Verslag VVN wijnstudiereis naar Rheinhessen

VVN reis: Rheinhessen

1 november 2013

Verslag VVN wijnstudiereis naar Rheinhessen Zondagochtend 3 november 2013 t/m woensdagavond 6 november 2013.

Organisatie Verslag Reis

: Anne Kok : Caroline (dag 1), Jolande, Eric en Miranda (dag 2), Ellen (dag 3 en halve dag 4). Jolande overall verslag. : Carpoolend naar St. Johann Golfhotel Rheinhessen vice versa. Ter plaatse rondreizend met een busje. 1


1 november 2013

Korte karakteristiek van de reis Vierdaagse wijnstudiereis voor vinologen naar Rheinhessen, op ca. 4 à 5 uur afstand van Nederland. We bezoeken familiebedrijven, zowel groot als klein, ontmoeten veel jonge, bevlogen wijnmakers die van mening zijn dat de eigen identiteit van de druivenrassen belangrijk is voor de wijnen. We zien een contrast tussen echte boerenbedrijven versus designed ontvangstruimtes. Veel wijnbedrijven hebben pas hun laatste plukronde achter de rug. We hebben geleerd over VDP. Helaas heel weinig Dornfelder (toch de helft van alle aanplant) gezien en geproefd.

Inleiding Alexandra Nehrbass van het Rheinhessen Weininstitut begeleidt de groep op zondag, dinsdag en woensdag. Op maandag wordt ze vervangen door de 24-jarige wijnkoningin en winzer Judith Dorst. De huisvesting – het Golfhotel in St. Johann – is uitstekend op orde. De meeste deelnemers slapen in kamers of appartementen zo groot als balzalen.

De inrichting van de hotelkamers is kleurrijk en charmant

2


1 november 2013

Zondag 3 november 2013 GUNDERLOCH, GEIL

Weingut Gunderloch: top van Rheinhessen door Caroline Cocheret

Op zondagmiddag, stipt om drie uur, staat de groep klaar voor het hotel. We vertrekken met de bus en gaan op weg naar: Weingut Gunderloch in Nackenheim. In de bus maken we kennis met onze begeleidster Alexandra Nerhbass van het Duitse Wijninstituut. Grootste wijngebied van Duitsland Onderweg krijgen we een mooie indruk van Rheinhessen. Begeleid door regenbogen rijden we door een glooiend landschap met prachtig gelegen wijngaarden in herfsttooi. En dat het herfst is, met al zijn wisselvalligheid, zullen we komende dagen beleven. Van zachte, zonnige momenten tot guur en regenachtig weer. Ondertussen vertelt Alexandra ons vast wat wetenswaardigheden over Rheinhessen. Rheinhessen is het grootste wijnbouwgebied van Duitsland en heeft met name in het laatste decennium een enorme inhaalslag gemaakt met betrekking tot de kwaliteit van de wijnen. Kwam voorheen kwaliteitswijn bijna alleen van de wijngaarden van de Roter Hang (slechts 1% van het totale wijngaardarsenaal), tegenwoordig vind je ook in alle andere delen van Rheinhessen goede wijnmakers. Rheinhessen kent behalve de genoemde Roter Hang, de wijngaarden langs de oever van de Rijn met ijzerhoudende rotschiefferbodem, ook veel andere bodemsoorten met onder ander lössen kleibodems. En biedt zo de mogelijkheid veel stijlen wijn te maken.

Nieuwe jonge wijnmaker Het eerste wijnhuis dat we bezoeken, Weingut Gunderloch, behoort tot de top van Rheinhessen en de verwachtingen zijn dan ook hoog. We worden niet teleurgesteld! Na een hartelijke ontvangst mogen we gelijk plaatsnemen aan de proeftafel en krijgen daar de eerste kennismaking met wat voor geweldigs Rheinhessen te bieden heeft. Gunderloch behoort toe aan de familie Hasselbach en heeft sinds kort een jonge ambitieuze wijnmaker in dienst die al bij een aantal andere prestigieuze Duitse wijnhuizen ervaring heeft opgedaan. Het is deze wijnmaker die onze proeverij begeleidt. 3


1 november 2013

Gunderloch ligt in Nackenheim aan de Rijn, in het oosten van Rheinhessen en heeft zijn wijngaarden op de beroemde Roter Hang. Proeflijst Er staan maar liefst tien wijnen op de proeflijst en we beginnen met een heel opvallende wijn, de Cuvee S, een blend van 90 % Silvaner en 10 % Sauvignon Blanc. De Sauvignon drukt zeker zijn stempel op deze mooie, geurige, expressieve en wat grassige wijn met aroma’s van wit fruit en citrus. Daarna proeven we nog een Weissburgunder en een Grauburgunder voor we beginnen met een serie Rieslings: een Gutswein, een Ortswein en een Grösser Gewachs. Voor allen geldt dat ze een prachtige minerale afdronk hebben en veel tropisch fruit en citrus. De Grosser Gewachs Riesling is, niet geheel onverwacht, de topper van deze drie. Gemaakt van druiven van de allerlaatste oogst van 2012 en afkomstig van de allerbeste ‘lagen’ is het een zeer krachtige, gestructureerde en minerale wijn met een bewaarpotentieel van zeker tien jaar. Alle Riesling is overigens handgeoogst bij dit huis, wat natuurlijk zeer arbeidsintensief is. Daarna komt er nog een mooie, elegante (niet te zwaar geparfumeerde) Gewürztraminer, een halbtrocken Riesling Kabinett en een indrukwekkende Riesling Auslese in het proefglas. We sluiten af met een Beerenauslese, gemaakt van 50% Riesling en 50% andere rassen als Bacchus en Muller Thurgau. Gunderloch wordt geïmporteerd door Imperial Wijnkoperij. Diner met Weingut Geil Vervolgens gaan we met de bus naar restaurant Hofgut Laubenheimer Hohe, waar ons diner zal worden geserveerd. Begeleid door de wijnen van Weingut Geil uit Bechtheim, vertegenwoordigd door Johann Geil. Bij het voorgerecht is er een Riesling Trocken en een houtgelagerde Chardonnay, die met zijn rokerigheid en vanille niet bepaald een wijnstijl is die je in Duitsland zou verwachten. Deze wijn valt dan ook niet bij iedereen in de smaak. De Riesling daarentegen, een van de toppers van Geil, is een zuivere, minerale wijn met een krachtige structuur. Bij het hoofdgerecht komen een Frühburgunder en een Spätburgunder. De Frühburgunder, een vroegrijpende mutant van Pinot Noir, ruikt naar cacao en ceder en heeft een mooie soepele smaak met zachte tannines. De Spätburgunder is krachtig, compleet met zachte houttonen en rijpe kersen en is gerijpt in zowel nieuwe als oude barriques. Tenslotte komt er nog een mooie Riesling Auslese bij het dessert. Een waardige afsluiting van de eerste dag in Rheinhessen.

Bij het hoofdgerecht schenkt Geil een Frühburgunder én Spätburgunder

4


1 november 2013

Maandag 4 november 2013 BRAUNEWELL, JULIUS WASEM &SOEHNE, RADDECK

Weingut Braunewell focust op terroir door Jolande Vos

Maandagochtend begint met een flinke tegenvaller: Anne is ziek! Ze heeft migraine en besluit terug te gaan naar bed met de bedoeling later, als ze weer wat opknapt is, aan te sluiten tijdens de lunch. Arnauld neemt haar taken met flair over! Judith Dorst: wijnkoningin 2013 Alexandra Nehrbass, onze dagelijkse begeleidster van Rheinhessenwein, wordt vandaag ook vervangen.

Haar plek wordt ingenomen door de knappe Judith Dorst; de onlangs gekozen wijnkoningin van Rheinhessen. Een good looking lady, die naast haar koninginnewerk, ook gewoon een wijnbedrijf runt, samen met haar ouders.

5


1 november 2013

Familiebedrijf met biologische uitgangspunten We vertrekken stipt om 9 uur richting Essenheim. Ons eerste bezoek van de dag is gepland bij Weingut Braunewell. Dit bedrijf is 17 ha groot en ligt in het milde hooggelegen noorden van Rheinhessen. Hun wijngaarden liggen in Essenheim (Teufelspfad en Römerberg) en Elsheim (Blume), vooral op zuid-westhellingen met veel kalk in de bodem. Ze werken biologisch, maar zijn niet gecertificeerd. Tussen de wijnstokken laten ze graag gras en kruiden staan. Hierdoor wordt het hummusgehalte in de bodem verbeterd en geactiveerd. De oogst is eigenlijk net geëindigd, de rode druiven worden nog geperst. In totaal worden er ca. 150.000 flessen per jaar gemaakt, in 40 verschillende soorten. In Nederland wordt dit huis geïmporteerd door Markvandewijn (Mark van Bolhuis) http://www.markvandewijn.nl/ We worden ontvangen door de gepassioneerde Stefan Braunewell, de zoon van het familiebedrijf. Tijdens een inleidend praatje in de wijnkelder starten we meteen met een glas Rosé Sekt, gemaakt van Spätburgunder. Een heerlijk verfrissend glas met mooie zuren, zachte mousse en rood fruit.

Stefan Braunewell doet zijn inleiding

Start van de proeverij: Rosé sekt Brut

Er wordt in sneltreinvaart geproefd, staande aan diverse houten wijnvaten die dienst doen als statafel. Helaas zijn er geen spuugbakken neergezet. Maar dat is geen probleem, want je kunt gewoon alles wegwerken in de putjes van de vloer. De geproefde wijnen die hieronder in rood zijn aangegeven, heeft Mark van Bolhuis in zijn assortiment opgenomen We proeven achtereenvolgens: 1. Riesling trocken 2. Riesling Essenheimer Kalkstein (€ 11,50) 3. Riesling Teufelspfad 4. Grauburgunder trocken (€ 7,95) 5. Grauburgunder Essenheimer 6. Grauburgunder Teufelspfad 7. Spätburgunder ortswein 8. Spätburgunder Teufelspfad 9. Sankt Laurent 10. Portugieser 11. Riesling spätlese (€ 17,50 voor 0,5 liter)

6


1 november 2013

Favorieten van Jolande Mijn persoonlijke favorieten zijn de Riesling Teufelspfad en Spätburgunder Teufelspfad. Teufelspfad is zijn oudste wijngaard met veel kalksteen in de bodem, en de wijnstokken staan dicht bij elkaar. De Riesling smaakt fris, met een licht bittertje van citrus (mandarijn) en lichte mineraliteit. Droge afdronk met een frisse rijpheid. De Spätburgunder heeft relatief veel kleur. Mooi rijp fruit, stevig maar toch elegant. Is levendig met iets drogende afdronk.

7


1 november 2013

Weingut Julius Wasem: innovatief totaalconcept door Miranda Scholten

Het tweede Weingut dat we deze dag bezoeken is Julius Wasem und Söhne in Ingelheim. Ingelheim – dat in het noorden aan de Rijn ligt met uitzicht op de Rheingau - is het ‘rode wijn’-gebied van Rheinhessen. De Spätburgunder maakt er furore. Aanplant ervan zou op bevel van Karel de Grote al hebben plaatsgevonden. Aan de keizer zijn ook de Strausswirtschaften te danken. Hij stond wijnboeren toe daar hun eigen wijnen te schenken. Ingelheim was zijn ‘Palts’ (paleis). Algemeen is tweederde van de wijnen in Ingelheim rood en eenderde wit. Dit geldt ook voor de 34 hectare die de familie Wasem verbouwd. Frühburgunder is een specialiteit van Weingut Wasem. In Frankrijk, waar de druif (ook) sporadisch voorkomt, heet ze Pinot Madelaine. We worden hartelijk ontvangen door de broers Julius en Philipp Wasem, die Wijnbouw en Oenologie in Geisemheim gestudeerd hebben. Tot 40 jaar geleden hadden de Wasems een gemengd bedrijf, daarna zijn ze zich uitsluitend op wijn gaan richten.

8


1 november 2013

De broers Julius en Philipp Wasem

Start: attractieve wijn-spijs hapjes Beneden in het proeflokaal wacht ons een prachtig gedekte tafel met voor iedereen 5 wijnen met op elk glas een klein schaaltje met een bijpassend gerechtje. Aan ons om – in gezelschap van de wijnkoningin – de wijnspijscombi’s te beoordelen

1 2 3 4 5

WIJN Spätburgunder Riesling Grauer Burgunder Schwarzriesling Gewürztraminer Auslese

SPIJS Rabbit terrine with grape ragout Onion pie Smoked trout tatar with lime sour cream and charcaviar Crostini with duck rilette Apple sorbet with cinnamon and cloves

Iedereen is onder indruk van dit presentatie-idee: een schaaltje op het wijnglas Alle 5 de wijnen komen uit de basislijn, zijn van 2012 en hebben ook allemaal 13% alcohol. Persoonlijk (Miranda Scholten) vond ik 1 en 2 de mooiste combinaties: bij 1 sloot de combinatie mooi op elkaar aan, bij 2 versterkten wijn en spijs elkaar. De Grauer Burgunder was te licht om de gerookte forel aan te kunnen. Schwarzriesling (of Müllerrebe) is een synoniem voor Pinot Meunier, de druif is zeer geschikt voor mousserende wijnen en is één van de druiven voor Champagne. De naam van de druif refereert aan meel en molenaar, omdat het lijkt alsof de bladeren van de druif, door de aanwezige beharing, met een laagje meel bestoven zijn. We sluiten de wijnspijsproeverij af met riant belegde broodjes om de ‘echte honger’ te stillen.

9


1 november 2013

Van klooster tot Grillacademie Na de lunch volgt een rondleiding door het bedrijf. De familie Wasem voert een totaalconcept: Wasems Kloster Engelthal – Haus des Weines. De familie heeft het voormalige Cisterciënzer klooster (Zisterzienserkloster) dat dateert uit 1290, zeer stijlvol verbouwd. Moderne architectuur met strakke vormen en hoogwaardige materialen geïntegreerd in het historische klooster dat onder de Duitse monumentenzorg (Denkmalschütz) valt. Alles in stijl en smaakvol ingericht. Het geheel ligt in een parkachtige omgeving en is heropend in juni 2012. Naast een Vinotheek (verkoop- en proefruimte), hebben de Wasems een restaurant (met eigen kruidentuin) en de mogelijkheid om van wijn en spijs te genieten in de ‘Weinscheune’ en ‘Weingarten’. Ook de ‘Weber Grillacademie’ heeft onderdak gevonden binnen het klooster. Verder zijn er verschillende ruimtes voor congressen, vergaderingen en/of tentoonstellingen in het historische complex gecreëerd. Wil je overnachten dan kan dat in het ‘Weinhotel Wasem’ dat op steenworp afstand ligt. De Wasems bieden diverse themawijn- en wijnspijsproeverijen aan, zowel voor groepen als op basis van individuele arrangementen. Aan Wasem Kloster Engelthal is dit jaar een ‘Best of Wine Tourism Award’ toegekend. Een onderscheiding van het ‘Great Wine Capitals Global Network’! Uitgebreide proeverij in sektkelder De familie heeft een mooie oude sektkelder, er wordt gewerkt volgens de methode traditionel waarbij een tweede gisting op fles plaatsvindt. Voor de verplaatsing van het gistbezinksel naar de hals van de fles wordt nog gebruik gemaakt van traditionele ‘pupitres’ waarbij de flessen met de hand worden gedraaid. Na de rondleiding volgde nog een proeverij van elf wijnen met toelichting door de broers Wasem. 1 Rivaner Classic feinherb 2012 2 Riesling feinherb 2012 3 Weisser Burgunder trocken 2012 4 Weisser Burgunder – Federweisser 2013 5 Blanc de Noir van Spätburgunder brut (zonder jaar) 6 Elsheimer Blume Riesling trocken 2012 7 Ingelheimer Spätburgunder Halbtrocken 2011 8 Ingelheimer Pares Spatburgunder trocken 2011 9 Ingelheimer Sonnenhang Frühburgunder trocken 2010 10 Ingelheimer Horn Frühburgunder trocken 2009 11 Merlot trocken Barique 2008 Interessant was de Federweisser van Weisser Burgunder naast de reguliere Weisser Burgunder uit 2012. Federweisser is jonge, nog gistende wijn (most) met nog weinig alcohol en lichtzoet van smaak. Licht bruisend van het nog vrijkomende koolzuurgas en troebel vanwege de nog actieve gist. Dit wordt in de oogsttijd veel gedronken, vaak met Zwiebelkuchen. Deze combinatie zagen we ook geregeld aangeboden onderweg. Deze Federweisser had volgens de broers nog 28 tot 29 gram restsuiker, na de vergisting zal daar ongeveer 2 gram van over zijn. In de smaak zitten duidelijk gistingstonen en zeer rijpe perzik de ‘primaire Gärungsfrucht’ die tijdens de rijping weer afneemt. Slotconclusie Miranda De wijnen die me het meest aanspraken waren de beide Frühburgunders en de Spätburgunder. Alles bij elkaar een meer dan geslaagd bezoek, waarbij voor mij niet zozeer de wijnen er echt uitspringen – op zich een correcte serie en inzetbaar voor een breed publiek – maar wel het totaalconcept dat de familie Wasem hier biedt: een innovatief en aansprekend voorbeeld van hoe je je wijnregio beter op de kaart zet!

10


1 november 2013

Weingut Raddeck: geen VDP, wel hoge kwaliteit door Eric Ivens

Nadat we de familie Wasem & Sohne hebben bedankt voor hun voortreffelijke ontvangst vervolgen we onze reis per bus richting Nierstein. De volgende stop die we zullen maken is bij het Weingut Raddeck. Alweer een familiebedrijf, waarvan er zoveel van te vinden zijn in Rheinhessen. Het begint al te schemeren als de bus tegen de heuvel op rijdt en, na wat bochtenwerk, de parkeerplaats van het Weingut oprijdt. Wat een uitzicht! Voordat we naar binnen gaan, genieten we eerst even van een prachtig plaatje; uitzicht op de Roter Hang en Nierstein. Geweldig! Ook wijngaard op de Roter Hang Binnen worden we ontvangen door Stefan Raddeck, mede-eigenaar in samenwerking met zijn ouders. We worden welkom geheten in de geheel vernieuwde vinotheek van het Weingut. Onder het genot van een glas Riesling trocken (2012) vertelt Stefan ons in een notendop de bijzonderheden van het bedrijf Raddeck. In eerste instantie was het bedrijf in het dorp Nierstein zelf gevestigd, maar vanwege de verdere ontwikkelingen en de noodzaak tot uitbreiding zocht men een geschikte nieuwe plek. Uiteindelijk viel de keuze op een locatie nabij Nierstein met uitzicht op de Roter Hang. Raddeck wist ook het areaal verder uit te breiden en bezit inmiddels 22 ha. Overigens is het ontzettend moeilijk om een extra stuk land op de Roter Hang te verkrijgen. Kopen is zowat onmogelijk. Als het al lukt dan is het via vererving, pacht of een goede partij te trouwen. Maar hij heeft een stukje van de Roter Hang kunnen pachten, waardoor hij zijn kwaliteit heeft kunnen verhogen. De belangrijkste druivensoort is de Riesling (35%), gevolgd door de Spatburgunder (25%) en de Grauburgunder. De wijngaarden op de Roter Hang zijn zo’n 25 – 30 jaar 11


1 november 2013

oud. Sinds 10 jaar werken ze ecologisch. Raddeck is lid van de Rheinhessen vereniging die als doel heeft samen te werken bij het bewerken van de wijngaarden. Strak, schoon en keurig Na deze uiteenzetting over Raddeck krijgen we een rondleiding door het bedrijf. Aan de vinotheek was al te zien dat het bedrijf zijn zaken op orde heeft. Dat blijkt ook in de kelders en het magazijn, alles ziet er keurig onderhouden uit. Stefan geeft ons alvast een klein vooruitzicht op wat hij van de oogst 2013 verwacht. Ook hier in Nierstein is de oogst dit jaar later dan anders; zo’n 10 dagen. Ondanks het wisselvallige weerbeeld met een late lente, warme zomer en soms flinke regenval (met als topper een dag in oktober met 40 mm!) en een late oogst die ook nog eens zo’n 20% minder is dan verwacht is het vertrouwen groot dat de wijn een goede kwaliteit zal hebben. Raddeck heeft in de kelders ongeveer 40.000 l wijn opgeslagen liggen. Zo’n 60% van de voorraad wordt in de laatste 3 maanden van het jaar verkocht. Stefan wijst ons nog op de vaten van 1000 liter; bijzonder is dat er nog maar 5 mensen in Duitsland zijn die deze vaten kunnen maken. De levertijd is dan ook 2 jaar. Proeverij Genoeg gepraat, tijd voor de proeverij. Daarvoor lopen we terug naar de vinotheek en een modern ingerichte, ruime ontvangst zaal. De ‘Weinprobe’ bestaat uit 5 wijnen: 1. Silvaner trocken, 2012: een kruidige neus met lekker rijp fruit (peer), in de mond enigszins filmend met smaken van banaan en peren. 2. Weissburgunder, Edition 2Hugel, trocken, 2012: een intens geurende jonge wijn met 13,5% alcohol, in de neus veel fruit. In de smaak groene appel, citrus en behoorlijke zuren, een goede balans in zuren en suiker. 3. Riesling, Roter Hang, Edition 2 Hugel, trocken, 2012: een aromatische wijn met frisse zuren en heerlijk tropisch fruit en bloemetjes in de neus. In de mond wederom de bloesem en het exotische fruit en frisse zuren. De wijn heeft een lange afdronk en een prima balans, 13%. 4. Spatburgunder Rotwein, Edition 2 Hugel, trocken, 2011: de wijn heeft rijping gehad in barriques, het hout is mooi geïntegreerd, heerlijke geur van rood fruit (aardbei, bosbessen), wat aards en rokerig. In de smaak naast rood fruit ook salmiak en dropwater met frisse zuren en een lange afdronk (heerlijk mokka), 13,5%. 5. Cuvée ‘S’, Rotwein Edition S, trocken, 2011: deze cuvée is samengesteld uit Spätburgunder (50%), Cabernet Sauvignon en Cabernet Dorsa en heeft 2 jaar rijping gehad op barrique. Een zacht geurende wijn, kruidig en fruitig waarbij het fruit vooral afkomstig is van de Spätburgunder. Het hout is mooi geïntegreerd. Deze Weinprobe van Raddeck geeft voor velen van ons aanleiding tot het doen van enige aankopen om later nog eens na te genieten van deze prachtige wijnen. Diverse dozen worden ingeladen; geen probleem zolang de bus op zijn hoeven blijft staan. We kijken met veel genoegen terug op het bezoek en de ontvangst bij Raddeck.

Stefan ontvangt de beroemde kaasschaaf van Arnauld 12


1 november 2013

Diner met Wagner Stempel Voor het diner gaan we naar Restaurant Jordan’s Untermuhle in Kongernheim. Grote verrassing is de komst van Daniël Wagner, een favoriete wijnmaker van o.a. Jolande en Anne. Zijn wijnen gaan het eten begeleiden. Hij is een rijzende ster in Rheinhessen en maakt terroirwijnen met karakter. Sinds 2004 is hij lid van de VDP Prädikatsweingut. Het menu ziet er als volgt uit: Petersilienwurzelschaumsuppe mit croutons, Krautwickel vom Zander mit Rieslingschaum, Grießflammerie met Preiselbeesauce. Bij elke gang serveert Daniël 2 wijnen.

Voorgerecht: Silvaner Siefersheimer 2012 en Sauvignon Blanc 2012, houtgelagerd

Hoofdgerecht: Riesling ‘Grosses Gewächs’ Höllberg 2008 én 2012

Nagerecht: Riesling Auslese Heerkretz 2007 én 2012 13


1 november 2013

Dinsdag 5 november 2013 KETH, JEAN BUSCHER, TESCHKE

Weingut Keth: biologisch en gecertificeerd door Ellen van de Schoor

Het eerste bezoek van deze dag: Weingut Keth in Offstein (www.weingut-keth.de). Een bedrijf dat helemaal in het zuiden ligt van Rheinhessen. We moeten dan ook meer dan een uur rijden voor we ter plaatse zijn. Keth is ontstaan in 1972, dus een wijnbedrijf met een relatief korte geschiedenis. De familie is echter wel al generatielang betrokken bij wijnbouw. Vader Georg-Jakob Keth regeert over de rode wijnen, zoon Matthias ontfermt zich over de witte wijnen. Keth is een gecertificeerd ecologisch bedrijf met een 10-tal vaste medewerkers. Tevens zijn mensen in het leerbedrijf werkzaam. Op het dak staan zonnepanelen voor de eigen energiebehoefte. De bodem bestaat veelal uit zandige leembodems, en die warmen snel op. Het klimaat lijkt meer op dat in de Pfalz, wat onder andere blijkt uit de 14 dagen vroegere pluk in vergelijking met noordelijk Rheinhessen. Keth koopt naast de eigen oogst van 50 hectaren ook fruit van andere wijnboeren op. 20 Hectaren worden met de hand geplukt, voor de rode wijnen. De rest van het ‘rood’ van in totaal 28 hectaren plus het ‘wit’ wordt machinaal geplukt. Voor de vinificatie van rode en witte wijnen worden verschillende persen gebruikt. De Spätburgunder is de belangrijkste druif binnen dit bedrijf. En de glühwein wordt vandaag afgevuld. 14


1 november 2013

Georg-Jakob (met baret, je vraagt je af of hij Baskische of Oost-Europese voorouders heeft) verwelkomt onze groep en we worden op een deskundige manier rondgeleid door kelders, opslagen bottelruimte.

De wijnen worden, met uitzondering van de sekt, geproefd in de mooi uitgelichte wijnkelder. We zagen houten vaten van zowel Amerikaans eiken als Frans en Hongaars eiken. Voor de Spätburgunder wordt alleen Frans eiken gebruikt. 1. Bij de ontvangst een sekt: een 2012 Riesling Brut Flaschengärung. Mooi droog, 8 gram restsuiker. 2. 2012 Cuvée Asia trocken. 12,5%. Een Cuvée voor jonge gebruikers in moderne wijnbars; volgens Georg-Jakob moet je terdege rekening houden met een andere wijncultuur bij jongeren. Er zit onder andere Chardonnay in. 3. 2012 Weissburgunder trocken. Ook dit is in feite een blend, want er zit ongeveer 1% aan Weissburgunder van houten vaten in. 4. 2012 Sankt Laurent trocken. Georg-Jakob typeert deze wijn als feminien. Er staat dan ook een vrouw op het etiket. Mooie neus, bessen, lichte tannine. Is pas begin september afgevuld. 5. 2011 Cuvée ‘Philip Jakob’ trocken. Deze wijn wordt gevoerd door Lufthansa en is vernoemd naar een kleinkind. Een blend van Merlot, Cabernet Franc en Spätburgunder. We proeven chocola, vol donker rood fruit, lichte tannine. In de groep wordt besproken of het nu wel of niet past om de internationale rassen aan te planten, terwijl met de ‘eigen’ rassen zulke mooie wijnen gemaakt kunnen worden. 6. 2009 Spätburgunder trocken, 14%. Iets gerijpte kleur, vegetaal (stal), sappig, krachtig, kruidig, hout is geïntegreerd. 7. 2012 Spätburgunder trocken, 13%, zelfde Lage als wijn nummer 6 uit 2009. Is afgelopen donderdag afgevuld en komt volgend jaar november in de verkoop. 8. 2012 Syrah trocken, 13,5%. Ook afgelopen week afgevuld. Pepertje, zwarte bes, kruidig, groenige aspecten ontbreken. Georg-Jakob heeft een uitstekend geheugen want hij herkent Arnauld die eerder het wijnbedrijf heeft bezocht. Op Georgs vraag wat we de laatste drie dagen hebben geleerd over Rheinhessen 15


1 november 2013

antwoorden we oprecht (politiek) correct. We hebben professionaliteit gezien in de wijnkelders en vooral jonge winzers met persoonlijkheid. Daarnaast royale aandacht voor ecologische aspecten. Het duurt een tijdje voordat alle door de groep gedane aankopen betaald en in de bus geladen zijn.

Lunch met Weissburgunder Wittmann of Spätburgunder Schüztenhof

Kastanjesoep met cervelaatworst

Pompoenstrudel met salade

Tafels staan gedekt voor de lunch in Landhotel Zum Schwanen in Osthofen. De lokaliteit zit vol, en dat voor een dinsdag! Zou menig Nederlands restaurant jaloers op zijn. We kiezen per tafel de wijn uit. Herfst is het motto bij de gerechten die ons worden voorgeschoteld. Eerst stokbrood met reuzel, gevolgd door een kastanjesoep met kruiden en een stokje met cervelaatworst. Het hoofdgerecht bestaat uit een pompoenstrudel met salade, tomaatjes en croutons. Dat completeert onze tafel met een Spätburgunder trocken van Schüztenhof uit 2012. 12,5 %, zwoel, zoetere afdronk, op hout gerijpt. Aan de tafel van Jolande, Evert-Jan, Caroline, Eric en Anouk wordt de Weissburgunder van Wittmann geschonken: wat een wijn is dat. VERRUKKELIJK!!! Koffie of espresso toe en de groep staat te popelen, wachtend op het busje, om aan de volgende wijnproeverij te beginnen.

16


1 november 2013

Weingut Jean Busher: alle mannen heten Jean door Ellen van de Schoor

Het tweede bezoek van de dag vindt plaats in Bechtheim bij Weingut Busher (www.jeanbuscher.com). Hun huisspreuk luidt: Weine vom Könner für Kenner. De hele familie heeft iets met het getal 11 en alle voornamen van de mannen beginnen met Jean. Gestart wordt met een korte rondleiding door de wijngaarden; door een Lage genaamd Stein die wat koeler gelegen is, maar daar houden Burgunder druivenrassen wel van.

Rode bladeren in de wijngaard duidt op Dornfelder

17

Jean Rafaël Buscher aan het woord


1 november 2013

Jean Rafaël Buscher is zoon van een andere Jean, en heet ‘Raf’ onder intimi. Hij vertelt dat deze ochtend de Auslese is geplukt. Het is een goed botrytis jaar, aldus Raf. Aan een aantal wijnstokken hangen gekleurde dozen, voor een bepaald soort vliegen. Die worden gegeten door insecten die dan niet meer hoeven te knabbelen aan bladeren om hun buikje rond te krijgen. De wijnbouw is een monocultuur, en Rafaël wil dus meer flora laten groeien tussen de wijnstruiken. We ontdekken 2 bijenkorven. Biologisch, niet gecertificeerd Jean Buscher is weliswaar niet ecologisch gecertificeerd, maar het bedrijf werkt volop biologisch. Een stempel vinden ze overbodig en ze willen bovendien wat mogelijkheden over houden. De gerenoveerde schuur die nu als eetzaal dienst doet was vroeger een schuur voor paardenhooi. De huidige dakbalken zijn opgebouwd met oud hout uit de nabijgelegen stad Worms. In 2014 wil Jean Busher de druivenoogst een verdieping hoger laten binnenkomen, zodat er minder gepompt hoeft te worden.

Een lesje vinificatie volgt. Er staat een grote groene bak met (rode) schillen, pitten en druivensap. Als er geen CO2 meer naar boven komt wordt het persen gestart. Er wordt handmatig gekeken, dus niet via temperatuurmeting. De druiven uit de eerste twee plukrondes komen in kleinere houten vaten terecht. Grote hoeveelheden fruitvliegjes ontbreken hier. De Heraldrebe – een relatief nieuw ras uit de 70er jaren - komt in een groot vat terecht en geeft lichte rode wijn. Uitgangspunt ook hier is het bewaren van natuurlijke karakteristieken van de druif. Rood rijpt op houten vaten, wit gaat in RVS. Tijdens de rondleiding staat in een nis een vat uit 1911 te pronken. Het verhaal gaat dat de nis was dichtgemetseld tijdens WO-I en met schimmellagen verstopt, zodat niet ontdekt kon worden dat er een vat met mooie wijn achter verborgen was. Voor meer complexiteit eerst schilweking.

Uitgebreide proeverij Jean Busher voert een drietal type wijnen: de Estate wines, de Edition Jean Busher, en de Edition Gold Top Single Vineyard Wines. De proeverij wordt begeleid door Jean Rafaël Buscher, daarbij aangevuld met (soms ironisch getint) commentaar van zijn vader.

18


1 november 2013

1. Bij de ontvangst wordt een Spätburgunder Rosé Sekt geschonken. Cuvée ‘Eva Maria’. Iets fris en fruitig, is niet al te lang met de gist in contact geweest. Beetje druivig. Mooi aperitiefje. Bevat 11 gram restsuiker! 2. 2012 Kometenwein (Sylvaner en Riesling). Vernoemd naar komeet Halley die in 1911 passeerde. Droog, appeltje, peer, perzik. Krachtig maar toch fris. 3. 2012 Bechtheimer Weisser Burgunder trocken. 14,5%, Lang met gist in contact geweest, droog, fruitig, redelijk frisse afdronk. Op RVS ‘aufgebaut’. 4. 2013 Nibelungencuvée – Weisser und Grauer Burgunder. 14%, hand geplukt, op hout gerijpt. Dat laatste ruik en proef je. Kruidig, vanille, maar niet storend, hoewel de meningen in de groep uiteen lopen. Aziatische keuken? 5. 2012 Weisser Burgunder Stein trocken. 14,5%, is in augustus 2013 gebotteld. Hout is geïntegreerd, mooi aroma in de neus, en zuren zijn aanwezig. De wijn ontwikkelt zich nog verder. Misschien moet je erbij eten. 6. 2012 Spätburgunder trocken. 12,5%, kattenpis, vegetaal, lichtrood, iets fruit. 7. 2011 Bechtheimer Spätburgunder trocken. 13,5%, kattenpis, hooi, structuur. Zachte tannines, bessen. 8. 2011 Spätburgunder Stein, 15%. Fraai, aromatisch, licht gerijpte kleur, harmonisch. Er zijn maar 300 flessen van, maar misschien heeft de notulist dat niet goed verstaan. 9. 2012 Bechtheimer Schwarzriesling (= Pinot meunier) trocken. De Schwarzriesling was 25 jaar geleden een specialiteit van het huis. Deze wijn heeft rood fruit, is iets boers. Kan bij wild, kip, zachte kazen. 10. 2012 Schwarzriesling Rosengarten. Een nog niet gebottelde wijn uit het vat. Een Fassprobe. 11. Schwarzriesling, wordt in een kleiner glas geschonken, een Auslese, 14 jaar oud, mooie rijpe geur, hoewel ook het fruit nog aanwezig is. 12. Dornröschen – Weisswein Gewürztraminer en Muskatekeller. 13. Dornröschen- Rotwein Dornfelder en Rosenmuskateller. De drie zoete wijnen zijn lekker bij een dessert. Vanwege tijdgebrek zijn de laatste 2 tot 3 wijnen qua proeven helaas niet goed doorgesproken. Via een landschap met fruitbomen, asperges, bomen, suikerbieten en aardappelen arriveren we na een angstaanjagende DOLLEMANSRIT in het donker (dat verwacht je niet van een 76-jarige chauffeur Günther) bij de Laurentziberg.

19


1 november 2013

Weingut Teschke; dé sylvaner specialist door Ellen van de Schoor We zijn overduidelijk te laat als we aankomen bij Weingut Teschke (www.weingut-teschke.de) in Gau-Algesheim. Het wordt al donker, het miezert een beetje en de notulist kan zich niet aan de indruk onttrekken dat we voor straf buiten in de openlucht de welkomstwoorden moeten aanhoren van rappe prater Michael Teschke, een Sylvaner specialist. Op het wijnbedrijf zijn de taken verdeeld tussen Michael en zijn vrouw. Op de eerste verdieping van een bijgebouw/schuur vindt in een met kaarsen en waxinelichtjes verlichte ruimte de proeverij plaats. Tot nu toe waren alle proeverij erg professioneel ingericht, hier gaat alles nog heel eenvoudig en down-to-earth. Het is even omschakelen. Eigenwijs en bevlogen Naast de Sylvaner heeft Michael ook interesse in de Portugieser. De bedrijfsvoering is biodynamisch, maar Michael volgt niet de biodynamische kalender en bedenkt zijn eigen regels. Zo ziet de man er ook uit. Heel bevlogen, maar handelend naar eigen bevindingen. Er wordt alleen met de hand geplukt en alleen met eigen druiven gewerkt. In 2013 hebben er vier plukrondes plaatsgevonden, in andere jaren volstaat hij met twee plukrondes. Tijdens de proeverij met behulp van een handgeschreven proeflijst (en oh ja, Michael heeft geen Smart Phone) raakt de groep onder de indruk van de kwaliteit van de wijnen. Niet verbazingwekkend ook dat een club jonge wijnmakers bij Michael over de vloer komt om te zien hoe zulke mooie wijnen van de Sylvaner worden gemaakt. Wijnen met intrigerende namen De druiven en de bladgroei worden niet in aantal gereduceerd, als onderdeel van een totaal-filosofie. Blad, druif en stok concurreren dus met elkaar. Alle druiven worden rijp en krijgen die kans ook. Veel van de wijnen hebben een intrigerende naam gekregen, zoals hieronder zal blijken. En er staan geen alcoholpercentages op de etiketten?

Met kaarslicht verlichte zaal bij Teschke 20


1 november 2013

1. 2012 Sylvaner trocken von der Dümbach. Van kalkmergelbodem. Licht drinkgenot, appeltje, aromatisch in de neus en frisse zuren. Geen al te lange afdronk. 2. 2011 Sylvaner trocken Primus Inter Pares. Van een derde plukronde. Zuiver, fris, appel. Heeft hout gehad. Kan 7 tot 8 jaar bewaard worden. 3. 2012 Blauer Sylvaner trocken von der Dümbach. De blauer Sylvaner heeft meer zuren dan de grüner Sylvaner. Deze wijn is van een plukronde in november, heeft een wat boerse neus, is gerijpt in een groot houten vat. Er zijn nog wat gisttonen. Het is een jonge wijn, mineralig, kruidig, pepertje, met tonen van abrikoos. 4. 2011 Sylvaner trocken, 08/15. Het blijkt dat 08/15 in het Duits geïnterpreteerd moet worden als triviaal. Zie voor meer informatie hierover Wikipedia en zo. Michael provoceert graag. 2011 was een warm jaar, een rijpe jaargang. De druiven hebben 150 dagen aan de stok gehangen. Toch is de wijn krachtig, er is fruit en een boerse ondertoon in de neus, complex. Mijn directe buren in de proeverij komen uit bij een pittige zuurkool als begeleider van de wijn - of andersom. 5. 2009 Sylvaner trocken, Flur 19/68. Het getal duidt de locatie van de druivenstokken aan, maar volgens de notuliste is het ook koketteren met dit meest rebelse jaar in de 20ste eeuw. Bovendien is Michael Teschke geboren in 1968. Verwar de wijn niet met een Grüner Veltliner. De wijn is zacht en fris. Het fruit is wat ondergeschikt geworden. 6. 2011 Sylvaner trocken, Sur Sel. Heeft op de lie gelegen. Licht gezwaveld (moet wel), heel mineralig, niet gefilterd; het hout ondersteunt, maar is niet vervelend aanwezig. Er ontstaan – vroeg in de avond –veel subdiscussies bij mijn proefburen. Ongeveer na elke 3 seconden. Lastig als je verslag maakt. Sluimerende ADHD wordt versterkt naarmate de dag vordert. Maar na dit volledig voor rekening van de notuliste komend intermezzo in het verslag gaan we naar het sluitstuk van deze mooie proeverij. 7. 2006 Portugieser trocken von der Fabrik. De wijn heeft 3 jaar houtopvoeding en heeft een gerijpte geur. Medeproevers menen een Sangiovese geur te herkennen. Een beetje mint. Iedereen die zegt niet van Portugieser te houden moet beslist deze wijn drinken.

Günther rijdt ons, nu in keurig tempo, weer naar het hotel. Sommigen hebben de bestelling van Sylvaners kunnen meenemen in de bus, anderen moet woensdagmiddag terug naar Teschke om de bestelling op te halen.

21


1 november 2013

Uitgebreid diner in het Golfhotel Het diner om 20:00 uur in het restauranthotel wordt begeleid door wijnen van Raumland (www.raumland.de) en Weingut Hirschhof (www.weingut-hirschhof.de). Omdat foto’s die gemaakt worden kunnen worden gepubliceerd op en in diverse media dienen we allemaal voor toestemming een formulier te ondertekenen. Tijdens het diner lopen de gespreksonderwerpen uiteen van ‘waar koop jij je overhemden’, ontwikkelingen in Weesp, tot debatten over de wijnen.

Twee wijnen per gang Bij elke gang tijdens het diner worden steeds twee wijnen gepresenteerd: een glas Sekt van Raumland en een glas stille wijn van Weingut Hirschhof. Raumland hanteert de methode Champenoise voor hun sekt, en bovendien voeren ze alleen maar sekt. ‘Wir leben Sekt’. De wijnmaker spreekt langzaam, en ook wat zacht, dus goed opletten als hij spreekt. Weingut Hirshhof uit Westofen werkt sinds 1993 volgens ecologische richtlijnen en is gecertificeerd sinds 2002. Naast Rheinhessische druivenrassen worden ook internationale rassen als Sauvignon Blanc aangeplant. Hirschhof richt zich nu voornamelijk op de Duitse markt, en een beetje op de Deense markt. Het diner start met een aperitief van Raumland: glas Riesling Sekt.

Het menu ziet er als volgt uit:

Veldsalade met pompoen

Gevulde kwartel met polenta

22

Appel-tiramisu


1 november 2013

Bij het voorgerecht krijgen we 2 witte wijnen te proeven: een van Raumland en een van Hirschhof: 1. 2009 Cuvée Marie-Louise Brut, Blanc de Noir uit Spätburgunder. Handgeplukt en in plastic bakken overgebracht, meteen geperst. In 2002 is het bedrijf Raumland gecertificeerd. Soorten uit de Champagnestreek zijn aangeplant. De bubbel heeft 1-2 gram restsuiker en geen hout. 2. 2012 Weissburgunder. De best verkochte wijn van Weingut Hirschhof, die via Ecovin een prijs heeft gewonnen. Maar welke wijn past het beste bij het voorgerecht: Feldsalat mit gebackenen Kürbiskrusteln? Zoals vaker lopen de meningen uiteen. De notulist kiest voor de Weissburgunder omdat de zuren van de Sekt de zuren van de salade teveel versterken. Bij de pompoen past misschien de Sekt beter, maar overall bekeken lijkt de Weissburgunder beter te matchen. Dan volgt het hoofdgerecht: gevulde kwartel met romige polenta en wat groente. Ook nu opnieuw 2 verschillende wijnen: 3. 2007 Triumvirat – Grande Cuvée Brut. Een zogenaamde Prestige-Sekt. Spritzig, flinke bruis. Wat hout in de neus, appel! 4. 2011 – Spätburgunder selection Qba trocken. 5000liter/ha. Auslese kwaliteit. Minimaal met 5% botrytus. Gerijpt op Amerikaans eiken. Het fruit is nog aanwezig. Lichtrode/lichtpaarse kleur. Licht gerijpte geur, goede zuren. Wat past het beste bij dit hoofdgerecht ? Zowel de 2007 Sekt als de Rotwein doen het prima bij het gerecht. Vervolgens als laatste het dessert: Bratapfel Tiramisu im Einmachglas. Opnieuw 2 wijnen: 5. 2007 Blanc de Blanc Brut, 100% Weissburgunder, zonder dosage. Een zogenaamde Prestige Sekt. 6. 2011 Riesling Auslese, Westhofener Morstein. Bodem: kalksteenmergel. Er was geen droogtestress. Wat past het beste bij het dessert ? Reacties helaas gemist. Het werd te laat voor de notuliste. Alexandra Nehrbass wordt zeer waarderend toegesproken voor de kundige, leuke en vlotte begeleiding van de groep en voor al het voorafgaande werk. Ze kleurt ervan. Einde van een fraaie en leerzame dag.

23


1 november 2013

Woensdag 6 november 2013

Weingut Liebfrauenstift en terugreis door Ellen van de Schoor

Anne gaat snuffelend langs de ontbijttafeltjes. Wie heeft toch dat nadrukkelijke parfum op? Helaas kan er geen schuldige worden aangewezen. Of toch Evert-Jan? Minibar-onttrekkingen worden afgerekend. Koffers en tassen zijn ingeladen in de diverse kofferbakken. Auto’s blijven staan en chauffeur Günther rijdt ons naar het laatste wijnbedrijf tijdens deze studiereis. Evert-Jan en Alexander vertrekken voortijdig wegens drukke werkzaamheden en politieke intriges richting Nederland.

Innovatief handelshuis Midden in het oude stadscentrum van Worms worden we afgezet bij Weingut Liebfrauenstift in Worms (www.liebfrauenstift.com) . Voor wie het nog niet wist: Worms is samen met Trier de oudste stad van Duitsland.

24


1 november 2013

Een vertegenwoordiger van P.J. Valckenberg van het type jong, dynamisch en nonchalante allure. Hij ontvangt ons deze morgen op het plein voor de wijnwinkel. Het concern onderscheidt vier branches, waaronder import, export, handel en Weingut, en is internationaal georiënteerd. Midden in dit stadscentrum ligt het ondergrondse gangenstelsel - voorheen bierkelder - waar we doorheen worden geleid richting ontvangstruimte. Het portret van de oprichter van het bedrijf (P.J. Valckenberg) achtervolgt je in alle gangen en ruimtes.

Presentatie en proeverij Er volgt een professionele PowerPointpresentatie, met de onderwerpen: a. Duitsland b. Valckenberg en Liebfrauenstift c. Tasting Duitsland is opener geworden, ook op wijngebied, dat is ons wel duidelijk. Het bedrijf P.J. Valkenberg is in 1786 opgericht. In 1808 is het Weingut Liebfrauenstift aangekocht, dat nog steeds in familiehanden is. In 1907 is de Liebfrauenmilch geïntroduceerd, afkomstig van wijngaarden van Valckenberg rondom de Liebfrauenstift. Profilering vindt plaats zowel met fine wines als met brands. Het bedrijf wil op beide vlakken sterk zijn. In Duitsland worden alle gevoerde wijnen verkocht. Voor de export komen echter alleen Duitse wijnen in aanmerking. Alle type wijnen, bijvoorbeeld als het gaat om de druivensoort, hebben ter herkenning een andere kleur fles. Een merknaam in Japan is momenteel de Madonna Rosé - een cuvée - waarbij alle mediamiddelen, dus alle mogelijke marketing P’s, worden ingezet om deze wijn te promoten. Voorheen werden veel meer soorten wijnen gevoerd, tegenwoordig zijn er maar drie typen Duitse wijn: 2 Gutsweinen en 1 Lage Wein. Druiven komen uit o.a. Rheinhessen, Baden, Moezel en Nahe. We proeven tijdens deze uiteenzetting: 1. P.J. Valckenberg ‘Varietals’: 2012 Weissburgunder. Lichtgeel, jonge wijn, appeltje, goed in de zuren, licht te drinken, om een jong publiek over de streep te helpen. 2. Liebfrauenstift Estate: 2012 Riesling trocken, 12,5%. Exotisch geurtje, niet al te complex. 3. Liebfrauenstift Estate: 2012 Liebfrauenstift-Kirchenstuck Riesling trocken. Iets minder neus, appeltje, citrus, behoorlijk in de zuren. Iets meer karakter dan nummer 2. 4. Liebfrauenstift Estate: 2012 Riesling feinfrüchtig, 10,5%. Aromatisch, in ieder geval meer dan glas 2. Restzoetje, ananas, appeltje. Flink in de zuren, middelmatige lange afdronk, ietsje vlak in de afdronk. Een technisch gemaakte wijn? 25


1 november 2013

5. Joh. Jos Prüm Estate: 2009 Wehlener Sonnenuhr Riesling Spätlese. Gôut-de-petrol, ietwat vegetaal, appeltje, maar ook veel zoet, spritzig, 8% alcohol.

In de mooi ingerichte wijnwinkel vindt een vervolg van de wijnproeverij plaats. Hier vindt B-to-C verkoop plaats, overal elders B-to-B. 1. Pflüger, 2012 Dürkheimer Spätburgunder trocken. 13%, vol, zwoel. 2. Pascual Toso, 2006 Super Premium Finca Pedregal. De eerste Nieuwe Wereld wijn die de groep in Rheinhessen te proeven krijgt. 14% alcohol, 80% Malbec en 20% Cabernet Sauvignon. Donkerrood, gerijpte geur, nog flinke tannines, zwoel, wat kruidig.

Eeuwenoude wijngaard, middenin de stad Met het busje worden we naar de wijngaarden van het Liebfrauenstift gebracht. Midden in de stad Worms. Heel bijzonder om te zien. Het is hier 2 graden warmer dan buiten de stad en daarmee rijpen de druiven vroeger. Een medewerker van het bedrijf leidt ons rond. De bodem is ontstaan onder invloed van de Rijn en de beken en zijrivieren die naar de Rijn vloeien. Zandsteen werd meegevoerd uit het Felsenwald. Volgt een korte uitleg over de Liebfrauenmilch. Pelgrims richting Santiago de la Compostela aten en sliepen bij het Stift. Water was in die eeuwen nog niet te drinken, daarom werden bier en wijn ingeschonken. Het gerucht gaat dat de wijn even lekker was als de melk van een vrouw, vandaar de naam Liebfrauenmilch – tegenwoordig beschouwd als een wat vlakkere en eenvoudige wijn. De wijngaarden rondom het Stift zijn samen 13,3 ha groot. De medewerker legt aan een (klein) groepje uit hoe de wijnstokken gesnoeid worden; overige collega’s zijn geïnteresseerd in de Madonna in roze steen. 26


1 november 2013 De groep luncht stevig met onder andere soep en goulash in restaurant Dom-Terrassen in Worms (www.domterrassen-worms.de) op de eerste etage van de lokaliteit en met uitzicht op de Dom. Laatste inkopen worden gedaan in de aangrenzende wijnwinkel. Chauffeur Günther wordt bedankt op de weg terug naar het hotel. En uiteraard wordt ook Anne in het zonnetje gezet voor de organisatie. Geen moeite was teveel!! Na het afscheid met bijbehorende knuffels gaat iedere auto zijns weegs. Richting Teschke en andere wijnbedrijven, of linea recta naar Nederland.

Annelies, Anne en Jolande in de aanslag met de Iphone!

Veel dank aan Alexandra Nehrbass (Gastronomieprojekte Rheinhessen), Hr. Bernd Kern en Hr. Heiko Melius van Rheinhessenwein (die Weine der Winzer).

Deelnemers van de Rheinhessen reis

Van links naar rechts: Ton van der Meer, Caroline Cocheret, wijnmaker Weingut Hirschhof, Josee Hollak, Alexandra Nehrbass, Ruud Winkels, Nelliane ten Cate, wijnmaker Raumland, Anne Kok, Jolande Vos, Alexander Bruch, Peter Quist, Arnauld van Risseeuw, Anouk Porck, Annelies Kuijs, Eric Evens, Ellen van de Schoor, Loek Kampinga, Miranda Scholten, Guido Berbers.

27

Verslag VVN wijnstudiereis naar Rheinhessen

Recommend Documents