HANDLEIDING MODULE 1 “Over de Grens” Inhoudsopgave MODULE 1: DE MISSIE: OP ZOEK NAAR HET GEHEIM VAN DE WITTE STEEN! .......................2 Les 1: Waar ligt de witte steen?....................................................................................................3 Les 2: Verkenners bereiden zich voor! .........................................................................................6 Bijlagen Module 1: Controlebladen en Leerlingenmateriaal .............................................................8
1
MODULE 1: DE MISSIE: OP ZOEK NAAR HET GEHEIM VAN DE WITTE STEEN! U begint te vertellen over de Grenskrant met de artikelen over de Vier Wijzen. U legt uit dat de wijzen opvolgers zoeken. Deze Nieuwe Wijzen moeten “het geheim van de witte steen” ontdekken en verschillende opdrachten uitvoeren om dat geheim te ontrafelen. Samen met uw leerlingen leest u de artikelen in de Grenskrant. Daarna oriënteren ze zich op het Grenspark hierbij maken ze gebruik van een overzichtskaart van het gebied. Op een inkleurkaart kleuren ze zelf de topografische elementen van het park in. Daarna kijken ze naar een diapresentatie over het park, waarin belangrijke kenmerken van het park uitgelegd worden. Afsluitend maken ze een opdracht waarin ze de kenmerken van het park zelf gaan benoemen. Les 1 Waar ligt de Witte Steen? Als eerste moeten de Nieuwe Wijzen weten waar de Witte Steen ligt! Nordico kan de Nieuwe Wijzen hierbij helpen. Hij heeft voor iedereen een plattegrond van het Grenspark. Kunnen de nieuwe Wijzen op deze kaart aangeven waar de Witte Steen ligt? Philemon wil eerst weten welk beeld de leerlingen hebben bij het Grenspark. Activiteiten Locatie Tijd Klas 45 minuten • Grenskrant lezen • Topografie opdracht: inkleurkaart • Eigen beeldvorming van Grenspark • Aanwijzing codewoord Les 2 Verkenners bereiden zich voor Het is natuurlijk ook belangrijk dat de Nieuwe Wijzen weten hoe het Grenspark er uit ziet. Dit is een taak voor Rosa en Philemon. Rosa heeft een mooie Diapresentatie gemaakt. Hierin vertelt ze over de topografie, de geschiedenis, de natuur en de mensen die in het Grenspark wonen. Ze vertelt ook over de mensen die voor het Grenspark werken: wat doen zij om het Grenspark te onderhouden? De Nieuwe Wijzen moeten goed opletten, want Philemon zal testen of ze de informatie uit de Diashow hebben onthouden. Activiteiten Locatie Tijd Klas 45 minuten • Diapresentatie bekijken • Werkblad: kennis van het Grenspark • Aanwijzing Tip! De lessen in module 1 sluiten op elkaar aan en kunnen goed na elkaar worden uitgevoerd in een ochtend of middag. De diapresentatie aan het begin van les 2 geeft dan een natuurlijk en leuk rustpunt tussen de opdrachten van les 1 en les 2.
2
Les 1: Waar ligt de witte steen? Inhoud Het lesprogramma Over de Grens gaat over het Grenspark Maas-Swalm-Nette. Wat weten de kinderen van dit gebied? Welk beeld hebben ze van de omgeving en de planten en dieren die er leven? In deze les maken de leerlingen kennis met de topografie van het Grenspark en vormen ze een beeld van het gebied. Uitgangspunt daarbij is de Grenskrant met het verhaal van de 4 Wijzen, waarmee de leerlingen uitgedaagd worden om veel over het Grenspark te leren. Doelen De leerlingen zijn nieuwsgierig naar het Grenspark. De leerlingen zijn gemotiveerd om aan het programma te werken. De leerlingen weten waar het park ligt en kunnen enkele steden in en bij het park noemen. De leerlingen hebben een beeld gevormd van het Grenspark. Werkvormen Klassikaal (voor)lezen van de Grenskrant en de legende van de Vier Wijzen. Klassikaal bespreken van oproep van de Vier Wijzen en de missie: leerlingen motiveren! Klassikale opdracht: topografie overzichtskaart Individuele opdracht: topografie inkleurkaart Individuele opdracht: beeldvorming van het Grenspark Materialen uit de handleiding of via www.MSN-overdegrens.nl (W = website; H = handleiding; W/H = voorkeur website, maar ook in de handleiding) W Grenskrant. 4 pagina’s voor alle leerlingen. Bij voorkeur dubbelzijdig printen in kleur. Overzichtskaart Grenspark Maas-Swalm-Nette. Eén exemplaar nodig. W Twee mogelijkheden (elke met een eigen pdf op het web): Fysieke overzichtskaart. 4 pagina’s van ¼ kaart in kleur. Printen op gewoon papier. U maakt de wandkaart door de A4-tjes aan elkaar te plakken. Projectie overzichtskaart. Deze bestaat uit 1 pagina in kleur. U kunt de overzichtskaart projecteren vanaf de website met een beamer. U kunt de overzichtskaart ook in kleur printen op een transparant en via een overheadprojector projecteren. Inkleurkaart ‘waar is de witte steen’. 1 pagina in zwart wit voor alle leerlingen. H W/H Fotoblad ‘Kennistest van het Grenspark’. 1 pagina zwart wit voor alle leerlingen. Het fotoblad wordt het mooist als u deze van de website print (in kleur of zwart wit). U kunt er ook voor kiezen om het fotoblad in zwart wit aan alle leerlingen uit te delen en het tegelijkertijd in kleur te projecteren via de beamer (de beamer heeft u ook nodig voor les 2). Materialen zelf verzamelen Dossier- of insteekmapjes om de materialen bij elkaar te houden, voor alle leerlingen Kleurpotloden of viltstiften (geel, oranje, groen, paars) Eventueel: landkaart van Nederland en Duitsland waarop u de ligging van het gebied kunt aanwijzen Voorbereiding Print en/of kopieer, zie materialen. Lees de Grenskrant van Maas-Swalm-Nette. Leg de dossier- of insteekmapjes klaar. Hang de overzichtskaart Maas-Swalm-Nette op een plek waar leerlingen makkelijk bij kunnen komen Eventueel: zet de overheadprojector of opstelling met beamer klaar (als u wilt projecteren). Tijd
45 minuten
3
LESBESCHRIJVING Inleiding U introduceert de Grenskrant van Maas-Swalm-Nette. U vertelt dat u de krant vanochtend in handen kreeg en dat er een artikel in staat over de ontdekking van een middeleeuws dorp in het Brachter Wald. U vertelt over de 4 Wijzen en de Witte Steen, en over hun zoektocht naar nieuwe Wijzen. U deelt kopieën uit van de Grenskrant. U stelt vragen: kennen de leerlingen de legende van de Witte Steen? Willen ze meer weten over de ontdekking of over de vier wijzen?
Kern Grenskrant (voor)lezen U leest, samen met uw leerlingen, de artikelen uit de Grenskrant over het dorp, de legende van de Witte Steen, het interview met professor de Graaf en de uitleg over de Vier Wijzen. Ten slotte leest u de “Oproep der Wijzen.” In deze oproep richten de Vier Wijzen zich rechtstreeks tot uw leerlingen, bij de zoektocht naar hun opvolgers. U maakt uw leerlingen enthousiast. Wat spannend dat de Vier Wijzen juist UW leerlingen hebben uitgekozen! U laat de rest van de krant nog even rusten. Hoe worden uw leerlingen de Nieuwe Wijzen? U legt uit hoe uw leerlingen de opvolgers van de Vier Wijzen kunnen worden: Een opvolger word je namelijk niet zomaar. De leerlingen moeten veel kennis van het Grenspark hebben en dat ook laten zien én zij moeten het geheim van de witte steen ontdekken. De Wijzen willen de leerlingen daarbij graag helpen. Daarom hebben ze een aantal opdrachten en spellen bedacht. Na afloop van iedere opdracht krijgen de leerlingen een aanwijzing. U legt uit dat de leerlingen de aanwijzingen kunnen invullen in de puzzel in de Grenskrant. De puzzel leidt tot het codewoord waarmee de leerlingen het geheim van de Witte Steen kunnen ontrafelen en in de laatste les hun ‘Wijzencertificaat’ in ontvangst kunnen nemen. Met dit certificaat zijn zij de Nieuwe Wijzen van het Grenspark Maas-Swalm-Nette. Inkleurkaart “waar is de Witte Steen” Topografieopdracht van Wijze Nordico: waar ligt het Grenspark? Als eerste moeten de nieuwe wijzen weten waar de witte steen ligt. Wijze Nordico kan de nieuwe wijzen daarbij helpen. Hij heeft voor iedereen een plattegrond van het grenspark. Hij heeft ook een aantal vragen opgesteld om te testen of de leerlingen weten waar het park ligt en natuurlijk of zij de witte steen kunnen vinden. Klassikaal U wijst op de overzichtskaart van het Grenspark op de muur of op de projectie hiervan. U legt uit waar dit Grenspark ligt. U stelt de volgende vragen over het Grenspark: • • • • •
Wie heeft er wel eens van de Maas gehoord? Wat is het? Weten jullie waar de Maas stroomt? Wie heeft er wel eens van de Swalm gehoord? Wat is het? Waar stroomt de Swalm? Wie heeft er wel eens van de Nette gehoord? Wat is het? Waar stroomt de Nette? Welke grote plaatsen liggen er in het park? In welke landen ligt dit park? Waar ligt de grens?
Individueel U geeft de leerlingen de kopie (zwart wit) van de inkleurkaart. Laat ze hun naam erop schrijven (moet een hokje voor komen op de inkleurkaart). Gebruik bij deze opdracht de overzichtskaart voor aanwijzingen en controle. Op de inkleurkaart staan opdrachten. Neem deze met uw leerlingen door. De leerlingen werken individueel aan de opdrachten. Fotoblad: kennistest van het Grenspark Beeldvormingsopdracht van Wijze Philemon: wat verwacht je van het Grenspark? Wijze Philemon wil weten welk beeld de kinderen van het Grenspark hebben. Weten de kinderen bijvoorbeeld welke dieren en planten wel in het Grenspark thuishoren en welke niet? Wijze Philemon heeft geen antwoorden bij de opdracht gedaan, dus u weet nu nog niet wat goed en fout is. Typisch Philemon om zo’n opdracht te geven! U vertelt dat de leerlingen de antwoorden vast wel in een van de volgende lessen krijgen.
4
U deelt het fotoblad ‘Kennistest van het Grenspark’ uit en legt de opdracht uit: Zet een kruisje bij de foto’s die volgens jou bij het Grenspark Maas-Swalm-Nette horen. Deze opdracht doen de leerlingen individueel. De leerlingen moeten dit blad goed bewaren! Ze hebben het weer nodig in de laatste les.
Afsluiting en aanwijzing Wijs de leerlingen op de kruiswoordpuzzel in de Grenskrant. Hebben ze de opdrachten goed gedaan? Dan hebben ze de eerste aanwijzing verdiend. Geef de volgende aanwijzing: Duitse plaats bij de Witte Steen. Elk groepje bedenkt het antwoord en schrijft dit bij (1) in de puzzel op de achterkant van de Grenskrant (het antwoord is BRACHT). U vat de les nog een keer samen: de leerlingen hebben kennis gemaakt met het park, hun verwachtingen op papier gezet en als het goed is de eerste aanwijzing in de puzzel in de Grenskrant ingevuld. U vertelt nog een keer dat de leerlingen met het codewoord het wijzencertificaat kunnen behalen! Zet ‘m op! Deel de dossiermapjes uit, waarin de leerlingen hun materialen in kunnen bewaren. De leerlingen hebben hun krant, het fotoblad en de werkbladen later weer nodig. U kunt nu verder gaan met les 2.
5
Les 2:
Verkenners bereiden zich voor!
Inhoud De leerlingen kijken naar een diashow over het Grenspark Maas-Swalm-Nette. De kinderen verwerken een aantal begrippen over het Grenspark in een individuele opdracht. Doelen De leerlingen kunnen vertellen wat voor natuur er in de hoge en de lage delen van het Grenspark te vinden is. De leerlingen kunnen vertellen wat er in de loop van de geschiedenis is veranderd in het Grenspark in natuur en cultuur. De leerlingen kunnen een aantal activiteiten noemen die mensen in het Grenspark kunnen doen. De leerlingen kunnen vertellen dat in het Grenspark Duitsers en Nederlanders samenwerken om de natuur te behouden en ervoor te zorgen dat mensen er graag komen. Werkvormen Klassikaal bekijken van de diashow. Individuele opdracht De leerlingen mogen in groepjes over de opdracht discussiëren. Materialen in de handleiding of op www.MSN-overdegrens.nl Werkblad “Verken het Grenspark”. 3 pagina’s zwart wit voor elke leerling H Controleblad “Verken het Grenspark” H Diapresentatie Grenspark Maas-Swalm-Nette. W Twee mogelijkheden (aparte files op het web): Computerversie: deze kunt u direct vanaf de website op de computer afspelen. Bij voorkeur gebruikt u hierbij een beamer. Dvd versie: deze kunt u zelf branden op een dvd en vertonen op een televisie. Diapresentatie tekst (optioneel). H De tekst van de diaserie kunt u gebruiken bij de voorbereiding en voor de nabespreking van de diashow Materialen zelf verzamelen Computer met geluid Beamer (eventueel) Dvd-brander, dvd-speler met televisie (eventueel) Voorbereiding Print en/of kopieer de materialen Bekijk de diapresentatie van tevoren. Lees eventueel ook de tekst van de diashow. Computer met geluid (en beamer) klaarzetten. Brand de diashow op dvd. Dvd-speler met tv klaarzetten. Bekijk het MSN flitsspel op de leerlingen site. Tijd
45 minuten
6
LESBESCHRIJVING Inleiding U bespreekt kort de vorige les met de leerlingen. Wat was ook alweer aan de hand? Wie zijn de Wijzen en wat is hun opdracht? Het is natuurlijk ook belangrijk dat de Nieuwe Wijzen weten hoe het Grenspark er uit ziet. Dit is een taak voor Rosa en Philemon. Rosa heeft een mooie Diapresentatie gemaakt. Hierin vertelt ze over de topografie, de geschiedenis, de natuur en de mensen die in het Grenspark wonen. Ze vertelt ook over de mensen die voor het Grenspark werken: wat doen zij om het Grenspark te onderhouden? De Nieuwe Wijzen moeten goed opletten, want Philemon zal testen of ze de informatie uit de Diapresentatie hebben onthouden.
Kern Diapresentatie Grenspark Maas-Swalm-Nette kijken De leerlingen bekijken de diashow. U kunt de diashow afspelen op de computer (via een beamer), of op televisie (vanaf een dvd). Werkblad “Verken het Grenspark” U deelt het werkblad ‘Verken van het Grenspark’ uit. U laat de kinderen het fotoblad (kennistest van het Grenspark) uit les 1 erbij pakken. De kinderen maken de opdrachten op het werkblad individueel. Nabespreken van de opdrachten U bespreekt de opdrachten met de kinderen. Wat zijn de juiste antwoorden? En waarom? U kunt hierbij het controleblad gebruiken. Bij opdracht 4, het invullen van het schema, mogen de woordjes op het hoogste niveau (o.a. ven, dennenbossen en heide) omgewisseld worden. Sommige kinderen denken namelijk dat die volgorde belangrijk is.
Afsluiting Als afsluiting vertelt u dat de kinderen in deze les weer veel geleerd hebben over het Grenspark. Ze zijn op de goede weg om de Vier Wijzen op te volgen! Omdat ze het werkblad goed hebben ingevuld hebben ze de tweede aanwijzing verdiend. Deze is: ‘een van de twee woorden die zijn over gebleven bij vraag 3 van het werkblad’ (ANTWOORD = LAND) De leerlingen zetten de aanwijzing in de puzzel van de Grenskrant bij nummer 2.
Website materiaal voor extra oefening: Flitsspel Leerlingen die snel klaar zijn kunnen het flitsspel spelen. Ze openen het spel door op de afbeelding van Philemon te klikken. De leerlingen krijgen verschillende foto’s te zien. Als ze denken dat deze foto’s in het park zijn genomen klikken ze op de foto. Als ze denken dat de foto niet in het park is genomen, laten ze de foto voorbijgaan. De leerlingen kunnen dit spel ook thuis spelen.
7
Bijlagen Module 1:
Controlebladen en Leerlingenmateriaal
8
9
Inkleurkaart ‘waar is de Witte Steen?’ • • • •
•
•
Zoek op jullie kaart de Maas, de Swalm en de Nette en kleur deze rivieren blauw. Kleur de plaatsen Roermond, Venlo, Mönchengladbach en Heinsberg rood. Is jullie woonplaats ook op de kaart te vinden of te tekenen? Doe dat en zet de naam erbij! Tussen deze plaatsen en rivieren ligt het Grenspark Maas-Swalm-Nette. o Kleur de grens tussen Nederland en Duitsland geel. o Kleur de grens van het park oranje. In het verhaal speelt de Witte Steen een belangrijke rol. De Witte Steen ligt op de grens tussen Nederland en Duitsland, op de weg van Reuver naar Bracht. o Waar liggen Reuver en Bracht? Zet deze namen op de goede plek. o Waar zal de Witte Steen zijn op de kaart? (grensovergang Bracht-Reuver). Trek een lijn van Bracht naar Reuver en kijk waar deze de grens snijdt. Zet daar een kruisje neer en de naam ‘Witte Steen’. Er zijn veldwerkprogramma’s naar het Brachter Wald en naar het gebied “de Holtmühle” o Waar ligt het Brachter Wald? Kleur dit groen. o Waar ligt het gebied “de Holtmühle”? Kleur dit paars.
10
Fotoblad “Kennistest van het Grenspark” Zet een kruisje bij de foto’s die volgens jou bij het Grenspark Maas-Swalm-Nette horen. Bewaar dit blad goed. Je hebt het later nog nodig.
11
CONTROLEBLAD Verken het Grenspark
Beste kinderen, In les 1 vroeg ik jullie welke foto’s van Fotoblad “Grenspark” in het Grenspark waren gemaakt. Nu jullie de diashow hebben gezien hebben jullie vast veel geleerd! Misschien weten jullie zelfs wel wáár in het Grenspark de foto’s zijn gemaakt! Ik ben heel nieuwsgierig of je goed gekeken en geluisterd hebt naar de diashow. Dat ga ik met de volgende opdrachten testen! Het zijn geen gemakkelijke vragen… Denk goed na! Dan lukt het vast!
Opdracht 1 In de diashow werden voorbeelden genoemd van activiteiten die mensen in het Grenspark kunnen doen. Weet je nog welke? Schrijf zoveel mogelijk activiteiten op!
Opdracht 2 In de onderstaande tekening zie je een dwarsdoorsnede van het Grenspark. Zoals je ziet heb ik er 3 gebieden in getekend: - Laag gebied Foto 5, 6, 14, 16 (water en moeras) - Gebied met bewoning en landbouw Foto 9,13, 17 (overgangsgebied) - Hoog gebied Foto 1, 11, 12, 15 (bos en heide) Foto’s 2, 8, 10 zijn wel in het park genomen, maar het is niet te zien waar ze thuis horen
Hoog Heide en dennenb o s
Ven
Hellingb os bron + b ee k
Moe rasb os
Laa g Moera s Bebo uwing wege n
Bewoning en landb ouw
Pak het fotoblad (Kennistest van het Grenspark) uit de vorige les. Waar zijn de foto’s volgens jou gemaakt? Zet de nummers van de foto’s op de juiste plek in de plattegrond. Dus: is de foto gemaakt in een laag gebied, een gebied met bewoning en landbouw of in een hoog gebied?
12
Opdracht 3 Zet de woorden op de goede plaats in de tekst.
natte hooilanden - boeren - mest - gemaaid - droger – recht – orchideeën broekbos - land - gezuiverd In de afgelopen honderd jaar werd veel gedaan om de lage gebieden droger te maken. De boeren kunnen dat land dan beter gebruiken. Kronkelende beken werden recht gemaakt zodat het water sneller weg kon stromen. De hooilanden werden droger en kunnen nu vaak bemest en gemaaid worden. Tegenwoordig zijn er in het natuurpark nog maar enkele onbemeste natte hooilanden over. Er groeien orchideeën en andere bijzondere bloemen. De hooilanden worden elk jaar gemaaid. Van de oude moerassen zijn nog enkele stukken over. Er zijn zeggeen rietmoerassen en er is ook moerasbos. Een andere naam daarvoor is broekbos . In deze bossen groeien loofbomen als de els, de wilg en de berk. In de moerasgebieden leven veel vogels. Het water in deze gebieden mag niet vuil worden door afvalwater uit dorpen en steden of door mest uit de landbouwgebieden. Daarom wordt het rioolwater gezuiverd voordat het in de rivier terechtkomt. Opdracht 4 Zet de woorden in het schema. Dit is een moeilijk schema. Even goed nadenken dus!
Dorpen –Moerasbos - Droog –Laag - Akkers - Ven - Dennenbossen – Natte hooilanden Nat Hoog
VEN DENNENBOSSEN
DROOG
Heide
DORPEN
Natuurpark
Bewoning en landbouw
AKKERS
Houtwallen MOERASBOS
LAAG
NATTE HOOILANDEN
Rivier
13
Opdracht 5 Waarvoor zorgen de mensen in het natuurpark? Je kunt meerdere antwoorden aankruisen!
JA NEE JA JA JA JA NEE JA NEE
Maaien van natte hooilanden om de mooie planten te behouden. Plaatsen van verkeersborden. Maken van fietsroutes en wandelpaden. Maken van informatiefolders in twee talen. Zorgen dat er bossen komen/blijven met veel verschillende soorten bomen. Onderhouden van houtwallen. Maken van goede hokken voor de dieren. Neerzetten van bankjes om te zitten. Bouwen van huizen voor de mensen.
Opdracht 6 Wat is het grootst? Wat het kleinst? Zet de gebieden in de goede volgorde: van GROOT naar KLEIN! Antwoord: LAND – PROVINCIE – NATUURGEBIED – NATUURPARK – VEN
14
WERKBLAD Verken het Grenspark
Beste kinderen, In les 1 vroeg ik jullie welke foto’s van Fotoblad “Grenspark” in het Grenspark waren gemaakt. Nu jullie de diashow hebben gezien hebben jullie vast veel geleerd! Misschien weten jullie zelfs wel wáár in het Grenspark de foto’s zijn gemaakt! Ik ben heel nieuwsgierig of je goed gekeken en geluisterd hebt naar de diashow. Dat ga ik met de volgende opdrachten testen! Het zijn geen gemakkelijke vragen… Denk goed na! Dan lukt het vast!
Opdracht 1 In de diashow werden voorbeelden genoemd van activiteiten die mensen in het Grenspark kunnen doen. Weet je nog welke? Schrijf zoveel mogelijk activiteiten op!
Opdracht 2 In de onderstaande tekening zie je een dwarsdoorsnede van het Grenspark. Zoals je ziet heb ik er 3 gebieden in getekend:
- Laag gebied - Gebied met bewoning en landbouw - Hoog gebied Hoog Heide en denn enbo s
Ve n
Hellingbo s bro n + b ee k
Mo erasb os
Laa g Moera s Bebo uwing wegen
Bewoning en landb ouw
Pak het fotoblad uit de vorige les. Waar zijn de foto’s volgens jou gemaakt? Zet de nummers van de foto’s op de juiste plek in de plattegrond. Dus: is de foto gemaakt in een laag gebied, een gebied met bewoning en landbouw of in een hoog gebied?
15
Opdracht 3 Zet de woorden op de goede plaats in de tekst.
natte hooilanden - boeren - mest - gemaaid - droger – recht – orchideeën broekbos - land - gezuiverd In de afgelopen honderd jaar werd veel gedaan om de lage gebieden ______________ te maken. De _______________ kunnen dat land dan beter gebruiken. Kronkelende beken werden _________ gemaakt zodat het water sneller weg kon stromen. De hooilanden werden droger en kunnen nu vaak bemest en gemaaid worden. Tegenwoordig zijn er in het natuurpark nog maar enkele onbemeste _________________ over. Er groeien _________________ en andere bijzondere bloemen. De hooilanden worden elk jaar gemaaid. Van de oude moerassen zijn nog enkele stukken over. Er zijn zeggeen rietmoerassen en er is ook moerasbos. Een andere naam daarvoor is ________________________. In deze bossen groeien loofbomen als de els, de wilg en de berk. In de moerasgebieden leven veel vogels. Het water in deze gebieden mag niet vuil worden door afvalwater uit dorpen en steden of door _______________ uit de landbouwgebieden. Daarom wordt het rioolwater _______________ voordat het in de rivier terechtkomt. Opdracht 4 Zet de woorden in het schema. Dit is een moeilijk schema. Even goed nadenken dus!
Dorpen - Moerasbos - Droog - Laag - Akkers - Ven - Dennenbossen - Natte hooilanden Nat
Hoog
Heide
Natuurpark
Bewoning en landbouw
Houtwallen
Rivier
16
Opdracht 5 Waarvoor zorgen de mensen van het natuurpark? Je kunt meerdere antwoorden aankruisen!
Maaien van natte hooilanden om de mooie planten te behouden.
Plaatsen van verkeersborden.
Maken van fietsroutes en wandelpaden.
Maken van informatiefolders in twee talen.
Zorgen dat er bossen komen/blijven met veel verschillende soorten bomen.
Onderhouden van houtwallen.
Maken van goede hokken voor de dieren.
Neerzetten van bankjes om te zitten.
Bouwen van huizen voor de mensen.
Opdracht 6 Wat is het grootst? Wat het kleinst? Zet de gebieden in de goede volgorde: van GROOT naar KLEIN!
Natuurpark - Land - Ven - Natuurgebied - Provincie
17
Tekst Diashow Inleiding Welkom in het Grenspark Maas-Swalm-Nette! Philemon, Nordico, Quantumus en Rosa gaan jullie iets vertellen over het Grenspark Maas Swalm Nette. Oh kijk, daar zijn ze al! Veel plezier! [geluid fietsbel] Rosa: Hallo jongens en meisjes! Zijn jullie er klaar voor? Willen jullie weten hoe het park is ontstaan? En wat je er allemaal kunt doen? Hoe het park eruitziet en welke mooie dieren er leven? Let dan goed op! Daar gaan we… Maas-Swalm-Nette is een internationaal park. Het park ligt in Nederland en in Duitsland. Maas-Swalm-Nette is een groot gebied. De grens tussen Nederland en Duitsland loopt er wel 70 kilometer doorheen! Het Duitse Naturpark Schwalm-Nette en zeven Nederlandse gemeenten werken in het Grenspark met elkaar samen om de natuur en het landschap mooi te houden. Ook willen ze, dat mensen meer vrije tijd doorbrengen in het Grenspark. Het park bestaat uit bos, heide en rivieren. Maar er zijn ook dorpen en steden, landbouw en vakantieparken. Het is een prachtig gebied om te wonen! Je kunt er veel leuke dingen doen, zoals wandelen, fietsen, kanoën, zwemmen, zeilen, paardrijden en nog veel meer. [geluid fietsbel] Quantimus: Rosa, kun je iets vertellen over de geschiedenis van het Grenspark? Rosa: Natuurlijk Quantimus! Het Maas-Swalm-Nette-gebied is al 2,4 miljoen jaar oud! De rivieren brachten zand, grind en klei naar het gebied. Deze materialen vormen nu de bodem van het Grenspark. Meestal merk je er niets van, maar het Grenspark BEWEEGT! Grote delen van het gebied gaan langzaam omhoog, zoals het Grensbos dat 70 meter hoog ligt. Door het bewegen kunnen aardbevingen ontstaan. De laatste aardbeving was op 13 april 1992 en richtte veel schade aan! [geluid fietsbel] Nordico: Rosa, kun ons ook vertellen over de verschillende delen van het park? Rosa: Ja hoor! Het Grenspark bestaat uit 3 delen: de hoge delen, bebouwde delen en de lage delen,
18
Ik begin met de lage delen! Hier stromen rivieren en beken. Vroeger waren hier grote veenmoerassen. Voor de mensen was het er te nat om te wonen, maar ze kwamen er WEL om te vissen. En ze maaiden er gras. Dat droogden ze als wintervoer voor hun vee. In de middeleeuwen ontdekten de mensen dat je gedroogde veengrond goed als brandstof kunt gebruiken. Deze brandstof noemt men TURF. Tot 1850 werd in het Grenspark volop turf gestoken. De gaten die hierdoor ontstonden liepen vol met water! Zo ontstonden grote plassen, zoals de Krickenbecker Seen. Tegenwoordig wordt er nog steeds gegraven in het Grenspark. Maar nu gaat het om ZAND en KIEZEL. Dit gebruikt men voor het aanleggen van wegen. De Maasplassen bij Roermond zijn zo ontstaan. In de zomer is dit een belangrijk watersportgebied. In de winter wonen er veel vogels. Vroeger maakten de mensen de natte, lage gebieden droog. Dit deden ze voor de landbouw. Kronkelende beken werden recht gegraven en moerassen verdwenen. Daardoor verdwenen ook de vochtige hooilanden met bijzondere planten zoals orchideeën en zonnedauw. Gelukkig zijn er nog een paar stukken moeras en hooiland overgebleven, zoals het Elmpter Schwalmbruch en de Wankumer Heide. Hier kun je nog steeds orchideeën en zonnedauw vinden! De rechtgegraven beken, zoals de Schwalm en de Niers, krijgen nu weer hun oude, kronkelende loop terug. Zo wordt de omgeving weer geschikt gemaakt voor de planten en dieren die er vroeger leefden. [geluid fietsbel] Nordico: Zo zeg, wat bijzonder allemaal! En de hoge delen Rosa? Hoe zien die eruit? Rosa: De hoge delen van het park hebben een droge zandgrond met weinig voedsel voor de planten. Lang geleden waren hier grote bossen met eiken en berken. In de middeleeuwen werden deze bossen gekapt voor bouwmateriaal en brandstof. De boeren lieten er daarna hun schapen en geiten op grazen. Die schapen en geiten aten bijna alle planten op, behalve de heideplanten. Die bleven staan en zo ontstonden de heidevelden. De poep van de schapen gebruikten de boeren voor de akkers. Dat was goed voor de grond. Maar toen in 1845 de kunstmest werd uitgevonden, was de schapenmest niet meer nodig. De schaapskuddes verdwenen. En op de heidevelden plantten de mensen dennenbossen. NU zijn er nog een paar heidevelden in het Grenspark. Om die mooi te houden worden jonge boompjes weggehaald. En er grazen, net als vroeger, weer schapen op! In augustus komen er veel mensen naar de prachtige paars bloeiende heide kijken. De hoge delen van het park zijn heel droog. Maar op sommige plekken kan het regenwater niet weglopen in de bodem. Daar zijn vennetjes ontstaan met veel mooie dieren, zoals padden, veel soorten libellen EN kikkers! [geluid: kwakende kikker!]
19
Philemon, Nordico en Quantimus: Oooh, die zijn mooi! [geluid fietsbel] Nordico: Ja, echt heel mooi Rosa! Ik heb al veel geleerd over de hoge delen en de lage delen van het Grenspark. Kun je nu iets vertellen over de dorpen en de steden? Rosa: Natuurlijk kan ik dat, Nordico! Tussen de rivier- en beekdalen en de hoge zandgronden liggen de dorpen, steden en landbouwgebieden. De eerste mensen leefden hier al rond 2000 voor Christus. Dit weten we, omdat we in het gebied hun vuurstenen, messen, krabbers en pijlpunten hebben gevonden! De allereerste steden in het Grenspark zijn gebouwd door de Romeinen. Zij legden ook de eerste verharde wegen aan. Sommige van die oude Romeinse wegen worden nu nog steeds gebruikt! Tegenwoordig leggen mensen in het natuurpark nog steeds wegen aan! Ze maken speciale viaducten en tunnels voor de dieren, zoals reeën en dassen, zodat die veilig kunnen oversteken! De afgelopen 100 jaar is het bewoonde gedeelte flink veranderd! Steden en dorpen werden steeds groter. En ook het boerenland veranderde sterk. Vroeger waren er bijvoorbeeld overal heggen tussen de akkers en de weilanden. In die heggen leefden veel kleine dieren, zoals muizen, wezels en allerlei zangvogels. Toen het prikkeldraad werd uitgevonden werden veel heggen vervangen door hekken met prikkeldraad. Daardoor hadden de kleine dieren opeens geen plek meer om te wonen! Gelukkig zijn niet alle heggen verdwenen. In het Grenspark worden de overgebleven heggen onderhouden, zodat er toch nog dieren in kunnen wonen [geluid fietsbel] Quantimus: Zeg Rosa, hoe zit het eigenlijk met de taal in het grensgebied? Spraken de mensen er altijd al Nederlands en Duits? Rosa: Nee, Quantimus. Vroeger, in de Romeinse tijd, bestond de grens tussen Nederland en Duitsland nog niet! In de Middeleeuwen ontstonden wel grenzen tussen de graafschappen en hertogdommen. Alle mensen in het gebied spraken dezelfde taal. Die taal heet: NiederFrankisch. Pas in 1815 werd de huidige grens tussen Nederland en Duitsland vastgesteld. Maar ook toen konden de mensen aan beide kanten elkaar nog prima begrijpen. Pas na 1900 werd op scholen aan de Duitse kant het Duits de officiële taal. [geluid fietsbel] Philemon: Dus aan de ene kant van het park spreken de mensen Duits… en aan de andere kant van het park spreken ze Nederlands! En toch is het ÉÉN park!
20
Rosa: Precies Philemon! Met het Grenspark Maas Swalm Nette zijn Nederland en Duitsland weer met elkaar verbonden! Samen hebben we een prachtig gebied met mooie natuur, dorpen en steden. Je kunt er allerlei leuke dingen doen in je vrije tijd. In de bezoekerscentra kun je veel over het Grenspark leren. Veel informatie is er in het Duits en in het Nederlands. Zo kun je gemakkelijk op zoek naar bijzondere natuur in het Grenspark. In je eigen land, EN over de grens!
21
