningafmetingen t

a1

b

c

e

a2

a1 a2 b c d e g

g

h

i

h i

d

t

Voegbreedte sponningzijde Voegbreedte glaslatzijde Sponningbreedte Steunbreedte van de glaslat Breedte van de glaslat Dikte van de beglazingseenheid Speling tussen plaat en ondersponning Sponninghoogte Pasruimte (moet volgens DIN 18545, deel 1, in de regel 2/3 van de sponninghoogte bedragen, maar mag niet meer dan 20 mm zijn) Totale sponningbreedte

moeten dienovereenkomstige openingen voor de dampdrukregulatie worden aangebracht. Vóór het begin van de beglazingswerkzaamheden moet de sponning ongeacht het kozijnmateriaal in droge, stofen vetvrije toestand zijn. Bij houten kozijnen moeten de sponning en de glaslat gegrond en droog zijn.

Sponninghoogten, minimumafmetingen in mm

Langste zijde van de beglazingseenheid

Sponninghoogte h bij enkel glas

Meerlaags isolatieglas*

tot 1.000 10 18 meer dan 1.000 tot 3.500 12 18 meer dan 3.500 15 22 * Bij randlengten tot 500 mm mag met het oog op smalle roedevorming de sponninghoogte tot 14 mm en de pasruimte tot 11 mm verminderd worden. Bij zware glasplaatformaten a.u.b. eerst overleg met de fabrikant.

Opmerking Drievoudig isolatieglas heeft om constructietechnische redenen mogelijk een hogere randverbinding. Op grond van toelaatbare afmetingen volgens de richtlijnen voor de beoorden

ling van de visuele kwaliteit van glas moeten eventueel grotere sponninghoogten worden toegepast dan volgens DIN 18 545 vereist.

Minimumdikten van de voegbreedte a1 en a2 in mm bij vlakke beglazingseenheden

Langste zijde van Beglazingseenheid [mm]

meer meer meer meer meer

dan dan dan dan dan

1.500 2.000 2.500 2.750 3.000

tot 1.500 tot 2.000 tot 2.500 tot 2.750 tot 3.000 tot 4.000

het kozijnmateriaal Hout Kunststof, Oppervlak Metaal, Oppervlak licht donker licht donker a1 en a2 * [mm]

3 3 4 4 4 5

4 5 5 -

4 5 6 -

3 4 4 5 5 -

3 4 5 5 -

* De binnenste voegbreedte a2 mag tot 1 mm dunner zijn. Niet vermelde waarden moeten in voorkomend geval overeengekomen worden.

224 |

10 | 225

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.3.3 Steunblokjes De montage van de steunblokjes voor het isolatieglas hebben de volgende taken: n

het gewicht van de dubbelglaseenheid in het kozijn zodanig verdelen resp. opvangen dat het kozijn de dubbelglaseenheid draagt.

n

de dubbelglaseenheid onveranderd in zijn positie houden.

n

bij vleugels een ongehinderde werking waarborgen.

n

waarborgen dat de ruit op geen enkel punt het kozijn raakt.

De kozijnen moeten dan ook zodanig gedimensioneerd zijn dat zij de glasplaten optimaal dragen. Glasplaten mogen geen dragende of versterkende functie overnemen. De last wordt afgevoerd via steunblokjes. Stelblokjes waarborgen de afstand tussen glasranden en sponning. Blokjes resp. blokbruggen moeten een lengte hebben van 80100 mm. Bovendien moeten zij 2 mm breder zijn dan de dikte van de dubbelglaseenheid. De beglazingseenheid moet over de hele plaatdikte op de blokjes rusten. De blokjes moeten in het kozijn tegen wegglijden geborgd worden. Steunblokjes moeten bij voorkeur worden geplaatst op een

afstand van 0,25 tot 1,25 van de lengte van de dorpel uit elk hoekpunt verwijderd doch ten minste 100mm bij een lengte tot 2,50m, terwijl de stelblokjes op ten minste 100mm uit het hoekpunt moeten worden aangebracht. De stelblokjes dienen bovendien dusdanig in de sponning te worden aangebracht dat deze geen knellende werking uitoefenen op het glas. Bij grote, vrijstaande ruiten kan, onafhankelijk van het kozijnmateriaal, een afstand van ca. 250 mm worden aangehouden. Als de blokjes de dampdrukregulatie in de ondersponning belemmeren, moeten geschikte blokbruggen met een doorlaatdiameter van minstens 8 x 4 mm worden gebruikt. Oneffenheden in de steunvlakken, groeven enz. moeten stabiel overbrugd worden. Het materiaal van de blokjes, hun kleur en impregnering moeten zodanig zijn dat zij in de zin van DIN 52460 compatibel zijn met het materiaal van de isolatieglasrandverbinding, met de afdichtingsmaterialen en de folies van gelaagd veiligheidsglas. Bij combinaties met gelaagd glas, giethars- en veiligheidsglas van het typ A, B, C en D volgens DIN 52290 resp. van het type P1A, P2A, P3A, P4A, P5A, P6A, P7A, P8A volgens EN 356 adviseert UNIGLAS® elastomeerblokjes met een Shore-A-hardheid van 60° tot 80°.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Opmerking Het steunen met blokjes dient te geschieden volgens de Technische richtlijn nr. 3 ‘Steunblokmontage voor beglazingseenheSteunblokvoorstellen

den’ van het Duiste ‘Institut des Glaserhandwerks für Verglasungstechnik und Fensterbau’, Hadamar.

Uittreksel uit de ‘Technische richtlijn van het glazenmakersambacht nr. 3, uitgave 1997’

Draaivleugel

Draai-tuimelvleugel

Tuimelvleugel

Taatsvleugel

Taatsvleugel midden

Hef-draaituimelvleugel Vaste beglazing

Horizontaal-schuifvensters

Klapvleugel

n 1 = steunblokje n 2 = stelblokje n 3 = stelblokje van elastomere kunststof (60° tot 80° Shore) 1*bij beglazingseenheden van meer dan 1 m breedte moeten 2 steunblokjes van minstens 10 cm lengte boven het taatslager liggen. 2*vervullen bij geopende vleugel de functie van steunblokjes

Mogelijke steunblokuitvoeringen

10.3.4 Beglazingssystemen Opmerking Volgens DIN 18545-3 is een beglazing met opgevulde sponningruimte mogelijk. De begla-

226 |

zingsrichtlijnen van de isolatieglasfabrikant voorzien in de regel alleen maar in een uitvoering met een belucht systeem.

| 227

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingssystemen Vf3

Vf4

n

de verbindingsnaad van het buitenprofiel moet ook in de hoeken perfect afdichten.

n

de keuze van de materiaaleigenschappen, de hoekuitvoering en de bevestigingsvoorschriften voor de glaslat moeten overeenstemmen met de voorschriften van de fabrikant.

Vf5

10.3.4.1 Algemeen De gebruikte materialen voor alle beglazingssystemen (profielen, voorlegbanden, afdichtingsmaterialen en blokjes) moeten voor de gebruiksduur in de voorkomende temperatuurgebieden de elastische plaatsing en de optimale afdichting van het meervoudige isolatieglas waarborgen. Zij moeten weer-

en verouderingsbestendig zijn. Zij mogen geen schadelijke wisselwerkingen vertonen met de bij de randverbinding van het meervoudige isolatieglas gebruikte materialen/stoffen. Bovendien moeten de materialen ook in verbinding met vocht compatibel zijn in de zin van DIN 52460.

10.3.4.2 Beglazingssystemen met belucht systeem Beglazingen met afdichting aan beide zijden De topafdichting aan beide zijde met elastisch blijvende beglazingskit op voorlegband moet aan de sponningvorm aangepast zijn en de minimumvereisten voor afdichtmateriaal volgens DIN 18545 vervullen. De breedte van de voorlegband moet zodanig worden gekozen dat n

n

minstens hechtvlak elastische kozijn en borgd en

een 5 mm hoog van de duurzaam beglazingskit aan glas is gewaar-

n

de voorlegband minstens 5 mm boven de ondersponning eindigt om de dampdrukregulatie niet te belemmeren.

Beglazingen met droogbeglazingsprofielen De droogbelazingsprofielen moeten op het kozijn afgen

228 |

stemd zijn. Zij moeten aan hoeken en voegen duurzaam dicht zijn en de diktetoleranties van de in te zetten isolatieglas kunnen opnemen zonder verlies van de hechtkracht. Profielvoegen en -hoeken moeten aan de buitenzijde, bij overdekte zwembaden en vochtige ruimten ook aan de vertrekzijde, door geschikte maatregelen (vulcaniseren, lassen, verkitten) duurzaam afgedicht worden. Bij drukbeglazingen zijn aanpersdrukken tot max. 50 N/cm randlengte toelaatbaar. Bij beglazingen met zogenaamde droge beglazingsprofielen moet vooral op de volgende uitvoeringspunten worden gelet: n

het droogbeglazingsprofiel moet vlak met de bovenkant van de sponning resp. de glaslat afsluiten.

Bij houten kozijnen met droogbeglazingsprofielen is een systeemcontrole vereist volgens het keuringvoorstel van het Institut für Fenstertechnik e.V., Rosenheim. Openingen voor dampdrukregulatie Alle beluchte beglazingssystemen vereisen openingen voor een dampdrukregulatie in de sponning. Deze moeten zodanig geconstrueerd zijn dat zij eventueel in de sponning gevormd condensaat effectief naar buiten afvoeren, een dampdrukregulatie met de buitenlucht tot stand brengen en verschillende relatieve luchtvochtigheden egaliseren. n

Aan de volgende minimumvereisten moet worden voldaan. Bij smalle kozijnen tot 1.200 mm glasbreedte is het aanbrengen van twee openingen voldoende. Een omlopende verbinding met de bodem van de ondersponning moet dan wel gewaarborgd zijn, vooral bij de blokjes. De openingen moeten bestaan uit sleuven of slobgaten met de minimumafmetingen 5 x 20 mm of uit boringen met een minimumdiameter van 8 mm. n

De openingen moeten worden aangebracht op het diepste punt van de ondersponning

Eventuele profieldelen of bruggen in het bereik van de openingen moeten daarbij doorboord worden. De steunblokjes mogen de dampdrukregulatie niet belemmeren. Groeven in de ondersponning moeten door blokjes stabiel overbrugd worden. Bij een vlakke ondersponning zijn blokbruggen vereist. Bij kunststof- en aluminiumkozijnen mogen de openingen voor de dampdrukregulatie niet direct vanuit de sponning naar buiten worden geleid. Hier is een geleiding door zogenaamde ‘voorkamers’ vereist, zodat geen regenwater door wind naar binnen gedrukt kan worden. Daarom wordt aanbevolen om openingen in de profielkamers ca. 5 cm verzet ten opzichte van elkaar aan te brengen Als verspringing ten opzichte van elkaar aangebrachte openingen voor de dampdrukregulatie niet mogelijk zijn, moeten de openingen met geschikte afdekkappen beschermd worden. De afdekkappen moeten het terugdrukken van het water in de sponning voorkomen. Vooral in ruimten met een hoge luchtvochtigheid moet door middel van adequate maatregelen gewaarborgd zijn dat de dampdrukregulatie niet naar de binnenruimte toe gebeurt. Dit zou het geval kunnen zijn bij ongeschikte glaslijsten of bij openingen achter de middenafdichting. In dat geval zou een sterke condensaatvorming te verwachten zijn. Voor de snellere dampdrukregulatie moeten in de bovenhoeken van de sponningen extra openingen (zie Þ pagina 130) voorhanden zijn. Deze zijn absoluut vereist bij overdekte zwembaden en vochtige ruimten. | 229

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.4 Materiaalcompatibiliteit

Systeemvoorstel voor de dampdrukregulatie

Bundesverband Flachglas e.V.; stand: 6/2004

10.4.1 Inleiding Alternatief

Alternatief

10.3.4.3 Beglazingssystemen tweezijdig zonder voorlegband bij houten kozijnen De ervaringen van de laatste jaren hebben ons geleerd dat dit systeem in de praktijk moeilijk om te zetten is (meer glasbreuk, loslaten van het afdicht-

materiaal, daardoor meer vocht in de sponningruimte). UNIGLAS® raadt de toepassing van dit beglazingssysteem dan ook af.

10.3.4.4 Rosenheimer tabel ‘Belastingdruk voor de beglazing van kozijnen’ In de tabel voor de bepaling van de belastingdruk voor de beglazing van kozijnen moet de van toepassing zijnde belastingdruk 1 - 5 en daarmee het vereiste beglazingssysteem Va1 - Va5 resp. Vf3 - Vf5 worden vastgelegd. Volgens DIN 18545, deel 2, zijn de beglazingskitten onderverdeeld in 5 groepen met de letters A-E en in deel 3 van dezelfde norm toegewezen aan de beglazingssystemen van de ‘Rosenheimer tabel’. De kitproducenten geven aan of een

afdichtingskit al dan niet verenigbaar is met de randafdichting van het dubbelglas. De dubbelglasfabrikanten zullen er bij hun informatie en in de garantievoorwaarden nadrukkelijk op wijzen dat alleen de daarvoor geschikte kittypen bij het plaatsen van het dubbelglas gebruikt mogen worden. Een kopie van de Rosenheimer tabel vindt u in onze beglazingsrichtlijnen die u kunt downloaden vanaf onze internetpagina. http://www.uniglas.net/verglasungsrichtlinie_6116.html

10.3.4.5 Verlijmen van isolatieglazen Dit is een relatief jong en niet algemeen beproefd beglazingssysteem. Een algemene vrijgave kan hiervoor niet verleend worden. 230 |

De individuele vrijgave per gedefinieerd systeem geschiedt al naargelang de desbetreffend verkregen keuringsresultaten.

Isolatieglas wordt tegenwoordig voor steeds complexere toepassingen gebruikt. Omdat daardoor de afdichtmaterialen van de randverbinding in contact komen met tal van andere materialen, is het niet meer uit te sluiten dat hier eventueel schadelijke wisselwerkingen ontstaan die de functie van het complete systeem (bestaande uit isolatieglas en constructie) negatief beïnvloeden. Onderstaand worden beginse-

len, oorzaken, herstel- en controlemogelijkheden van dergelijke incompatibiliteiten toegelicht. Deze toelichting verduidelijkt ook de verantwoordelijkheden voor de constructie en de verplichtingen m.b.t. informatie en de daaruit voortvloeiende technische en juridische consequenties.

10.4.2 Beginselen De compatibiliteit van stoffen is m.b.t. het begrip gedefinieerd in DIN 52 460 ‘Voegen- en glasafdichtingen - Begrippen’:

n

‘Stoffen zijn onderling compatibel als tussen de stoffen geen schadelijke wisselwerking optreedt.’ Deze definitie sluit wisselwerkingen niet principieel uit, zolang deze niet schadelijk zijn. Op deze wijze bevat de definitie van ‘compatibiliteit’ de vereiste volgens welke ‘schadelijke wisselwerkingen’ moeten worden uitgesloten.

n

Wat zijn wisselwerkingen? Met wisselwerkingen worden alle fysische, fysicochemische of chemische processen bedoeld die bijvoorbeeld bij het contact tussen twee verschillende materialen of materiaalmengsels kunnen optreden en die kunnen leiden tot veranderingen in structuur, kleur, consistentie enz. De binnen het kader van dit thema waarschijnlijk belangrijkste wisselwerkingen zijn fysicochemische n

wisselwerkingen, bijvoorbeeld de migratie van bestanddelen. Wat zijn schadelijke wisselwerkingen? Schadelijke wisselwerkingen zijn binnen dit kader alle wisselwerkingen tussen materialen of materiaalmengsels die de functie of houdbaarheid van het desbetreffende systeem, bijvoorbeeld het in een kozijn ingezette isolatieglas, negatief beïnvloeden. Beginselen van de migratie Voor het migratieproces zijn minstens twee verschillende stoffen vereist, bijv. een ‘stof A’ en een ‘stof B’. Van deze beide stoffen moet er minstens één uit meerdere componenten zijn opgebouwd. bijv. ‘stof A’. In ‘stof A’ moet minstens één van de componenten over ‘migratievermogen’ beschikken. Deze component moet op grond van haar moleculestructuur in de structuur/het mengsel beweeglijk zijn. Daarmee vervult zij de voorwaarde voor het initiëren | 231

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

van een migratieproces. Tot slot moet ‘stof B’ aan de structurele voorwaarden voor migratieprocessen voldoen, d.w.z. hij moet de migrerende component kunnen opnemen en/of transporteren. Een karakteristiek en belangrijk geval van deze fysicochemische wisselwerking is de zogenaamde ‘weekmakermigratie’. ‘Stof A’ bevat een ‘weekmaker’ die door contact met ‘stof B’ vanuit ‘A’ naar ‘B’ migreert (verhuist). De drijvende kracht achter een dergelijk fysicochemisch proces is het verschil in weekmakergehalte tussen ‘stof A’ en ‘stof B’. Er bestaat dus een concentratieverschil, ook concentratiegradiënt genoemd, tussen de beide stoffen resp. de beide fasen - aldus de betreffende vakterm. Als er geen concentratiegradiënt bestaat, vindt ook geen migratie plaats. Doorslaggevend voor de snelheid van het aflopende migratieproces is onder andere de grootte van de gradiënt. Als de gradiënt groot is, verloopt het proces snel, als de gradiënt klein is, verloopt het proces langzaam.

Weekmakers en weekmakermigratie Voor de volledigheid geven wij hier nog een korte uitleg voor de benaming ‘weekmaker’. Als ‘weekmakers’ worden stoffen betiteld waaraan kunststoffen worden toegevoegd om hun mechanische eigenschappen te vormen. Zoals de naam al zegt, kunnen weekmakers als oplosmiddel werken die een kunststof doen ‘zwellen’ en in een gelachtige toestand kunnen brengen. n

De ‘weekmakermigratie’ is een schadelijke wisselwerking als belangrijke stofeigenschappen zodanig worden veranderd dat zij de functie van het systeem duurzaam veranderen en nadelig beïnvloeden. n

n

De weekmakerafscheidende stof wordt harder, brosser en krimpt. De weekmakeropnemende stof wordt zachter, elastischer en zwelt op.

Dergelijke wisselwerkingen hebben dramatische uitwerkingen als bijvoorbeeld de weekmakeropnemende stof zijn structuur helemaal verliest, dus totaal wordt opgelost.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.4.3 Schadelijke wisselwerkingen in de praktijk Onderstaand wordt ingegaan op een aantal schadelijke wisselwerkingen in verband met de beglazing van isolatieglas welke de laatste tijd in meerdere mate geconstateerd zijn. Afdichtingsvoeg en steunen stelblokjes Hier zijn schadegevallen te constateren met de karakteristieke gevolgen van een schadelijke weekmakermigratie. n

Een dergelijke weekmakermigratie met als gevolg een totale oplossing van een der betroffen componenten komt voor bij het directe contact van de randverbinding van isolatieglas met een ander, ongeschikt afdichtmateriaal, bijvoorbeeld een afdichtingsvoeg en de voeg van een isolatieglasruit of bij de fixatie van een steunblokje in de sponning met behulp van een ongeschikt afdichtmateriaal. Afdichtingsvoeg spouw

secundaire afdichting Rugvulling Afdichtingsvoeg secundaire afdichting spouw

Een andere factor die invloed heeft op de migratiesnelheid is de temperatuur. Een hoge temperatuur versnelt het proces en een lage temperatuur vertraagd het.

232 |

primaire afdichting

primaire afdichting

Uit dit voor dit doeleinde ongeschikte afdichtingsmateriaal migreren bestanddelen (weekmakers, maar ook oliën en/of extenders) door de tweede afdichtfase van het isolatieglas. Ze dringen in de eerste afdichtfase van het isolatieglas (‘butylafdichting’) en lossen deze in de eindfase van het proces

regelrecht op. Aanvankelijk leidt dit tot het zwellen van de butylafdichting en tegen het einde van het proces tot het wegvloeien van een mengsel van butylbestanddelen en bestanddelen van de/het migrerende stof/stofmengsel.

Oplossen van de butylafdichting door migratie

Uiteindelijk resulteert dit in een onherstelbare schade aan het isolatieglas omdat door het oplossen van de butylafdichting de blokkeerwerking tegen de waterdamp- en de gasdiffusie wordt opgeheven. Bovendien veroorzaakt de verdeling van het mengsel van bestanddelen van de butyladichting en de migratiestof een aantasting van de optiek van het isolatieglas (pos. 2 + 3). Onder deze omstandigheden is van een doelmatige werking van het isolatieglas geen sprake meer en is vervanging onvermijdelijk. Profielverschuiving bij organische afstandhouder Een ander typisch geval is de schadelijke migratie vanuit een ongeschikt afdichtingsmateriaal in contact met een isolatieglasrandverbinding. Een voorbeeld is een isolatieglassysteem met n

| 233

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

organische afstandhouders aan de dakgootkant voor een dakbeglazing.

Guirlande-effect

binding vanuit de sponning in het zichtbare gedeelte treedt. Steun- / stelblokje na schadelijke wisselwerkingen

Onjuiste detaillering Organische afstandhouder

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

secundaire afdichting (silicone)

spouw

Keuze van de beglazingsblokjes Ook door het contact tussen de afdichtingsmaterialen in de randverbinding van het isolatieglas met de beglazingsblokjes kunnen bij ongeschikt blokjesmateriaal schadelijke wisselwerkingen optreden.

De voegbreedte richt zich naar de afmetingen van de tegen elkaar gevoegde bouwelementen, dus bijvoorbeeld die van isolatieglas en kozijn. De desbetreffend van toepassing zijnde regels van de techniek staan beschreven in de ‘Technische richtlijn van het glazenmakersambacht’ nr. 1.

n

EPDM-blok Afdichtingsvoeg Gootplaat

Door het contact met de randverbinding van het isolatieglas komen uit de afdichtingsvoeg migrerende stoffen vrij. Deze worden op hun beurt door de secundaire afdichting van het isolatieglas tot naar het organische afstandprofiel getransporteerd. Deze stoffen dringen dan in het grensvlak tussen glasoppervlak en afstandhouderprofiel en heffen daar de hechting van het profiel aan het glas op. Als gevolg van temperatuurschommelingen (‘pompbewegingen’) glijdt het profiel dan op een ‘smeerlaag’ van oliën, weekmakers en/of extenders in de tussenruimte. Vanwege de optiek wordt dit schadebeeld ook wel ‘guirlande-effect’ genoemd. Bij de uitvoering van overstekruiten wordt, zoals ook op de afbeelding te zien is, naast de verkeerde keuze van het beglazingsmateriaal vaak ook nog een andere, ernstige fout gemaakt. Hier werd de voegdiepte verkeerd gedimensioneerd. d.w.z. veel te diep gemaakt.

234 |

Wisselwerkingen tussen randverbinding en steun- en stelblokjes

Het ongeschikte blokjesmateriaal neemt bestanddelen uit de secundaire afdichting op, wordt plakkerig en plastisch. Het blokje verliest zijn mechanische stabiliteit, zodat de functie ‘lastafvoer’ niet meer volgens systeem mogelijk is. Tengevolge daarvan kunnen bijvoorbeeld raamvleugels dermate scheeftrekken dat het openen of sluiten aanzienlijk bemoeilijkt of helemaal onmogelijk wordt. In het eindstadium van het migratieproces, als het blokje zich bijna volledig in zijn bestanddelen heeft opgelost, kan de isolatiebeglazing meerdere millimeters in het kozijn verschuiven, zodat de randver-

Ander mogelijk gevolg is dat de isolatieglaseenheid niet meer correct gefixeerd is. De glasproducten raken onder nietplanmatige spanningen die uiteenlopende beschadigingen aan het glas tot gevolg hebben. Door het onttrekken van belangrijke bestanddelen aan de secundaire afdichting wordt mogelijk ook de functionaliteit van de isolatieglas nadelig beïnvloed. Het is dus absoluut noodzakelijk, de geschiktheid van de materialen grondig te toetsen om u te beschermen tegen mislukkingen met dermate ernstige. Daarbij willen wij uw aandacht extra vestigen op bijvoorbeeld materiaal dat styrolverbindingen bevat. Voegendimensioniering Bij het vervaardigen van voegen tussen isolatieglas onderling, in de muur en/of de hoekaansluiting moeten de noodzakelijke technische vereisten inzake de voegenvorming en de eigenschappen van het afdichtingsmateriaal in acht worden genomen. n

Deze regels zijn ook inhoudelijk van toepassing op de voegen tussen het isolatieglas resp. wandafsluitingen. Ook de voegdiepte richt zich naar de afmetingen van de tegen elkaar af te dichten bouwelementen. De diepte van de voeg bij eencomponentafdichtmiddelen mag een bepaalde maximumwaarde niet overschrijden. Hierbij dient u te bedenken dat eencomponentafdichtmiddelen voor hun bevochtiging een afdoende hoeveelheid water in de vorm van luchtvochtigheid nodig hebben. Bovendien bevochtigen deze stoffen ‘van buiten naar binnen’. Het vocht moet dus op zijn weg naar de nog niet bevochtigde delen van de voeg een sterker wordende barrière overwinnen. Als de voeg te diep is, duurt de bevochtiging te lang. Daardoor kunnen, ook bij op zich compatibele afdichtmaterialen buiten verhouding lang ongepolimeriseerde bestanddelen met elkaar in contact staan, hetgeen dan mogelijkerwijs toch tot schadelijke wisselwerkingen leidt.

10 | 235

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Opmerking Het kan niet de taak van dit informatieblad zijn om constructieve oplossingen aan te reiken ‘die altijd functioneren’. Enerzijds bestaan dergelijke n

Verkeerde voegdiepte bij eencomponentafdichtmiddel

Afdichtingsvoeg A

236 |

B

A

C

B

C

componenten. Hier kan de fabrikant bij wijzigingen van de productsamenstelling het compatibiliteitsgedrag opnieuw onderzoeken en zo waarborgen dat de afnemers geen veranderingen in het compatibiliteitsgedrag moeten vrezen.

29 mm

A

5 mm 24 mm

Kritiek punt A!

oplossingen niet. Anderzijds moet het aan de kennis van zaken van de desbetreffende vakman worden overgelaten, voor het desbetreffende geval de optimale constructieve oplossing te vinden.

10.4.4 Controle van de compatibiliteit Momenteel bestaat er geen genormde keuringsmethode om de compatibiliteit voor alle toepassingsgevallen aan te tonen. Mogelijk moet voor elke materiaalcombinatie en elke constructie een adequate keuringsmethode worden ontwikkeld. Hierbij vereisen complex opgebouwde systemen een keuring van zowel de componenten onderling als van het hele systeem. Dit wordt weergegeven in de onderstaande grafiek:

Hiervoor moeten de volgende individuele controles worden uitgevoerd: Compatibiliteitscontrole

44 mm

Op de afbeelding hiernaast ziet u een typische constructie waarbij de voegdiepte voor een eencomponentafdichtmiddel ingrijpend wordt overschreden. Op grond van de lange diffusieweg die het vocht af moet leggen om het product te bevochtigen, is het afdichtmiddel op punt ‘A’ in het midden van de voeg gedurende geruime tijd niet meer bevochtigd - en dat ook nog dicht bij de randverbinding van de horizontaal getekende plaat. Hier zijn op grond van de lange bevochtigingstijd incompatibiliteitsreacties praktisch onvermijdelijk zelfs met ‘op zich’ compatibele afdichtmaterialen. Bovendien kan het hier nog tot ‘loslaten’ komen op grond van de bevochtigingsgerelateerde krimping van de voeg.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Driestoffensysteem

A

B

C

Als een dergelijk driestoffensysteem, bijvoorbeeld van primaire afdichting (A) (‘butyl’), secundaire afdichting (B) van een isolatieglasruit en een afdichtingsvoeg (C) al niet kan worden vermeden, moeten alle combinaties met betrekking tot hun compatibiliteit gecontroleerd worden.

A

B

C

De controle A  B kan bijvoorbeeld vervallen als beide isolatieglasafdichtingsmaterialen van dezelfe fabrikant stammen of de compatibiliteit dienovereenkomstig gewaarborgd is. Uit deze controlesystematiek blijkt wel waarom zo ‘eenvoudig’ mogelijke systemen in het voordeel zijn. Voor het overige zijn er bij compatibiliteitscontroles geen algmeen geldende bepalingen met betrekking tot de beoordelinsgcriteria, d.w.z. in hoeverre een controleresultaat dan ook relevant is voor het gedrag van het systeem in de praktijk. Mogelijk moeten hier ook meerdere controlemethoden worden toegepast. In zoverre is het wel te begrijpen dat de controle van de compatibiliteit diepgaande kennis en omvangrijke ervaring vereist om het risico van schadelijke wisselwerkingen tot een minimum te beperken. Controle van de compatibiliteit in de praktijk In de praktijk komen de verschillende componenten van een systeem slechts sporadisch van dezelfde fabrikant. Alleen in dat geval kan de fabrikant voor de door hem geleverde componenten van een systeem een algemeen bindende uitspraak doen over de compatibiliteit van deze n

Als de componenten van verschillende fabrikanten afkomstig zijn, kunnen de controleresultaten uitsluitend betrekking hebben op de gecontroleerde productcharges en zijn in die zin dan niet algemeen bindend. Het controleresultaat kan niet zonder meer op andere productcharges worden overgedragen omdat een eventuele verandering in de samenstelling niet per se vroegtijdig bekend is en in aanmerking wordt genomen. Met dien verstande kan zonder contractuele regelingen van de betrokken fabrikanten dus nooit een lijst met compatibele materiaalcombinaties tot stand komen. Voor een algemeen bindende uitspraak over compatibiliteit tussen producten van verschillende fabrikanten is een dienovereenkomstige bilaterale, contractuele overeenkomst vereist tussen de betreffende fabrikanten en de afnemer(s) van de producten. Zo lang geen genormeerde vereisten aan componenten bestaan, is er maar één mogelijkheid. De verantwoordelijkheid voor de compatibiliteit bij de combinatie van verschillende materialen rust principieel bij degene die deze materialen tot een ‘systeem’ samenvoegt. De leveranciers van de ‘halfproducten’ zijn daarvoor niet verantwoordelijk. Dat sluit natuurlijk niet uit dat zij hun | 237

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

klanten advies geven of controletechnisch terzijde staan. De praktische omzetting van het advies in een constructie en de beoordeling van controleresultaten blijft echter taak van de systeemfabrikant. Hier willen wij u er nogmaals aan herinneren, welke invloed bijvoorbeeld de dimensionering

van voegen heeft op de bevochtiging van afdichtmiddelen en daarmee op mogelijke schadelijke wisselwerkingen. Daarom moet de compatibiliteit van de betrokken componenten in de zin van het achterwege blijven van schadelijke wisselwerkingen voor het concrete toepassingsgeval gewaarborgd worden.

10.4.5 Het voorkomen van fouten in de praktijk Algemeen De basisvordering bij de combinatie van meerdere materialen tot een ‘systeem’ is de zogenaamde ‘systeemcontrole’ die de geschiktheid van alle met elkaar in verbinding gebrachte componenten aantoont met betrekking tot de functionaliteit en de gebruiksgeschiktheid. Het weerlegbare geschiktheidsvermoeden is hier niet voldoende. Voor het aantonen van de functionaliteit van het systeem is uiteindelijk de ‘systeemfabrikant’ verantwoordelijk. ‘Systeemfabrikant’ is degene die de componenten samenvoegt, dus bijvoorbeeld een isolatieglasruit in een kozijnconstructie inbouwt. n

Bij de constructie van een ‘systeem’ is een zo ‘eenvoudig’ mogelijke constructie van voordeel omdat het risico voor eventuele incompatibiliteiten stijgt met het aantal ingezette componenten. Het risico van schadelijke wisselwerkingen kan worden uit-

gesloten op plaatsen waar geen stoffen contact maken. Zo kan een dienovereenkomstige luchtspleet het transport van een stof voorkomen. Als een dergelijke luchtspleet constructietechnisch niet mogelijk is, kunnen adequate ‘migratiebarrières’, bijvoorbeeld metaalfolies of vulmaterialen de transportweg van de stof onderbreken en daarmee de compatibiliteit veilig stellen. Uiteraard dient u bij dergelijke maatregelen op te letten dat zij niet anderszins leiden tot nadelige gevolgen.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.4.6 Conclusie Complexe materiaalcombinaties vereisen een zorgvuldige planning en uitvoering. In dit proces moeten alle partijen (leveranciers, ‘systeembedenkers’ en ‘systeemproducenten’) onderling overleg plegen. Als niet alle producten door dezelfde leverancier worden geleverd, moeten de eerder beschreven maatregelen worden getroffen. Op grond van de complexiteit van deze systemen lijkt het zinvol, een weg in te slaan die in andere sectoren van de glasconstructie nu al bouwrechtelijk verplicht is, zoals bijv. bij brandwe10.4.7 Literatuur [1] [2] [3] [4] [5] [6]

De veel beoefende praktijk om beglazingsblokjes te fixeren met afdichtmateriaal, vormt in zoverre een risico dat dergelijke producten vaak niet worden uitgezocht volgens het criterium productcompatibiliteit. Het is ook de vraag of het vastzetten van de blokjes niet op andere wijze kan gebeuren, zodat kan worden afgezien van het gebruik van een kritieke component in het systeem.

[7] [8]

DIN 52 460, ‘Fugen- und Glasabdichtungen – Begriffe’, uitgave 2002-2, Beuth-Verlag, Berlijn H. Brook, ‘Wechselwirkungen von Dichtstoffen’, “Glas-Fenster-Fassade”, (1998), uitgave 6, pagina 329 vv Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 1, ‘Dichtstoffe für Verglasungen und Anschlussfugen’ Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 3, ‘Klotzung von Verglasungseinheiten’ Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 13, ‘Verglasen mit Dichtprofilen’ Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 17, ‘Verglasen mit Isolierglas’ ift-richtlijn VE-05/01 ‘Nachweis der Verträglichkeit von Verglasungsklötzen’ R. Oberacker, ‘Die Verträglichkeit von Dichtstoffen: Ein neues Problem?’, ‘Glaswelt’ (2002), nummer 12, pagina 28 vv

10.5 Beglazingen met buitengewone klimatologische en thermische belastingen en in de massa gekleurd glas 10.5.1 Klimatologische belastingen De beglazing van ruimten met een extreem hoge luchtvochtigheid is onderhevig aan bijzondere vereisten. Daartoe behoren ruimten zoals bijv. overdekte

238 |

rende beglazing. Daar is het gebruikelijk dat in de ‘systeembeschrijving’ exact wordt vastgelegd, welke componenten mogen worden gebruikt en hoe deze moeten worden toegepast. Iedere leverancier verplicht zich, zijn componenten in overeenkomst met de ‘systeemkeuring’ en de desbetreffende specificaties te leveren. Wijzigingen aan een component kunnen pas worden uitgevoerd als gewaarborgd is dat de geldigheid van de ‘systeemkeuring’ daardoor niet in twijfel wordt getrokken.

zwembaden, brouwerijen, zuivelfabrieken, maar ook slagerijen, bakkerijen en bloemisterijen om er maar een paar te noemen. In dergelijke ruimten wor| 239

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

den strengere vereisten gesteld aan de dichtheid van de beglazing, het kozijn en aan andere materialen in de periferie. Voor dienovereenkomstige toepassingen mogen volgens de technische richtlijnen van het Duitse instituut van het glazenmakersambacht, Hadamar, ‘Nr. 13 Beglazingen met afdichtprofielen’ en ‘Nr. 16 - Kozijnen en gevels voor overdekte zwembaden’ alleen beglazingssystemen met afdichtingmiddelvrije ondersponningen worden gebruikt. Op deze wijze wordt gewaarborgd dat naar de bin-

nenruimte een absolute dichtheid wordt bereikt. Daarom worden de glasmontagelijsten bij deze systemen in de regel aan de buitenzijde aangebracht. In ieder geval moet worden gewaarborgd dat een goed functionerende dampdrukregulatie van de sponning naar buiten wordt bereikt. In enkele gevallen kan het zelfs gebeuren dat in de hoekbereiken van de sponning een extra opening moet worden aangebracht om hieraan te voldoen. Voor gedetaileerde informatie verwijzen wij naar de technische regels.

10.5.2 Thermische belastingen Buitenbeglazing is bestand tegen grote hitte door zonnestraling, zolang de complete glasplaat gelijkmatig wordt verwarmd en voldoende tijd voor de thermische uitzetting voorhanden is. Het wordt echter problematisch zodra de glasplaat slechts gedeeltelijk wordt verwarmd. Dit is het geval als zich bomen of slechts deels omlaag gelaten rolluiken of jaloezieën vóór de glasplaat bevinden. In dergelijke gevallen verwarmt de energie van de laagstaande zon de beglazing, terwijl op de plekken waar schaduwen zoninstraling voorkomen, de glasplaat - vooral na koude nachten - koeler blijft. Bij normaal floatglas mag het temperatuurverschil in een glasplaat tussen de verwarmde bereiken en de bereiken die worden beschaduwd maximaal 40 K bereiken. Als bijvoorbeeld de temperaturen in de ochtend net boven het vriespunt hebben gelegen, kan een normale glas-

plaat door de zonne-energie snel tot 40 - 50 °C worden verwarmd. In het schaduwbereik blijft de temperatuur echter iets boven 0 °C. Er kan dus snel een temperatuurverschil van 40 K ontstaan, waardoor het glas kan breken. Nog extremer is dit bij in de massa gekleurde glasplaten. Al naargelang de kleur en de intensiteit van de kleurgeving absorbeert de glasplaat namelijk nog een groot aandeel zonne-energie. Oppervlaktetemperaturen van 60 °C en meer zijn dan snel mogelijk. Bij de toepassing van in de massa gekleurde zonwerende beglazing moet daarom in de regel gehard veiligheidsglas worden gebruikt. De thermische eigenschappen hiervan zijn verbeterd en het glas is bestand tegen een Δt van meer dan 200 K (zie Þ pagina 32). De beglazing is op deze wijze beschermd tegen een thermisch breukrisico.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.6 Transport en montage van isolatieglas in hoger dan wel en lager gelegen gebieden In de tussenruimte van isolatieglas heerst de barometrische druk van de productieplaats. De ingesloten luchtdruk blijft duurzaam constant omdat de tussenruimte thermisch afgesloten is. Als een op deze wijze geproduceerd isolatieglasruit gemonteerd wordt in een hoger gelegen gebied waar van nature een geringere luchtdruk heerst, ‘buiken’ de glasplaten aan beide zijden uit, bij de levering in lager gelegen gebieden leidt dit dienovereenkomstig tot ‘inbuiken’. Hier zou een duurzame, extreme belasting op de randverbinding en het complete systeem ontstaan. Bovendien zou op de lange termijn geen doorkijk zonder vervorming gewaarborgd zijn. Om deze reden moeten in dergelijke gevallen bij de bestelling al de geografische gegevens van de projectlocatie bekend zijn. Als het hoogteverschil tussen productielocatie en projectlocatie ongeveer 800 meter bedraagt, moet het isolatieglas op een bijzondere wijze geproduceerd worden. Bij ruiten met een verhoogde absorptiegraad, bij kleine isolatieglaseenheden met een zijdenverhouding > 1:2 en ook bij ruiten met een asymmetrische opbouw voor de geluidsisolatiedoeleinden ligt de grens van het maximale hoogteverschil bij ca. 400 hoogtemeter. Principieel zijn er twee methoden voor de productie van dergelijke isolatieglaseenheden.

Bij de ene methode wordt in de randverbinding van de beglazing een drukregulatieventiel ingebouwd dat pas na de acclimatisering van de beglazing op de projectlocatie wordt gesloten. Gezien de duidelijke definitie voor de vervaardiging van isolatieglas is deze procedure echter een beetje heikel omdat de tussenruimte tijdens het transport een bepaalde tijd open blijft en dus niet aan de vereiste van dampdruk- en gasdiffusiedichtheid voldoet. Tot korte tijd geleden bestond echter geen andere mogelijkheid om dergelijke hoogteverschillen te overwinnen. Voor de andere methode bestaat sinds korte tijd een technisch apparaat dat tijdens de hermetische afsluiting van de tussenruimte de luchtdruk van de projectlocatie simuleert en de gasvulpers dienovereenkomstig regelt. Hierbij ontstaan ‘vervormde’ isolatieglaseenheden in de productie die hun correcte, planparallele vorm pas op de montageplek bereiken. Op deze wijze vervaardigd isolatieglas is absoluut conform de productievereisten en -richtlijnen. Het kortstondige ‘in- of uitbuiken’ van de productie tot de montageplek heeft geen nadelige uitwerking op de levensduur van het isolatieglas omdat het systeem na de montage duurzaam is ontlast.

10 240 |

| 241

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.7.Transport van grote glasplaten

10.8.2 Toepassingsgebied

Tijdens het transport van grote isolatieglasplaten kunnen door het rijden de afzonderlijke glasplaten van de isolatieglaseenheid in eigentrilling worden gebracht.

Bij kleinere tussenruimten kunnen zichtbare plekken aan de coating en op het binnenste glasplaatoppervlak ontstaan. Deze reclamaties worden niet in aanmerking genomen.

Deze richtlijn geldt voor:

Bij een tussenruimte van 8 - 12 mm kan het daarom zijn dat de binnenste plaatoppervlakken fysisch en transportgebonden met elkaar in contact komen.

De tussenruimte dient daarom minimaal 16 mm te bedragen.

van isolatieglas conform EN 1279.

10.8 Richtlijn voor de omgang met isolatieglas Zwaartepunt: transport, opslag en montage Bundesverband Flachglas e. V., Troisdorf onder medewerking van: Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar | Fachverband Glas Fenster Fassade BadenWürttemberg, Karlsruhe | Verband der Fenster- und Fassadenhersteller, Frankfurt | FlachglasMarkenkreis GmbH, Gelsenkirchen | Gluske-BKV GmbH, Wuppertal | Interpane Glasindustrie AG, Lauenförde | IsolarGlas-Beratung GmbH, Kirchberg | Pilkington Deutschland AG, Gladbeck | Schollglas, Barsinghausen | Glas Trösch GmbH, Nördlingen Stand: 2008

n

transport

n

opslag

n

montage

Deze richtlijn beschrijft de vereiste maatregelen om de dichtheid resp. de werking van de randverbinding duurzaam te behouden. Bouwfysische functies, mechanische eigenschappen, in de tussenruimte ingebouwde onderdelen, opti-

sche kenmerken en glasbreuk vormen geen onderdeel van deze richtlijn. Deze richtlijn is wettelijk bindend als de fabrikant van het isolatieglas of een contractpartner aan deze richtlijn refereert of deze richtlijn voor een afzonderlijk geval overeenkomt. Ze vervangt geen normen, ingevoerde technische regels of wettelijke bepalingen voor de toepassing van isolatieglas. Aan het einde van deze richtlijn staan een paar belangrijke vakinformaties vermeld.

Randverbinding isolatieglas b

a

10.8.1 Inleiding Isolatieglas bestaat uit minimaal twee glasplaten die met elkaar verbonden zijn via een randverbinding die wederom de ingesloten tussenruimte hermetisch afsluit ten opzichte van de omgeving. Isolatieglas is een volledig geconfectioneerde component voor de toepassing in gebouwen, met een doorgaand lijnvormige, minimaal tweezijdige lagering [1]; [2].

De fabrikant van het kozijn of de gevel is principieel verantwoordelijk voor het functioneren van zijn product bij doelmatig gebruik. Deze richtlijn verondersteld dat het transport, de opslag en de montage alleen worden uitgevoerd door vakkundige personen.

Het bereik ‘a’ (zijdelingse glasrandafdekking naar de windzijde) is de hoogte die van de glasrand tot aan het doorkijkbereik van het isolatieglas verloopt. Onafhankelijk van de normvereisten aan de sponningsruimte moet worden voorkomen dat in ingebouwde toestand natuurlijk daglicht op de bereiken ‘a’ of ‘b’ kan inwerken. Eventueel moet het isolatieglas worden besteld met een ‘uv-bestendige randverbinding’ of de randverbinding moet tegen uv-straling worden beschermd.

10 242 |

| 243

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.8.3 Principiële vereisten De randverbinding mag niet worden beschadigd. De bescherming van de randverbinding is van essentieel belang voor het behoud van de functie. Alle schadelijke invloeden moeten worden vermeden. Dit geldt vanaf de dag van levering voor de opslag, het transport en de montage.

Schadelijke invloeden kunnen onder andere zijn: n

duurzame watervorming op de randverbinding

n

uv-straling

n

ongeplande mechanische spanningen

n

incompatibele materialen

n

extreme temperaturen

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

of de constructie. Afwijkende beglazingssystemen zoals bijv. punthoudersystemen of gekitte systemen zijn niet in deze richtlijn opgenomen. Hieraan worden

eventueel verderstrekkende eisen m.b.t. de randverbindingsconstructie gesteld.

10.8.6 Steunblokjes Het beglazingsblokje vormt de koppeling tussen glas en

kozijn. De steunbloktechniek wordt in [3] beschreven.

Steunbloktechniek

10.8.4 Transport, opslag en omgang Het transport op glasbokken of met kisten is gebruikelijk. 10.8.4.1 Transport op glasbokken De ruiten moeten voor het transport op de glasbokken worden vastgezet.

Daarbij mag door de borging geen ongeoorloofde druk op de ruiten inwerken.

10.8.4.2 Transport met kisten Voor kisten als lichte verpakkingen die niet ontwikkeld zijn voor de inwerking van statische of dynamische lasten, moet in het afzonderlijke geval worden gecontroleerd of de kisten mogen worden gebruikt of bijv. transportkabels moeten worden ingezet.

platen gestapeld worden, zijn tussenlagen (bijv. schutpapier, buffers, kurkjes) vereist.

De opslag of de plaatsing mag alleen in verticale positie op dienovereenkomstige geschikte stellages of inrichtingen geschieden. Als meerdere glas-

Isolatieglas moet in de openlucht volledig afgedekt worden en beschermd tegen duurzame vochtinwerking of zonnestraling.

Principieel moet isolatieglas op de bouwplaats worden en beschermd tegen schadelijke chemische of fysische invloeden.

Beglazingsblokje

Het steunblokje moet in een vrije sponning de instandhouding van de dampdrukregulatie (duurzame condensatie), de ventilatie en eventueel de ontwatering waarborgen. Principieel moeten bij de montage van isolatieglas geschikte beglazingsblokjes resp. blokbruggen worden gebruikt. Alle ruiten van een isolatiebeglazing moeten volgens de erkende regels van de techniek [3] door een blokje worden gesteund. De indeling, materialen, grootte en vorm worden in de richtlijnen [3] of door uitspraken van de steunblokkenfabrikant bepaald.

Steunblokken kunnen van kunststof of andere geschikte materialen worden vervaardigd, moeten over een voldoende, duurzame drukvastheid beschikken en mogen geen afsplinteringen aan de glasranden veroorzaken. Steunblokjes mogen hun eigenschappen en de eingschappen van het isolatieglas gedurende de gebruikdsduur niet functieverminderend veranderen door de toegepaste afdichtingsmaterialen en verkittingen evenals door vocht, extreme temperaturen of andere invloeden.

10.8.5 Montage Ieder geleverd glaselement moet vóór de montage op schade worden gecontroleerd. Beschadigde elementen mogen niet worden verwerkt.

244 |

Isolatieglasruiten zijn in de regel vullende elementen, d.w.z. zonder dragende functie. Het eigengewicht en de op de beglazing inverwerkende externe lasten moeten worden doorgegeven aan het kozijn

10 | 245

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.8.7 Mechanische belastingen In gemonteerde toestand werken dynamische belastingen en continubelastingen door wind, sneeuw, mensengedrang enz. in op het isolatieglas. Deze belastingen worden in de steunprofielen (het kozijn) geleid waardoor deze steunprofielen en de glasrand doorbuigen. Hierdoor ontstaan scheerkrachten in de randverbinding van het isolatieglas. De volgende beperkingen moeten in acht worden genomen om de duurzame

dichtheid van de randverbinding niet in gevaar te brengen: de doorbuiging van de isolatieglas-randverbinding verticaal ten opzichte van het plaatniveau in het bereik van een rand mag bij een maximale belasting niet meer dan 1/200 van de glasrandlengte bedragen, max. echter 15 mm. De kozijnen moeten daarvoor voldoende gedimensioneerd zijn.

10.8.8 Sponning, afdichting en dampregulatie Beglazingssystemen die de sponning van het vertrekklimaat scheiden, hebben hun waarde bewezen. Voor MiddenEruopese verhoudingen wordt

de sponningventilatie naar de windzijde uitgevoerd. De luchtuitwisseling van de vertrekzijde naar de sponning dient grotendeels te worden vermeden.

10.8.9 Normen, richtlijnen, reglementen (in de telkens geldige lezing) [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8]

246 |

TRAV – Technische regels voor het gebruik van doorvalbeveiligende beglazingen, DIBt Berlijn TRLV – Technische regels voor het gebruik van lineair bevestigde beglazingen, DIBt Berlijn Technische richtlijn nr. 3 van het Duitse instituut voor het glazenmakersambacht, Hadamar Technische richtlijn nr. 17 van het Duitse instituut voor het glazenmakersambacht, Hadamar EN 1279-5, Glas voor gebouwen – Isolatieglas, conformiteitsbeoordeling DIN 18545-1, Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal; eisen voor sponningen; beglazingen met afdichtmateriaal DIN 18545-3, Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal; beglazingssystemen Belastingsgroepen voor de beglazing van kozijnen, ift-richtlijn VE 06/01

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.9 Leidraad voor het gebruik van drievoudig warmtewerend-isolatieglas Bundesverband Flachglas e. V., Troisdorf | Deutsche Hutchinson GmbH, Eschborn | E C I European Chemical Industries Ltd., Essen | Fenzi S.p.A., I-Tribiano | Flachglas MarkenKreis GmbH, Gelsenkirchen | Glas-Fandel GmbH & Co. KG, Bitburg | Glas Trösch GmbH Sanco Beratung, Nördlingen | Gretsch-Unitas Baubeschläge GmbH, Ditzingen | Guardian Flachglas GmbH, Thalheim | Gütegemeinschaft Mehrscheiben-Isolierglas e. V., Troisdorf | H. B. Fuller Window GmbH, Lüneburg | IGK Isolierglasklebstoffe GmbH, Hasselroth | Interpane Glasindustrie AG, Lauenförde | Isolar-Glas-Beratung GmbH, Kirchberg | Kömmerling GmbH, Pirmasens | mkt GmbH, Alsdorf | Pilkington Deutschland AG, Gladbeck | Saint-Gobain Glass Deutschland GmbH, Aken | Semcoglas Holding GmbH, Westerstede met medewerking van: Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar Fachverband Glas Fenster Fassade Baden-Württemberg, Karlsruhe Institut für Fenstertechnik, Rosenheim Verband der Fenster- und Fassadenhersteller, Frankfurt Stand: mei 2009

10.9.1 Inleiding De energiebesparingsverordening (EnEV) is het belangrijkste reglement van de bondsregering in Duitsland in het streven naar een efficiënt gebruik van energie in nieuwe en bestaande gebouwen. De energiebesparingsverordening (EnEV) van 2007 was bedoeld voor de omzetting van de energie-efficiëntierichtlijn van de Europese Unie. Met de in 2009 besloten aanpassing van deze energiebesparingsverordening (EnEV) werd het eisenniveau voor de energiebehoefte met 30 % aangescherpt.

grotere omvang dan tot nu toe gebruikelijk, leveren.

Om aan deze toekomstige vereisten te kunnen voldoen, zijn tal van innovaties - ook op het gebied van glas, kozijnen en gevels - vereist. Een belangrijke bijdrage voor de verbetering van de warmtetechnische eigenschappen van kozijnen en gevels zal daarbij de toepassing van drievoudig werendisolatieglas, in een aanzienlijke

De productie van drievoudig warmtewerend-isolatieglas in een aanzienlijke grotere omvang dan tot nu toe heeft enorme uitwerkingen op de productietechnologie en de in dat verband in acht te nemen kwaliteitsmaatstaven.

Leidraad voor gebruik van drievoudig warmtewerend-isolatieglas. Het Bundesverband Flachglas e. V. en haar leden ondersteunen uitdrukkelijk het streven van de Duitse bondsregering naar een nog efficiëntere omgang met de beperkte energieressourcen. Drievoudige warmtewerend-isolatieglas is al meer dan 10 jaar op de markt en heeft haar waarde bewezen, maar werd tot nu toe slechts in beperkte mate toegepast.

De sterk uitgebreide toepassing van drievoudig warmtewe| 247

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

rend-isolatieglas in kozijnen en gevels vereist dat hierbij tal van aspecten herkend en in acht genomen moeten worden. Deze leidraad heeft tot taak om belangrijke vragen aan te spre-

ken, waarvan de inachtneming door de fabrikanten en de verwerkers van drievoudig warmtewerend-isolatieglas strikt wordt aanbevolen.

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

n

verbetering van de warmtechnische eigenschappen van de kozijnprofielen

n

toepassing van warmtewerend-isolatieglas met warmtetechnisch verbeterde randverbinding (zogenaamde ‘warm edge’)

10.9.2 Drievoudig warmtewerend-isolatieglas

n

warmtetechnische verbetering van het beglazingssysteem door bijv. een vergrote sponningsruimte.

10.9.2.1 Opbouw van drievoudig warmtewerend-isolatieglas Met drievoudig warmtewerendisolatieglas worden Ug-waarden behaald die duidelijk beneden 1,0 W/M2K liggen. Daarvoor moet de opbouw van een dergelijke drievoudig warmtewerend-isolatieglas twee warmte-

reflecterende coating lagen bevatten waarvan telkens één naar iedere tussenruimte wijst. Bovendien moeten beide tussenruimten gevuld zijn met een edelgasvulling.

regel zal daarom argon worden toegepast. Als standaardopbouw wordt een drievoudig warmtewerendisolatieglas met een glasopbouw 4/12/4/12/4, twee warmtereflecterende coating lagen (low-E) op de niveaus 2 en 5 en met een argonvulling in de beide tussenruimten aanbevolen.

Zonder verdere maatregelen voor de verbetereing van de warmtetechnische eigenschappen resulteren daaruit volgens

248 |

Doorslaggevend voor de energiebesparing met een drievoudig warmtewerend-isolatieglas resp. het bouwelement raam is uiteindelijk de balans van warmteverliezen (beschreven door de U-waarde) en warmtewinsten door de zon (beschreven door de g-waarde). De balans-Uwaarden voor een raam kunnen aan de hand van de volgende formule worden berkend: UW.eq = UW – S · g

10.9.2.3 Bereikbare U-waarden Een drievoudig warmtewerendisolatieglas met een opbouw van 4/12/4/12/4, twee warmtereflecterende coating lagen (low-E) met een emissievermogen van εn ~ 0,03 (stand van de techniek) en een argonvulling (gasvulgraad 90 %) in beide tussenruimten bereikt bij de berekening volgens EN 673 een Ug-waarde van 0,7 W/m2K.

Met het zojuist beschreven standaardproduct voor een drievoudig warmtewerend-isolatieglas wordt een totale energiedoorlaat (g-waarde) van ongeveer 50 % resp. ongeveer

0,50 bereikt die al naargelang het in de afzonderlijke situatie toegepaste basisglas en gecoate glas minimaal kan varieëren.

10.9.2.5 Balans-U-waarden

10.9.2.2 Standaardproducten Voor standaardproducten moeten de vereiste grondstoffen en halffabrikaten in grote hoeveelheden beschikbaar zijn. Krypton of zelfs xenon zijn als vulgas voor het bereiken van lage Ug-waarden niet in die mate beschikbaar dat ze bij de toepassing van drievoudig warmtewerend-isolatieglas als standaardproduct zouden kunnen worden toegepast. In de

10.9.2.4 Bereikbare g-waarden

EN 10077-1: 2006, tabel F.1 voor ramen met verschillende kozijnconstructies de volgende Uw-waarden: n

n

Uf = 1,8 W/m2K: Uw = 1,2 W/m2K Uf = 1,4 W/m2K: Uw = 1,1 W/m2K

Mogelijke maatregelen voor een verdere verbetering van de warmtetechnische eigenschappen van een raamconstructie zijn bijvoorbeeld:

de coëfficiënten S voor de warmtewinsten door de zon zijn afhankelijk van de windstreek waarin het drievoudige warmtewerend-isolatieglas resp. een raam wordt ingebouwd. Conform DIN-V 4108-6 worden daarvoor de volgende getalswaarden toegepast: n

S = 2,1 W/m2K – zuid-oriëntatie

n

S = 1,2 W/m2K – oost-/west-oriëntatie

n

S = 0,8 W/m2K – noord-oriëntatie

Met deze getalswaarden worden voor het beschreven standaardproduct van een drievoudig warmtewerend-isolatieglas bij een U-waarde van het kozijn Uf = 1,4 W/m2K en een raam-Uwaarde Uw = 1,1 W/m2K (zie ook hoofdstuk 10.9.2.3) ongeveer de volgende balans-Uwwaarden bereikt die wederom al naargelang het in de afzonderlijke situatie toegepaste basisglas en gecoate glas minimaal kunnen varieëren: n

UW,eq = 0,05 W/m2K – zuid-oriëntatie

n

UW,eq = 0,5 W/m2K – oost-/west-oriëntatie

n

UW,eq = 0,7 W/m2K – noord-oriëntatie

10 | 249

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.9.2.6 Speciale coatings Met behulp van speciaal voor de toepassing van drievoudig warmtewerend-isolatieglas geoptimaliseerde coatings worden in de beschreven opbouw van het standaardglas een Ugwaarde van 0,7 - 0,8 W/m2K en

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.9.3.4 Coating zijde een g-waarde van ongeveer 60 % resp. ca. 0,60 bereikt. De tevoren genoemde kozijnwaarden (zie punt 10.9.2.3 en 10.9.2.5) veranderen dienovereenkomstig.

Het is raadzaam om de coatings op de beide buitenste glasplaten aan de naar de tussenruimten wijzende zijde aan te brengen (zijden 2 en 5). Over het algemeen is het dan niet noodzakelijk om de ongecoate middelste glasplaat te harden.

Als, bijv. voor de beïnvloeding van de g-waarde van het drievoudige warmtewerend-isolatieglas, een coating op de middelste glasplaat voorzien is (zijden 3 en 5 resp. 2 en 4), moet de middelste glasplaat in de regel worden gehard.

10.9.3 Invloedrijke factoren voor de duurzaamheid 10.9.3.1 Tussenruimte (spouw) en ruitafmeting (oppervlak, zijdenverhouding) De belasting voor het systeem stijgt met de grootte van de tussenruimte (isolatieglaseffect, Þ zie hoofdstuk 10.9.5.2). Twee tussenruimten van drievoudig warmtewerendisolatieglas tellen qua werking minimaal zo veel dat ze als één doorgande tussenruimte kunnen worden gezien. Welke belastingen daaruit voor het glas en de randverbinding ontstaan, is afhankelijk van het formaat. Kleine,smalle glasplaten (zijdenverhouding 1:3) tonen de

hoogste belasting voor glas en randverbinding. Voor standaardtoepassingen van drievoudige warmte-isolatieglas in vensters moeten tussenruimten van 2 x 12 mm als technisch zinvolle maten worden aangezien. Kleinere tussenruimten leiden (bij gebruik van argon als vulgas) tot hogere Ug-waarden; grotere tussenruimten tot sterkere belastingen voor glas en randverbinding.

10.9.3.2 Randafdichting De mechanische belastingen voor de randverbinding zijn bij drievoudig isolatieglas hoger.

Daarom dient de randafdichting, vooral bij smalle formaten, te worden verhoogd.

10.9.3.3 Glasdimensionering Principieel zijn alle normen en richtlijnen van tweevoudig isolatieglas ook hier van toepassing. Op grond van de hogere belasting dienen speciale vraagstellingen m.b.t. de glasdimensionering te worden beantwoord met behulp van statiek-software zoals de door het BF uitgebrachte brancheoplossing GLASTIK. Belastingverhogende factoren zijn bijv.

asymmetrische glasopbouw, het gebruik van speciale maten, van en gelaagd veiligheidsglas evenals hoogabsorberend glas. Figuur- of draadglas heeft bovendien een geringere mechanische vastheid dan floatglas. Bij het gebruik van figuurglas en hoog absorberend glas als middelste glasplaat is het aan te bevelen, het glas te harden.

10.9.3.5 Speciale functies De ervaringswaarden van tweevoudig isolatieglas kunnen niet zonder meer worden overdragen op drievoudig isolatieglas. Combinaties met speciale

functies zoals veiligheid (dakhoofdse beglazingen, doorvalbeveiliging), geluidsisolatie, zonwering enz. stellen bijzondere eisen.

10.9.3.5.1 Veiligheid (Dakbeglazing, doorvalbeveiliging) De technische regels voor lijnvormige en tegen doorval beveiligende beglazingen TRLV en TRAV beschrijven niet uitdrukkelijk drievoudig warmtewerend-isolatieglas. Volgens de Bundesverband Flachglas gelden daarmee de algemeen voor ‘meerlaags isolatieglas’ geformuleerde vereisten zowel

voor drievoudig als voor tweevoudig isolatieglas. Aanvalwerende beglazingen (slag-, doorbraak-, kogel- en explosiewerende beglazingen) en beglazingen voor de brandveiligheid moeten in afzonderlijke gevallen worden afgestemd.

10.9.3.5.2 Geluidsisolatie Geluidsisolerende eigenschapppen kunnen worden gecombineerd met de warmteisolerende eigenschappen van het drievoudige isolatieglas. Bij de voor geluidsisolatieglas karakteristieke, asymmetrsiche

opbouw stijgt de belasting van de dunnere buitenste glasplaat in aanzienlijke mate. Daarom is het bij randlengten tot ca. 70 cm raadzaam, de glasplaten tot enkel veiligheidsglas te harden.

10.9.3.5.3 Zonwering Zonwerende eigenschapppen kunnen worden gecombineerd met de warmte-isolerende eigenschappen van het drievoudige isolatieglas.

Ten opzichte van dubbel zonwerend isolatieglas worden hierdoor de licht- en stralingsfysische eigenschappen veranderd.

10 250 |

| 251

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.9.4 Beglazingsvoorschriften Net als bijj tweevoudig isolatieglas gelden de basisvereisten die bijv. in de ‘Richtlijn voor de omgang met isolatieglas’ van BF beschreven staan: bescherming tegen duurzame vochtinwerking (dampdrukregulatie), bescherming tegen directe uvstraling (alternatief: uv-bestendige randverbinding), materiaalcompatibiliteit, toepassing in voor de bouw gebruikelijke temperatuurbereiken en drukvrije montage. Kozijnconstruc-

10.9.5 Verdere kemerken ties moeten geschikt zijn voor de opname van drievoudige warmtewerend-isolatieglas. De fabrikant van het isolatieglas is niet aansprakelijk voor gebreken die terug te voeren zijn op het negeren van deze basisvereisten. De technische richtlijn nr. 17 van het glazenmakersambacht ‘Beglazing van isolatieglas’ moet in acht worden genomen.

10.9.4.1 Steunblokjes De functionele eigenschappen van de steunblokjes moeten tijdens de complete gebruiksduur behouden blijven. Om dit te kunnen waarborgen, moeten ze duurzaam voldoende drukstabiel, verouderingsbestendig en m.b.t. tot hun compatibilieit geschikt zijn. Bij het aanbrengen van de steunblokjes dient te worden opgelet dat de steun- en afstandblokjes recht en parallel aan de rand van de beglazingseenheid worden aangbracht. Het steunblokje moet de complete dikte van de beglazings-

eenheid ondersteunen en dus het eigengewicht van alle drie glasplaten dragen. Het steunblokje mag de dampdrukregulatie bij systemen met vrije sponning niet belemmeren. Het steunblokje mag geen schade aan de glasranden veroorzaken. Scheerkrachten aan de randverbindingen dienen te worden geminimaliseerd.

252 |

10.9.5.1 Condensatie aan de buitenzijde Voor ieder isolatieglas geldt: hoe geringer de warmtedoorlaat hoe kleiner de Ug-waarde - des te warmer wordt de glasplaat aan de vertrekzijde en des te kouder wordt de buitenste glasplaat. Dit geldt natuurlijk ook voor drievoudig warmtewerendisolatieglas. Bovendien staat de buitenste glasplaat in directe ‘stralingsuitwisseling’ met de hemel. Al naargelang de individuele inbouwsituatie leidt deze stralingsuitwisseling - vooral bij heldere nachten - tot een sterke afkoeling van de buitenste glasplaat. Zodra de temperatuur van de aangrenzende buitenlucht de temperatuur van het buitenste glasoppervlak daarbij overschrijdt, leidt dit tot condensvorming op het buitenste glasoppervlak. Dit is een natuurlijk fenomeen en is algemeen als de vorming van dauw bekend.

Door de verwarming van de buitenste glasplaat samen met de buitenlucht, bijvoorbeeld door de ochtendzon, zal het condensaat weer verdwijnen. Dit fenomeen is geen teken van verkeerde functie, maar veeleer een teken voor de uitstekende warmte-isolatiewaarde van het drievoudige warmtewerendisolatieglas. Op grond van de nog betere warmte-isolatie van drievoudig warmtewerend-isolatieglas moet rekening worden gehouden met het feit dat condensvorming op het buitenste glasoppervlak vaker optreedt dan bij het tot nu toe gebruikelijke tweevoudige warmtewerend-isolatieglas. Ter vermijding van irritaties bij de klant en de consument adviseren wij, vooraf op dit fenomeen te attenderen.

10.9.5.2 Isolatieglaseffect De technische richtlijn nr. 3 van het glazenmakersambacht ‘Aanbrengen van steunblokjes bij beglazingseeneheden’ moet in acht worden genomen.

10.9.4.2 Vergrote sponning Een vergrote sponning voor drievoudig warmtewerend-isolatieglas kan met het oog op het door thermisch geïnduceerde spanningen veroorzaakte risico voor glasbreuk bij goed warmte-isolerende randverbindingssystemen als acceptabel

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

worden beschouwd (onderzoeksplan HIWIN deelproject B: onderzoeken over het risico voor glasbreuk door vergrote sponning, eindverslag april 2003, ift Rosenheim und Passivhaus Institut Darmstadt).

De ‘Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen’ die o.a. door de Duitse Bundesverband Flachglas wordt uitgegeven, beschrijft in hoofdstuk 4.2.2 het ‘Isolatieglaseffect’ waardoor zich in geval van temperatuurveranderingen en schommelingen van de barometrische

luchtdruk concave en convexe doorbuigingen van de afzonderlijke glasplaten en daarmee optische vervormingen voordoen. Door het in twee tussenruimten ingesloten, grotere glasvolume kan dit effect bij drievoudig warmte-isolatieglas versterkt optreden.

10.9.5.3 Optische kwaliteit 10.9.5.3.1 Eigen kleur De ‘Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebouwen’ beschrijft in hoofdstuk 4.1.1 de eigen kleur van alle glasproducten, in het bijzonder ook van gecoat

glas. Door de derde glasplaat en een tweede coating kan de eigen kleur van drievoudig warmtewerend-isolatieglas duidelijker herkenbaar zijn dan de kleur van tweevoudig isolatieglas. | 253

10

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.9.5.3.2 Randverbinding en roeden Het gebruik van roeden in drievoudig warmtewerend-isolatieglas is mogelijk, maar het is raadzaam om de toepassing tot één tussenruimte te beperken. Optische belemmeringen volgens de ‘Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor gebou-

wen’ zoals bijv. geringe verspringing van de afstandhouders of de roeden bij de toepassing in beide tussenruimten, hebben geen invloed op de functie van het drievoudige warmtewerend-isolatieglas en kunnen niet helemaal worden uitgesloten.

10.10 Informatieblad over de glasreiniging Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar | Bundesverband Flachglas e.V., Troisdorf | Fachverband Konstruktiver Glasbau, Keulen | Gütegemeinschaft Mehrscheiben-Isolierglas e. V., Troisdorf | Verband der Fenster- und Fassadenhersteller e. V., Frankfurt | Consafis WEE, Balingen | Glas Trösch GmbH Sanco Beratung, Nördlingen | Interpane Glasindustrie AG, Lauenförde | Isolar-GlasBeratung GmbH, Kirchberg | Pilkington Deutschland AG, Essen | SaintGobain Glass Deutschland GmbH, Aken | Uniglas GmbH & Co. KG, Montabaur | Stand: juli 2007

10.10.1 Inleiding Glas kan veel hebben, maar niet alles! Als onderdeel van de gevel is glas onderhevig aan de natuurlijke en bouwgebonden verontreiniging. Normale verontreinigingen, in redelijke intervallen vakkundig gereinigd, vormen geen probleem voor glas. Afhankelijk van tijd, standplaats, klimaat en bouwsituatie kunnen echter duidelijke che-

mische en fysische verontreinigingen op het glasoppervlak ontstaan waar een vakkundige reiniging uitermate belangrijk is. Deze informatie is bedoeld om u te informeren over het vermijden en minimaliseren van verontreinigingen tijdens de levensduur en over de vakkundige en spoedige reiniging van verschillende glasoppervlakken.

10.10.2 Reinigingsmethoden 10.10.2.1 Tijdens de bouwprogressie Principieel moet iedere agressieve verontreiniging tijdens de voortgang van de bouw worden vermeden. Mocht dit desondanks gebeuren, moeten de verontreinigingen direct na ontstaan door de veroorzaker worden verwijderd met behulp van niet-aggressieve middelen.

254 |

Vooral beton- of cementresten, pleister en mortel zijn hoogalkalisch en kunnen het glas aantasten (glansverlies) als ze niet onmiddellijk met veel schoon water worden afgespoeld. Stoffige en korrelige aanslag moet vakkundig en in geen geval droog worden verwijderd. De opdrachtgever is op grond

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

van zijn medewerkings- en veiligheidsplichten verantwoordelijk voor de regeling van de onderlinge samenwerking van de verschillende bedrijven, met name de navolgende bedrijven moeten worden ingelicht over de vereiste veiligheidsmaatregelen. Een minimalisering van verontreinigingen kan worden bereikt door een geoptimaliseerd

bouwverloop en door separaat in opdracht gegeven veiligheidsmaatregelen zoals bijv. het aanbrengen van beschermfolie vóór het kozijn- resp. geveloppervlakken. De zogenaamde eerste reiniging heeft tot taak, alle bouwelementen na voltooiing van het gebouw te reinigen. Ze is niet bedoeld om alle tijdens de gehele duur van de bouw ontstane verontreinigingen te verwijderen.

10.10.2.2 Tijdens het gebruik Voor het behoud van de eigenschappen gedurende de hele gebruiksduur is een vakkundi-

ge, op de desbetreffende beglazing afgestemde reiniging in geschikte intervallen vereist.

10.10.3 Reinigingsvoorschriften voor glas 10.10.3.1 Algemeen De volgende aanwijzingen voor de reiniging gelden voor alle op de bouwplaats toegepaste glasproducten. Bij de reiniging van glas moet altijd met veel en zo schoon mogelijk water worden gewerkt om een schuureffect door vuildeeltjes te vermijden. Geschikte gereedschappen zijn bijvoorbeeld zachte, schone sponzen, zemen, doeken of rubberen raamtrekkers. De reinigingswerking kan worden ondersteund door het gebruik van neutrale reinigingsmiddelen of in de handel verkrijgbare glasreinigers. Als het bij de verontreinigingen gaat om vet of resten van de afdichtingsmaterialen, kunt u voor de reiniging gebruikelijke oplosmiddelen inzetten, zoals spiritus of isopropanol. Van alle chemische reinigingsmiddelen mogen alkalische logen, zuren en fluoridehoudende middelen principieel niet worden gebruikt.

Het gebruik van spitse, scherpe metalen voorwerpen, bijvoorbeeld messen, kan leiden tot schade aan het glasoppervlak (krassen). Een reinigingsmiddel mag het glasoppervlak niet herkenbaar aantasten. Het gebruik van een glaspolijstmachine voor de reiniging van hele glasoppervlakken is niet toegestaan. Als u tijdens de reinigingswerkzaamheden schade aan de glasproducten of oppervlakken constateert die door de reiniging worden veroorzaakt, dient u de reinigingswerkzaamheden onmiddellijk te staken en de vereiste informatie in te winnen om verdere schade te voorkomen. (Voor opmerkingen over de controle en beoordeling van de streepvorming van door beglazingskit voor afdichtingen van beglazingen verwijzen wij naar de ift-richtlijn: 1998-04).

10 | 255

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

10.10.3.2 Bijzonder veredeld en aan de buitenzijde gecoat glas De navolgend beschreven, op bijzondere wijze veredelde en aan de buitenzijde gecoate glassoorten zijn hoogwaardige producten. Ga bij de reiniging bijzonder zorgvuldig en voorzichtig te werk. Eventuele schade kan hier duidelijk zichtbaar zijn en / of de werking negatief beïnvloeden. Eventueel moeten vooral bij producten die aan de buitenzijde gecoat zijn, ook speciale reinigingsadviezen van de fabrikant in acht worden genomen. Het is niet toegestaan, het glasoppervlak met een ‘glaspolijstmachine’ te reinigen. n

Zonwerend glas wordt soms uitgevoerd met een coating aan de buitenzijde (positie 1 = windzijde). Deze is vaak herkenbaar aan een zeer hoge reflectie, ook in het zichtbare bereik. Zonwerend glas is vaak ook thermisch voorgespannen, vooral bij gevelplaten of screens.

n

Aan de buiten- of binnenzijde van beglazingen (positie 1 of 4) kunnen bovendien reflectieverminderende coatings (anti-reflecterende coating) zijn aangebracht die van nature moeilijk herkenbaar zijn.

n

Buiten- en binnenliggende warmtewerende coatings (positie 1 of 4) vormen een speciaal geval. Bij bijzondere raamconstructies kan het gebeuren dat deze coatings in uitzonderingsgevallen niet naar de tussenruimte van het isolatieglas wijzen. Mechanische schade aan deze

lagen uit zich meestal in een streepvormige, op het glas liggende slijtage vanwege het iets ruwere oppervlak. n

n

Vuilafstotende / zelfreinigende oppervlakken zijn optisch nauwelijks herkenbaar. Deze coatings worden al naargelang het gebruik meestal aangebracht op de beglazingszijde die aan het weer is blootgesteld. Mechanische schade, zoals krassen bij zelfreinigende coatings, vormen niet alleen een visueel herkenbare schade aan het glas, maar kunnen ook leiden tot een negatieve beïnvloeding van de werking op de beschadigde plek. Siliconen- of vetaanslag dienen op deze oppervlakken eveneens te worden vermeden. Daarom moeten in het bijzonder rubbertrekkers vrij van silicone, vet en vreemde voorwerpen zijn. Enkel gehard veiligheidsglas evenals thermisch versterkt glas is volgens de wettelijke voorschriften duurzaam gekenmerkt en kan gecombineerd zijn met de tevoren beschreven coatings. Als gevolg van de verdere veredeling vertoont voorgespannen glas over het algemeen niet dezelfde extreme vlakheid als normaal gekoeld floatglas. De montage wordt vaak voorgeschreven om aan de wettelijke of normatieve voorschriften te voldoen. Het oppervlak van gehard glas is door het thermisch voorgespannen glas veranderd in vergelijking met

Beglazingsrichtlijnen en toleranties

het normale floatglas. Er wordt een spanningsprofiel gegenereerd dat tot een verhoogde buigtreksterkte leidt. Dit kan leiden tot een andere oppervlakte-eigenschap.

De voornoemde veredelde en aan de buitenzijde gecoate glassoorten zijn hoogwaardige producten die een bijzonder voorzichtige en zorgvuldige reiniging vereisen.

10.10.4 Verdere opmerkingen De toepassing van draagbare polijstmachines voor het verhelpen van oppervlakteschade leidt tot een noemenswaardige slijtage van de glasmassa. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld optische vervormingen worden veroorzaakt die als ‘lenseffect’ herkenbaar zijn. Het gebruik van polijstmachines is vooral bij de eerder beschreven, veredelde en aan de buitenzijde gecoate glassoorten verboden. Bij enkel gehard veiligheidsglas leidt het ‘polijsten’ van oppervlakteschade tot een

vastheidsverlies van het glas. Daardoor kan de veiligheid van het onderdeel niet meer worden gewaarborgd. Tot slot Het kan zijn dat glasoppervlakken ongelijkmatig bevochtigd kunnen worden, hetgeen terug te voeren is op afdrukken van stickers, rollen, vingers, resten van beglazingsmaterialen, maar ook milieu-invloeden. Dit fenomeen is alleen zichtbaar als het raam vochtig is, dus ook bij het reinigen van de ramen. n

Toepassingsvoorbeeld

10 256 |

| 257

Supplement

Supplement

Trefwoordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Fotobronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Overzicht isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

258 |

| 259

Tefwoordenlijst

A

aandrijfsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 absorptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 actieve veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 afscherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 afscherming, elektromagnetische. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 afstandhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74, 217, 221, 234 akoestiekfolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 94, 150 algemene goedkeuring van het bouwtoezicht . . . . . . . . . . . . 162 anisotropieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31, 222 antireflecterende beglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 atmosferische drukschommelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 B

balustrades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78, 102, 152 balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27, 32, 107, 172 bankglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 basisglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 beglazing, lineair bevestigd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 beglazingssytemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227, 245 behaaglijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63, 73 beloopbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 beschadiging van het buitenvlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 beslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 bestendigheid tegen temperatuurschommelingen . . . . 21, 30, 33 b-factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58, 150 bijsnijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 bouwregellijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 bouwtoezichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 brandveiligheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 breukstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 34 broeikaseffect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 buigtreksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 25, 31, 34, 151 C

CE-markering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 certificering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 classificatie van veiligheidsglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 compatibiliteitsproef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 condensatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 condensatie aan de buitenzijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 confrontatiespiegel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 D

dakbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150, 251 dakgootkant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 dampdrukregulatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226, 240, 246, 252 dauwpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 dauwpunttemperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 decibel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65, 72, 83, 85 decoratief glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42, 66 dichtheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 25, 51 260 |

Tefwoordenlijst

digitale glasbedrukking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 DIN-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 doorbraakvertragend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 doorbuigingsbewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 doorlaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 doorslagvertragend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 doorvalbeveiligende beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 152, 251 douches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 draadglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 drievoudig warmtewerend isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . 73, 247 droogbeglazingsprofielen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 droogmiddel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 E

eigen bewaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 eigen kleur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221, 253 elasticiteitsmodule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 31, 41 elektrische schakelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 elektrochroom glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 emaillering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 199 emissiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 energiebalans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 energiebesparing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 79, 90, 98 energiebesparingsverordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 energie-efficiëntie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79, 247 energieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 energiepaspoort. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 energiewinning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 EnEV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 enkel glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 enkel gehard veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 194 enkel gehard veiligheidsglas met heat soak test . . . . . . . 32, 194 EN-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Gehard-alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 enkel gehard veiligheidsglas met heat soak test . . . . . . . 32, 193 etsen met zeefdruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 67 explosiewering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 externe controle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 F

figuurglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 184 floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 foliesystemen in het isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 frameloze schuifsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 frequentie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 fysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 25, 31, 41, 100 G

gasvulling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 gatboringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 gegoten glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 183 gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 72, 221, 251 | 261

Tefwoordenlijst

gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 gelaagd veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 geluidsisolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 geluidsisolatiecurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 geluidsisolatiewaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 geluidsniveau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 geluidsschermen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 gematteerd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 geregelde bouwproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 gevaar voor letsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 gevels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78, 87, 102, 126 gewelfd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 giethars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 gietmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 glasbalustrades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 glasbedrukking, digitaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 glasbodems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 glasbreuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 glasdeuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 glasdeuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 glasdikte-bemeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 glasfusing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 glas-in-lood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 glasranden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 glasreiniging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 254 glassystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 glasveredeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 glasvoeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 glazen luifelsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 glazen trap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 globale stralingsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 grote glasplaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 guirlande-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 H

hardcoating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 heat-soak-test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 hoekigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 hoger gelegen gebieden, invloed op isolatieglas . . . . . . . . . . 241 horizontale schuifwanden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Tefwoordenlijst

isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160, 242 isolatieglas met overstek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 isolatieglas met roeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66, 222 isolatieglas-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62, 253 isolatieglas-terminologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ISO-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 J

jaarlijks primair verbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 jaloezie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 K

kleurfolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42, 215 kleurneutraliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 klimatologische belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 kogelwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 koude gevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 koudebrug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 krasbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 kruipgedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 kunstbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 kwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 kwaliteitskenmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 kwaliteitskeuring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 L

lager gelegen gebieden, invloed op isolatieglas . . . . . . . . . . . 241 lastafvoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226, 234 lawaainiveau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 lawaaispectrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 leidraad drievoudig warmtewerend isolatieglas . . . . . . . . . . . 247 lichtdoorlaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 lichtreflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 lichtstrooiing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 lichtsturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68, 92 liftbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 107, 170 lineaire bevestigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 loogbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 low-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 luifelsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

I

M

in de massa gekleurd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 206, 221 inbouw van isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152, 243 inbouw van roeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 inbraakwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 106, 218, 221, 251 inbraakwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 110 ingekleurd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 239 inslag-weerstandsklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 insluitingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 interferentieverschijnselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61, 222 invloeden van kou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32, 34

magnetronprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 materiaalcompatibiliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 metallic-kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 meubels van glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 modelbouwverordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 multifunctioneel glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

262 |

N

neigingshoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 niet geregelde bouwproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 noise-control-folies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 | 263

Tefwoordenlijst

nominale waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 O

objectbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 OIB-richtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 omheinigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ö-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 ontspiegeld glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 ontwerpwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55, 76 opbouw geluidsisolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 opbouw isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 opbouw gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 oppervlaktegeaardheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 oppervlaktemperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63, 73 opzetroeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 P

passieve veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 persoonsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 planparalleliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 plantengroei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 privacybescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 25, 37, 92, 97, 98 productoverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 profielbouwglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 punthoudersystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 PVB-folie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 R

raamwerkprofiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 radarreflectiedempende beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 randbewerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 randverbinding isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221, 243 randverbindingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 randvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 reiniging van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 resulterende geluidsisolatiewaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 roedebeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 roestvrij stalen afstandhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 rookbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Rosenheimer tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 ruw spiegelglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 S

schakelbaar isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 scheidingswanden van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 scholvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193, 210 schuine beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 serres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 66, 90 siliconen randverbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 slagschaduwvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 240 slagvastheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31, 41 264 |

Tefwoordenlijst

slijptechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 slipweerstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 sneeuwlast. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 softcoating. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 speciale toepassingen geluidsisolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 speciale toepassingen in enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . 102 spectrum-aanpassingswaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 spiegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 sponning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 sponning, vergroot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 spontane breuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 stabiliteitseis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 151 steunblokjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 stores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 stralingsabsorptie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 stralingsemissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 stralingsreflectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 stralingsspectrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 strucuutrverloop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 T

technische regels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 thermisch versterkt glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 193 thermische belasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 thermische isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 thermische voorspanning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 194 thermoplastische systemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 toelaatbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 toepasbaarheid van glasproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 toepassingsadviezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 totale energiedoorlaat g-waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 transmissie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 transport en opslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 TRAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 TRLV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 U

ultraviolette straling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Ü-teken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76, 160 uv-transmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 U-waarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 V

vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 40, 106, 110 veiligheidsspiegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 verblindingsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 vergunning in individueel geval (ZiE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 verkeerslawaai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 verlijmen van isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 versterking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150, 226 | 265

Tefwoordenlijst

visuele kwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194, 199, 217, 221 vliesgevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 vogelwerend glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 voordeurluifel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 voorspannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 vormgeving van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 W

walsmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 200 warm edge-randverbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 warme gevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 warmtedoorgangscoëfficiënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 warmte-invloed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 warmte-isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 waterbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 weerstandsklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 110 wegslijpen van de coating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Wiener Sprossen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 windlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 winst door zonne-energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 woongebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154, 156, 159 Z

zandstralen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 zeefdruk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 199 zelfreinigend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 zitmeubel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 zomerse warmte-isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 zon-invalwaarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 zonne-energieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 zonne-energiewinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 zonwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 zonwerende systemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 zuurbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Fotobronnen Indien niet separaat gekenmerkt, stammen alle afbeeldingen uit archieven van: 266 |

UNIGLAS® en UNIGLAS®-partners, Saint Gobain Glass, BF, VFF en mkt. | 267

Samen meer bereiken - UNIGLAS® Uw UNIGLAS®-voordelen in een oogopslag: n

Garantiefonds

n

Technische support

n

CE-certificering

n

Flexibiliteit en fabrikantonafhankelijkheid

n

Breed productassortiment n

Veelzijdige competentie

n

UNIGLAS® | SLT-software voor een objectief en onafhankelijk advies

n

Jarenlange marktervaring

n

Echte meerwaarde door geleefd partnerschap

n

Eigen testlaboratorium

UNIGLAS GmbH & Co. KG Robert-Bosch-Straße 10 D-56410 Montabaur Tel.: +49 (0) 26 02 / 9 49 29-0 Fax: +49 (0) 26 02 / 9 49 29-299 Email: [email protected] www.uniglas.net

UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP UNIGLAS® | TOP

Hoog Rendement Beglazing 0.52 4: - 18 0.6 4: - 14 Solar 0.7 4: - 14 0.7 4: - 12 One 1.0 4 - 16 Premium 1.1 4 - 16 -

4 4 4 4 :4 :4

-

:4 :4 :4 :4

VHK

Verhouding breedte x hoogte

b

Gewicht

ρV [%]

Veiligheidsklasse

g [%]

BxH

EN 356 [kg/m2] max.

0,5 0,6 0,7 0,7 1,0 1,1

32 (-1;-5) 32 (-1;-4) 32 (-1;-4) 32 (-1;-5) 30 (-1;-4) 30 (-1;-4)

70 70 73 70 71 80

50 50 61 50 50 63

15 15 19 15 22 13

0,63 0,63 0,76 0,63 0,63 0,79

-

30 30 30 30 20 20

1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6

26 28 30 34 32

1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

36 (-2;-5) 37 (-2;-5) 38 (-3;-7) 39 (-3;-8) 40 (-1; -5)

80 79 79 79 78

62 61 59 59 59

12 12 11 11 11

0,78 0,76 0,74 0,74 0,74

-

25 30 35 35 40

1:6 1:6 1:6 1:6 1:10

29 31 33 38

1,1 1,1 1,1 1,1

38 41 42 44

(-1;-5) (-3;-7) (-2;-6) (-2;-7)

79 79 78 78

59 58 58 57

12 12 12 12

0,74 0,73 0,73 0,71

-

33 38 43 44

1: 6 1:10 1:10 1:10

38 40

1,1 1,1

45 (-2;-8) 50 (-3;-8)

78 75

57 56

12 12

0,71 0,70

-

48 49

1:10 1:10

Dubbel geluidsisolatieglas in combinaties met Noise Control-folies (NC) UNIGLAS® | PHON 29/39 1.1 NC NC 9 - 16 - :4 UNIGLAS® | PHON 30/40 1.1 NC NC 9 - 16 - :5 UNIGLAS® | PHON 32/41 1.1 NC NC 10 - 16 - :6 UNIGLAS® | PHON 30/42 1.1 NC NC 8 - 16 - :6 UNIGLAS® | PHON 34/42 1.1 NC NC 10 - 18 - :6 UNIGLAS® | PHON 33/43 1.1 NC NC 9 - 16 - :8 UNIGLAS® | PHON 34/43 1.1 NC NC 8 - 20 - :6 UNIGLAS® | PHON 38/44 1.2 NC NC 8 - 24 - :6 UNIGLAS® | PHON 36/44 1.1 NC NC 8 - 20 - :8 UNIGLAS® | PHON 40/45 1.2 NC NC 8 - 24 - :8 UNIGLAS® | PHON 35/45 1.1 NC NC 9 - 16 - :10 UNIGLAS® | PHON 36/45 1.1 NC NC 10 - 16 - :10 UNIGLAS® | PHON 38/46 1.1 NC NC 8 - 20 - :10 UNIGLAS® | PHON 38/49 1.1 NC NC 13 - 16 - :9 UNIGLAS® | PHON 42/50 1.1 NC NC 13 - 20 - :9 UNIGLAS® | PHON 46/51 1.1 NC NC 17 - 16 - :13 UNIGLAS® | PHON 50/52 1.1 NC NC 15 - 24 - :11 NC 19 - 28 - :12 UNIGLAS® | PHON 59/54 1.1 NC

29 30 32 30 34 33 34 38 36 40 35 36 38 38 42 46 50 59

1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,1 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

39 40 41 42 42 43 43 44 44 45 45 45 46 49 50 51 52 54

(-1;-5) (-3;-7) (-2;-7) (-2;-6) (-2;-6) (-3;-7) (-2;-7) (-2;-8) (-3;-7) (-2;-7) (-2;-5) (-3;-7) (-2;-6) (-3;-8) (-3;-8) (-1;-5) (-2;-6) (-2;-6)

78 78 78 78 78 77 78 78 77 77 77 77 77 76 76 74 71 69

56 56 55 56 54 55 56 56 56 56 55 54 56 55 55 51 50 47

12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 11 12 11 10 10

0,70 0,70 0,69 0,70 0,68 0,69 0,70 0,70 0,70 0,70 0,69 0,68 0,70 0,69 0,69 0,64 0,64 0,60

P1A P1A P2A P1A P2A P1A P1A P1A P1A P1A P1A P2A P1A P1A P1A P1A P2A P2A

31 34 37 36 37 41 36 36 41 41 46 47 46 51 51 71 62 77

1:6 1:8 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10

Drievoudig geluidsisolatieglas van floatglas UNIGLAS® | PHON 38/36 0.7 UNIGLAS® | PHON 40/37 0.7 UNIGLAS® | PHON 42/39 0.7 UNIGLAS® | PHON 44/41 0.7 UNIGLAS® | PHON 51/41 0.6

38 40 42 44 51

0,7 0,7 0,7 0,7 0,6

36 37 39 41 41

(-2;-6) (-1;-6) (-2;-5) (-1;-5) (-2;-5)

70 69 69 69 69

48 48 48 47 47

15 15 15 15 15

0,60 0,60 0,60 0,59 0,59

-

35 40 45 50 48

1:6 1:8 1:10 1:10 1:10

Drievoudig geluidsisolatieglas in combinaties met Noise Control-folies (NC) UNIGLAS® | PHON 42/42 0.7 NC NC 6: - 12 - 4 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 45/42 0.7 NC NC 9: - 12 - 4 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 46/43 0.7 NC NC 9: - 12 - 5 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 46/43 0.6 NC NC 8: - 14 - 4 - 14 - :6 UNIGLAS® | PHON 46/44 0.7 NC NC 8: - 12 - 6 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 44/45 0.7 NC NC 8: - 12 - 4 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 44/45 0.8 NC NC 8: - 10 - 6 - 10 - :10 UNIGLAS® | PHON 49/46 0.7 NC NC 9: - 12 - 6 - 12 - :10 UNIGLAS® | PHON 45/47 0.7 NC NC 8: - 12 - 4 - 12 - :8 NC 12: - 12 - 6 - 12 - :8 UNIGLAS® | PHON 51/50 0.7 NC

42 45 46 46 46 44 44 49 45 51

0,7 0,7 0,7 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7

42 42 43 43 44 45 45 46 47 50

(-1;-5) (-2;-6) (-3;-7) (-1;-7) (-2;-7) (-2;-6) (-2;-6) (-2;-7) (-2;-6) (-2;-6)

69 69 68 69 68 68 68 68 68 67

48 46 46 46 46 48 46 45 46 44

15 15 15 15 15 15 15 15 15 14

0,60 0,58 0,58 0,58 0,58 0,60 0,58 0,56 0,58 0,55

P1A P1A P1A P1A P1A P1A P1A P2A P1A P1A

45 51 53 46 56 50 61 61 50 65

1:8 1:10 1:10 1:8 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10 1:10

Geluidsisolatieglas slagwerend P4A (A3) UNIGLAS® | PHON 28/37 1.1 A3

A3/ 8 - 16 - :4

28

1,1

37 (-2;-6)

79

58

12

0,73

P4A

26

1:6

UNIGLAS | SUN Zonwerende Beglazing UNIGLAS® | SUN Neutral 60/32 UNIGLAS® | SUN Brillant Blue 30/19 UNIGLAS® | SUN Platin 25/15 UNIGLAS® | SUN Nordic 70/37 UNIGLAS® | SUN Neutral S 70/41 UNIGLAS® | SUN Neutral 68/41 UNIGLAS® | SUN Neutral 68/37 UNIGLAS® | SUN Neutral 59/47 UNIGLAS® | SUN Scandic 53/27 UNIGLAS® | SUN Neutral 50/27

6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 6: - 16 -

26 26 26 26 26 26 26 26 26 26

1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5)

60 30 25 70 70 68 68 59 53 50

32 19 15 37 41 41 37 47 27 27

15 25 28 14 10 10 10 19 17 18

0,40 0,24 0,19 0,46 0,51 0,51 0,46 0,59 0,34 0,34

-

25 25 25 25 25 25 25 25 25 25

1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6

:4 :4 :4 :4 :6

Dubbel geluidsisolatieglas van gietharscombinaties (GH) UNIGLAS® | PHON 29/38 1.1 GH GH 9 - 16 UNIGLAS® | PHON 31/41 1.1 GH GH 9 - 16 UNIGLAS® | PHON 33/42 1.1 GH GH 9 - 16 UNIGLAS® | PHON 38/44 1.1 GH GH 10 - 20 -

UNIGLAS® | PHON 38/45 1.1 GH UNIGLAS® | PHON 40/50 1.1 GH

18 14 14 12

τV [%]

EN 410 EN 410 EN 410

48 40 40 36 24 24

UNIGLAS® | PHON Geluidswerende Beglazing Dubbel geluidsisolatieglas van floatglas UNIGLAS® | PHON 26/36 1.1 6 - 16 UNIGLAS® | PHON 28/37 1.1 8 - 16 UNIGLAS® | PHON 30/38 1.1 10 - 16 UNIGLAS® | PHON 34/39 1.1 10 - 20 10 - 16 UNIGLAS® | PHON 32/40 1.1

-

[dB]

b-factor

RW,P (C;Ctr)

1

Ug

[mm] [W/m2K]

Lichtreflectie naar buiten

Geluidwering

Dikte

[mm]

Zontoetredingsfactor 1

U-waarde EN 673 - 15 K

Opbouw

Lichttoetredingsfactor 1

Totale dikte Type

:4 :6 :8 :8

GH 10 - 18 - :10 GH 11 - 20 - :9

6: - 12 - 4 - 12 - :4 8: - 12 - 4 - 12 - :4 8: - 12 - 4 - 12 - :6 10: - 12 - 4 - 12 - :6 8: - 16 - 5 - 16 - :6

®

4 4 4 4 4 4 4 :4 4 4

www.uniglas.net

Opmerkingen 1

De genoemde technische gegevens betreffen gemiddelde waarden van verschillende basisproducten. Neem voor de actuele technische gegevens contact op met uw glasleverancier.

Voor de U-waarde-berekening kunt u de geldende waarden volgens EN 673 (deel 4) raadplegen. Typeaanduidingen zijn branchespecifiek en geven geen fysische waarden.

2

Op basis van “isolatieglas-effecten” kan het bij verschillende afmetingen noodzakelijk zijn om gehard glas en / of een verhoogde randafdichting toe te passen.

3

Geluidwerende waarden door Uniglas zelf vastgesteld.

Om condensatie aan de glasranden te reduceren adviseert UNIGLAS® de toepassing van de thermisch geïsoleerde afstandhouder UNIGLAS® | TS Thermo Spacer.

4

Bij de aangegeven data betreft het warmtedoorgangscoëfficiënten Up met meetwaarde van Ift Rosenheim.

Een verdergaande garantie voor de technische waarden wordt niet gegeven, met name als de testen met andere inbouwsituaties zijn uitgevoerd of op de bouwlocatie plaatsvinden.

5

Het gewicht en de dikte van de inbraakvertragende beglazing variëren afhankelijk van het testrapport en kunnen bij opdracht door uw leverancier worden verstrekt.

Specifieke aanvullende nationale bepalingen, zoals bijvoorbeeld voor de Ug-waarde, zijn niet meegenomen. Bij de montage zijn de UNIGLAS® beglazingsrichtlijnen in haar actuele uitgave onvoorwaardelijk van toepassing. Specificaties en technische gegevens zijn gebaseerd op actuele informatie op het moment van uitgave van dit document en kunnen gewijzigd worden zonder voorafgaande kennisgeving.

De maximale afmetingen van de afzonderlijke producten zijn gebonden aan de statische beperkingen. Meerdere isolatieglascombinaties zijn mogelijk, vraag uw glasleverancier naar de mogelijkheden. Alle vermelde technische gegevens/waarden zijn gebaseerd op verstrekte gegevens van basisglasfabrikanten of zijn op basis van testen van een onafhankelijk proefinstituut vastgesteld volgens de op dat moment geldende normen. De technische gegevens hebben betrekking op de proefruiten in de voor de test voorgeschreven afmetingen voor een verticale testopstelling (90° ten opzichte van de horizontaal).

Technische gegevens moeten worden bevestigd. UNIGLAS® is een gedeponeerd handelsmerk. Drukfouten en wijzigingen voorbehouden.

Type

Dikte Ug RW,P (C;Ctr) τV [%] g [%] ρV [%] [dB] EN 410 EN 410 EN 410 [mm] [W/m2K]

Opbouw [mm]

b

Verhouding breedte x hoogte

Gewicht

Veiligheidsklasse

b-factor

1

Lichtreflectie naar buiten

Zontoetredingsfactor 1

Lichttoetredingsfactor 1

Geluidwering

U-waarde EN 673 - 15 K

Totale dikte

Uitgave: november 2009

VHK BxH EN 356 [kg/m2] max.

UNIGLAS® | SUN Zonwerende Beglazing UNIGLAS® | SUN Neutral S 40/24 UNIGLAS® | SUN Office 40/22 UNIGLAS® | SUN HC Zilver 56/45 UNIGLAS® | SUN Zilver 50/31 UNIGLAS® | SUN Zilver 43/31 UNIGLAS® | SUN Zilver 40/21 UNIGLAS® | SUN Brillant Blue 50/28 UNIGLAS® | SUN Blauw 45/36 UNIGLAS® | SUN HC Blauw 36/26 UNIGLAS® | SUN Blauw 19/18 UNIGLAS® | SUN Groen 64/38 UNIGLAS® | SUN Groen 47/29 UNIGLAS® | SUN HC Groen 46/29 UNIGLAS® | SUN Grijs 38/35 UNIGLAS® | SUN Zilver Grijs 28/24 UNIGLAS® | SUN HC Grijs 26/26 UNIGLAS® | SUN Brons 43/37 UNIGLAS® | SUN HC Brons 19/22

6: - 16 - 4 6: - 16 - 4 :6 - 16 - :4 6: - 16 - 4 6: - 16 - 4 6: - 16 - 4 6: - 16 - 4 6: - 16 - :4 6: - 16 - :4 6: - 16 - :4 6 - 16 - :4 6: - 16 - :4 6: - 16 - :4 6 - 16 - :4 6: - 16 - :4 6: - 16 - :4 6 - 16 - :4 6: - 16 - :4

26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26

1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5) 36 (-2;-5)

40 40 56 50 43 40 50 45 36 19 64 47 46 38 28 26 43 19

24 22 45 31 31 21 28 36 26 18 38 29 29 35 24 26 37 22

16 16 37 39 31 33 19 14 18 18 9 17 26 6 22 12 6 12

0,30 0,28 0,56 0,39 0,39 0,26 0,35 0,45 0,33 0,23 0,48 0,36 0,36 0,44 0,30 0,33 0,46 0,28

-

25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25

1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6

UNIGLAS® | SUN HC Sahara 33/31 UNIGLAS® | SUN Goud 29/28

:6 - 16 - :4 6: - 16 - 4

26 26

1,1 1,2

36 (-2;-5) 36 (-2;-5)

33 29

31 28

35 36

0,39 0,35

-

25 25

1:6 1:6

UNIGLAS® | SHADE Isolatieglas met Jaloezieën UNIGLAS® | SHADE jaloziesysteem 6 - 32 - :6 UNIGLAS® | SHADE jaloziesysteem 6 - 27 - :6 UNIGLAS® | SHADE jaloziesysteem 6: - 12 - 6 - 27 - :6

44 39 57

1,2 1,2 0,7

30 (-1;-4) 30 (-1;-4) 32 (-1;-5)

80/3 80/3 69

63/12 63/12 48

13 13 15

0,79/0,15 0,79/0,15 0,60

-

30 30 45

1:6 1:6 1:6

UNIGLAS® | SHADE Isolatieglas met Folie UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD1.1 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD2 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD4 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD1.1 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD2 UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD4

4 4 4 4: 4: 4:

28 28 28 44 44 44

1,1/0,9 1,1/0,9 1,1/0,9 0,6/0,6 0,6/0,6 0,6/0,6

30 30 30 32 32 32

80/6 80/1 80/0 70/6 70/1 70/0

63/10 63/ 7 63/ 3 50/10 50/ 7 50/ 3

13 13 13 15 15 15

0,79/0,13 0,79/0,09 0,79/0,04 0,63/0,13 0,63/0,09 0,63/0,04

-

20 20 20 30 30 30

1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6

UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE UNIGLAS® | SAFE

A1/ 9 A2/10 A3/10 B1/185 B2/245 B3/315

29 30 30 345 405 475

1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

37 (-2;-6) 37 (-2;-6) 38 (-2;-6) 393 403 413

78 78 78 74 71 69

56 56 55 48 45 42

12 12 12 11 10 10

0,70 0,70 0,69 0,60 0,56 0,53

P2A P3A P4A P6B P7B P8B

31 31 31 545 695 825

1:6 1:6 1:6 1:6 1:6 1:6

1,4

36 (-2;-5)

-

-

-

P4A

27

1:10

0,3/0,54 36 (-1;-2) 0,2/0,44 38 (-1;-3)

-

-

-

-

31 31

1:10 1:10

Veiligheidsglas P2A (A1) P3A (A2) P4A (A3) P6B (B1) P7B (B2) P8B (B3)

- 20 - 20 - 20 - 20 - 20 - 20 -

:4 :4 :4 4 - 12 - :4 4 - 12 - :4 4 - 12 - :4

- 16 - 16 - 16 - 10 - 10 - 10 -

:4 :4 :4 :6 :6 :6

UNIGLAS® | SOLAR Zonnepanelen UNIGLAS® | SOLAR P4A (A3)

A3 Solar -16 - :4 ESG

26

UNIGLAS | PANEL Vacuümisolatie UNIGLAS® | PANEL UNIGLAS® | PANEL

ESG-H 6 - 18 - 6 ESG ESG-H 6 - 22 - 6 ESG

30 34

(-1;-4) (-1;-4) (-1;-4) (-1;-5) (-1;-5) (-1;-5)

®

-

www.uniglas.net