VerstERKt over de grens

VerstERKt over de grens Internationalisering en het ERK

Meike Berben Trees Haaksma Janneke van Hardeveld Judith Richters

verstERKt over de grens Internationalisering en het ERK

Meike Berben Trees Haaksma Janneke van Hardeveld Judith Richters © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Colofon © CPS Onderwijsontwikkeling en advies, 2011 Auteurs: Meike Berben Trees Haaksma Janneke van Hardeveld Judith Richters (red) Redactie: Mirjam van Teeseling Vormgeving: Digitale Klerken Drukwerk: Ipskamp Drukkers CPS Onderwijsontwikkeling en advies Postbus 1592 3800 BN Amersfoort Telefoon [033] 453 43 43

Deze publicatie is ontwikkeld door CPS voor ondersteuning van het regulier en speciaal onderwijs in opdracht van het ministerie van OCW. CPS vervult op het gebied van R&D een scharnierfunctie tussen wetenschap en onderwijsveld. Het is toegestaan om, in het kader van een educatieve doelstelling, niet bewerkte en niet te bewerken (delen van) teksten uit deze publicatie te gebruiken, zodanig dat de intentie en aard van het werk niet worden aangetast. Het is toegestaan om het werk in het kader van educatieve doelstellingen te verveelvoudigen, op te slaan in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar te maken in enige vorm, zoals elektronisch, mechanisch of door fotokopieën.

Inhoudsopgave Inleiding

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

1. Het Europees ReferentieKader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.1 Wat is het ERK? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.2 De taalvaardigheidsniveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.3 De vijf vaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.4 Eindtermen en ERK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2. Internationaliseren: op welke manier? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 2.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.2 De verschillende scenario’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.3 Verschillende vormen van taalgerichte internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 2.4 Verschillende middelen van contact bij taalgerichte internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 3. De voorbereiding van de internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.1 Voorbereiding voor de docent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.2 Voorbereiding voor de leerlingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 4. Voorbeelden van taaltaken en –projecten voor internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4.2 Taaltaken voor internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4.2.1 Gespreksvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4.2.2 Schrijfvaardigheidd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 4.3 Overig materiaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 5. Variëren in ERK-niveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 5.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 5.2 Toelichting per activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 5.3 ERK-logboek van de uitwisseling met … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Bijlagen Bijlage 1: Globaal overzicht ERK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Bijlage 2: Literatuur en websites over ERK en internationalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Internationalisering en het ERK

3

Inleiding Internationalisering is de laatste tien jaar gemeengoed geworden in het Nederlandse onderwijs. Vrijwel alle leerlingen in het voortgezet onderwijs komen op enig moment in hun schoolcarrière in het buitenland in het kader van een internationaliseringactiviteit, bijvoorbeeld een werkweek in Frankrijk. Het belang hiervan wordt door o.a. de VO-Raad en het Europees Platform onderschreven en er zijn dan ook diverse manieren om internationalisering, al dan niet met subsidie van het Europees Platform, vorm te geven. Internationaliseringactiviteiten hebben tot doel de leerlingen kennis te laten maken met een andere cultuur en hun horizon (persoonlijke, sociale en culturele ontwikkeling) te verbreden. Dit kan bijvoorbeeld door leerlingen in contact te brengen met leeftijdgenoten in het buitenland en/of ze te laten kennismaken met de culturele gewoonten in een ander land. Van de leerlingen wordt dan per definitie gevraagd om in een andere taal te communiceren. De rol van de docent moderne vreemde talen (MVT-docent) is in dit internationaliseringsproces cruciaal.

Het ERK als uitgangspunt In alle gevallen zijn de internationaliseringactiviteiten onlosmakelijk verbonden met een taal. De Onderwijsraad haalt in zijn advies Vreemde Talen in het onderwijs1 een opmerking aan uit een eerder advies (Internationaliseringsagenda voor het Onderwijs 2006-20112), namelijk dat elk burger zich idealiter in twee vreemde talen moet kunnen uiten en dat dit doel bereikt kan worden ‘door versterkt taalonderwijs, maar ook door het aangaan en onderhouden van internationale contacten in een vreemde taal. Dat kan via internet, uitwisselingstrips, stages en afstudeerprojecten.’ (p.17, cursivering CPS). Het is daarbij handig te weten wat het beheersingsniveau van de leerlingen is en of dat aansluit bij het beheersingsniveau van de leerlingen van de buitenlandse partnerschool. Om misverstanden over de taalbeheersing van de leerlingen en/of het niveau van de opdrachten te voorkomen, moeten afspraken gemaakt worden. Het Europees ReferentieKader voor de talen (ERK) biedt de uitwisselingspartners handvatten hiertoe. Het Europees ReferentieKader verschaft een gemeenschappelijke basis voor de uitwerking van lesprogramma’s in heel Europa. Het beschrijft wat taalleerlingen moeten kennen en kunnen om een taal te kunnen gebruiken voor communicatie en welke kennis en vaardigheden zij moeten ontwikkelen om daarbij doeltreffend te kunnen handelen. Het ERK beschrijft hiervoor vijf vaardigheden en zes taalniveaus. Omdat de kerndoelen en de eindtermen voor de moderne vreemde talen gekoppeld zijn aan de niveaubeschrijvingen van het ERK, heeft elke docent moderne vreemde talen met het ERK te maken. Wanneer internationalisering is gekoppeld aan de lessen in een moderne vreemde taal, is het praktisch gebruik te maken van het ERK om aan te geven op welk niveau leerlingen bepaalde activiteiten (moeten) kunnen uitvoeren. Internationaliseringsactiviteiten bieden een zeer realistische toepassing van hetgeen de leerling in de afgelopen periode bij dit vak geleerd heeft.

Leeswijzer In deze publicatie gaan we in hoofdstuk 1 allereerst wat dieper in op het ERK en de benodigde taalniveaus in de verschillende schooltypes. Hierbij concentreren we ons met name op de productieve vaardigheden: gespreks-, (spreek-) en schrijfvaardigheid.

1 2

4

Onderwijsraad, 2008: Vreemde talen in het onderwijs. Te downloaden van http://www.onderwijsraad.nl/publicaties/2008/vreemde-talen-in-het-onderwijs/item474 Onderwijsraad, 2005: internationaliseringsagenda voor het onderwijs 2006-2011. Te downloaden van http://www.onderwijsraad.nl/publicaties/2005/internationaliseringsagenda-voor-het-onderwijs-2006-2011/item964

verstERKt over de grens

In hoofdstuk 2 beschrijven we verschillende scenario’s voor internationalisering, gebaseerd op de Menukaart internationalisering die het Europees Platform ontwikkeld heeft. Daarnaast geven we een eigen indeling van internationaliseringsactiviteiten, zoals die eerder kort is uitgewerkt in de Speakerbox (hoofdstuk 3). In hoofdstuk 4 vindt u voorbeelden van internationalisering die bij de verschillende scenario’s en indelingen passen. Het ERK is daarbij in meer of mindere mate leidend voor het creëren van een gemeenschappelijk kader en een gemeenschappelijke taal, zodat betere afstemming tot stand kan komen over: • al aanwezige kennis en vaardigheden bij leerlingen vóór de start van de activiteit, • doelstellingen over te ontwikkelen kennis en vaardigheden gedurende de activiteit, • taalbeheersingniveaus van de wederzijdse uitwisselingspartners, • niveau van de taalinput waar leerlingen mee te maken krijgen. In hoofdstuk 5 besteden we tot slot aandacht aan de manier waarop docenten binnen een internationaliseringsactiviteit kunnen differentiëren naar (ERK-)niveau. Deze publicatie is ook in digitale vorm beschikbaar, vanwege het grote aantal digitale verwijzingen en materialen die bij deze brochure horen. De losse links en materialen kunt u ook vinden achterin deze publicatie en op de website www.cps.nl/versterkt. Wij wensen u veel plezier met deze publicatie. CPS Talencentrum, 2011 Meike Berben Trees Haaksma Janneke van Hardeveld Judith Richters (red.)


5

Hoofdstuk 1 Het Europees ReferentieKader 1.1.

Wat is het ERK?

Het Europees ReferentieKader voor de moderne vreemde talen is een vertaling van de oorspronkelijke benaming van dit raamwerk: Common European Framework of References (CEFR, vaak aangeduid als CEF). In deze publicatie zullen we het consequent over het ERK hebben. Het ERK is een referentiekader dat beschrijft welke taalcompetentieniveaus taalleerders kunnen bereiken op welke vaardigheden. Hiertoe worden zes niveaus onderscheiden (van beginner tot near-native) en vijf vaardigheden (lezen, luisteren, schrijven, spreken, gesprekken voeren). Men houdt niet de traditionele vier vaardigheden aan, maar splitst spreekvaardigheid in ‘gespreksvaardigheid’ (d.w.z. in interactie met een gesprekspartner) en ‘spreekvaardigheid’ (d.w.z. spreken voor een groep, een monoloog houden).

1.2

De taalvaardigheidsniveaus

Het Europees ReferentieKader onderscheidt zes taalvaardigheidsniveaus:

A

B

C

Basisgebruiker:

Onafhankelijke gebruiker:

Vaardige gebruiker:

A1

A2

B1

B2

C1

C2

Bron: ERK-website www.erk.nl

Van al deze niveaus zijn beschrijvingen gemaakt die uitgaan van wat een taalleerder kan (can do-statements) en niet van wat hij/zij niet kan. In de publicatie Taalprofielen worden zowel algemene beschrijvingen3 per niveau gegeven als meer gedetailleerde beschrijvingen in de vorm van de can do-statements (de taalleerder kan…..). Daarin wordt beschreven wat je moet kunnen, in welke context en voor welk doel, en hoe goed je dat moet kunnen. Zoals: ‘Ik kan een korte, eenvoudige ansichtkaart schrijven, bijvoorbeeld voor het zenden van vakantiegroeten’. De ERK-niveaus zijn cumulatief. Dat wil zeggen dat beheersing op een bepaald niveau inhoudt dat alles wat op onderliggende niveaus ligt, óók wordt beheerst. Het C2-niveau wordt overigens niet beschreven in Taalprofielen, omdat dit een zeer hoog, near-native-niveau betreft dat voor weinige taalleerders haalbaar werd geacht op het moment dat deze publicatie ontwikkeld werd. Echter, leerlingen die het tweetalig onderwijs (TTO) Engels volgen, zouden wellicht voorbij het C1-niveau kunnen komen. Belangrijk is ook om te weten dat de opklimmende niveaus niet alleen een steeds hogere taalbeheersing vragen, maar ook een steeds hogere ‘academische’ ontwikkeling. Op C1-niveau moet een taalleerder bijvoorbeeld een gesprek kunnen voeren over ‘algemeen wetenschappelijke onderwerpen’. Hier vloeit logischerwijs uit voort dat een analfabete moedertaalspreker van bijvoorbeeld het Engels nooit het C-niveau in zijn eigen taal kan ‘hebben’. 3

Zie bijlage 1: Globale beschrijving niveaus Europees Referentiekader


7

1.3

De vijf vaardigheden

De vijf vaardigheden die onderscheiden worden in het ERK zijn dus lezen, luisteren, spreken, gesprekken voeren en schrijven. Als het om internationaliseringsactiviteiten gaat (van e-mailproject tot fysieke uitwisseling), dan zijn met name de vaardigheden gesprekken voeren, schrijven en in mindere mate lezen en luisteren van belang. Spreken (een monoloog houden) zal in principe niet vaak voorkomen, tenzij de leerlingen een monoloog willen opnemen en doorsturen naar hun partners in het buitenland. We concentreren ons in deze publicatie met name op twee productieve vaardigheden: gesprekken voeren en schrijven. Dit zijn vaak de vaardigheden die relatief minder aandacht krijgen in de MVT-les. Internationalisering biedt een uitstekende context om hier extra aandacht aan te besteden. In onderstaande tabel vindt u de globale beschrijvingen van de vaardigheden die in deze publicatie centraal staan, op de eerste vijf niveaus van het ERK:

Gesprekken voeren (interactie)

Schrijven

A1

Ik kan deelnemen aan een eenvoudig gesprek, wanneer de gesprekspartner bereid is om zaken in een langzamer spreektempo te herhalen of opnieuw te formuleren en mij helpt bij het formuleren van wat ik probeer te zeggen. Ik kan eenvoudige vragen stellen en beantwoorden die een directe behoefte of zeer vertrouwde onderwerpen betreffen.

Ik kan een korte, eenvoudige ansichtkaart schrijven, bijvoorbeeld voor het zenden van vakantiegroeten. Ik kan op formulieren persoonlijke details invullen, bijvoorbeeld mijn naam, nationaliteit en adres noteren op een hotelinschrijvingsformulier.

A2

Ik kan communiceren over eenvoudige en alledaagse taken die een eenvoudige en directe uitwisseling van informatie over vertrouwde onderwerpen en activiteiten betreffen. Ik kan zeer korte sociale gesprekken aan, alhoewel ik gewoonlijk niet voldoende begrijp om het gesprek zelfstandig gaande te houden.

Ik kan korte, eenvoudige notities en boodschappen opschrijven. Ik kan een zeer eenvoudige persoonlijke brief schrijven, bijvoorbeeld om iemand voor iets te bedanken.

B1

Ik kan de meeste situaties aan die zich kunnen voordoen tijdens een reis in een gebied waar de betreffende taal wordt gespreken. Ik kan onvoorbereid deelnemen aan een gesprek over onderwerpen die vertrouwd zijn, of mijn persoonlijke belangstelling hebben of die betrekking hebben op het dagelijks leven (bijvoorbeeld familie, hobby’s, werk, reizen en actuele gebeurtenissen.

Ik kan een eenvoudige samenhangende tekst schrijven over onderwerpen die vertrouwd of van persoonlijk belang zijn. Ik kan persoonlijke brieven schrijven waarin ik mijn ervaringen en indrukken beschrijf.

B2

Ik kan zodanig deelnemen aan een vloeiend en spontaan gesprek dat normale uitwisseling met moedertaalsprekers redelijk mogelijk is. Ik kan binnen een vertrouwde context actief deelnemen aan een discussie en hierin mijn standpunten uitleggen en ondersteunen.

Ik kan een duidelijke, gedetailleerde tekst schrijven over een breed scala van onderwerpen die betrekking hebben op mijn interesses. Ik kan een opstel of verslag schrijven, informatie doorgeven of redenen aanvoeren ter ondersteuning voor of tegen een specifiek standpunt. Ik kan brieven schrijven waarin ik het persoonlijk belang van gebeurtenissen en ervaringen aangeef.

C1

Ik kan mezelf vloeiend en spontaan uitdrukken zonder merkbaar naar uitdrukkingen te hoeven zoeken. Ik kan de taal flexibel en effectief gebruiken voor sociale en professionele doeleinden. Ik kan ideeën en meningen met precisie formuleren en mijn bijdrage vaardig aan die van andere sprekers relateren.

Ik kan me in duidelijke, goed gestructureerde tekst uitdrukken en daarbij redelijk uitgebreidstandpunten uiteenzetten. Ik kan in een brief, een opstel of een verslag schrijven over complexe onderwerpen en daarbij de voor mij belangrijke punten benadrukken. Ik kan schrijven in een stijl die is aangepast aan de lezer die ik in gedachten heb.

Bron: Taalprofielen (2004)

8


1.4

Eindtermen en ERK

Vanaf augustus 2007 zijn de kerndoelen en de eindtermen verplicht gekoppeld aan het ERK. Dit betekent dat elke MVT-docent ervan op de hoogte moet zijn op welke niveaus de kerndoelen en eindtermen gedefinieerd zijn. Op de website van het ERK (www.erk.nl) staat per taal uitgewerkt wat de streefniveaus voor de onderbouw zijn. SLO heeft een aantal kerndoelen voor Engels ‘vertaald’ naar het ERK, waarvan hieronder enkele voorbeelden te zien zijn:

Kerndoel 15: De leerling leert in spreektaal anderen een beeld te geven van zijn dagelijks leven. Toelichting Spreektaal dagelijks leven: hiermee wordt bedoeld dichtbij de belevingswereld van de leerling. Het kan zowel in dialoogvorm als in presentaties (bijvoorbeeld een spreekbeurt). Hier gaat het dus om spreken en gesprekken voeren. Sleutelbegrippen: Spreek-, gespreksvaardigheid Spreken Niveau A2 Een publiek toespreken. Kan een kort, eenvoudig, vooraf ingeoefend praatje houden voor een groep. Voorbeeld Je bent in een vreemd land van jouw keuze. Tijdens een feestje wil je aan nieuwe vrienden over je favoriete hobby vertellen. Taak Geef mondelinge informatie over je favoriete hobby. Denk aan wat, met wie, waar, wanneer, hoe en zo mogelijk waarom. Hulp Zoek informatie op het internet en/of in je tekstboek over je hobby.

Kerndoel 16: De leerling leert standaardgesprekken te voeren om iets te kopen, inlichtingen te vragen en om hulp te vragen. Toelichting Standaardgesprekken voeren: met standaardgesprekken wordt bedoeld persoonlijke gesprekken uit het dagelijks leven dichtbij de belevingswereld van de leerling. Het gaat hier om gesprekken voeren (interactie). Sleutelbegrippen: gespreksvaardigheid Gesprekken voeren Niveau A1 Informatie uitwisselen. Kan eenvoudige informatie over vertrouwde, concrete onderwerpen vragen of geven. Voorbeeld Je bent in het buitenland en je bent op zoek naar de plaatselijke VVV. Je weet niet waar die is en je vraagt iemand om hulp.


9

Taak Vind het VVV-kantoor. Hulp Zoek zinnen in je tekstboek om: • iemand aan te spreken, • te zien hoe je vraagt waar de plaatselijke VVV is, • te bedanken, • afscheid te nemen. Hulpmiddel Een plattegrond van een stad. N.B. De prestatie die geleverd wordt naar aanleiding van de opgave, kan op verschillende niveaus tot uiting komen.

Bron: Concretisering van de kerndoelen Engels, SLO, p. 16 t/m 20

Ook de eindtermen van eindexamenprogramma’s zijn gekoppeld aan het ERK en per schooltype gedefinieerd. De exacte niveaus per taal en per schooltype kunt u vinden op de ERK-website. Hieronder ziet u een voorbeeld hiervan: Streefniveaus vmbo-bb: Duits

Engels

Frans

Spaans

Luistervaardigheid

A2

A2

A2

A2

Gespreksvaardigheid

A2

A2

A2

A2

Schrijfvaardigheid

A1

A1

A1

A1

Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CvE)

A1

circa 10%

A2

circa 90%

A1

circa 20%

A1

circa 20%

A2

circa 90%

B1

circa 10%

A2

circa 80%

A2

circa 80%

Bron: www.erk.nl

Het is van belang bij het koppelen van het ERK aan internationaliseringsactiviteiten om te weten op welk niveau uw leerlingen zich op dit moment bevinden en welk niveau ze op welk moment moeten bereiken, om zo te kunnen beoordelen of bepaalde internationaliseringsactiviteiten geschikt zijn voor deze leerlingen. Van alle internationaliseringsactiviteiten die in deze publicatie beschreven staan zal aangegeven worden welk ERK-niveau minimaal vereist is om de activiteiten goed uit te kunnen voeren. De leerlingen kunnen zelf een inschatting van hun niveau op de verschillende vaardigheden maken, bijvoorbeeld met behulp van het Europees Taalportfolio. Dit instrument kan ook een hulpmiddel zijn om hun taalvaardigheidsontwikkeling verder te documenteren.

10


Hoofdstuk 2 Internationaliseren: op welke manier? 2.1

Inleiding

Het Europees Platform heeft een menukaart voor internationalisering ontwikkeld. Hierin staan allerlei voorbeelden van internationalisering, gericht op schoolleiders, docenten en leerlingen. In deze publicatie willen wij ons vooral richten op het docenten leerlingniveau. Daarom hebben we de menukaart enigszins ‘omgewerkt’ tot vier verschillende ‘scenario’s’ voor internationalisering. In deze scenario’s is aandacht voor de mogelijkheden die het ERK biedt en worden voorbereidende lesopdrachten beschreven, gericht op internationalisering op verschillende ERK-niveaus. Daarnaast bieden we nog een andere mogelijke indeling voor internationalisering; deze gaat uit van vormen van internationalisering, naast middelen van contact bij internationalisering.

2.2

De verschillende scenario’s

Scenario 1: het aperitief Scenario 1 bereidt leerlingen en docenten voor op internationaliseringsactiviteiten binnen de school. In dit scenario hebben de leerlingen nog geen direct contact (op afstand of ‘live’) met leerlingen in het buitenland. Op school worden voorbereidende activiteiten ondernomen, zoals een buitenlandse gastspreker ontvangen, een taaldorp organiseren of een of meer docenten die deelnemen aan een buitenlandse conferentie of studiereis. Koppelen we in dit scenario de mogelijke activiteiten van de leerlingen aan een bepaald ERK-niveau, dan geeft dat het volgende overzicht:

Voorbeelden van activiteiten

Vaardigheid

ERK-niveau A1

4

1. Taaldorp4 ter voorbereiding op een ééndaagse stedentrip naar het buitenland

Gespreksvaardigheid

2. Voorbereiding op het voorstellen van jezelf en je omgeving (familie, school), mondeling of schriftelijk

Schrijf- en gespreksvaardigheid

3. Vakoverstijgend project over thema in een ander land, waarbij: • teksten in de vreemde taal gelezen worden • films of tv-uitzendingen in de vreemde taal over dit thema geluisterd en bekeken worden • een presentatie of verslag over het betreffende thema in de vreemde taal gemaakt wordt.

Alle vaardigheden

A2

B1

B2

C1

Een taaldorp is een gesimuleerd (meestal Engels, Frans of Duits) dorp waar leerlingen doorheen kunnen lopen en waar zij levensechte opdrachten (in de vorm van taaltaken) moeten vervullen. Meer informatie over taaldorpen kunt u vinden in de publicatie van het Expertisecentrum mvt ‘Een taaldorp spreekt niet vanzelf’.


11

Scenario 2: het voorgerecht In dit scenario bezoeken de leerlingen nog geen ander land, met uitzondering van een ééndaagse stedentrip of excursie, maar hebben zij wel contact met buitenlandse leerlingen of met een taalassistent/native speaker in de eigen les. Docenten volgen een scholing in het buitenland of leggen een bezoek af aan een buitenlandse partner als voorbereiding op een uitwisseling. Koppelen we in dit scenario de mogelijke activiteiten van de leerlingen aan een bepaald ERK-niveau, dan komen we tot het volgende overzicht:


Vaardigheid

ERK-niveau A1

4. Lessenserie ter voorbereiding op en afsluiting van een ééndaagse stedentrip naar het buitenland

Schrijf- en gespreksvaardigheid

5. Gespreksvaardigheid oefenen met taalassistent/ native speaker in de les

Gespreksvaardigheid

6. Kennismaking met buitenlandse partnerschool via e-mail, Skype, MSN

Schrijf- en/of gespreksvaardigheid

A2

B1

B2

C1

Scenario 3: het hoofdgerecht In scenario 3 ligt de focus op de kernactiviteiten van internationalisering: leerlingen bezoeken een buitenlandse uitwisselingspartner (alleen of met de hele klas) of gaan op stage in het buitenland, de school profileert zich op sterk talenonderwijs en werkt soms toe naar een internationale leerroute zoals versterkt taalonderwijs en tweetalig onderwijs. Koppelen we in dit scenario de mogelijke activiteiten van de leerlingen aan een bepaald ERK-niveau, dan krijgen we het volgende overzicht:


Vaardigheid

ERK-niveau A1

5

6

7. Uitwisselingsbezoek aan partnerschool: logeren bij een buitenlandse leerling, uitgaan

Alle vaardigheden, met nadruk op gespreksvaardigheid

8. Samenwerkingsproject met partnerschool (via Skype, e-mail, Facebook, videoconferencing of ter plekke)

Schrijf- en/of gespreksvaardigheid

9. Kennismaking met buitenlandse partnerschool via e-mail, Skype, MSN

Luister- en leesvaardigheid

10. Stage lopen in het buitenland

Alle vaardigheden

11. Versterkt talenonderwijs5 (VTO)

Alle vaardigheden

12. Tweetalig onderwijs6 (TTO)

Alle vaardigheden

A2

B1

B2

C1

Versterkt talenonderwijs wordt gegeven in het voortgezet onderwijs en houdt in dat er extra uren vreemdetalenonderwijs aangeboden worden bovenop de in het curriculum verplichte uren, of onderwijs in niet-reguliere talen. Deze extra uren worden benut voor verdieping of verbreding van de lesstof. Bij het Europees Platform loopt op dit moment een project voor VTO Duits en Frans, genaamd LINQ. In 2011 is CPS gestart met een project voor VTO Engels. Tot voor kort waren er alleen havo-/vwo-scholen die het TTO aanboden, voornamelijk in het Engels. Sinds het schooljaar 2010-2011 is er ook een aantal vmbo-scholen gestart met een t-vmbo-stroom. Meer informatie hierover kunt u vinden op de website van het Europees Platform.

12


Scenario 4 Grand dessert In dit laatste scenario is de school al zover gevorderd qua internationalisering, dat leerlingen toewerken naar een internationaal taalcertificaat of zelfs naar een internationaal diploma. De school zelf of de docenten van de school dingen mee naar nationale en internationale prijzen op het gebied van internationalisering. De internationale taalcertificaten, zoals Goethe, Cambridge, Delf/Dalf en DELE zijn eveneens gekoppeld aan de ERK-niveaus en –vaardigheden. Meer informatie hierover kunt u vinden op de ERK-website onder het kopje ‘ERK en toetsing’. Aan dit scenario zijn verder geen specifieke nieuwe taalactiviteiten gekoppeld, zoals bij de andere scenario’s.

2.3

Verschillende vormen van taalgerichte internationalisering

Zoals al uit de voorgaande beschrijvingen van de scenario’s blijkt, zijn er verschillende vormen van internationalisering te onderscheiden. In de menukaart van het Europees Platform gaat het niet in eerste instantie om internationalisering gekoppeld aan taalleren. Om die reden geven we hier ook een alternatieve indeling voor vormen van internationalisering, die reeds in de Speakerbox is gemaakt. We beperken ons tot die vormen van internationalisering die expliciet gericht zijn op het verhogen van het taalniveau van de leerlingen, door hen in realistische taalcontexten te brengen. Het hangt af van de visie die de school en de MVT-sectie hebben op internationalisering en de rol van taal daarbinnen, welke vorm van internationalisering u kiest: a. Contact op afstand met partnerschool: de Nederlandse docenten en leerlingen hebben contacten met een partnerschool via allerlei media, maar dit beperkt zich tot contact op afstand. Het doel is niet perse om elkaar uiteindelijk live te ontmoeten. Het taalniveau dat hiervoor vereist is, is minimaal A1/A2 (zie het voorbeeld ‘the Image of the other’). Veel voorbeelden van internationale samenwerking tussen scholen zijn te vinden op de website van e-twinning. Nadeel van deze projecten is dat ze vaak niet expliciet gericht zijn op taalverwerving in de vreemde taal. b. Een dagje buitenland: een veel voorkomende vorm van internationalisering is een dagje uit of een excursie naar het land van de doeltaal. Dit korte bezoek heeft tot doel de leerlingen te ‘dwingen’ de doeltaal (vooral mondeling) te gebruiken in een realistische context. Dit dagje uit kan eventueel uitgebreid worden met een bezoek aan een partnerschool. Ook deze activiteit is al mogelijk vanaf ERK-niveau A1. c. Fysieke uitwisseling met de partnerschool tijdens een werkweek in het land van de doeltaal (Frankrijk, Duitsland, Engeland, Spanje), of in een land waar de doeltaal als lingua franca gebruikt kan worden (Oost-Europa, Marokko etc.). Hiervoor is minimaal niveau A2 vereist. Kort samengevat:

Vormen van taalgericht internationaliseren

Mogelijke activiteiten

ERK-niveau

a. contact op afstand

E-mail, Skype, MSN, videoconferencing, e-twinning

Minimaal A1/A2

b. dagje buitenland

Opdrachten in de vorm van taaltaken

Vanaf niveau A1

c. fysieke uitwisseling met buitenlandse school

(Opdrachten tijdens) werkweek in buitenland

Vanaf niveau A2


13

2.4

Verschillende middelen van contact bij taalgerichte internationalisering

Als u internationaliseringactiviteiten met als doel taalverwerving wilt organiseren, zijn er verschillende manieren/middelen voor contact waar u gebruik van kunt maken. Daarin maken we de volgende onderverdeling:

a. Asynchroon contact op afstand Hiermee wordt bedoeld dat beide klassen/scholen op voor hen gunstige tijdstippen, tijdens hun lessen, werken aan het onderhouden van contact met de partnerschool/-klas. Daarbij kunt u denken aan: • Schriftelijke uitwisseling: het bekendste voorbeeld hiervan is uiteraard het e-mailproject, maar tegenwoordig zijn er ook andere vormen van schriftelijk contact mogelijk, zoals via projectwebsites7, e-twinning of Facebook. Deze activiteiten zijn soms al mogelijk vanaf niveau A1. • Mondelinge uitwisseling: een bekend voorbeeld hiervan is het opnemen en opsturen van videofilmpjes (meestal via YouTube), maar er zijn ook andere mogelijkheden, zoals podcasts (vergelijk het ouderwetse cassettebandje opnemen en opsturen, maar dan nu digitaal) en een variatie daarop: het Voicemailboard. Het voicemailboard is een voorziening die is uitgevonden om het probleem van niet tegelijkertijd kunnen Skypen, op te lossen. Leerlingen kunnen op een bepaald, hun passend moment een boodschap voor hun partner inspreken en achterlaten op het voicemailboard, die vervolgens op een ander moment door de partner (en de docent!) afgeluisterd kan worden.

b. Synchroon contact op afstand In dit geval hebben de leerlingen van de beide scholen gelijktijdig: • Schriftelijk contact: de bekendste vorm van gelijktijdig contact is uiteraard MSN • Mondeling contact: via het programma Skype (eventueel vergezeld van een webcam) kunnen leerlingen gratis één-op-één met elkaar telefoneren. Een vergelijkbare maar iets ingewikkelder vorm is Videoconferencing. Daarbij kunnen meerdere personen elkaar gelijktijdig zien en horen.

c. Live-contact Uiteraard de meest interessante en meest effectieve manier voor leerlingen om in contact te komen met de doeltaal is door ‘live’ contact te hebben met de doeltaalsprekers. Dit kan op twee manieren: • Met onbekende doeltaalsprekers: leerlingen kunnen onbekende doeltaalsprekers ontmoeten in specifieke situaties, zowel binnen een taaldorp (op voorwaarde dat dit bemand wordt door native speakers), als tijdens een bezoek aan het land van de doeltaal. Het gaat hier dan vaak om situaties in het ‘publieke domein’ (winkels, politiebureau, restaurants, terrasjes etc.). De leerlingen moeten wel met gerichte opdrachten op pad gestuurd worden, anders bestaat de kans dat zij het gebruik van de doeltaal vermijden. • Met bekende doeltaalsprekers: scholen kunnen bij het Europees Platform een aanvraag doen voor een lesassistent Frans of Duits. Dit is een native speaker die idealiter met de leerlingen kan oefenen, bij voorkeur in de productieve vaardigheden. Daarnaast is er natuurlijk de optie van een ‘onderdompelingsbad’ in de vreemde taal tijdens een werkweek in het buitenland. Met name een verblijf bij gastgezinnen, waar vaak alleen maar de doeltaal gesproken wordt, kan leerlingen helpen hun spreekangst te overwinnen en hun taalvaardigheid te verhogen. Maar ook gerichte opdrachten, uit te voeren tijdens de werkweek, kunnen leerlingen ‘dwingen’ tot contact met native speakers.

7

Bijvoorbeeld de website die bij het (reeds beëindigde) project Sharing Stories hoorde: www.vivrelacitoyennete.nl/sharingstories

14


In schema: Manieren van contact

Mogelijke activiteiten

ERK-niveau

schriftelijk

mondeling

a. asynchroon op afstand

e-mailproject, Facebook, projectwebsites, e-twinning

filmpjes op YouTube, podcasts, voicemailboard

Vanaf niveau A1

b. synchroon op afstand

MSN

Skype, videoconferencing

Vanaf niveau B1

met onbekenden

met bekenden

Taaldorp, dagje uit naar buitenland

lesassistent, werkweek buitenland

c. live contact


Vanaf niveau A1: taaldorp, lesassistent, dagje uit Vanaf A2/B1: werkweek

15

Hoofdstuk 3 De voorbereiding van internationalisering Het voert te ver om hier een volledige beschrijving te geven van de voorbereidingen van een internationaliseringproject met het oog op de bevordering van de (schrijf- en) gespreksvaardigheid van leerlingen. Hieronder vindt u een aantal punten op een rijtje waaraan aandacht besteed zou moeten worden bij met name de langere uitwisselingsmomenten. Hoewel deze niet expliciet gericht zijn op het bevorderen van de gespreksvaardigheid, zijn ze wel uitermate geschikt als oefensituatie in de dagelijkse praktijk. Eenmaal weer terug in het eigen klaslokaal zal blijken dat de angst om de vreemde taal te spreken bij de meeste leerlingen verdwenen is en dat hun ‘fluency’ zeker verbeterd is.

3.1

Voorbereiding voor de docent

Er zijn een aantal zaken die u als docent moet beslissen, voor u met het internationaliseringsproject begint.

Niveaubepaling U moet allereerst bepalen op welk ERK-niveau uw leerlingen nu functioneren voor de verschillende vaardigheden. Dit kunt u doen door de beschrijvingen van de niveaus in Taalprofielen te bestuderen en daarna een inschatting van het gemiddelde niveau van de klas te maken. U kunt de leerlingen ook zelf een inschatting laten maken op de website www.europeestaalportfolio.nl. Deze inschatting is van belang om te bepalen: • welk niveau van de opdrachten geschikt is voor de leerlingen • welk niveau leerlingen in een partnerklas moeten hebben • naar welk volgend niveau u toe wilt werken.

Taaldoelen Zodra u weet welk niveau uw leerlingen hebben, moet u bedenken welke (taal)doelen u wilt bereiken met het project. Verhoging van het niveau op één of meer vaardigheden? Of alleen het verminderen van spreekangst en bevorderen van fluency?

Tijdsplanning U moet een tijdsplanning maken voor het project. Hoeveel weken/lessen zijn er nodig voor de voorbereiding? Hoeveel tijd staat er voor de uitvoering en hoeveel tijd is er nodig voor de evaluatie en wanneer moet die plaatsvinden? Aan het einde van elke dag? Aan het einde van de week?

Relatie met de methode Het is handig om uit te zoeken welke relatie de opdrachten hebben met bepaalde onderdelen van de lesmethode. Waar en wanneer worden daarin taken als ‘kennismaken’, ‘de weg wijzen’, ‘telefoneren’ etc. behandeld? De bijbehorende oefeningen kunnen als bouwstenen dienen voor de uiteindelijke uitvoering van de opdrachten.

Individueel of in groepjes U moet bedenken of leerlingen de taken in groepjes mogen uitvoeren, of individueel. In het eerste geval moet er een duidelijke taakverdeling in het groepje zijn, die ook aantoonbaar gemaakt kan worden. U kunt er ook voor kiezen om leerlingen in een groepje de voorbereiding te laten doen, maar de uitvoering individueel te laten plaatsvinden. U moet ook van tevoren duidelijk maken of u de samenwerking apart beoordeelt.

Samenwerking met andere vakken Is het mogelijk om samen te werken met andere vakken tijdens de internationalisering? Bijvoorbeeld met CKV? Hoe krijgt deze samenwerking dan vorm?

16


Beoordeling Hoe en wanneer gaat u de diverse taken die de leerlingen uitvoeren beoordelen? Leerlingen moeten duidelijkheid hebben over • welke producten zij moeten opleveren: een logboek, een portfolio, presentaties, verslagen? • de criteria waaraan zij moeten voldoen • welke weging de internationaliseringsactiviteit heeft in het PTA.

(Taal)doelstelling bereikt? Hoe kunt u bepalen of uw doelstelling is bereikt? Moeten leerlingen ‘bewijzen’ aanleveren in de vorm van geluids-/video-opnames of geschreven verslagen? Moeten leerlingen gebruik maken van het Europees Taalportfolio?

3.2

Voorbereiding voor de leerlingen

Het is aan te bevelen om vooraf enige voorbereidende activiteiten met de leerlingen te ondernemen, zodat zij een aantal handvatten hebben om de gesprekken in het buitenland te voeren. Denk bijvoorbeeld aan de volgende zaken:

Voorstellen Leerlingen zullen zich op een bepaald moment moeten kunnen voorstellen in de doeltaal en eventueel het een en ander moeten kunnen vertellen over zichzelf en hun familie. Dit kan al op school voorbereid worden door bijvoorbeeld een PowerPoint-presentatie of een fotoschrift met aantekeningen in de doeltaal te maken als geheugensteuntje (zeker als het taalniveau van de leerlingen niet boven A2 uitkomt).

Interviews Leerlingen zullen in het buitenland waarschijnlijk bepaalde interviews moeten afnemen. De vragen daarvoor kunnen ze al op school voorbereiden. Afhankelijk van wie ze gaan interviewen, kunnen ze al bepaalde vragen bedenken (over familie, huis, hobby’s, school, werk , politiek et cetera, afhankelijk van het taalniveau).

Presentatie school, stad of land Leerlingen kunnen voor vertrek in groepjes al een presentatie over hun eigen school, land en/of stad voorbereiden, eventueel met behulp van toeristische websites in de doeltaal.

Spiekkaarten Om leerlingen een geheugensteuntje te geven bij hun gesprekken en presentaties in het buitenland kunnen ze op school ‘spiekkaarten’ maken met de meest voorkomende uitdrukkingen en vragen. Dit is met name handig voor de lagere niveaus.

Opnames Om vast te kunnen leggen wat de leerlingen daadwerkelijk pres(en)teren tijdens hun uitwisseling (al dan niet ‘live’), is het noodzakelijk dat zij van tevoren oefenen met het maken van video- en/of mp3-opnames van hun gesprekken. Deze moeten zij na opname bij hun docent inleveren.

Verslagen Het is goed mogelijk om leerlingen na terugkomst van de uitwisseling nog te laten werken aan hun gespreksvaardigheid. Dit kan in de vorm van een gesproken verslag (podcast of videoverslag) van hun belevenissen, een gesproken commentaar bij een fotoreportage et cetera. Ook is het zinvol om de leerlingen een evaluatie te laten schrijven of (in dit geval) te laten inspreken in de doeltaal. In de voorbeelden van taaltaken en -projecten in het volgende hoofdstuk vindt u veel van deze voorbereidende activiteiten terug.


17

Hoofdstuk 4 Voorbeelden van taaltaken en -projecten voor internationalisering 4.1

Inleiding

Bij de eerder beschreven scenario’s en vormen van internationalisering kunnen op verschillende ERK-niveaus taaltaken gemaakt worden, voor zover die nog niet bestaan. Daarbij kijken we in eerste instantie naar (CPS-)materiaal dat al bestaat en dat met soms enige aanpassingen omgezet kan worden in een taaltaak. Hierbij maken we gebruik van voorbeelden uit8: • Echt wel: Talen BBL, een map met taaltaken specifiek ontwikkeld voor het vmbo-bb. • E-twinning, een website die de samenwerking tussen scholen door middel van ICT wil bevorderen, met als doel scholen op een eenvoudige manier korte- en langetermijnpartnerschappen te laten vormen voor een van de schoolvakken. • Speakerbox, een publicatie over gespreksvaardigheid op niveau A1-A2, met veel taaltaken. • The Image/L’image/das Bild: een e-mailproject in tien lessen. • Citizenship Orientation, een videoconferencing-project. • Sharing Stories: een e-mailproject tussen Nederlandse en Marokkaanse scholen over burgerschap. • Talenquests voor internationalisering. De opdrachten zijn meestal in het Nederlands opgezet, zodat alle moderne vreemde talen er gebruik van kunnen maken. Er wordt in verwezen naar het bronmateriaal waarvan in de meeste gevallen een Engelse versie bestaat en vaak ook een Franse en/of Duitse versie.

4.2

Taaltaken voor internationalisering

Om leerlingen zinvolle activiteiten te laten uitvoeren in het kader van Internationalisering, is het handig om taaltaken te verzamelen of te ontwikkelen die voor deze activiteiten geschikt zijn. Een taaltaak is ‘een realistische taak in een zo authentiek mogelijke context, die moet leiden tot een concreet resultaat of product. Er is sprake van een open situatie, waarin de leerlingen zelfstandig moeten functioneren in de doeltaal. Leerlingen worden toegeleid naar de uiteindelijke taaltaak door middel van opdrachten en oefeningen.’9 Een format voor een zelf te ontwikkelen taaltaak vindt u in de Speakerbox, op bladzijde 42. Er bestaan al een heleboel leerzame taken op verschillende ERK-niveaus waarmee leerlingen zich kunnen voorbereiden op een internationaliseringactiviteit. Een aantal voorbeelden staan op de website www.erk.nl en in de Speakerbox10. De ontwikkelde taken zijn met name gericht op gespreksvaardigheid en schrijven. Uiteraard zijn dat niet de enige vaardigheden waarop tijdens een internationaliseringactiviteit een beroep gedaan wordt, maar het product van de taaltaak is altijd het product van een productieve vaardigheid. Impliciet gaat het ook over luisteren en lezen; deze vaardigheden spelen vaak een rol in de voorbereidingsfase van de taaltaak. De taken worden gerelateerd aan de hiervoor beschreven indelingen voor internationalisering. In het algemeen kunnen we stellen dat het ERK-niveau voor een daadwerkelijke (fysieke of virtuele) uitwisseling met leerlingen die verder gaat dan het voorstellen en kennismaken, minimaal A2 zou moeten zijn en bij voorkeur B1 of hoger. Op A1-niveau kan niettemin een aantal voorbereidende activiteiten plaatsvinden. Deze taken zijn gericht op de voorbereiding vóór een kort bezoek aan een buitenlandse stad en vallen dan onder scenario 1. 8 9 10

Zie bijlage 2 voor exacte verwijzingen. Deze definitie is afkomstig van de ERK-website. CPS ontwikkelt momenteel ook een Writing Box. Deze is vanaf december 2012 gratis te bestellen of downloaden.

18


Een allereerste kennismaking met leerlingen/leeftijdgenoten (via e-mail of via Skype, met of zonder camera) van een school in het buitenland zou ook op niveau A1 uitgevoerd kunnen worden. Deze voorbereidende oefeningen kunnen uiteindelijk leiden tot een fysieke of structureel virtuele uitwisseling met leerlingen van een partnerschool. Daarbij zal dan, zoals hierboven aangegeven, duidelijk zijn dat het wenselijke minimale ERK-niveau A2 zou moeten zijn. Het voorbereiden van een dergelijk bezoek aan het buitenland kan gewoon in de reguliere lessen plaatsvinden. De voorbereidende activiteiten vervangen een deel van de leergang. Het zijn realistische opdrachten. In de praktijk blijkt dat de leerlingen hier meer van leren en enthousiaster en gemotiveerder zijn. Een voorbeeld hiervan is het ‘Dagje uit’ naar Duitsland of Frankrijk, ontwikkeld door Christelijk College Schaersvoorde voor leerlingen op vmbo-bb niveau. Bij het beschrijven van een aantal taken is gebruik gemaakt van reeds bestaand lesmateriaal dat zich als zeer bruikbaar heeft bewezen. • De e-mailcorrespondentie (die al dan niet gevolgd kan worden door fysieke uitwisseling) leunt op het alom bekende e-mailproject ‘The Image of the other’, waarvan ook een Franse en Duitse versie beschikbaar is. Dit project is een goede voorbereiding op de fysieke uitwisseling en kan op meerdere niveaus ingevuld worden. Het begint met een persoonlijke kennismaking, waarna bij elke volgende stap/e-mailuitwisseling het kringetje groter wordt van persoon, gezin, familie, school, stad, naar land. • Echt wel! Talen in de BBL, waarin een groot aantal taaltaken voor leerlingen in de BBL (niveau A1/A2) zijn opgenomen, waaronder een aantal internationaliseringsopdrachten. • Speakerbox, waarin een groot aantal taaltaken op niveau A1/A2 opgenomen zijn, waaronder enkele internationaliseringstaken. • Programmaboekje Marokkoreis dat ontwikkeld is voor een werkweek voor 3 vmbo-tl naar Marokko. Hiervan is ook een Duitse versie gemaakt. Gebaseerd op deze programmaboekjes zijn later een Franse (Sans frontières) en Duitse (Grenzenlos) talenquest gemaakt. Voor projecten met andere scholen die inhoudelijk verder gaan dan kennismaken (en dus over het algemeen een niveau vanaf A2 vereisen) is gebruik gemaakt van: • Sharing Stories met, naast de introductie, thema’s rondom cultuur en burgerschap. Dit materiaal is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Frans. • Videoconferencing (Skype met of zonder camera) met, naast de introductie, thema’s rondom het dagelijks leven, schoolsysteem en cultuur (KLV), beschikbaar in het Engels. • De website rondom e-twinning. Gekozen zijn die projecten waarin vooral aandacht is voor de (vreemde)taalverwerving. Hieronder vindt u het overzicht van mogelijke taaltaken, afkomstig uit de eerder genoemde, digitaal verkrijgbare documenten, gekoppeld aan het minimaal benodigde ERK-niveau. Hierbij maken we voor het gemak onderscheid tussen taken voor gespreksvaardigheid en schrijfvaardigheid, hoewel uiteraard bij alle taken meerdere vaardigheden aan bod komen. In het overzicht staan zoveel mogelijk de directe links. Het is echter raadzaam om ook het hele project waaruit de opdracht afkomstig is te bekijken, om zo de context te kunnen begrijpen.


19

4.2.1 Gespreksvaardigheid

Taak in genoemde bronnen

Titel

ERKniveau

Omschrijving

Talen in de BBL

Dagje uit Frans: Les 8 Dagje uit Duits: Les 8 iets te eten en te drinken bestellen

A1

De leerling leert om in de vreemde taal iets te bestellen en te betalen op een terrasje

Speakerbox IV, p.50

Kennismaken

A1/A2

De leerling leert kennis te maken in de vreemde taal en over een aantal eenvoudige thema’s te praten

Speakerbox IX, p.55

Beschrijf je familie

A1

De leerling maakt een presentatie in de vreemde taal over zichzelf en zijn omgeving

Speakerbox XIV, p.61

Zich voorstellen Deel 1

A1

De leerling leert een gesprekje te voeren over zichzelf, zijn familie etc.

Speakerbox XV, p.66

Zich voorstellen Deel 2

A1/A2

De leerling leert een mondelinge beschrijving te geven van personen

Speakerbox XVI, p.71

De weg wijzen en vragen

A1

De leerling leert hoe hij de weg kan vragen en kan wijzen aan anderen in de vreemde taal

Speakerbox XVII-XIX, p.78

Marokkoreis 1-3

B1

De leerling leert • hoe hij problemen (mondeling) kan oplossen bij aankomst in een vreemd land (1) • hoe hij problemen (mondeling) kan oplossen in een hotel (2) • hoe hij problemen (mondeling) kan oplossen bij excursies (3)

Talen in de BBL

Reis naar München

A2

De leerling moet verschillende mondelinge opdrachten uitvoeren tijdens en na de reis naar München, bijvoorbeeld in een restaurant bestellen, interviews afnemen, de weg vragen, kaartjes kopen, in een winkel iets kopen, presentatie over de reis etc.

Programmaboekje Marokkoreis Opdracht 3

Jezelf en je omgeving voorstellen

A2

De leerling bereidt zich voor op de kennismaking met de buitenlandse leerlingen en docenten en maakt daadwerkelijk kennis


Interviewen

A2

De leerling neemt een interview af met een leerling of docent van de partnerschool


Presenteren programma

A2

De leerling presenteert met zijn groepje het door hen ontwikkelde programma voor het tegenbezoek van de partnerschool

20


Programmaboekje Duitslandreis Opdracht 3

Jezelf en je omgeving voorstellen

A2

De leerling bereidt zich voor op de kennismaking met de buitenlandse leerlingen en docenten en maakt daadwerkelijk kennis


Interviewen

A2

De leerling neemt een interview af met een leerling of docent van de partnerschool


Presenteren programma

A2

De leerling presenteert met zijn groepje het door hen ontwikkelde programma voor het tegenbezoek van de partnerschool

Videoconferencing

First Call

A2

De leerling vertelt via VC aan zijn partner in het buitenland over zichzelf en zijn land

Videoconferencing

Daily life

A2

De leerling bespreekt met zijn gesprekspartner in het buitenland hoe zijn dagelijks leven eruit ziet (school, werk, eten, religie etc.)

Videoconferencing

Educational system

A2+

De leerling bespreekt met zijn gesprekspartner in het buitenland hoe het schoolsysteem in eigen land eruit ziet en hoe een schooldag eruit ziet

Videoconferencing

Educational system

B1

De leerling bespreekt met zijn gesprekspartner in het buitenland hoe een bepaalde (internationale) nieuwsgebeurtenis in de nationale media besproken wordt

e-twinning

Blah… blah… blah… praten met je buurman

A1-B1

De leerling voert chatsessies uit met leerlingen van een partnerschool in een van de buurlanden

4.2.2 Schrijfvaardigheid

Taak in genoemde bronnen

Titel

ERKniveau

Omschrijving

Talen in de BBL

Dagje uit Frans: les 7 Dagje uit Duits: les 7 Een ansichtkaart schrijven

A1

Leerlingen moeten in de vreemde taal een ansichtkaart schrijven aan hun docent

Talen in de BBL

Dagje uit Frans: Les 10 + 11 Dagje uit Duits: Les 10 + 11 Een folder maken

A1

De leerling maakt een folder over de stad die bezocht gaat worden.

Image/das Bild

Letters 1-4 Lettres 1-4 Bild 1-4

A1

De leerling schrijft een e-mail aan zijn buitenlandse partner over resp. de volgende thema’s: 1. kennismaking 2. mijn huis 3. mijn school 4. mijn hobby’s


21

Image/das Bild

Letters 5-10 Lettres 5-10 Bild 5-10

A2

De leerling schrijft een e-mail aan zijn buitenlandse partner over resp. de volgende thema’s: 5. land en cultuur 6. hoe ik mijn dag doorbreng 7. persoonlijke details 8. stereotypen 9. 3-daags programma voor bezoek aan Nederland 10. afsluitende brief

e-twinning

e-twinning het hele jaar door

A1-A2

De leerlingen wisselen brieven en powerpointpresentaties uit over zichzelf en hun omgeving (vergelijkbaar met Image/das Bild)

Videoconferencing

Report Daily life

B1

De leerling maakt een verslag van het gesprek dat hij heeft gevoerd met zijn buitenlandse partner over zijn dagelijks leven

Videoconferencing

Report Educational system

B1

De leerling maakt een verslag van het gesprek dat hij heeft gevoerd met zijn buitenlandse partner over het schoolsysteem

Sharing Stories

Citizenship lesson 3: Introduction Citoyenneté 3ième leçon: leçon : introduction

B1

De leerlingen maken een presentatie voor de partnerschool over hun eigen school en hun ideeën over burgerschap

Sharing Stories

Citizenship lesson 4: Democracy Citoyenneté 4ième leçon: Démocratie

B1

De leerlingen leggen aan de partnerschool uit wat hun klassenregels zijn en hoe die tot stand zijn gekomen

Sharing Stories


B1

De leerlingen leggen aan de partnerschool uit in hoeverre hun eigen school democratisch is

Sharing Stories


B1

De leerlingen discussiëren via de website met hun partnerschool over vrijheid van meningsuiting

Sharing Stories

Citizenship lesson 7: Democracy Citoyenneté 7ième leçon Démocratie

B1

De leerlingen discussiëren met de partnerschool over de universele rechten van de mens en stellen een gezamenlijk document op

Sharing Stories

Citizenship lesson 8: Democracy Citoyenneté 8ième leçon Démocratie

B1

De leerlingen leggen aan de partnerschool uit wat zij onder ‘respect’ verstaan

Sharing Stories


B1

De leerlingen wisselen uit met hun partnerschool over rolmodellen

22


Sharing Stories

Citizenship lesson 10: Identity Citoyenneté 10ième leçon: Identité

B1

De leerlingen wisselen familiegeschiedenissen uit (met aandacht voor verschillen tussen generaties)

Sharing Stories


B1

De leerlingen wisselen uit met hun partnerschool over stereotypen en vooroordelen

Sharing Stories

Citizenship lesson 12: Identity Citoyenneté 12ième leçon Identité

B1

De leerlingen beschrijven voor hun partnerschool hun ervaringen met het veranderen van hun uiterlijk

Sharing Stories


B1

De leerlingen wisselen uit met hun partnerschool over spreekwoorden en gezegden die typisch zijn voor hun cultuur

Sharing Stories


B1

De leerlingen wisselen uit met hun partnerschool over ontmoetingen tussen hun landen in het verleden

Sharing Stories

Citizenship lesson 15: Participation Citoyenneté 15ième leçon: Participation

B1

De leerlingen presenteren hun onderzoek naar vrijwilligersorganisaties in hun land

Sharing Stories

Citizenship lesson 16: Participation Citoyenneté 16ième leçon Participation

B1

De leerlingen presenteren hun activiteit voor een goed doel

e-twinning

E-magazine voor het leren van vreemde talen

B1-B2

De leerlingen werken samen met leerlingen van de partnerschool aan een e-magazine

e-twinning

Languages that unite us

B1

De leerlingen werken samen met de leerlingen van de partnerschool rond verschillende onderwerpen en diverse tekstsoorten


23

4.3 Overig materiaal Er is nog veel interessant materiaal te vinden in de map ‘Grenzeloos VMBO’11 van het Europees Platform, die ontwikkeld is voor uitwisselingen van leerlingen op vmbo-niveau. Dit impliceert dat de opdrachten niet boven niveau B1 uitkomen. Helaas is de digitale versie van deze map alleen beschikbaar voor deelnemers aan het Netwerk Internationalisering VO (Nivo). We kunnen daarom niet rechtstreeks naar bepaalde opdrachten verwijzen. Interessante opdrachten in de map zijn bijvoorbeeld: • Schoolwereld (p.38) • Vrije tijd (p.46) • Mode (p.52) • Toerisme (p.57) • Vooroordelen (p.60) Het betreft hier de algemene opdrachten. Er zijn ook opdrachten per sector die interessant kunnen zijn, zoals ‘Lunch op school in Europa’ (p.16), ‘Ouder worden in Europa’ (p.20), ‘Reclame, een groot succes’ (p.23), ‘Geld, nooit genoeg’ (p.32). Voor de volledigheid vermelden we nog dat deze opdrachten niet in eerste instantie ontwikkeld zijn als taaltaken, maar daar natuurlijk wel vrij eenvoudig toe omgewerkt kunnen worden. Een andere bron van materiaal is de cd van het LINQ-project12. In dit project voor versterkt talenonderwijs Frans en Duits is door de deelnemende scholen onder andere materiaal gemaakt voor internationaliseringsactiviteiten. Helaas zijn deze materialen alleen in de doeltaal beschikbaar, zodat ze ook alleen voor die talen bruikbaar zijn. De meest geschikte materialen zijn:

Voor Frans: • 4-c zich voorstellen (A1) • 5-e begin van een e-mailuitwisseling (A2) • 5-f excursie naar Luik (A2) • 5-g excursie naar Lille (A2-B1) • 5-h weekend naar de Ardennen (A2) Voor Duits: • 1-a naar de Duitse kerstmarkt (A1) • 1-d een kerstkaart sturen (A1) • 2-g uitgewerkt taaldorp (A2)

11 12

Te bestellen via de website van het Europees Platform: www.europeesplatform.nl Onderdeel van het LINQ-koffertje voor VO, te bestellen op: http://www.europeesplatform.nl/sf.mcgi?1257&cat=513

24


5. Variëren in ERK-niveaus 5.1 Inleiding In hoofdstuk 4 heeft u een aantal voorbeelden van taaltaken voor internationalisering gezien op verschillende ERK-niveaus. Nu kan het zijn dat u het thema op zichzelf wel interessant vindt, maar dat het niet het juiste ERK-niveau heeft voor uw leerlingen (te makkelijk of te moeilijk). U kunt dan vrij eenvoudig het niveau van de taak aanpassen door de vragen en opdrachten op het juiste ERK-niveau te formuleren. Om u een idee te geven op welke manier dit zou kunnen gebeuren, hebben we een voorbeeldprogramma voor een uitwisseling in het buitenland gemaakt met verschillende activiteiten die op vier ERK-niveaus uitgevoerd kunnen worden. Het programma heeft de vorm van een logboek.

Opbouw activiteiten Elke activiteit is zo ingevuld dat hij op vier niveaus uitgevoerd kan worden. In de uitwerking op de verschillende niveaus wordt gewerkt aan de verschillende descriptoren van de vaardigheid gesprekken voeren. In activiteit 3 wordt ook aan enkele descriptoren van de vaardigheid lezen gewerkt. Vanwege de opbouw in de activiteiten kan met de leerling afgesproken worden dat hij ook eens een activiteit op een hoger niveau uitvoert. Dan, meer nog dan bij activiteiten op het eigen (reeds bewezen) beheersingsniveau, is het zeer van belang de leerling van goede feedback te voorzien op de producten die hij oplevert.

Voorbereiding Als docent kunt u ervoor kiezen om de activiteiten voor te bereiden vóór het vertrek naar het buitenland. Hoe lager het niveau, hoe meer steun leerlingen nodig hebben om hun opdracht uit te kunnen voeren. Denk daarbij aan spiekkaarten, woordenlijstjes, fotoschriftje met ondertitels etc. Uit de beschrijving van de opdrachten zal blijken dat een opdracht op verschillende manieren moeilijker gemaakt kan worden: • door de leerling de kans te geven het gesprek wel of niet voor te bereiden • door de leerling de gelegenheid te geven steunmaterialen te gebruiken (spiekkaarten, woordenlijstjes etc.) • door een moeilijker of makkelijker thema van gesprek te eisen • door de manier van rapporteren van het gesprokene; in de Nederlandse, dan wel de vreemde taal, in losse zinnen of een compleet verslag van een discussie etc. • door de leerlingen wel of niet een discussie te laten voeren met de gesprekspartner, met al dan niet het uitwisselen van argumenten.

5.2 Toelichting per activiteit Activiteit 1: je voorstellen aan je gastgezin Deze activiteit is typisch een opdracht op A1/A2-niveau (voor beschrijving van tekstkenmerken en thema’s, zie Taalprofielen). Het verhogen van het niveau zit hem vooral in het verdiepen van de thema’s waarover gesproken wordt (huis, familie, hobby’s), niet zozeer in het bespreken van andere thema’s. Dit verklaart waarom de opdracht op B2-niveau gelijk is aan die op B1-niveau.

Activiteit 2: aan je uitwisselingspartner vertellen over Nederland Deze activiteit ‘leent’ zich meer voor uitbreiding en verdieping van de te bespreken thema’s. Op A1-niveau zal de leerling slechts beperkte informatie kunnen geven, eventueel geïllustreerd met plaatjes. Naarmate het niveau hoger wordt, wordt de inhoud van het gesprek complexer.


25

Activiteit 3: informatie verzamelen uit drie bronnen over een excursie Deze activiteit vraagt om meer voorbereiding vooraf, voor alle niveaus. Een van de bronnen voor de informatieverzameling is schriftelijk materiaal, wat impliceert dat leerlingen ook op de betreffende niveaus kunnen lezen en schrijven. De vragen voor de interviews moeten zeker van tevoren bedacht zijn.

Activiteit 4: iemand uit het gastgezin bevragen en een vergelijking maken Ook deze activiteit vraagt om voorbereiding vooraf, namelijk het bedenken van de vragen. Met name op de B-niveaus is het kunnen vergelijken van meningen en argumenten de belangrijkste opdracht. Als docent vraagt het van u te organiseren dat alle leerlingen de gewenste interviews kunnen afnemen en niet allemaal op dezelfde personen afstappen. Op de volgende bladzijden vindt u het logboek met de verschillende opdrachten bij de activiteiten.

26


5.3 ERK-logboek van de uitwisseling met...

De feiten op een rijtje: 1. Uitwisseling van . . . . . . . . dagen met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Voertaal voor de activiteiten:

.....................................................................................

3. Voorbereidingstijd voor de opdrachten (in de lessen ‘thuis’):

........

uur.

4. ERK-activiteiten tijdens de uitwisseling: a. Je voorstellen aan het gastgezin. b. Je uitwisselingspartner vertellen over Nederland. c. Informatie verzamelen uit drie bronnen over een excursie. d. Iemand uit het gastgezin bevragen en een vergelijking maken. 5. Mijn ERK-niveau voor ‘gesprekken voeren’ voor de uitwisseling: 6. Mijn ERK-niveau voor ‘gesprekken voeren’ na de uitwisseling:

.................................................

...................................................

Maak een afspraak met je leraar over dit logboek: vul je het digitaal in of op papier?

Activiteit 1: je voorstellen aan het gastgezin Opdracht niveau A1: • Zeg je naam. • Vertel iets over jouw familie. • Vertel over het beroep van je ouders. • Vertel hoe jullie huis en jouw kamer eruitzien. • Vraag hoe groot de familie van je uitwisselingspartner is (hoeveel ooms en tantes, neefjes en nichtjes?) • Noteer het antwoord op de vraag over de familie. • Noteer nog iets dat je te weten bent gekomen over je gastgezin. • Noteer wat goed ging en wat je moeilijk vond. Opdracht niveau A2: • Vertel over jezelf en jouw familie (wat doen je ouders, hoeveel broertjes en zusjes heb je, huisdieren, hoe ziet je huis eruit, wat wil je later worden, welke vakken vind je het leukst, wat zijn je hobby’s, …). • Interview je uitwisselingspartner over zijn hobby’s. • Vraag je uitwisselingspartner wat hij later wil worden, wat hij daarvoor moet studeren en waarom hem dat leuk lijkt. • Noteer het antwoord op de vragen in je logboek. • Noteer ook wat je goed vond gaan en wat je moeilijk vond.


27

Opdracht niveau B1: • Stel je voor aan je gastgezin. Vertel veel over jezelf, je school en je woonplaats, maar stel ook vragen en probeer door te vragen over bijvoorbeeld sport en hobby’s. Hoe vaak speelt iemand bijvoorbeeld voetbal, wat vindt hij/zij er leuk aan, … • Noteer de antwoorden in je logboek. • Noteer ook wat je goed vond gaan en wat je moeilijk vond. Opdracht niveau B2: • Gelijk aan B1.

Antwoorden op mijn vragen:

.......................................................................................

....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Wat ik moeilijk vond:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Wat ik makkelijk vond:

.............................................................................................

....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Activiteit 2: aan je uitwisselingspartner vertellen over Nederland Opdracht niveau A1: • Vertel drie dingen over Nederland. Denk bijvoorbeeld aan goeie voetbalclubs, hoe groot jouw stad is, of de meeste leerlingen met de bus of met de fiets naar school gaan, hoe de koningin heet. • Vraag je uitwisselingspartner in jouw logboek te schrijven wat jij verteld hebt. Opdracht niveau A2: • Vertel vijf dingen over Nederland. Denk bijvoorbeeld aan wat de populairste sport is, wat de vier grote steden zijn, hoe de premier heet. • Vertel wat jij het positiefst, leukst, mooist vindt aan Nederland. • Vertel wat je minder leuk of mooi vind aan Nederland. • Vertel waar toeristen heengaan in Nederland. • Vraag je uitwisselingspartner in jouw logboek te schrijven wat jij verteld hebt. Opdracht niveau B1: • Vertel vijf dingen over Nederland. Geeft bijvoorbeeld tips over bezienswaardigheden, vertel over de Sinterklaastraditie, vertel wat je opviel in het nieuws hier dat ook in het nieuws was in Nederland. • Vraag je uitwisselingspartner in jouw logboek te schrijven wat jij verteld hebt.

28


Opdracht niveau B2: • Vertel iets over het Nederlandse politieke systeem. • Vertel iets over het Nederlandse schoolsysteem. • Vraag je uitwisselingspartner in jouw logboek vijf zinnen te schrijven over wat jij verteld hebt.

Wat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . verteld

heeft:

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Activiteit 3: informatie verzamelen uit drie bronnen over een excursie Opdracht niveau A1: • Knip uit een folder drie plaatjes van waar je geweest bent. Plak ze in je logboek en schrijf er een onderschrift bij. Het onderschrift mag in het Nederlands, maar dat hoeft niet. • Stel een vraag aan een medewerker van de excursieplek. Bedenk van tevoren wat je gaat vragen. Vul het antwoord dat je kreeg in in je logboek. Schrijf ook de vertaling op. • Maak een opvallende foto van de excursieplek. Druk de foto af en plak hem in. Schrijf erbij waarom je deze foto hebt gemaakt. Opdracht niveau A2: • Knip uit een folder drie plaatjes van de excursieplek. Schrijf bij elk plaatje een onderschrift in de vreemde taal. Het onderschrift moet een hele zin zijn. • Stel een vraag aan een medewerker van de excursieplek. Bedenk van tevoren wat je gaat vragen. • Stel drie vragen aan een andere, onbekende, bezoeker van de excursieplek. Bedenk van tevoren wat je gaat vragen. • Schrijf de antwoorden op jouw vragen in je logboek.


29

Opdracht niveau B1: • Doe een vooronderzoekje (noteer je bronnen) naar de excursieplek en beantwoord de volgende vragen: - Hoe lang bestaat het al? - Hoeveel bezoekers komen er per jaar? - Wat voor speciale voorzieningen zijn er (gids, restaurant, korting, voorzieningen voor gehandicapten, …)? - Wat wil je zeker zien als je er bent en waarom? Waar ben je nieuwsgierig naar? • Stel drie vragen aan een onbekende bezoeker van de excursieplek. Noteer je vragen en de antwoorden die je kreeg. • Bestudeer de folder van de excursieplek. Schrijf op wat je van de folder vindt: lay-out, kwaliteit informatie, leesbaarheid informatie, mis je dingen? Opdracht niveau B2: • Doe een vooronderzoekje (noteer je bronnen) naar de excursieplek en beantwoord vier vragen die je zelf van tevoren bedacht hebt. • Bel op naar de excursieplek en vraag informatie over parkeergelegenheid, kortingen en openingstijden. • Interview een medewerker van de excursieplek. Werk samen met twee klasgenoten. Zorg dat niet de hele klas dezelfde medewerker interviewt. Stel tien vragen waaronder deze twee: Vraag naar wat hij leuk en niet leuk vindt aan het werken bij… Vertel dat je uit Nederland komt en vraag wat hij graag zou willen weten over Nederland. • Noteer je vragen en de antwoorden die je kreeg.

Plaatjes:

De vraag/vragen die ik ga stellen (in de vreemde taal): ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

30


De antwoorden die ik gekregen heb: ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Foto(‘s):

Antwoorden onderzoekje (B1): ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................


31

Mening over folder (B1): ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Interview (B2): ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

Activiteit 4: Iemand uit het gastgezin bevragen en een vergelijking maken Opdracht niveau A1: • Kies een van de volgende onderwerpen en bedenk over dat onderwerp drie vragen: favoriet (nationaal) gerecht, favoriete sport, weekend, favoriete muziek. Stel de vragen aan iemand uit je gastgezin en noteer de vragen en antwoorden in je logboek. • Vergelijk de antwoorden met jouw favoriete gerecht, sport, weekendbesteding of muziek. Verschilt het erg? Noem twee overeenkomsten of verschillen. Opdracht niveau A2: • Spreek af met welke klasgenoot je samenwerkt. Spreek af over welk onderwerp jullie vragen maken. • Kies een van de volgende onderwerpen en bedenk daarover drie vragen: sport, muziek, televisie, film, school. Stel de vragen aan iemand uit je gastgezin en noteer de vragen en antwoorden in je logboek. • Vergelijk de antwoorden van je klasgenoot met de antwoorden die jij gekregen hebt. Noteer overeenkomsten en verschillen in je logboek. Noteer minstens één verschil in de doeltaal.

32


Opdracht niveau B1: • Kies een van de volgende onderwerpen en stel daarover vijf vragen aan iemand uit je gastgezin: nationale feestdag(en), religie in het gastland, dierenrechten, <eigen onderwerp> (laat dit goedkeuren door je docent). • Vertel hoe je zelf over dit onderwerp denkt. Blijf altijd beleefd, ook als je het niet met je gesprekspartner eens bent. • Vergelijk jullie opinie over het onderwerp. Noteer twee overeenkomsten en twee verschillen. Opdracht niveau B2: • Kies een van de volgende onderwerpen en voer daarover een gesprek met iemand uit je gastgezin: actuele internationale politieke kwestie (kijk in de krant voor inspiratie), het rookverbod in Nederlandse horeca, het belang van vreemde talen leren, <eigen onderwerp> (laat dit goedkeuren door je docent). • In het gesprek geef je ook jouw mening over het onderwerp. Noteer waarin jullie van mening verschillen en waar je het over eens bent.

De vraag/vragen die ik ga stellen (in de vreemde taal): ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

De antwoorden die ik gekregen heb: ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................


33

Overeenkomsten/verschillen: ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

34


Bijlage 1: Globale beschrijving niveaus Europees Referentiekader Basisgebruiker A1

• Kan vertrouwde dagelijkse uitdrukkingen en basiszinnen gericht op de bevrediging van concrete behoeften begrijpen en gebruiken. • Kan zichzelf aan anderen voorstellen en kan vragen stellen en beantwoorden over persoonlijke gegevens zoals waar hij/zij woont, mensen die hij/zij kent en dingen die hij/zij bezit. • Kan op een simpele wijze reageren, aangenomen dat de andere persoon langzaam en duidelijk praat en bereid is om te helpen.

A2

• Kan zinnen en regelmatig voorkomende uitdrukkingen begrijpen die verband hebben met zaken van direct belang (bijvoorbeeld persoonsgegevens, familie, winkelen, plaatselijke geografie, werk). • Kan communiceren via simpele en alledaagse taaltaken die een eenvoudige en directe uitwisseling over vertrouwde en alledaagse kwesties vereisen. • Kan in eenvoudige bewoordingen aspecten van de eigen achtergrond, de onmiddellijke omgeving en kwesties op het gebied van diverse behoeften beschrijven.

Onafhankelijk gebruiker B1

• Kan de belangrijkste punten begrijpen uit duidelijke standaardteksten over vertrouwde zaken die regelmatig voorkomen op het werk, op school en in de vrije tijd. • Kan zich redden in de meeste situaties die kunnen optreden tijdens het reizen in gebieden waar de betreffende taal wordt gesproken. • Kan een eenvoudige lopende tekst produceren over onderwerpen die vertrouwd of die van persoonlijk belang zijn. • Kan een beschrijving geven van ervaringen en gebeurtenissen, dromen, verwachtingen en ambities en kan kort redenen en verklaringen geven voor meningen en plannen.

B2

• Kan de hoofdgedachte van een ingewikkelde tekst begrijpen, zowel over concrete als over abstracte onderwerpen, met inbegrip van technische besprekingen in het eigen vakgebied. • Kan zo vloeiend en spontaan reageren dat een normale uitwisseling met moedertaalsprekers mogelijk is zonder dat dit voor een van de partijen inspanning met zich meebrengt. • Kan een duidelijke, gedetailleerde tekst produceren over een breed scala van onderwerpen; kan een standpunt over een actuele kwestie uiteenzetten en daarbij ingaan op de voor- en nadelen van diverse opties.

Vaardig gebruiker C1

• Kan een uitgebreid scala van veeleisende, lange teksten begrijpen en de impliciete betekenis herkennen. • Kan zichzelf vloeiend en spontaan uitdrukken zonder daarvoor aantoonbaar naar uitdrukkingen te moeten zoeken. • Kan flexibel en effectief met taal omgaan ten behoeve van sociale, academische en beroepsmatige doeleinden. • Kan een duidelijke, goed gestructureerde en gedetailleerde tekst over complexe onderwerpen produceren en daarbij gebruikmaken van organisatorische structuren en verbindingswoorden.

C2

• Kan vrijwel alles wat hij hoort of leest gemakkelijk begrijpen. • Kan informatie die afkomstig is van verschillende gesproken en geschreven bronnen samenvatten, argumenten reconstrueren en hiervan samenhangend verslag doen. • Kan zichzelf spontaan, vloeiend en precies uitdrukken en kan hierbij fijne nuances in betekenis, zelfs in complexere situaties, onderscheiden.

© Council of Europe 2001


35

Bijlage 2: Literatuur en websites over ERK en internationalisering Informatie over het ERK • • • •

Trimbos, B. (2007). Concretisering van de kerndoelen Engels - kerndoelen voor de onderbouw VO. Enschede: SLO Liemberg, E. en Meijer, D. (2004). Taalprofielen. Enschede: NaB-MVT. www.erk.nl > docent www.europeestaalportfolio.nl

Zoeken van een partnerschool • • • •

www.europeesplatform.nl > vmbo of havo/vwo > ‘Uitwisseling’ en ‘schoolpartnerschappen’ www.e-twinning.net www.austausch.nl voor uitwisseling met Duitse scholen www.e-changes.nl voor uitwisseling met Franse scholen

Kant en klaar lesmateriaal de Boer, R., van der Burg, C. e.a. (2008). Speakerbox. Amersfoort: CPS Talencentrum. Richters, J. en Visser, M. (2008). Echt wel: Talen BBL! Amersfoort: CPS Talencentrum. www.cps.nl > publicaties > ‘Echt wel! Talen BBL’ en ‘Speakerbox’ www.cps.nl/talencentrum > ga naar Leeromgeving/schoolorganisatie > klik op Internationalisering > - ‘e-mailprojecten’: Das Bild e.d. - ‘videoconferencing’ • http://download.cps.nl/download/Talencentrum/MVT lesmateriaal en links.htm > ‘talenquests’: Sans Frontières, Grenzenlos etc. • www.vivrelacitoyennete.nl/sharingstories > lessuggesties in het Nederlands, Engels en Frans • http://download.cps.nl/download/Talencentrum/intercultureelonderwijs/Default.htm > programmaboekje Frans voor Marokkoreis • • • •

Instructies • • • •

voor het maken van Podcasts: http://www.kenniswiki.nl/Podcast voor het gebruik van Voicemailboard: www.webindeklas.nl voor het gebruik van Skype: www.skype.com voor het opzetten van een Skype-project: http://www.internetonderwijs.net/Skype-project/Eindverslag/Eindverslag.htm

36


Dit uiterst praktische en overzichtelijke boekje voor docenten moderne vreemde talen biedt tal van ideeën, oefeningen, materiaal en websites die u helpen om internationaliseringsactiviteiten vorm te geven. • Hoe kunt u optimaal leereffect halen uit internationaliseringsactiviteiten? • Hoe bereidt u uw leerlingen goed voor op deze activiteiten? • Hoe zorgt u ervoor dat de oefeningen en activiteiten goed zijn afgestemd op de taalniveaus van het ERK?

VerstERKt over de grens

Recommend Documents