Verslag themanamiddag ‘Een museum toegankelijk maken’ Plaats: Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen Datum: 21 maart 2013
Om de twee maanden organiseert het Fonds Vrijetijdsparticipatie een themanamiddag voor haar lidorganisaties. Deze themanamiddag gaat telkens door in samenwerking met een bovenlokale partner van het Fonds. Op 21 maart 2013 waren we te gast in de tijdelijke locaties: De Koningin Fabiolazaal en Het Rocoxhuis van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Tijdens de themanamiddag voeren we eerst een gesprek: er is uitwisseling mogelijk tussen de aanwezigen over een centraal thema. Op 21 maart lag de vraag voor: ‘hoe kunnen we musea toegankelijk maken / hoe kunnen we drempels verlagen?’. Na de uitwisseling, is het woord aan de bovenlokale partner (het KMSKA in dit geval) om zijn/haar werking uit te leggen en er is er tijd om het aanbod van de bovenlokale partner te verkennen. Hierbij vind je het verslag van de uitwisseling over het thema ‘een museum toegankelijk maken’.
Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) aan het woord: Het KMSKA Het KMSKA is gesloten sinds 2011 voor grote verbouwingen, die tot 2017 zullen duren. Ondertussen wordt de collectie van het KMSKA echter wel op verschillende plaatsen getoond. Ook de publiekswerking wordt gewoon verdergezet. Het KMSKA heeft een groot aanbod en is er voor alle leeftijden. Er zijn zowel rondleidingen, als ateliers. Ook gezinnen komen aan hun trekken in het museum. Gidsen Gidsen passen zich aan de groep dat ze voor zich krijgen aan. Gidsen hebben specifieke ervaring met het omgaan met anderstalige nieuwkomers. De rondleiding is meestal in het Nederlands. Er wordt geprobeerd, met hand en tand, alles duidelijk te maken. Wanneer er een bepaald woord niet begrepen wordt, vertaald de gids het. Er zijn ook een aantal anderstalige gidsen (Frans, Engels, Duits, Spaans). De interactieve rondleiding wordt vaak gebruikt voor mensen die nog niet goed Nederlands kunnen. Aan de hand van hulpmiddelen leren mensen kijken naar de tentoonstelling. Er kan bv vertrokken worden van een foto, waarbij gevraagd wordt met welk schilderij de foto geassocieerd kan worden. Ook kan je mensen een schilderij laten beschrijven. Op deze manier merk je wat ze belangrijk vinden in een schilderij.
1
Ondertussen werkt het KMSKA bijna 10 jaar samen met ‘Meters en peters vzw’, een organisatie die zich richt naar anderstalige nieuwkomers. Bij ‘Meter en peters vzw’ hebben de medewerkers van het KMSKA een opleiding gehad over hoe taal te gebruiken bij niet-Nederlands pratende jongeren. Nu gaat het langzaam ook verder naar volwassenen. Het KMSKA werkt samen met vaste gidsen. In totaal zijn er 20 museumgidsen. Sommige gidsen hebben hun specificatie (bv. kids of gezinnen). Het is altijd een uitdaging om de tentoonstelling toegankelijk te maken voor de mensen die voor de gids staan. Maar het is een uitdaging die alle gidsen graag aangaan. Wanneer er een rondleiding wordt besteld, wordt er op voorhand een gesprek gevoerd om een zicht te krijgen op hoe de vereniging werkt en wie de deelnemers zijn. Dit gesprek kan ook telefonisch gebeuren. De wensen/noden van de organisatie worden doorgegeven aan de gidsen. Het KMSKA heeft ondertussen ook veel ervaring met familierondleidingen. Het KMSKA scheidt kids en volwassenen niet aangezien beiden veel van elkaar kunnen leren. Kids zien in kunstwerken andere dingen dan volwassenen, wat zorgt voor een leuke wisselwerking. Gidsen geven actieve opdrachten aan de gezinnen om samen te doen in de tentoonstelling. Het KMSKA geeft de gidsen niet specifiek een opleiding rond het werken met mensen in armoede. Sinds vorig jaar is het KMSKA wel bezig met een traject om in dialoog te gaan met het publiek, eender wie er voor hen staat. Met heeft grote aandacht om hun verhaal af te stemmen op de bezigheden van de mensen. Hierdoor hebben de mensen er meer aan en zijn er veel enthousiaster.
Samenwerkingsprojecten KMSKA deed een project met twee verenigingen uit hun buurt: Vrouwenwerking PSC en de kinderwerking van Centrum Kauwenberg. Centrum Kauwenberg bevindt zich dicht tegen de Koningin Fabiolazaal. De organisatie heeft een aparte werking voor mama’s en aparte werking voor papa’s. Centrum Kauwenberg werkte al een jaar rond het thema ‘groen in de stad’. Ook het KMSKA had in die tijd een atelier dat zich toespitste op landschappen. Zo werd geprobeerd om beide projecten aan elkaar te linken. Tijdens de herfstvakantie is Centrum Kauwenberg een atelier komen doen in het KMSKA. Momenteel is het bij één samenwerking gebleven. Dit is wat KMSKA merkt: je moet contacten goed onderhouden, want komen niet spontaan op gang, je moet ermee bezig zijn. De vrouwenwerking van PSC deed een interactieve rondleiding in het KMSKA. Nadien lieten ze weten dat ze heel enthousiast waren en regelden onmiddellijk twee nieuwe rondleidingen, in de nieuwe tentoonstellingen. Nu komt er ook een project aan met Fraula. Dit is een organisatie van beschut wonen in Borgerhout die mannen met een psychiatrische verleden begeleidt. De mannen van Fraula zijn creatief, dus zal er een atelier mee gedaan worden. Dit gaat binnenkort door in het Rockoxhuis. Bezoek aan het KMSKA Prijzen
2
De Modernen: aan de kassa betaal je met je voucher van vrijetijdsparticipatie 3 euro, bij het binnenbrengen van je betalingsbewijs van het fonds krijg je nog 2,20 euro terug. Dus uiteindelijk betaal je maar 0,80 euro. Het Gulden Kabinet: met je voucher betaal je 4 euro aan de kassa, na inleveren betalingsbewijs krijg je van het fonds 2,80 euro terug en je betaalt uiteindelijk 1,20 euro. o Rondleidingen: Het KMSKA kan geen korting voorzien, maar het Fonds Vrijetijdsparticipatie betaald wel 80% van de gidskosten terug. Als je een gids boekt, dan valt de individuele toegangsprijs weg. o Grootte groep? Er is geen minimum Wanneer deelnemers niet goed Nederlands kunnen, dan is het maximum 15 personen per gids.
Recht-Op vzw aan het woord:
Recht-Op vzw, een vereniging waar armen het woord nemen, deed een traject met de provincie Antwerpen: ‘toeleiden in partnerschap’. o Het traject startte op initiatief van de provincie. Recht-Op en APGA werden aangesproken omdat zij reeds sterk rond cultuur werken. De vorming kaderde in het beleidsplan van de provincie. De twee armoedeorganisaties en de provinciale musea, werkten een traject uit waarin werd gekeken naar de continuïteit om kansengroepen toe te leiden naar het aanbod van de provinciale musea. Het is immers niet eenvoudig om mensen in armoede toe te leiden naar musea, hoewel het uiteindelijk blijkt dat ze het graag doen. o Er werd een screeningsbezoek gedaan aan de musea, waarbij ook een rondleiding met gids en/of workshop werd gedaan. De bevindingen van de bezoeken werden gebundeld. Op basis hiervan werd een vorming uitgewerkt, samen met mensen in armoede en met steun van het Netwerk tegen Armoede. Er werden verschillende vormingsreeksen gedaan, samen met de8. Eerst was er een vorming met de directie waarbij we de visie van het museum bekeken, zodat structurele verandering mogelijk is. Nadien was er een vorming met onthaalmedewerkers. In de vormingen kwam naar boven dat er geel wat vooroordelen en misverstanden bestaan, in beide richtingen. o Als slot werd er een screeningslijst opgemaakt. Het is een soort van checklist die gebruikt kan worden om na te gaan of het museum toegankelijk is voor iedereen. Binnen Recht-Op vzw bestaat het project ‘Een paar apart’. Hierbij participeren duo’s aan cultuur. Binnen het project wordt aandacht besteed aan de diversiteit van het aanbod: zowel kleine voorstellingen als grote commerciële projecten
3
komen aan bod. Er wordt voor gezorgd dat de duo’s allerlei dingen leren ontdekken.
Uitwisseling: Positieve stimulatie en aandachtspunten Sommige publiekswerkers verzamelen contactgegevens en sturen uitnodigingen. Dit wordt als zeer goed ervaren, aangezien mensen zich aangesproken voelen. De gidsen werken op een interactieve manier. Er wordt ingegaan op signalen van mensen. Mensen moeten in het museum bijvoorbeeld zoeken naar een werk in het museum dat bij hun gevoel van de dag past. Je kan mensen zelf laten kiezen door één of andere simpele, toegankelijke opdracht. Op deze manier kan je je beter aanpassen aan je publiek. De aanpak van het museum en de gidsen is belangrijk. Het is een groot verschil of er gewoon sec een tekst wordt afgelezen of dat er op een interactieve manier wordt gewerkt. Soms organiseert een sociale organisatie de rondleiding zelf. Zij gaan dan op voorhand naar het museum om te zien welke werken ze gaan bespreken. Wat doe je met ongeschreven regels? De gidsen van het KMSKA gebruiken sinds dit jaar een groot vel met pictogrammen voor OKAN klassen. Op het papier staat wat er allemaal niet en wel mag. Via de pictogrammen komt vaak al een gesprek op gang en kunnen de gidsen inschatten hoeveel Nederlands de jongeren reeds kunnen. Wat doe je als je met een groep bent die alles willen aanraken? Bij veel rondleidingen geven de gidsen de mensen iets in handen, hierdoor kunnen ze met iets bezig zijn. Wat met kleuters? Kleuters zijn snel afgeleid. In het KMSKA krijgen kleuters een rugzakje. In het rugzakje zitten allerlei spullen en opdrachtjes. Door het rugzakje worden de kleuters gestimuleerd aangezien ze telkens opnieuw heel nieuwsgrierig zijn wat er nog in het rugzakje zit en wat ze nu moeten doen. Als gids is het belangrijk om op het individu in te spelen, zo komt groepsdynamiek sneller op gang. Mensen in armoede komen niet altijd voor het museum, maar vaak ook gewoon voor de ontmoeting. Het is dus goed als gidsen erg interactief werken. Mensen in armoede zitten er niet op te wachten om anderhalf uur te luisteren naar een uitleg. Ze willen zelf dingen doen en met mensen praten. In veel musea zijn de interactieve rondleidingen enkel voor kinderen en jongeren. Voor mensen in armoede zouden deze rondleidingen eigenlijk doorgetrokken kunnen worden: ze hebben ook nog een leeg cultuurrugzakje, dat met interactieve rondleidingen gemakkelijker gevuld kan worden.
Na de uitwisseling konden we kennismaken met twee locaties, waar het KMSKA tijdens de werkzaamheden permanent aanwezig is: Koningin Fabiolazaal (tentoonstelling ‘De Modernen’) en het Rockoxhuis (tentoonstelling ‘Het Gulden Cabinet’). In de Koningin Fabiolazaal (De Modernen) loopt hangt nu een collectie over de avant garde (jaren 60-70). Over deze collectie werd een doeboekje gemaakt om de
4
tentoonstelling te beleven. De opdrachten in het boekje zijn geschikt voor alle leeftijden. Via het boekje kan je op een laagdrempelige manier de kunstwerken ervaren. Mensen die niet met het doe-boekje willen werken, kunnen ook steeds een tekstboekje krijgen over de tentoonstelling. De tentoonstelling over de avant garde loopt tot augustus. Nadien komt er een andere selectie uit De Modernen. Oude Kunst zit sinds februari in het Rockoxhuis (Het Gulden Cabinet). Hier kregen we een interactieve rondleiding van een gids. Via toegankelijke opdrachten kan je de tentoonstelling op een andere manier ervaren. Op voorhand kunnen de wensen van de groep besproken worden en dan voorziet het KMSKA een rondleiding/activiteit op maat (is er bv interesse naar tekenen? Of meer filosofisch? Spreken de bezoekers geen Nederlands?...).
5
