Verslag Up&Go
28 februari 2011 Auteurs: Tom de Haan, Sanne Tiekstra Kenniscentrum Papier & Karton
Up&Go verslag februari 2011
Inhoud 1
Inleiding ........................................................................................................................................... 3
1.1 Leeswijzer ................................................................................................................................ 3 1.2 Doelgroep ................................................................................................................................ 3 2 Voorstudies...................................................................................................................................... 4 2.1 FEFCO: European Database for Corrugated Board Life Cycle Studies ..................................... 4 2.2 VIGC: Benchmark ..................................................................................................................... 4 2.3 Febelgra: Presti Gids ................................................................................................................ 4 2.4 Stimular: Milieubarometer ...................................................................................................... 4 2.5 Ekrem Karacali: Onderzoek, analyse en aanbevelingen ten aanzien van papierverlies.......... 5 2.6 Universiteit Utrecht: Energy transition in the paper chain ..................................................... 5 2.7 EEEI: Europese studie .............................................................................................................. 5 2.8 CE Delft: Energietransitie papierketen .................................................................................... 6 2.9 Energiecentrum MKB .............................................................................................................. 6 2.10 M.M. Kaper en M.E. Regelink: Downtime - Up & Go .............................................................. 6 2.11 Anouk Antheunisse: stage Wereld van Papier ........................................................................ 6 2.12 Renz Sietsma en Roy Poeze: What is the offset printers’ opinion on the contribution of collaboration factors on identified causes of waste? ......................................................................... 8 2.13 Overzicht ................................................................................................................................. 8 3 Materiaal- en energie-efficiëntie .................................................................................................... 9 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
Algemeen................................................................................................................................. 9 In- en verkoop ....................................................................................................................... 11 Logistiek ................................................................................................................................. 11 Prepress ................................................................................................................................. 11 Press ...................................................................................................................................... 12 Postpress ............................................................................................................................... 12
2
Up&Go verslag februari 2011
1 Inleiding Up&Go richt zich op het inzichtelijk maken van het materiaalgebruik van papier en karton voor de belangrijkste productketens en de in die ketens optredende verliezen als basis voor de ontwikkeling van technologische, organisatorische en bedrijfseconomische verbeteropties. Uiteindelijk zal het doorvoeren van alle maatregelen bij de deelnemende bedrijven leiden tot minimaal 25% reductie van de verliezen aan papier en karton bij verwerking in de periode 2009 – 2012 en een halvering per 2020. Het project richt zich op verschillende productketens en omvat het gehele traject van het moment dat het papier of karton in Nederland is geproduceerd tot aan de levering bij de eindgebruiker. Er wordt in eerste instantie gericht op de ketens van golfkarton, vouwkarton en de grafische en verpakkingsbedrukkingen (zowel off-set als flexo).
1.1 Leeswijzer In dit document worden een aantal studies besproken waarin materiaal- en energieverliezen beschreven zijn. Vaak zal er verwezen worden naar websites of documenten. Sommigen documenten zult u vinden in de bijlagen. Andere, vertrouwelijke, documenten niet. Een aantal van deze studies zijn uitgevoerd met betrekking tot Up&Go door het Kenniscentrum Papier en Karton (KCPK).
1.2 Doelgroep Onder de doelgroep van dit verslag vallen alle VNP-leden die zelf in-huis papier- en karton verwerken dan wel in samenwerking met afnemers willen werken aan het terugbrengen van ketenverliezen en de papier- en kartonverwerkende bedrijven van GTSC, GSOB en IPC.
3
Up&Go verslag februari 2011
2 Voorstudies Een aantal studies is reeds voor aanvang van het Up&Go project en buiten het KCPK ondernomen. Vanuit KCPK is daarnaast een aantal initiatieven gedaan ten behoeve van de reductie van materiaalen energieverlies in de grafische industrie. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste.
2.1 FEFCO: European Database for Corrugated Board Life Cycle Studies Deze studie van FEFCO in 2009 doet een Life Cycle Assessment voor de productie en het vervoer van golfkarton. Er is veel data verzameld, maar om vertrouwelijkheidredenen zijn alleen gemiddelde waarden voor energie en de uitstoot van chemische componenten opgenomen. Desalniettemin kunnen deze cijfers zeer waardevol zijn om te gebruiken als vergelijkingsmateriaal voor kartonfabrieken. Voor meer informatie, zie het rapport in bijlage A.
2.2 VIGC: Benchmark Het Vlaams Innovatiecentrum voor Grafische Communicatie (VIGC) heeft in 2009 een benchmark opgezet om drukkerijen te laten onderzoeken hoe zij het doen ten opzichte van hun collega’s en om te onderzoeken waar de knelpunten liggen in het drukproces. Met behulp van een (online) tool waren ondernemers in staat in te vullen wat hun verbruiken waren. Deze gegevens zouden dan door VIGC verwerkt worden door een geanonimiseerde benchmark; tot op heden is hier nog niets van bekend gemaakt. Voor meer informatie, zie de presentatie in bijlage B.
2.3 Febelgra: Presti Gids De gids “Papierafvalpreventie in de grafische sector” (2007) van het Belgische Febelgra stelt een systematiek op om tot verbetering in de grafische industrie te komen. Hier wordt het bedrag dat papierverlies daadwerkelijk kost als uitgangspunt genomen. Om dit te onderzoeken worden 5 stappen voorgesteld die doorlopen moeten worden om besparingen te realiseren. Een onderdeel hiervan zijn concrete verbeterstappen die voor veel bedrijven gelden. Voor meer informatie, zie bijlage C.
2.4 Stimular: Milieubarometer De tool die Stimular – tegen betaling – aanbiedt op haar website, de Milieubarometer, geeft gebruikers de mogelijkheid om voor hun bedrijf alle milieubelasting, waaronder gebruikte energieen de materiaalstromen, in te vullen. Het behulpzame programma kan eenheden van reststromen omrekenen en kan reststromen uitsplitsen. Op basis van de ingevulde gegevens kan worden bepaald of er mogelijkheden voor verbetering zijn en kunnen voorafgaande jaren vergeleken worden. Voordeel van de Milieubarometer is dat hij voor praktisch alle MKB’s bruikbaar is. Een nadeel is dat de resultaten ervan niet openbaar zijn. Wel biedt de website branchevoorbeelden en indien van toepassing resultaten van een benchmark. In de drukkerij-branche laat de website een gemiddelde barometer en kengetallen voor offsetdrukkerijen zien, afkomstig van leden van de Grafische Milieucirkel (http://www.milieucirkel.nl/) en een aantal bedrijven daarbuiten. In onderstaande tabellen staan enkele belangrijke kengetallen uit de benchmark van drukkerijen, waarbij onderscheid is gemaakt tussen grote en kleine drukkerijen.
4
Up&Go verslag februari 2011
Kengetallen voor grote drukkerijen (>10 mdw) 2003 (n=7) Milieuaspect Kengetal Elektriciteit elektriciteit / kg papierdoorzet Water water / kg papierdoorzet Afval gevaarlijk afval / medewerker percentage papierverlies Grondstoffen IPA / ton papierdoorzet
Eenheid kWh/kg liter/kg kg/fte % liter/ton
Gemiddeld 0,66 1,07 320,3 23 4,74
Beste 0,34 0,62 162,2 10 1,47
Kengetallen voor kleine drukkerijen (<10 mdw) 2003 (n=4) Milieuaspect Kengetal Elektriciteit elektriciteit / kg papierdoorzet Water water / kg papierdoorzet Afval gevaarlijk afval / medewerker percentage papierverlies Grondstoffen IPA / ton papierdoorzet
Eenheid kWh/kg liter/kg kg/fte % liter/ton
Gemiddeld 1,0 2,9 208,2 30 4,74
Beste 0,34 1,35 88,5 23 1,47
Voor meer informatie, zie http://www.milieubarometer.nl/drukkerij.
2.5 Ekrem Karacali: Onderzoek, analyse en aanbevelingen ten aanzien van papierverlies In 2007 heeft Ekrem Karacali een onderzoek gedaan naar papierverlies bij een producent van vruchtensappakken en heeft de oorzaken van het papierverlies in kaart gebracht. De belangrijkste conclusie was dat het grootste obstakel, naast storingen, leegdraaiingen en monsternames, de gebrekkige communicatie binnen het bedrijf was. Voor meer informatie, zie het rapport in bijlage D.
2.6 Universiteit Utrecht: Energy transition in the paper chain Deze uitgebreide studie uit 2005 van studenten van de Universiteit Utrecht had als doel te onderzoeken hoe er minder energie gebruikt zou kunnen worden bij de productie en verwerking van golfkarton. Om dit te doen is er eerst in kaart gebracht waar in de ketens energie gebruikt wordt. Dit heeft een plaatje opgeleverd waaruit bleek dat meer dan de helft van de totale energie die gebruikt wordt voor een verpakking, wordt gebruikt na het produceren van het karton zelf. Voor meer informatie, zie het rapport in bijlage E.
2.7 EEEI: Europese studie In 2007 is in het kader van het programma European Energy Efficiency Improvement (EEEI) een uitgebreide enquête gehouden onder MKB bedrijven in de grafische industrie in Tsjechië, Duitsland, Griekenland, Hongarije en Nederland. Hierin werden milieubescherming, energieverbruik en vermindering daarvan, alsmede maatregelen van het management in dit kader, onderzocht. Het EEEI biedt op haar website een tool aan waarmee bedrijven hun energieverbruik in kunnen vullen waarop de tool bekijkt hoe het bedrijf staat ten opzichte van haar concurrenten. Op de website is een aantal resultaten van benchmarks te vinden, maar deze worden per drukkerij gegeven en niet per product. Daarnaast geeft de website van EEEI ook een lijst met algemene punten waarop
5
Up&Go verslag februari 2011 partijen uit de grafische industrie energie kunnen besparen en staan er op de website landenrapporten in geanonimiseerde vorm. Voor meer informatie, zie http://www.eeei.info/.
2.8 CE Delft: Energietransitie papierketen Het rapport “Energietransitie Papierketen - Naar halvering in 2020” van CE Delft beschrijft een methodiek om energiestromen in de papierketen te monitoren. In hun rapport worden keuzes gemaakt met betrekking tot de te gebruiken methodiek en welke parameters onderzocht moeten worden om energiestromen in kaart te brengen. Omdat de studie zich heeft gebaseerd op bestaande literatuur en er bleek dat er voornamelijk aan het einde van de ketens weinig literatuur beschikbaar was, heeft deze studie niet het gewenste resultaat opgeleverd. Voor meer informatie, zie bijlage F.
2.9 Energiecentrum MKB Deze instantie adviseert het MKB over energiegebruik. Voor dit doel brengen zij het energiegebruik in kaart en spiegelen dit aan gemiddelden uit de sector. Ook zij geven tips over energieverbruik. De eenvoudige tool die het Energiecentrum MKB aanbiedt op haar website is gratis. Daarnaast biedt het Energiecentrum advies op maat aan over energiegebruik. Zie http://www.energiecentrum.nl/.
2.10 M.M. Kaper en M.E. Regelink: Downtime - Up & Go In 2005 is er een begin gemaakt met het Up&Go project vanuit KCPK. In dit eerste onderzoek is er door twee studenten van de Saxion Hogeschool een benchmark opgesteld voor papier- en kartonfabrieken waarmee de downtime (de tijd dat de machine geen producten aan het maken is) in kaart is te brengen. Zie bijlage G voor meer informatie.
2.11 Anouk Antheunisse: stage Wereld van Papier Anouk Antheunisse heeft als derdejaars student Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit in 2010 een onderzoek gedaan naar afvalstromen in drukkerijen. Hiervoor heeft ze bij zeven drukkerijen afvalstromen in kaart gebracht en onderzocht wat hiervan de oorzaken waren. Ze heeft het drukproces hiervoor in zeven fases opgedeeld (inkoop, verkoop, interne logistiek, pre-press, press, post-press, externe logistiek) en per fase bekeken waar er verbeteringen mogelijk waren. Daarnaast heeft ze de gebruikte energie per bedrijf in kaart gebracht. Haar belangrijkste conclusies zijn dat voor ieder bedrijf geldt dat ze winst kan behalen door het efficiënter gebruik van machines en inkt, betere bewustwording van medewerkers en dat er bespaard kan worden op de hoeveelheid papier die verbruikt wordt voor zaken als inschiet. Voor gedetailleerdere info wordt verwezen naar bijlage H, waarin de conclusie is te vinden. De rest van het verslag is gezien de hoeveelheid specifieke en vertrouwelijke informatie niet inzichtelijk. De scriptie van Anouk Antheunisse heeft een aantal kwantitatieve uitkomsten opgeleverd. Ten eerste heeft zij onderzocht waar drukkers zelf denken het meeste materiaal te verliezen. Dat levert de verdeling op als weergegeven in onderstaande grafiek. De reden dat het drukproces wordt gezien als de grootste bron van papierverlies is dat inschiet wordt gerekend tot deze categorie.
6
Up&Go verslag februari 2011
Grafiek 1. Waar bevindt zich het meeste verlies 1% 3% 2% 1%
Kopen van leverancier Transport naar u
19%
Opslag 31%
Pre-press
6%
Press Post-press Transport naar klant
37%
Retouren/misdrukken
Grafiek 2. Oorzaken verschil tussen input en output
Inschiet 21%
Snij/stans-afval Uitval en fouten Onvermijbaar afval
22%
Onvermijdbaar afval 16%
19%
22%
Instellen drukmachine
Grafiek 3. Waar in het proces ondervindt u het meeste verlies
Snij-afval
17%
19%
Drukken Afwerking
21% 26%
Instellen drukmachine Uitval en fouten
17%
7
Up&Go verslag februari 2011
2.12 Renz Sietsma en Roy Poeze: What is the offset printers’ opinion on the contribution of collaboration factors on identified causes of waste? Renz Sietsma en Roy Poeze zijn in 2010 op Universiteit Nyenrode afgestudeerd met hun scriptie waarin ze onderzoeken wat het effect van samenwerking tussen ketenpartners is op de reductie van materiaalverlies in de keten. Hiervoor onderzochten zij eerst wat de oorzaken zijn van verliezen. Dit zijn, in volgorde van belangrijkheid: bewustzijn, niet uitwisselbare grootte van leveringen, product variëteit en afkeer van het adopteren van nieuwe technieken. Renz en Roy concluderen dat samenwerking aan al deze factoren positief kan bijdragen. De volledige scriptie is opgenomen in bijlage I. Ook hebben zij een Excel tool ontwikkeld als Up&Go methodiek waarmee het materiaal- en energieverbruik per stap in het drukproces in kaart kan worden gebracht. De tool biedt de mogelijkheid besparingsdoelen op te stellen en uit te rekenen hoeveel deze besparingsdoelen opleveren. Op dit moment is de tool dus nog niet te gebruiken omdat deze nog verder uitontwikkeld zal moeten worden.
2.13 Overzicht In onderstaand overzicht is te zien op welke gebieden uit de keten (bron, productie, verwerking, distributie, consument, recycling) de bestaande voorstudies zich richten.
Figuur 3.1 Overzicht studies geplaatst in papier en karton keten
8
Up&Go verslag februari 2011
3 Materiaal- en energie-efficiëntie Het identificeren van energie- en materiaalgebruik in het drukproces is belangrijk op twee manieren: ten eerste om te kijken waar zich verbruiken voordoen en ten tweede om verbeterdoelen op te stellen. Wanneer in kaart is gebracht waar de grootste verliezen plaatsvinden is het belangrijk te onderzoeken hoe deze verliezen beïnvloed kunnen worden. De beïnvloedbaarheid van processen kan vanuit verschillende richtingen benaderd worden. Sommige processen zijn technisch gezien eenvoudig te beïnvloeden, maar wanneer werknemers niet de macht wordt gegeven om er ook daadwerkelijk iets aan te doen, is de beïnvloedbaarheid laag. Andersom gaat hetzelfde op. Daarnaast is er de economische impact. Wanneer een ogenschijnlijk groot verlies alleen verminderd kan worden met behulp van een investering die zichzelf niet terugverdient, dan zullen bedrijven er weinig voor voelen om deze investering te doen. De driehoek tussen technische beïnvloedbaarheid, bedrijfskundige beïnvloedbaarheid en economische aantrekkelijkheid moet altijd in balans zijn om tot verandering te komen. Om erachter te komen wat uw positie is ten opzichte van uw collega’s of de concurrentie, is het mogelijk een benchmark uit te laten voeren. In hoofdstuk is gewezen op een aantal partijen, als Stimular, die dit soort dingen regelen. Wanneer u inzichtelijk heeft gemaakt waar de grootste verliezen plaatsvinden en of deze te beïnvloeden zijn, dan kunt u per afdeling van het drukproces bekijken wat de verbeteropties zijn. Daar het doel van Up&Go het inzichtelijk maken en het aanpakken van materiaal- en energieverliezen in de grafische sector is, biedt dit hoofdstuk, bij wijze van conclusie, een overzicht van de belangrijkste aspecten uit de genoemde voorstudies die u kunt overwegen om uw efficiëntie te verhogen.
3.1 Algemeen Werknemers: - Zet de juiste drukker op de juiste plaats1 - Drukker als procescontroller, niet als ambachtsman1 - Train drukkers op het snel en efficiënt oplossen van problemen1 - Leer medewerkers de waarde van papier kennen1 - Zorg dat élke medewerker een basiskennis van het drukproces heeft1 - Zorg voor een goede communicatie tussen verschillende afdelingen1 - Bewustwordingsproces bij alle medewerkers in gang zetten2 - Jobroulatie opstarten2 - Communicatie binnen en tussen afdelingen uitbreiden2 - Een bijeenkomst organiseren of een enquête houden onder werknemers om te discussiëren en te zien welke mogelijkheden zij zien voor verbetering2 - Zet een cyclus van constante verbetering op met de medewerkers, benoem wat goed gaat en wat verbeterpunten zijn. Vraag hen ook op welke punten zij vinden dat het management nog kan verbeteren2
9
Up&Go verslag februari 2011 -
-
Het doel van het bedrijf en de strategie hoe u deze wil bereiken uiteenzetten en hierop blijvend attenderen om te voorkomen dat er projectmoeheid ontstaat. Nog breder opzetten van de strategie/missie/visie door de medewerkers mee te laten denken2 Verander de cultuur binnen het bedrijf, hierdoor kunt u ook de mentaliteit van werknemers bijstellen. Richt u naast kwaliteit, service en snelheid ook op reductie in elke vorm2 De mentaliteit van de medewerkers in hogere functies bijstellen2 Mogelijke gemakzucht bij werknemers wegnemen door hen verantwoordelijk te maken voor bepaalde delen in het proces2 Werknemers de klanten de goede kant op laten sturen2
Machinepark: - Investeer tijdig in nieuwe persen en afwerkingsmachines1 - Investeer in nieuwe machine(s)2 - Weeg zelf uw papiercontainers1 - Informeer bij machineleveranciers welke technologieën ook voor u financieel haalbaar zijn1 - Maximaliseer de capaciteit van machines in uw machinepark2 - Elk half jaar de machines grondig schoonmaken en hier rapportage van bijhouden2 - Machines leasen3 Besparing en optimalisatie: - De machines met ongebruikte capaciteit hebben helemaal uitzetten (niet op stand-by)2 - Machines, licht en apparaten uitzetten als er geen gebruik van wordt gemaakt2 - Bekijk de mogelijkheden binnen uw pand om een (vorm van) warmte te hergebruiken2 - Tijdens pauzes in het proces (lunchpauze, omzetten van de pers) alles uitzetten. Argumenten die te maken met de opstarttijd, lijken een kwestie van betere planning2 - Met een dimmer of bewegingssensor kunt u op eenvoudige wijze energie besparen op licht2 - De luchtbehandeling optimaliseren (m.b.v. een arbeidsdeskundige). Bijvoorbeeld de temperatuur van het klimaatsysteem instellen op 19° i.p.v. 20° en ervoor zorgen dat niet iedereen de thermostaat kan bedienen2 Monitoring: - Externe adviseurs kunnen helpen bij het detecteren en oplossen van probleemgebieden1 - Gezamenlijk een professional inhuren die bij elk van de bedrijven komt kijken hoe het zit2 - Monitoring en verbeteringsvoorstellen vergelijken met wensen2 - Monitoring van doelen2 - In het gehele proces meer meten, op vaste punten of steekproefsgewijs2 - Bedrijven samen laten werken door gezamenlijk materialen in te kopen2 - Onderzoek of er voor papierstof een soort afzuigsysteem ontwikkelt kan worden, zodat machines niet stil hoeven te staan terwijl deze ontdaan wordt van papierstof waarbij ook materialen verloren gaan2 - Op internet zou een vraag & aanbod site kunnen worden opgezet waar mensen hun (rest)partijen opzetten en deze aan elkaar kwijt kunnen2 - Constant vragen stellen, ‘waarom gebeurt het zo?’ en ‘waarom kost dit mij tijd/geld/moeite?’ Probeer het eerst zelf op te lossen, lukt dit niet leg dan het probleem ergens anders neer door het uit te besteden. Als u niet wilt voorsnijden dan geeft u dit aan bij de papierleverancier. Als u geen mogelijkheid tot inbinden heeft, besteed dit uit aan partners2 10
Up&Go verslag februari 2011 -
Uitbestedingen kunnen worden opgevangen in heel de keten als er gespecialiseerd wordt2 Arbeidsspecialisatie is effectiever dan een uitgebreid takenpakket2
3.2 In- en verkoop Communicatie: - Geef duidelijke instructies over de aanlevering, ook op de website1 - Gebruik hulpmiddelen1 - Maak onderlevering bespreekbaar1 - Voorzie een beloningssysteem voor klanten die meer tijd toelaten1 - Verhoog de prijs voor spoedopdrachten3 Materialen: - Intelligenter inkopen; alleen het aantal vellen dat nodig is en het formaat dat nodig is. Hierdoor hoeft u minder te snijden en heeft u minder afval2 - Beperk het aantal types/merken inkt, papiersoort, vochtwater, …1 - Standaardiseren van papiersoorten, het aanbod verkleinen2
3.3 Logistiek -
Regelmatig (bijvoorbeeld elk half jaar) het magazijn opschonen2 Materiaal dat door het magazijn uitgegeven wordt, (laten) bijhouden2 Bescherm de onderste en bovenste vellen op het palet1
3.4 Prepress Orderbegeleiding: - Communicatie met de klant: duidelijke instructies over de aanlevering, ook op de website1 - Communicatie met de klant: gebruik hulpmiddelen1 - Voorzie een beloningssysteem voor klanten die meer tijd toelaten1 - Maak onderlevering bespreekbaar1 - Communiceer tijdig met de afwerker1 - Bespreek met de afwerker het aantal te leveren meerexemplaren1 Werkvoorbereiding: - Duidelijke werkbonnen en –mappen1 - Probeer het meest gepaste formaat te gebruiken1 - Hou rekening met de looprichting van het papier1 - Beperk het snijwit1 - Bestel het juiste aantal vel per drukorder1 - Probeer kleine oplages te combineren1 - Vermijd fouten in de bestanden/drukplaten1 - Probeer het meest gepaste formaat te gebruiken1 - Papier dat sowieso wordt weggegooid niet bedrukken (denk aan het wit dat noodzakelijk is om te stansen)2 - Intelligenter inkopen; alleen het aantal vellen dat nodig is en het formaat dat nodig is. Hierdoor hoeft u minder te snijden en heeft u minder afval2 - Registratie klantenwensen en –opmerkingen (bv dat gramsgewicht niet uitmaakt)2 - Werknemers de klanten de goede kant op laten sturen2 11
Up&Go verslag februari 2011
3.5 Press Werkmethoden: - Implementeer CIP 3 / CIP 41 - Gebruik een spectrofotometer en minstens een densitometer1 - Plan tijd in voor onderhoud van de persen1 - Zet de juiste drukker op de juiste plaats1 - Drukker als procescontroller, niet als ambachtsman1 - Train drukkers op het snel en efficiënt oplossen van problemen1 - Zorg voor printstandaardisatie1 - Werk volgens de ISO 12647-2 standaard1 - Beperk het aantal types/merken inkt, papiersoort, vochtwater,…1 - Leer medewerkers de waarde van papier kennen1 - Zorg dat elke medewerker een basiskennis van het drukproces heeft1 - Zorg voor een goede communicatie tussen verschillende afdelingen1 - Meer processen en handelingen standaardiseren en uniformeren2 - Meer automatiseren en registreren2
Materialen: - Bescherm de onderste en bovenste vellen op het palet1 - Gebruik inschiet dubbelzijdig1 - Inschiet dubbelzijdig gaan gebruiken2 - Hou rekening met de looprichting van het papier1 - Minder kantoorpapier gebruiken. Bijvoorbeeld: dubbelzijdig printen, foute printjes gebruiken als kladblaadjes etc2 - Ander soort papier ter vervanging van inschiet2 - Reductie van reeds in gebruik zijnde inkt2 - Reductie van inkt door ander soort inkt te gebruiken2 - Regelmatig (bijvoorbeeld elk half jaar) het magazijn opschonen2 - Materiaal dat door het magazijn uitgegeven wordt (laten) bijhouden2 - Een automatische stop in de drukpers inbouwen die de pers even op ‘pauze’ zet als de kleur wordt gecheckt2
3.6 Postpress -
Zorg voor scherpe messen en een goede snijlat1 Probeer inschiet zolang mogelijk in de interne productieketen te houden1 Hergebruik inschiet als verpakkingsmateriaal1 Bezorg blanco papieroverschotten aan grafische scholen1 Maak tijd voor een goede nacalculatie1
1
Febelgra Presti Gids Anouk Antheunisse 3 Feedback drukker 2
12
