Verslag themabijeenkomst gemeenteraad Hollands Kroon betreffende Burgerparticipatie 10 januari 2013 Jan Steven van Dijk opent de bijeenkomst en geeft het woord aan de voorzitter van de avond, Dirk van Raalte. Dirk van Raalte legt de loop van de avond uit en geeft het woord aan Jocelyn Ariëns betreffende de presentatie over burgerparticipatie. Na afloop worden er 5 stellingen geponeerd om de visie van de raad betreffende burgerparticipatie inzichtelijk te krijgen.
Stelling 1 Er wordt op dit moment onvoldoende rekening gehouden met de wensen van burgers Vanuit de raad wordt aangegeven dat het altijd beter kan. We moeten mensen ook stimuleren om naar ons toe te komen. Bij onderwerpen die burgers raken moeten zij actief meedoen met het proces door mee te denken in een eerder stadium. Je kan al bij kleine dingen beginnen door te vragen wat burger er van vindt. Gebeurt de ene keer wel andere keer niet. Het is nog geen automatisme. Hoe pakken we het aan, hoe bereiken we de burger? Soms komen er heel weinig mensen op een bijeenkomst. Hoe komt dat? Wellicht moeten we op zoek naar andere methode/middelen om burger te betrekken. We moeten ook de mensen stimuleren. Mensen moeten een vorm aangeboden krijgen waarin ze in staat zijn om mee te denken. Mensen zijn gewend: er ligt iets en ik mag er op schieten. Zij moeten in voortraject worden meegenomen Er is binnen de gemeente ook ervaringskennis ipv geleerdheidskennis. Sommige mensen ervaren een drempel om bij de gemeente naar binnen te stappen De interesse is er vaak onvoldoende bij de burger. Dit is de crux bij burgerparticipatie. Hoe bereik je die groep? Het gaat soms om projecten op zeer grote schaal, dan moeten er meer belangen worden afgewogen. De communicatie naar burger is essentieel. Zeker nu sommige burgers een drempel ervaren om naar door de gemeente georganiseerde avonden te komen. Er zal veel meer online geregeld moeten worden. Bestemmingsplannen en ruimtelijke ordening trekken wel veel mensen. Hollands Kroon heeft de meeste vrijwilligers. Hier moet ook naar gekeken worden. Er dient ook naar kleine onderwerpen gekeken te worden. Vaak zie je bij hoe proces gelopen is dat er een stap wel/niet genomen is aan voorzijde. Mensen voelen zich pas betrokken als het hun eigen situatie betreft. We moeten in een eerder stadium meedenken en kracht benutten in plaats van achteraf negatieve input inventariseren. Burgerparticipatie vindt al wel plaats maar niet overal. Ook is er nog geen beleid. Er wordt aangegeven dat er bij hele kleine projecten (stoeptegels etc) geen burgers bij betrokken moeten worden. Hier is het traject van participatie te groot voor. Het voorbeeld van jongerenhuisvesting wordt ook
aangehaald. Het is zonde dat een dergelijk project strand maar de economische crisis speelt hier ook een rol bij.
Energie moet niet wegslippen gedurende de procesgang. Wat kunnen we hier van leren? Niet hoe wij de burger gebruiken maar hoe wij de energie in de maatschappij moeten benutten als overheid en hoe de burger de overheid kan benutten. Het gaat over verbinden, willen en kunnen. De lokale overheid moet een speelveld met vlaggen afzetten. De overheid kan duidelijkheid door een duidelijke motivatie te geven. Conclusie stelling 1: Als Raad moeten we kaders stellen op procesniveau aan verwachtingsmanagement ( wanneer en hoe) doen; Ligt er al iets? Is het visievorming of uitvoering? Burgerparticipatie wordt al wel toegepast maar het wordt niet altijd voldoende geduid. Er zit veel kennis en opleiding bij de burger maar de burger worden niet op kennisniveau aangesproken. We moeten meer gebruik maken van kennis van burger, maar we moeten ze ook meer over de drempel trekken. Hoe organiseren we het proces dat participatie wel representatief is om in brede belangenafweging tot juist besluit te komen? We moeten zoeken naar vormen die verleiden om veel mensen mee te laten denken en we moeten vrijdenkend zijn in de middelen daarin. Brede inzet van allerhande participatiemiddelen. We moeten alert zijn dat we ons niet alleen op beleid richten. Het moet niet alleen om grote onderwerpen gaan maar maak participatie ook interessant bij kleine onderwerpen waarbij er energie in de samenleving zit. Deze energie moet benut blijven en niet wegzakken. Ook daar moeten we alert op zijn. De verbinding tussen burger en overheid is ergens zoekgeraakt. Burgerparticipatie is een vorm om meer verbinding te krijgen. We moeten om die verbinding terug te krijgen de energie en kennis van de burger benutten. Laten we heel bewust kiezen per traject welke participatiemanier, duidelijke toelichting hoe traject werkt, hoe het onderwerp zich leent, welke stijl van participatie er toegepast moet worden, en hoe die stijl er uit komt te zien. Tweede stelling Burgerparticipatie leidt tot meer tevreden burgers en lagere kosten, maar vertraagt de besluitvorming en de uitvoering. Aangegeven wordt dat dat ervan afhangt hoe je het inkadert. Hoe zorgvuldig steek je burgerparticipatie in? Het kan de besluitvorming juist versnellen. In het voortraject kost het veel tijd maar dit wordt opgeheven door het voorkomen van procedures achteraf. Door burgers goed te betrekken kan er meer tevredenheid komen. Dit kan leiden tot lagere kosten. Wel moet opgelet worden dat participatie niet wordt gebruikt om je als overheid te verschuilen achter een participatietraject om maar niet tot een besluit te komen. Als raad en bestuur zou je door alle ideeën zover van je plan kunnen afkomen dat je geen beslissing meer durft te nemen.
Dit kan voorkomen worden door kaderstelling. Participatie moet toegepast worden vanaf de basis van een project en niet pas halverwege een project. Derde partijen zijn ook van groot belang. Zij communiceren nu voornamelijk met het college. Als een externe partij iets wil zou je op dat moment de burger al moeten betrekken. Conclusie stelling 2 Burgerparticipatie is goed en moet toegepast worden maar per traject dient echt heel goed doordacht te worden wat we willen. Met goede communicatie en goede uitleg hoeft het geen vertragend effect op te leveren. Kaderstelling dient duidelijk door raad gesteld te worden zowel op inhoud als op proces. Er dient in een vroeg stadium een signaal uit te gaan richting de burger door zowel de ambtelijke organisatie, het bestuur en de raad. In vroeg stadium moet gesignaleerd worden wat er leeft. Burgerparticipatie moet niet gezien worden als een kunstje. Als je aan de voorkant duidelijke uitleg geeft, geef je duidelijk aan waar de inhoudelijke ruimte is en waar de raad zelf een besluit over neemt. Aan de voorkant speelt verwachtingsmanagement over inhoudelijke kaders en procesniveau (vorm participatie) een cruciale rol. Wat doet de ambtelijke organisatie, wat doet het college, wat doet de raad. In een vroeg stadium dient gezorgd te worden voor een duidelijke begripsvorming. Derde stelling Burgerparticipatie betekent dat zowel de raad als het college geen rol hebben, noch bij het participatieproces noch bij de uiteindelijke besluitvorming De rol van raad en bestuur is de belangenafweging (algemeen, financieel etc) maar de uiteindelijke besluitvorming is bestuurlijk-politiek. Het budgetrecht ligt bij gemeenteraad dus in die zin kan besluitvorming nooit bij burger liggen. Een groot deel van de besluitvorming ligt wettelijk vast, hier dient de raad zelf een belangenafweging te maken en dus ligt de uiteindelijke besluitvorming bij de raad. In het kader van verwachtingsmanagement moet duidelijk worden aangegeven bij wie besluitvorming ligt en welke rol de burger daar bij speelt. Geopperd wordt om over relatief klein onderwerp de zwaarste trede op de participatieladder toe te passen te weten besluitvorming door de burger. Raad: maximale input van de burger, maximale verbinding met de burger, maximale benutting van kennis van de burger maar we gaan zelf tot besluitvorming over. Besluitvorming is minder interessant wat betreft de participatie op het maatschappelijk gebied waar de gemeente Hollands Kroon niet middels besluitvorming bij betrokken is. Wel speelt ook deze maatschappelijke participatie een rol. Wat is de rol van de raad en het college in het participatieproces zelf dan? Deze rol betreft kaderstelling op inhoud en proces.
Conclusie stelling 3 Participatie dient stelselmatig ingezet te worden. Dat kan bij uitvoering specifieke projecten, maar ook structureel zoals bij beleid. Kaders op inhoud leidt tot de keuze: * leent het onderwerp zich voor participatie? * participatie per project of algemeen? * welke mate van participatie passen we toe? * hoe geven we invulling aan het participatieproces? * duidelijke managing van verwachtingen zo vroeg mogelijk aan voorzijde van het project (* wel/niet besluitvorming) Rol college en raad dient duidelijk gesteld te worden om “duo-participatie” te voorkomen nu voor burger rol raad en rol college niet altijd duidelijk is. Wat is de rol van de raad, de rol van het college en de rol van de ambtelijke organisatie? Dit moet bij ieder project duidelijk uiteengezet worden. Vierde stelling De gemeente kiest 1 vorm van participatie welke gericht is op de maximale vorm van participatie te weten initiatiefnemer zijnde bevoegd gezag De raad wenst geen standaard vorm van participatie te kiezen. Conclusie stelling 4 De gemeente kiest geen standaard vorm van participatie. Er is geen standaard vorm van participatie, dit hangt per onderwerp af. Er dient situationeel per onderwerp gekeken te worden. Vijfde stelling De volksvertegenwoordiger van de 21e eeuw is niet alleen iemand die het mandaat heeft om beslissingen te nemen, maar ook iemand die zorgt dat het volk goed aan het woord komt om vanuit een belangenafweging te komen tot politieke besluitvorming. De raad geeft aan dat dit een schot voor open doel is. De functie van een raadslid is een volksvertegenwoordiger Eindconclusiegemeenteraad Er moet vorm gegeven worden aan burgerparticipatie. De voorkeur gaat uit naar een eerste proefsessie met daarna een terugblik hoe e.e.a. gelopen is. Er dienen vaste lijnen vastgesteld te worden, daarna de vorm. Primair geldt: Welk onderwerp leent zich wel en welk onderwerp leent zich niet voor burgerparticipatie?
Ook dient er een goede samenwerking te zijn met het college te zijn zodat de raad in een vroeg traject bij raadswaardige onderwerpen wordt ingelicht om samen tot afspraken te komen op inhoud en proces waarbij het college voorzet inhoud en proces doet. Burgerparticipatie dient niet te eng worden gedefinieerd. Het gaat ook om thema’s en projecten die maatschappelijk ten uitvoer worden gebracht en niet alleen om initiatieven die op de bestuurlijk-politieke tafel komen waarbij we als overheid ook input geven tav maatschappelijke participatie waarbij we niet als overheid zijn betrokken. Duidelijk dient aangegeven te worden dat niet alles conform de input van de burger besloten zal worden. Er mogen geen verwachtingen geschapen worden nu er te allen tijde door het bestuur dan wel de raad een belangenafweging dient plaats te vinden. In de strategische visie dient een vergezicht vastgelegd te worden ten aanzien van dit onderwerp. Bepaalde tendensen in de samenleving maken dat er op ander niveau dient te worden geacteerd ten aanzien van burgerparticipatie. Er moet ruimte gegeven worden aan brede maatschappelijke initiatieven. Wat willen we loslaten en wat moeten we loslaten. Burgerparticipatie dient onderdeel te worden van de strategische visie waarbij dit maatschappelijke component ook meegenomen wordt. Zeker nu ook regiegemeente een toekomstperspectief voor Hollands Kroon is. Burgerparticipatie wordt onderdeel van de “toekomstige overheid”. Burgerparticipatie moet te allen tijde toegevoegde waarde hebben Er dient nu gekeken te worden wat wij als politiek willen delen en wat we willen afstaan. Ook dienen de kernen zo goed mogelijk betrokken te worden, zeker nu er kernen met en zonder dorpsraad zijn. Het kernenbeleid moet zeker meegenomen worden. Er zijn al vele voorbeelden van burgerparticipatie bij andere gemeenten. Laten we het wiel niet nogmaals uitvinden. Aandacht wordt gevraagd voor de eenzaamheid die steeds meer toeslaat bij bijvoorbeeld ouderen. De overheid heeft steeds meer taken overgenomen wat vroeger nog een burenplicht was. Dit moet meer worden losgelaten zodat mensen zich meer om elkaar bekommeren. Dat is ook een vorm van burgerparticipatie. De politiek-bestuurlijke participatie en de maatschappelijke participatie zijn twee verschillende typologieën maar sluiten elkaar zeker niet uit. Bij elk project dient duidelijk aangegeven te worden hoeveel budget er voor participatie binnen dat project beschikbaar is. Procesmatig dienen we wel te voorkomen dat er een maandelijkse vergadering over allerhande participatiegerelateerde onderwerpen komt. Vervolgproces Jan Steven geeft aan dat er een startnotitie burgerparticipatie is geschreven over beleid en uitvoering, gesplitst in theorie en praktijk. Die bieden we vanaf morgen aan. Op basis van wat we gehoord hebben wil het college een bestuursopdracht schrijven. Hierin geeft het college aan hoe we binnen Hollands Kroon in drie jaar tijd met 175000 onze zoektocht naar de juiste vorm van burgerparticipatie en de verdere invulling hiervan
voortrekken. Gezocht wordt naar een methode die goed aansluit bij doelgroepen/situaties. Bijvoorbeeld ouderen en kernen. In de bestuursopdracht stelt het college een aantal thema’s, de mate van participatie en de methode voor. Die bieden we aan de griffie aan zodat op 28-02 de bestuursopdracht kan worden besproken binnen de raad. Op 2 maart willen we een kick off burgerparticipatie organiseren waarin we de burger informeren over ons denken als gemeente over dit onderwerp, hoe ver we gekomen zijn, hoe we het traject verder willen vormgeven en hoe we de burger willen betrekken. Nu het een zaterdag betreft kunnen veel mensen aanwezig zijn. We willen graag weten wat de ideeën van de burgers zijn. De raad verwijst naar de routing bij de strategische visie die destijds is afgelegd. Er was nog niets vastgesteld alvorens er met de burger gediscussieerd was. De raad geeft de voorkeur aan deze handelswijze. Wel een visie, maar nog geen opdrachten ter vaststelling. Juist niet bij burgerparticipatie waar ook participatie in dit traject dient plaats te vinden. Vaststelling an sich kan ook na 3 jaar plaatsvinden als de ervaringen bekend zijn. Nu al vaststellen zou een valse start van participatie zijn. Afgesproken wordt dat er op 28 februari een startdocument in de raad behandeld wordt, 2 maart de aftrap voor de burgers zal plaatsvinden en dat de notitie een zgn. “levend document” is waar nog wijzigingen in plaats kunnen vinden. Jan Steven dankt voor opkomst, levendige discussie en de input. J. Ariëns
