Het thema van de Open Monumentendag 2015 is Kunst & Ambacht. Een heel toepasselijk thema, want het monument is dé plaats waar kunst en ambacht samenkomen. Te beginnen met de architectuur – moeder aller kunsten-. De architectuur volgt het tijdsbeeld, wat weer is terug te zien in de bouwstijl van het monument: gotisch, barok, jugendstil, Het Wilde Wonen, etc. Deze kunststromingen zijn ook terug te vinden in de afwerking en inrichting van het monument: daklijsten, metselwerk, wandschilderingen, betimmering, glas-in-lood ramen, maar ook het meubilair, stoffering en serviesgoed, maar ook de inrichting van de tuinen. Een monument, oud of van recentere datum, is dus een uiting van kunst. Maar al die kunstuitingen zijn gemaakt door ambachtslieden. Vakmensen, die gespecialiseerd waren in een bepaalde vaardigheid. Neem een preekgestoelte in een kerk. Vaak uitingen van zeer fraai houtsnijwerk. Of de glas-inlood ramen. Deze roepen nu nog steeds kreten van bewondering op, soms ook van ongeloof, hoe men zoiets in die tijd kon maken. Naast ambachtslieden waren het in feite ware kunstenaars. Daar waar gebouwen vaak een belangrijke en/of representatieve functie hadden, waren deze kunstuitingen het rijkst vertegenwoordigd. Hollands Kroon heeft dan wel geen paleizen of kathedralen op haar grondgebied, maar kent wel degelijk bijzondere gebouwen, waar die verbinding tussen kunst en ambacht is terug te vinden. Neem nu het Polderhuis in Wieringerwaard uit 1612. Een rijksmonument met originele 17e eeuwse ornamenten gebouwd voor de VOC-kooplieden. In de opkamer met zijn prachtige schouw en zijn rijkversierde houten wand zijn kunst en ambacht terug te vinden. Geen kathedraal, maar niet minder fraai in zijn tijdsbeeld, is het rijksmonument de Michaëlskerk in Oosterland op Wieringen. Het huidige tufstenen kerkgebouw uit de 12e eeuw is een fraai voorbeeld van de romaanse bouwstijl. In de gereconstrueerde crypte bevinden zich een sarcofaag uit de 10e eeuw en drie bontzandstenen sarcofagen uit de 12e en 13e eeuw. Of de fraai gemetselde torenspits. En wat te denken van het voormalige gemeentehuis van Wieringermeer in Wieringerwerf uit 1955, de huidige Cultuurschuur. Ik vind dit een fraai voorbeeld van de wederopbouw na de WO II. De meningen zijn erover verdeeld, maar ik vind de robuuste uitstraling met zijn “kantelen” heel mooi. De wanden zijn voorzien van “draineerbuisjes” en dat geeft een aparte uitstraling. De wandreliëfs op de 1e verdieping vertellen het verhaal van De Wieringermeer en haar drooglegging, maar is een waar kunstwerk. De gezamenlijke historische verenigingen zorgen er weer voor, dat u kunt genieten van de Open Monumentendag, van de verbinding tussen kunst en ambacht. Namens de gemeente dank ik al deze vrijwilligers voor het mogelijk maken van deze twee dagen. Ik hoop dat u net als ik, weer geniet van onze monumenten, die ons herinneren aan ons verleden en wie wij nu zijn. Frits Westerkamp, Wethouder Hollands Kroon
1
Historische vereniging Oud Anna Paulowna De historische vereniging Oud Anna Paulowna heeft een fietsroute uitgezet in de Anna Paulownapolder op zaterdag 12 en zondag 13 september 2015. Het startpunt is het museum van de vereniging aan de Zandvaart 5 te Breezand. De fietstocht loopt langs verschillende locaties in Anna Paulowna, Breezand en de buitengebieden. Al fietsend komt u langs boerderijen, landhuizen, kerken, woonhuizen, gemalen en historische bedrijfsgebouwen. De hervormde kerk aan de Molenvaart 21 is op de open monumentendagen te bezichtigen en ook kunt u de toren beklimmen. Open op zaterdag en zondag van 11.00 - 16.00 uur.
Op de molenvaart 2 staat het polderhuis dat tevens dienst deed als woning voor de dijkgraaf. De tuin is te bezoeken voor publiek en is in het voorjaar een weelde van bloembollen. Ook te bezichtigen is de kerk van St. Jan de Evangelist aan de Wijdenes Spaansweg 58 te Breezand.
De routekaart kunt u afhalen bij het museum aan de Zandvaart 5 te Breezand. Bij het museum kunt u terecht voor verdere informatie over de te bezoeken objecten en de Anna Paulownapolder. Bezoektijd van 14.00 uur tot 17.00 uur. Verder kunt u natuurlijk het museum zelf bezoeken en alles over de plaatselijke bloembollencultuur bekijken en beleven. Ook kunt u er terecht voor een kopje koffie of thee.
2
Hervormde Kerk Anna Paulowna
Museum Oud Anna Paulowna
3
De Historische vereniging Niedorp De historische vereniging Niedorp heeft een (fiets)route samengesteld. Deze begint in Kolhorn en loopt via Lutjewinkel en Winkel naar Nieuwe Niedorp en eventueel Oude Niedorp. Vanaf Kolhorn komende; als men bij de Boerensluis te Lutjewinkel aan de Westfriese Zeedijk staat, dan kijken we over de Kleine en Grote Kolk, een monument in het landschap. Tussen de Kromme Gouw en de Westfriese Zeedijk werden hier rond het midden van de 17e eeuw, 5 grote noordhollandse binnenkruiers gebouwd, deze molens moesten het boezemwater via de grote bovenkolk en door de Boerensluis op zee afmalen. In het dorp Lutjewinkel aan de Mientweg maakt men dag en nacht kaas in de grote kaasfabriek van Campina en gaan we vanaf Lutjewinkel richting Winkel, dan rijden we tussen de twee parkachtige tuinen door, die in de jaren dertig van de vorige eeuw zijn aangelegd door Gerrit Nobel, bekend uit de zuivelwereld en ook in het onderwijs had zijn naam een bekende klank, denk maar aan de Nobelscholen in Alkmaar en Schagen. Nobel was ook een aantal jaren voorzitter van het Historisch Genootschap Oud Westfriesland. Bij de splitsing in het centrum van het dorp Winkel staat nog het oeroude raadhuis met zijn open klokketorentje op het dak. In de zuidmuur, onder de daklijst is een ingemetselde zeer oude zonnewijzer te bewonderen. Tegenwoordig is het historische gebouw ingericht als Parfumflessenmuseum en zeker een bezoekje waard. Aan de Dorpsstraat, richting Westfriese Zeedijk, staat de Nederlands Hervormde Kerk van Winkel, met boven in de toren het oudste nog werkende uurwerk in Nederland en eigendom van de Gemeente Hollands Kroon. Tevens zijn in de kerk nog de zeer oude Herenbank en het bekende Knipscheer orgel te bezichtigen. Verder zijn er in Winkel nog enkele monumentale gebouwen het bekijken waard; in de Bosstraat de notaris villa met de twee inrijpoorten en tegenover het raadhuis de witte villa, waarin vroeger de schoolhoofden resideerden. We gaan nu naar Nieuwe Niedorp. De hele Dorpsstraat is eigenlijk al een monument op zich, met zijn dichte lover van iepen, beuken en linden en een Voorsloot vol waterlelies. Tegenover dorpshuis de Prins Maurits ligt nog immer het eeuwenoude schutsluisje in de Voorsloot.
4
Nieuwe Niedorp is twee kerken rijk, de Doopsgezinde Kerk, zonder toren en naast de Roode Eenhoorn staat de eenvoudige Nederlands Hervormde Kerk en op enkele meters afstand staat de 16e eeuwse kerktoren van de gesloopte voorganger. Rond deze monumentale toren zijn nog een aantal bijzondere grafzerken te bezichtigen, welke uit de gesloopte kerk zijn gered. Hier ligt ook de bekende zerk van Dirck Rembrandsz van Nierop uit 1682, hij was in de 17e eeuw een bekend astronoom, wiskundige en leraar in de zeevaartkunde. Om de tocht in Nieuwe Niedorp af te sluiten is er aan het westeinde van het dorp, aan de Schulpweg, dicht bij de waterplas de Rijd, nog het bekende museum “Grootmoeders Tijd en Motoren Museum”, waar u ogen en oren tekort komt en gemakkelijk een uurtje kunt doorbrengen.
Verder zijn er boeken en foldermateriaal beschikbaar over de regio. Contactpersoon: Dhr. J. Kooy (Secretaris), (0226) 41 18 93.
Ruïnekerk Oude Niedorp
5
Historisch Genootschap van de Wieringermeer Het historisch genootschap van de Wieringermeer heeft dit jaar geen fietstocht georganiseerd maar een vijftal objecten geselecteerd die op 12 en 13 september bezocht kunnen worden. Als eerste is er de cultuurschuur aan het Loggersplein 1 te Wieringerwerf, het sociaalculturele hart van de Wieringermeer en de regio. In 2013 werden door een Initiatiefgroep plannen ontwikkeld om het voormalige gemeentehuis in Wieringerwerf van de slopershamer te redden en er verenigingen en kleinschalige, startende bedrijven in onder te brengen. In april 2014 besloot de Gemeente Hollands Kroon medewerking te verlenen aan de plannen en kon met de verbouwing een aanvang worden genomen. In september 2014 werd vervolgens de feestelijke ingebruikname gevierd en de Cultuurschuur biedt thans ruimte aan veel permanente huurders zoals de Bibliotheek, het Historisch Genootschap, de ANBO en Dorpsvereniging De Ruimte maar heeft ook Buitenschoolse Opvang en de bloedprik-poli van Starlet in haar gelederen. Het genootschap in de cultuurschuur is op zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur en op zondag van 11.00 tot 16.00 uur geopend. Er is koffie en thee verkrijgbaar.
Aan de Noorderdijkweg 14 B in Wieringerwerf is de zorgboerderij Dijkgatshoeve te bezichtigen. Op de zorgboerderij wordt zorg verleend aan mensen met een verstandelijke beperking. Ook zijn er negen appartementen voor mensen met een psychosociale hulpvraag. In de winkel verkoopt de boerderij de zuivel van de eigen Blaarkopkoeien en groenten uit de tuin. In de winkel en op het terras kunnen bezoekers terecht voor o.a. een kop koffie met iets lekkers. Bewoners en medewerkers vertellen u graag over het werk op de boerderij op zaterdag 12 september van 11.00 tot 16.00 uur.
6
Cultuurschuur, Wieringermeer
Zorgboerderij Dijkgatshoeve
7
(vervolg) Historisch Genootschap van de Wieringermeer Tegenover het monument staat een schuur in het bos met daarin een expositie over het vogelbestand in het Dijkgatbos. Het dijkhuis aan de Noorderdijkweg tegenover het dijkgatbos is te bezoeken. Vlak bij het dijkhuis staat het monument op de plaats waar de Duitsers, in de oorlog, de dijk hebben doorgebroken. OP deze plek, enkele kilometers van Den Oever, herinneren twee wielen ofwel binnenmeertjes en een kronkel in de dijk aan de ramp die hier op 17 april 1945 plaatsvond. Geopend zaterdag 12 september van 11.00 tot 16.00 uur.
Oude Zeug is een voormalige werkhaven in het noordoosten van de Nederlandse Wieringermeerpolder, ongeveer een kilometer ten noordoosten van het dorp Kreileroord. De haven, die werd gebruikt voor de aanvoer van materialen voor de drooglegging en ontginning van de Wieringermeer, is genoemd naar de ondiepte Oude Zeug die zich ten noorden van de haven in het IJsselmeer bevindt. Tot 2005 werd de haven jaarlijks intensief gebruikt tijdens de bietencampagne: vanuit heel Noord-Holland werden per vrachtwagen suikerbieten aangevoerd die bij Oude Zeug werden overgeladen op binnenschepen om naar de fabriek van de Suikerunie in Puttershoek verscheept te worden. Jaarlijks ging het om ruim 200.000 ton bieten. In 2005 werd het verlaadpunt gesloten omdat de fabriek in Puttershoek dicht ging. Een tentoonstelling hierover is te vinden in het weeglokaal en worden films gedraaid. Ook worden er in het weeglokaal pannenkoeken geserveerd met Van Gilse stroop Open op zaterdag 12 september van 11.00 tot 16.00 uur.
8
Dijkhuis Noorderdijkweg
Oude Zeug
9
Historische Vereniging Wieringen Start mogelijk bij alle punten waar ook een route verkrijgbaar is.
de Koningsweg te Hippolytushoef te bezoeken. Te bereiken met de auto vanaf de rotonde Hollebalg 2e afslag en voor de fietsers en wandelaars door de fietstunnel rechtsaf verder over de Koningweg richting Hippolytushoef.
Nicolaaskerk te Westerland Westerlanderweg geopend van 11.00 tot 17.00 uur. Eigenaar: Stichting Dorpshuizen Westerland Westerland bevat een aantal bezienswaardigheden. Ongeveer in het midden bevindt zich de Westerlanderkerk, officieel de Nicolaaskerk. De toren van dit schilderachtige kerkje dateert uit de 14e /15e eeuw, het schip is in het begin van de 19e eeuw herbouwd nadat de originele kerk te bouwvallig was geworden. Het is zeer waarschijnlijk dat er reeds in de 12e eeuw een kerk op deze plaats stond, maar een duidelijk bewijs voor de datering is er niet. Restauratie Nicolaaskerk te Westerland. Op initiatief van de plaatselijke bevolking is de kerk in de periode 1982-1985 grondig gerestaureerd. Een anekdote van die restauratie willen wij u niet onthouden. Bij het vervangen van het laken van de preekstoel werd een briefje gevonden van P. J. Wigbout, schipper en koopman te Wieringen. Op het briefje staat het volgende te lezen: Den 22 januari 1898 is deze stoel bekleed met nieuw laken door P. J. Wigbout, president kerkvoogd, out 65 jaar en 22 dagen, uit achting voor de kerk en de godsdienst en liefhebberij. Toen heeft deze kerk ook een nieuwe kap gekregen, en een balk bij de tooren. 2 houten raamen, grenen kozijnen, 4 drumpels. Als dit mijn schrijven gevonden wordt zal ik zeker lang onder de groen zooden liggen of in de zee voor de krabbe. *) Hier hebt u de keuze om eventueel af te wijken van de route door Molen “de Onderneming” aan
10
Molen “de Onderneming” is eigendom van Vereniging De Wieringer Molens. Molen “de Onderneming” is op zaterdag 12 september 11.00 tot 17.00 uur open voor bezichtiging.(zie ook www.dewieringermolens.nl) Molen “de Onderneming” is een rietgedekte grondzeiler in het Nederlandse dorp Hippolytushoef. De molen is eigendom van Vereniging De Wieringer Molens. De molen is in 1851 gebouwd als koren- en pelmolen en heeft tot ongeveer 1950 dienst gedaan. In 1952 heeft de stichting Oud-Wieringen molen “de Onderneming” aangekocht om deze te behouden. In 1964 is de molen uitwendig gerestaureerd. Pas in 2000 volgde een ingrijpende restauratie die “de Onderneming” weer maalvaardig maakte. Het pelwerk is in de jaren ‘20 verwijderd. Op de voormalige pelzolder draait sinds de restauratie van 2000 een wind gedreven koekenbreker. Van de drie koppels maalstenen is één koppel verwijderd. Op de begane grond bevindt zich een maalstoel met twee koppels stenen: een koppel blauwe stenen en een koppel kunststenen. De molen heeft een neutenkruiwerk. **) Of vervolg de onderstaande route verder via de Hollebalgweg einde weg T-splitsing - rechtsaf Westerklief richting “Op de Hoogte” - linksaf Klieverkruisweg, - 1e weg linksaf Oosterklief.
Nicolaaskerk Westerland
Molen “De Onderneming”
11
Oosterklief, 1e boerderij links Oosterklief 36 Monumentale boerderij bouwjaar circa 1800 eigenaar: Familie Akse-Ruyter Alléén te bezichtigen op zondag 13 september van 11.00 tot 17.00 uur. De stal en dars zijn te bezichtigen. Type Wieringer boerderij, een soort dubbele bebouwing. Het pand is in goede staat. Het heeft nu een woonbestemming. Het woongedeelte is gedekt met pannen, de schuren met riet. De vensters zijn 4, 6 en 12 gedeeld. De rouw- en trouwdeur is er nog, thans van vast glas. Aan het achtereind is een schoorsteen gebouwd met een stookplaats. In huis is een regenwaterbak en naast het huis is een welput. De stal is ingericht met borden en potten. Het idee van een zomerstal, maar dan het hele jaar rond. Op de dars is een bedstee, ingebouwd in het hooivak. Vroeger de slaapplaats van de knecht. In de stal was plaats voor 6 koeien en werkpaard Bles, in het achtereind konden er ook nog 6 staan. Het jongvee had onderdak in een aparte schuur. Naast het huis staat nog een oude schuur, met riet gedekt. In het woongedeelte is het één en ander verbouwd. Er zijn hoekkasten en een ronde kast. De deuren van de kasten en de andere binnendeuren sluiten met houten “wurfels” (klinken). Het huis had twee grote en twee kleine kamers. Eén van de kleine kamers was de kaaskamer. In de gevel van één van de schuurtjes zit een gevelsteen. Wat die voorstelt is een vraagteken. Vanaf hier rechtdoor naar T- splitsing naast N99 rechtsaf richting Restaurant Mieke’s Eten en Drinken.
Rijksstraatweg 15 Restaurant Mieke’s Eten en Drinken is vanaf 11.00 uur geopend. (zie ook www. miekesetenendrinken.nl) In dit pand uit 1938 kunt U eventueel een pauze nemen.
12
Oorspronkelijk was het gebouw, ontworpen door Willem Marinus Dudok bedoelt als tramhalte voor Hippolytushoef. Dit was rond 1930 de bedoeling toen de Afsluitdijk werd gebouwd en daar tramrails tot Den Helder zouden worden aangelegd. Dit plan kwam echter te vervallen en zodoende is het pand behouden als horecabedrijf. Vanaf hier rijdt u richting het Oosten naar de rotonde op de N99 richting het centrum van Hippolytushoef. Voor de fietsers en wandelaars gaat u via de fietstunnel naast Restaurant Mieke’s Eten en Drinken.
In het centrum in de Hoofdstraat kunt u de RK Heilige Hippolytuskerk (bouwjaar 1868) bezoeken. Geopend van 12.00 tot 17.00 uur. De Kerk dateert uit 1868 en is gebouwd naar een ontwerp van Th. Molkenboer. De kerkklok komt oorspronkelijk uit Schagen en werd gebruikt bij de aanleg van de Anna Paulownapolder om het werkvolk te waarschuwen. De preekstoel, die alleen als ornament dient, heeft een vierzijdige kuip. Hierop zijn medaillons aangebracht waarop Jezus Salvator, de evangelist Mattheus en de Heilige Laurentius zijn afgebeeld. Aan de voet zijn de evangelisten symbolen te zien, de engel voor Mattheus, de leeuw voor Marcus, de stier voor Lucas en de adelaar voor Johannes. Afkomstig uit de Amsterdamse Laurentiuskerk dateert dit fraaie, waarschijnlijk Zuid-Nederlands houtsnijwerk, uit de eerste helft van de 18e eeuw. In de ramen aan de noordmuur zijn de namen aangebracht van de heiligen waaraan de drie grote kerken op Wieringen zijn gewijd: St. Hippolytus, St. Michaël (Oosterland), en St. Nicolaas (Westerland). Aan de linkerzijde van de kerk loopt de Kerkhofsteeg langs de pastorie naar het kleine kerkhof achter de kerk.
Boerderij Oosterklief 36
Mieke’s Eten en Drinken
RK Heilige Hippolytuskerk
13
Tevens in het centrum op het Kerkplein kunt u de Ned. Herv. Hippolytuskerk bezoeken.
Komt u met auto, dan parkeren op het Kerkplein achter begraafplaatsen van de Ned. Herv. Hippolytus Kerk.
Geopend van 11.00 tot 17.00 uur De Hippolytuskerk, gebouw van de Protestantse Gemeente op het voormalige eiland Wieringen, is één van de oudste kerken in de Kop van Noord-Holland. Dit oude Godshuis in het hart van het sfeervolle dorp Hippolytushoef stamt voor een groot deel nog uit de Middeleeuwen. Een deel ervan, de onderbouw van de toren, gaat zelfs terug op het begin van de 12e eeuw. Het 14e-eeuwse gotische koor is opgetrokken uit de tufsteen van dit eerdere kerkgebouw. In 1574 vond de reformatie plaats. Het schip dateert uit de 17e eeuw; het werd herbouwd een jaar na de instorting door toedoen van een zware wervelstorm in 1674. Een gebrandschilderd raam aan de noordzijde herinnert nog aan de ondersteuning van de West-Friese steden bij de herbouw. De kerk werd in de afgelopen 175 jaar verscheidene malen gerestaureerd. De laatste restauraties aan exterieur, interieur en toren vonden plaats in de jaren 1998-1999, 2001 en 2003. Ter herinnering hieraan is een kleurrijk glas-inloodraam aan de zuidzijde van het schip, naast de 17e-eeuwse kansel, geplaatst. Het werd vervaardigd door de Wieringer kunstenaar Piet Lont en het verwijst naar het verleden en de toekomst van de kerk op het oude eiland, gelegen aan het Wad.
Vanaf de Ned. Herv. Hippolytuskerk rechtsaf Kerkplein langs Restaurant ‘Ongder de Kukel’ richting kruispunt Parklaan, tweede steeg (weg) links Vermaningsteeg. (doorgaand verkeer niet voor auto’s !)
14
Ook in het centrum Vermaningsteeg 7 kunt u de Doopsgezinde Vermaning kerk bezoeken. De kerk is gebouwd in 1861. eigenaar: Doopsgezinde Gemeente Wieringen. De kerk Is beide dagen geopend van 11.00 tot 17.00 uur. Doopsgezinde gemeente al eeuwen op Wieringen Op Wieringen behoorde het grootste deel van de bevolking tot de Hervormde Kerk. Daarnaast vormde de doopsgezinde (20%) de tweede groep. Deze groep bevond zich tot begin 1900 hoofdzakelijk op Stroe. Een hele kleine groep was de Roomse en Gereformeerde, veelal immigranten. Het jaar 2011 was een bijzonder feestelijk jaar voor de doopsgezinde gemeente op Wieringen. Het is vierhonderdvijfenzeventig jaar geleden dat Menno Simons als kerkhervormer en grote inspirator van de wederdopers-beweging het doopsgezind denken vorm gaf. Vanaf de Doopsgezinde Vermaning rechtsaf de Vermaningsteeg volgen tot T-splitsing Nieuwstaat – rechtsaf Nieuwstraat - rechtdoor Zandburen – Bij de 3e T-splitsing (Zandburen, Gemeenelandsweg, Slingerweg). Linksaf - Noordburenweg volgen naar boerderij Museum ‘Allerhande’
Ned. Hervormde Hippolytuskerk
Doopsgezinde Vermaning kerk
15
Voor automobilisten vanaf de parkeerplaats rechtsaf Parklaan volgen tot 1e kruispunt - linksaf Heldersestraat volgen tot T- splitsing Zandburen, rechtsaf - Bij de 3e T-splitsing (Zandburen, Gemeenelandsweg, Slingerweg) linksaf - Noordburenweg volgen naar boerderij Museum ‘Allerhande’ Museum ‘Allerhande’ Noordburenweg 13, geopend vanaf 13.00 uur. Met gebruiksvoorwerpen uit de jaren 1940 1950Noordburenweg 13 - beheerder: dhr. Henk Heijerman Museum “Allerhande” is gehuisvest in een 100 jaar oude boerderij op het buurtschap Noordburen en dankt zijn naam aan de prachtige en bijzondere verzameling van oude gereedschappen, blikken en vele andere voorwerpen uit grootmoederstijd. Vervolgens kunt u via de Noordburendwarsweg naar Stroe en voor de wandelaars loopt het rustiger via de WADDENZEEDIJK naar Stroe.
Wieringer Eiland Museum “Jan Lont” Stroeërweg 39, Stroe. Het museum is beide dagen geopend van 13.00 tot 17.00 uur. Op de Stroeërweg bevindt zich het Wieringer Eiland Museum “Jan Lont”, waar tevens de expositie “Kunst Kijken op Stroe” met werk van o.a. Han Krug, Jeroen Schuller, Piet Lont, Gea Karhof e.a. te bezichtigen is. Petje af voor het verleden. Het Wieringer Eiland Museum “Jan Lont’ heeft zich ten toon gesteld “boeren, burgers en buitenlui” te laten zien en mogelijk ondergaan hoe de bewoners van het eiland Wieringen zich een bestaan
16
konden verwerven. Zie en beleef hoe men leefde en werkte op het voormalige eiland Wieringen. Laat u verrassen door de inventiviteit van de eilandbewoners om een bestaan te verschaffen. Bekijk binnen en buiten op hoeveel manieren men vis wist te vangen. Of waar en hoe men op vogeljacht ging. Leer het geheim van de groene schapenkaas. Buiten openingstijden groepsbezoek ook mogelijk. Op www.museumjanlont.nl vindt u ons activiteitenprogramma.
Hierna gaat u vanaf het Museum oostelijke richting Vatrop, voor de wandelaars en fietsers via de Bierdijk naar Vatrop, rechtsaf richting de Gemeenelandsweg en dan linksaf naar de Michaelskerk te Oosterland. Zaterdag 12 september geopend van 13.30 16.30 uur. Zondag 13 september geopend van 10.30 tot 16.30 uur. Met een historie uit begin 12e eeuw, graag even aandacht schenken aan het Teschemacherorgel uit 1762 en die nog steeds in gebruik is en het bijzondere van dit wortelnoten eikenhouten orgel is als je goed kijkt er diverse afbeeldingen in “gebrand” zijn o.a mensen en een engel. Het boekje met zijn historie en van de orgelbouwer Jacob Engelbert Teschemacher 17-11-1782 is nog steeds verkrijgbaar onder de titel........ “Dit wordt gezegt een schoon werk te zijn’”
Tevens is hier een expositie schilderijen van Frans Visser en “Zeekunst” van Janneke de Jong van “WadAnders”, beide wonende te den Oever. En… zondagochtend 13 september oefent het Museumkoor vanaf 10.30 uur. Leuk om eens mee te maken.
Museum ‘Allerhande’
Museum Jan Lont
Michaelskerk Oosterland
17
Na het bezoek aan de Michaelskerk, linksaf Akkerweg - T- splitsing Gemeenelandsweg rechtsaf Molgerdijk - binnen de bebouwde kom Den Oever – bij de bocht links richting centrum Hofstraat 37 Molen “De Hoop”. Molen “De Hoop” Hofstraat 57 Den Oever Eigenaar: Vereniging De Wieringer Molens
die hem liet restaureren. De restauratie werd pas in 1960 voltooid en sindsdien wordt de molen weer regelmatig in werking gesteld door vrijwillig molenaars. Bij oprichting van de Vereniging De Wieringer Molens in 1991 is de molen overgegaan naar deze vereniging. De vereniging heeft in eigen beheer met hulp van een molenmaker de molen van 1995-1998 gerestaureerd o.a. is de gehele kap is vervangen. Momenteel wordt er veevoeder gemalen.
Niet toegankelijk. (zie ook www.dewieringermolens.nl) Molen ‘De Hoop’ is een vermoedelijk in de tweede helft van de 17de eeuw als korenmolen gebouwde achtkante bovenkruier. Vroeger stond hij geheel vrij op de wind, even ten westen van de dorpskom. Sinds de jaren twintig echter is de molen door lage bebouwing omgeven geraakt. Al in 1391 werd aan de bewoners van het eiland Wieringen het recht van de vrije wind gegeven, waaruit mag worden afgeleid dat er toen een windkorenmolen aanwezig was. De eerste windkorenmolen op Wieringen heeft waarschijnlijk gestaan nabij Hippolytushoef. Op een van 1540 daterende kaart van bet eiland staan er drie aangegeven, twee bij Hippolytushoef en een bij Den Oever. In 1632 blijkt er naast de drie korenmolens ook nog een pelmolen aanwezig te zijn. Tot in de 20e eeuw is het aantal korenmolens tot drie beperkt gebleven. Naast de nu nog bestaande molens was er nog de korenmolen te Zandburen. Deze dateerde waarschijnlijk van het midden van de 19e eeuw en ging in 1945 door brand verloren. De huidige molen is volgens overlevering in de 18de eeuw van Huisduinen naar Den Oever verplaatst. Aan het eind van de jaren 1930 is, als gevolg van de slechte staat waarin de houten as en de roeden verkeerden, een van de roeden gebroken. Er is toen nog enkele malen met één roede gemalen maar al spoedig is de molen buiten bedrijf gesteld. In 1952 is de vervallen molen aangekocht door de Stichting Oud-Wieringen
18
Na het bezoek aan Molen “De Hoop” via de Hofstraat terug naar de bocht in de Molgerdijk, vervolgens linksaf Martekrogt - rechtdoor Gesterweg, volgen tot even voorbij het kruispunt Gesterweg / Oosterkruisweg. De vroegere Mobilisatiemagazijnen staan rechts van de Gesterweg. Gesterweg 18, voormalig Genie-magazijn D – 1 (1e pand direct rechts bij de ingang) Eigenaars: Ed & Corina Toorenburg – Verweij De openingstijden zijn beide dagen van 13.00 – 17.00 uur. Het pand D - 1 is één van de vierpanden op het voormalig MOB - terrein. (MOB. staat voor mobilisatie; hier lagen de militaire goederen opgeslagen). In 1995 werd het MOB - terrein door Domeinen verkochten in vier percelen met elk 1 pand kadastraal gesplitst. De bestemming werd woon/werk. Het pand D - 1 (de oud militaire benaming ) is op de begane grond voornamelijk een toonruimte met opslag en op de eerste verdieping een atelier met bewoning. Het oorspronkelijke bouwplan (1937) van de begane grond en de dakconstructie is goed zichtbaar.
Molen ‘De Hoop’ Archeologische gegevens MOB – terrein Bij de bouw van de loodsen voor de genie aan de Gesterweg werden in 1937 menselijke resten gevonden. De heer Henk van der Haven was in 1937 ooggetuige van deze vondst. Later lichtte hij zijn bevindingen mondeling toe aan de bewoners van de plek waar de vondsten gedaan zijn. Ten behoeve van twee kelders werden met een dragline flinke gaten gegraven en bij de meest zuidelijke kelder kwamen botten en een schedel tevoorschijn. Ook werd er een minstens 1 m lang ijzeren zwaard gevonden met een groot heft. Bij beetnemen verpulverden hiervan grote stukken. Er werd overlegd met de burgemeester, maar die wilde er geen ruchtbaarheid aan geven. Op 20 januari 1938 meldde dezelfde krant (De vondsten aan de Gesterweg) dat er zooals men weet op het werk van de genie herhaaldelijk geraamtes werden opgegraven, benevens een wapen en enige geldstukken. Vervolgens gaat men in op de theorie dat hier tot 1867 een Mennistenkerk gestaan zal hebben. Dit laatste is echter in strijd met het volledig ontbreken van enige bebouwing op het oudste kadastrale minuutplan (18111832) op deze plek. Landschappelijke ligging De vindplaats is gelegen op de rand van een pleistocene rug ten zuidwesten van Den Oever, op een relatief hoog terrein op of bij het hoogste gedeelte van deze rug (meer dan 2,5 boven NAP). Oorspronkelijk was het terrein nog een halve meter hoger, maar dit is tijdens de bouw in 1937 afgegraven. Ten (zuid) westen dan de rug bevond zich een strook laagland (Gesterkoog) waarin een waterloop (Ooster Walsloot)
op ongeveer 100 m afstand van de vindplaats lag. Het perceel grenst ten noordoosten aan de Gesterweg en ten noordwesten aan de Oosterkruisweg. De naam Gesterweg geeft aan dat er een geest op de rug aanwezig is geweest. Bij het noordelijk eind van de Gesterweg bevond zich voorheen het toponiem ‘t Hof. Het is mogelijk dat het hier gaat om een vroegmiddeleeuws domeinhof.
Genie Magazijn D-1 Net buiten het hekwerk was de Zuiderzee en het zal zo weze dat ze deer hewwe vochten en begraven zijn. Henk van der Haven heeft hierover geschreven in het blad van de Historische Vereniging van Wieringen, “Op de Hòògte” jaargang 21 (2009) nr.3, p.73.1. Al met al weer genoeg te zien en te beleven op deze dagen en wij wensen u daarbij heel veel plezier! Namens;Historische Vereniging Wieringen, Gea Wiegman en Peter de Greef, Wieringer Eilandmuseum “Jan Lont”, Marieke Roos.
19
Open Monumentendag Kolhorn Hieronder ziet u een overzicht van de locaties van de monumenten in Kolhorn.
2
3
4
1
Locaties monumenten 1. Laurenskerk: In deze voormalige Nederlands Hervormde Kerk wordt net als vorig jaar een thematentoonstelling gehouden met het dorp Kolhorn als verbindend element. Dit jaar zullen er schilderijen, tekeningen en foto’s te zien zijn welke aansluiten op het landelijke voor de Monumentendag gekozen thema “kunst en ambacht” Vanuit de kerk zullen er op beide dagen rondleidingen door het dorp verzorgd worden door ervaren dorpsgidsen. Naast de fraaie gerestaureerde huizen zijn er volop aanknopingspunten om het thema kunst en ambacht in het dorp te benadrukken. Het dorp zelf heeft door de eeuwen heen ook een ontwikkeling doorgemaakt. Waar scheepvaart en visserij ooit een belangrijke plaats innam met de daarbij behorende ambachten, is het nu een dorp met een woonfunctie te midden van het agrarische landschap. Kunst vinden we terug in de vormgeving en de diverse kunstenaars die het dorp rijk is. De kerk is geopend van 11:00 tot 17:00 uur op beide dagen Rondleidingen zijn vanaf 13:00 uur, ieder uur.
20
Ansjovis monument
Laurenskerk Kolhorn
21
2. Museum Op Zee Land: Het museum zelf heeft een collectie archeologische vondsten die de ambachten van de oudere volken inzichtelijk maakt. Daarnaast heeft het een verzameling aardewerk en schilderijen van Dirk Breed in zijn collectie. Dirk Breed mag als kunstenaar niet ontbreken bij dit thema voor open monumentendag. Op Zee Land is geopend van 13:00 tot 17:00 uur
3. Museum de Turfschuur: Het museum heeft een collectie artefacten die een beeld geven van de steeds veranderende omstandigheden van het dorp. Het thema kunst en ambacht komt hier op vele manieren aan bod. De overslag van turf uit Drenthe en Friesland, de lichters die goederen van de rede van Texel vervoerden en de ansjovisvloot die dagelijks vertrok om op de Zuiderzee te vissen. De Turfschuur is geopend van 13:00 tot 17:00 uur
22
Museum Op Zee Land
Michaelskerk Oosterland
23
4. Varend monument KH44: Varend Monument KH44: De Staverse jol uit 1899 is wel het meest markante overblijfsel uit de tijd als het gaat om ambacht. De geheel gerestaureerde ansjovisjol vaart op de beide dagen tochten over het Kolhornerdiep. Tijdens de reis wordt verteld over de geschiedenis van de jol, het dorp Kolhorn en de polders om het dorp heen. Ondertussen geniet men van de rust en de natuur. Speciaal op Monumentendag kan men met de jol meevaren voor een aangepast tarief van € 5,= per persoon. (Kinderen onder de 12 jaar varen gratis mee). De vaart duurt ongeveer een uur. De jol vertrekt vanaf haar vaste ligplaats tegenover museum De Turfschuur. Zie verder de website www.kh44.nl. De Jol vertrekt vanaf 13:00 uur ieder uur, 16:00 uur is de laatste afvaart.
24
KH44
25
Henriette E. Roggeveen
Deze expositie, Stichting Kunst en Cultuur Anna Paulowna in het kader van de landelijke Open Monumentendagen, Secretariaat: Marga van der Meer met het thema
Van Ewijckspad 39 Kunst en Ambacht 1761 JN Anna Paulowna
is een initiatief van de 0223-533723 Stichting Kunst en Cultuur Anna Paulowna in samenwerking met Persbericht: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Augustus.2015
Open Monumentendag Anna Paulowna met kunst in gemalen Tijdens de Open Monumentendag 2015 organiseert de Stichting Kunst en Cultuur Anna Paulowna (SKC) in het weekend van 12 en 13 september voor de tweede keer kunstexposities in drie bijzondere gemalen. De gemalen worden door het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier bereidwillig opengesteld. Dit jaar is het thema van de Open Monumentendag ‘Kunst & Ambacht’. In de gemalen J.C. de Leeuw, Wijdenes Spaans en Molenweg is het ambacht van waterbeheersing van dichtbij te bewonderen. Daarnaast kunnen bezoekers genieten van gevarieerde kunst. De gemalen en kunstexposities zijn op zaterdag tussen 12.00 en 17.00 uur en op zondag tussen 11.00 en 17.00 uur gratis te bezoeken.
Sli
In het uit 1845 stammende gemaal J.C. de Leeuw toont Lydia Jansen uit Van Ewijcksluis beelden van diverse steensoorten. Zij laat zien hoe boeiend het is om uit een ruwe steen een beeld te creëren. In gemaal Wijdenes Spaans toont Nico Visser uit Hippolytushoef houten beelden en Jeannette Serra een installatie met als thema ‘water door de eeuwen heen’. Verder worden er schilderijen van Tamar Rozenblat geëxposeerd met het oneindige als onderwerp en laat Gemma Zuidervaart uit Amsterdam patronenreliëfs zien. Voor het gemaal Molenweg maakt Henriette Roggeveen uit Anna Paulowna een installatie. k rdij
kke
Gemaal J.C. de Leeuw – Van Ewijcksvaart 9 in Van Ewijcksluis Gemaal Wijdenes Spaans – Van Ewijcksvaart 3a in Anna Paulowna Gemaal Molenweg – Molenweg 48a in Wieringerwaard
26
IN 3 POLDERSE GEMALEN 12 & 13 SEPTEMBER 2015 Openingstijden Zaterdag 12 tot 17 uur Zondag 11 tot 17 uur
B
Nico Visser Jeanette Serra
Gemma Zuidervaart
B
B
A
Lydia Jansen
C
Henriette E. Roggeveen
J.C
.d
Wij
d.
Ko ho rw
eg
gs
ks
ee
uw
we
Sp
B
gN
we
99
g
Tamar Rozenblat
we
aa n we sg
g
Sto
om
Sc
Ba
we
lgw
g
eg
nd va art
Me
erw
Kle
eg
Kunst en Ambacht
iwe
Ew va ijc n ks va a
de
eg
Mo
va
art
Kru
isw
B
Wijdenes Spaans
eg
Gra
an
eg
eg tw
e rkw
k
g
eg
sw
ee
Kn
Lo
rdij
Molenweg
C
Molen we
Noorddijk
ord
eg
rw
pe
Zij
id
Zu
r weg
pe
Zij
Sluizerw
eg
de
Ou
Waling sw
eg
No
Nieuweslui
s
g
rwe
ize
Slu
erweg
pe
sla
sw
Ke
Zij
an
g
Kruisweg
eg
erw
uid
Barsing
erm
Zw inw eg
Bo
Ve er
we
Mid
len
g
sw
is een initiatief van de Stichting Kunst en Cultuur Anna Paulowna in samenwerking met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. .
rt
g
nw eg
Gra
Deze expositie, in het kader van de landelijke Open Monumentendagen, met het thema
A
J.C. de Leeuw Za
N-H
Kan aal
nin
Rij
eL
27
Onderstaande lijst is een collage rijksmonumenten die op de open monumentendagen van 13 en 14 september vrij te bezoeken zijn. 1 Raadhuis Heerenweg 150, Barsingerhorn Zaterdag/zondag Oude raadhuis gemeente Barsingerhorn, 11.00 - 15.00 uur Bouwjaar 1622. 2 Molen Hofstraat 57, Den Oever Korenmolen “De Hoop” uit 1675, kleine achtkante grondzeiler met riet gedekt zonder stelling. 3 Kerk Kerkweg 20/22, Oosterland Michaelskerk, breed eenbeukig schip van tufsteen. Bouwjaar ca. 1100. 4 Kerk Westerlanderweg, Westerland Nicolaaskerk, Hervormde kerk Driezijdig gesloten, eenbeukig schip Opgetrokken tegen de laat middeleeuwse toren. Bouwjaar 1828. 5 Kerk Kerkplein 16/17, Hippolytushoef Hippolytuskerk, Hervormde kerk Gebouwd op een vrijwel ronde kunstmatige hoogte bestaande uit een vijfzijdig gesloten, met tufsteen bekleed laat-gotisch koor en een in 1675 tussen koor en schip opgetrokken eenbeukig schip.
Niet toegankelijk
Zaterdag/zondag 10.00 - 16.30 uur
Zaterdag/zondag 11.00 - 17.00 uur
Zaterdag/zondag 11.00 - 17.00 uur
6 Kerk Molenvaart 21, Anna Paulowna Zaterdag/zondag Eenvoudig, bakstenen, Driebeukig rechthoekig kerkje 11.00 - 16.00 uur uit acht traveeën, verhoogd gelegen, onder pannen zadeldak, de toren grotendeels opgenomen in de voorgevel. Het in 1853 door dijkgraaf J.C. de Leeuw in eclectische stijl (onder meer Engelse gotiek) ontworpen kerkje werd in 1856 in gebruik genomen.
28
29
7 Kerk Dorpsstraat 9, Haringhuizen Willibrorduskerk, Hervormde Kerk Eenbeukig, rechtgesloten gebouw, aan de noordzijde langs de toren doorgetrokken, dat zijn huidige gedaante heeft gekregen door afbraak van een koorpartij en van een noordbeuk.
Zaterdag 10.30 - 15.00 uur
8 Molen Koningsweg 75, Hippolytushoef Zondag Vereniging De Wieringermolens 11.00 - 16.00 uur Korenmolen “De Onderneming”, achtkante bovenkruier met rieten tussenstuk en kap uit 1851. Hier is tevens een beeldentuin te bezichtigen.
9
Kerk Kerkepad 3, Kolhorn Laurenskerk, Nederlands Hervormde Kerk In oorsprong wellicht 15e eeuws, doch later gewijzigd gebouw met driezijdige sluiting en een noordelijke uitbouw, inwendig houten tongewelf.
10 Café Nieuwe Streek 64, Kolhorn Café “Schippers Welvaren” Pand met geverfde gevel, gedekt door dwarse zadeldaken; het middelste gedeelte voorzien van een verdieping.
11 Café Westfriesedijk 72, Kolhorn Café “De Roode Leeuw” Breed pand onder schilddak, waarop boven de ingang in het midden, een drie vensters brede houten dakkapel met fors fronton bekroond, is uitgebouwd.
30
Zaterdag/zondag 11.00 - 17.00 uur
Zaterdag/zondag Gehele dag
Zaterdag/zondag Gehele dag
31
12 Molen Molenweg 47, Wieringerwaard Korenmolen “De Hoop” Achtkante binnenkruier; bouwjaar 1741.
13 Watertoren Molenweg 42, Wieringerwaard Watertoren Wieringerwaard Watertoren, in 1927-1928 gebouwd in opdracht van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland.
Zaterdag 10.00 - 17.00 uur
Zaterdag/zondag 10.00 - 18.00 uur
14 Polderhuis Noordzijperweg 35, Wieringerwaard Niet toegankelijk Polderhuis Wieringerwaard Blijkens archiefstukken in de kern 17e eeuws gebouw, bestaande uit een hoog onderkelderd gedeelte onder zadeldak tussen topgevels; hierin de bestuurskamer met van elders overgebrachte tegelschouw en 18e eeuwse kastenwand.
15 Ruïnekerk Dorpsstraat 33, Oude Niedorp Kerk St. Werefridus Gebouwd in de late middeleeuwen als R.K. kerk, gewijd aan St. Werenfridus en in 1648 in gebruik genomen als protestantse kerk. In 1977 sloeg het noodlot toe; een blikseminslag met een grote brand als gevolg verwoestte de kerk. Sindsdien is het een zeer fraaie ruïne.
16 Molen Molenpad 2, Oude Niedorp Molen De Hoop Achtkantige bovenkruier, bouwjaar 1641
32
Zaterdag/zondag Gehele dag
Zondag 10.00 - 17.00 uur
33
Noord Zijperweg 35, Wieringerwaard
Dorpsstraat 120, Nieuwe Niedorp
Witte kerkje Wieringerwaard
Molenweg 47, Wieringerwaard
34
Groetpolderdijk
Schutsluis Molenkolk Kolhorn
RK kerk Breezand
Lely gemaal
35
Open Monumentendag 12-13 september 2015 Het Thema van de open monumenten dag 2015 staat in het teken van kunst en ambacht rond het monument. Het gaat hier vooral om de rijke vormgeving, kleuren, ambacht en kunstwerken die toegepast zijn . In 2004 heeft de Werkgroep Monumenten Inventarisatie van de gemeente Niedorp het onderzoek afgerond van de in deze gemeente waardevolle panden en bouwwerken. Alleen al in deze voormaligegemeente staan er ruim 200 prachtige objecten. Maar ook in de Wieringenmeer, Wieringerwaard, Kleine Sluis, Afsluitdijk, Den Oever, Stroe enz. zijn er ruim 100 geinventariseerd. Op 1 april 2014 is op initiatief van de Monumentencommissie Hollands Kroon het overleg gestart met de historische verenigingen, musea enz. om gezamenlijk de schouders onder het behoud van het zo waardevolle culturele erfgoed te zetten. Dit heeft o.m. geleid tot de uitgave van een brochure en zijn er excursies georganiseerd. Bij een rondwandeling door Barsingerhorn kunt u bij de Herenweg 150 genieten van het prachtige gevelmetselwerk (ambacht) het beeld van gerechtigheid (kunst) als afsluiting van de trapgevel , het siermetselwerk van het woonhuis aan de Herenweg 206, de prachtige dikwijls met riet gedekte boerderijen enz. Zo zijn in Kolhorn de vele prachtige panden met rijk uitgesneden windveren en makelaars, houten bekledingen, gootlijsten, dakkapellen, de Turfschuur enz. te bewonderen. Maar ook in Nieuwe Niedorp , Winkel en de Wieringermeer met hun poldermolens en watertorens is volop te genieten van de ambacht en kunst. Ik hoop van harte dat u op deze dagen, waarin een aantal van deze gebouwen geopend zullen zijn, kunt genieten van al deze prachtige objecten.
Dirk Reitsma
36
