Verslag middagbijeenkomst “Nederland efficiënter beschermen tegen hoogwater. Succesvol samenwerken tussen kennis, bedrijfsleven en overheid (Gouden Driehoek)” d.d. 10 september 2013 Dagvoorzitter: Marco Veendorp (NLingenieurs / Taskforce Deltatechnologie)
Waterschap Rivierenland, Roelof Bleker, dijkgraaf -
-
-
Van harte welkom in Tiel bij Rivierenland Speciaal welkom aan alle partijen uit de gouden driekhoek Rivierenland een echte dijkenbeheerder (1050 km waterkering waarvan 550 km primaire waterkering), 70 km under Construction, veel projecten gedaan in Ruimte voor de Rivier en HWBP2, 4 projecten in nHWBP Ambitie nHWBP: vanaf 2020 360 miljoen euro per jaar, meer volume in productie, waterschappen zijn daar nog niet klaar voor Sprongsgewijs innoveren, daarvoor moeten we vanaf start samenwerken Voorbeeldprojecten Rivierenland: o Project Loevestein Munnikenland, voor ons de krent uit de pap, Ruimte voor de Rivier o Flexibele kering Nijmegen zorgt ervoor dat horeca kan blijven functioneren o Polder de Noordwaard, RWS trekt, Fort Steurgat met griend om golven te dempen o Verticaal Zanddicht Geotextiel als oplossing voor piping, nu praktijktesten in aantal dijkversterkingen. Vraag daarbij: is het over 10-20 jaar nog steeds effectief? Dit levert enorme maatschappelijke besparingen op o Inside technieken: oplossing in hoog stedelijk gebied met weinig ruimte; doorontwikkeling is hier nog nodig o Contractering: koesteren onze dijken (zijn voorzichtig ermee), Rivierenland in hele range diverse contractvormen, veel verwachtingen van innovatie contractvormen, nu ook goede ervaringen opdoen (bijvoorbeeld Lent), soms is samenwerking lastig, oorzaak ligt vaak niet aan keuze contractvorm, ook bij RAW gaat samenwerking soms moeizaam Plaatje van hype cyclus: hoge verwachtingen van geotextiel, nieuwe contractvormen, soms moet je verwachtingen ook bijstellenen, KIS jammer dat sommige inschrijvers zich terugtrekken, gaan graag weer gesprek aan om vertrouwen te herstellen
1
-
-
Vraagpunten: o kritiek op bureaus (helft is ingehuurd, laatste tijd teveel fouten, beeldvorming, hoe kunnen we dit verbeteren? Gesprek over aangaan) o innovatie premie zetten op toepassen van innovatie en als dit zich bewijst structureel inzetten (voor overheid taak) Ambitie Rivierenland voor nHWBP o Veiligheid staat voorop o Standaardprocedure is na verkenning naar de markt toe te gaan
Programmabureau, Richard Jorissen, programmadirecteur -
-
-
-
-
-
Doelmatigheid staat centraal: slimmer, goedkoper en beter Spannend, deel van ambitie ligt ook bij projecten, daar moet groot deel ook gaan gebeuren Historisch gemiddelde snelheid versterkingsprojecten: 25 km per jaar, nHWBP wil verdubbelen naar 50 km/ jaar vanaf 2020 Productievolume verdubbelen gaat niet van zelf, trendbreuken voor nodig, hoe krijgen we een meer doelmatig programma (essenties: anticiperen op normstelling en anders kijken naar aanleg, beheer en onderhoud) Eerste programma urgentie, 28 geprioriteerde projecten, daarnaast aantal projecten Maas en voorgefinancieerde projecten (staan niet op kaart), projectoverstijgende verkenning (piping, Waddenzee en Centraal Holland) Centraal Holland: sprong op systeemniveau, samenvoegen dijkringen Piping: eerst effort in wat is probleem en wat zijn slimme oplossingen Waddenzee: op systeemniveau eerst bekijken, deel van veiligheid ligt in voorland (bijvoorbeeld Fort Steurgat), voor reguliere verkenning Juist in de verkenningsfase is de meeste winst te halen want daar wordt de pap gestort, welke partners heeft de dijkgraaf bij realiseren van project (integraal of alleen financieren) In principe is voor de verkenning 2 jaar, voor de planfase 2 jaar en voor de uitvoeringsfase 2 jaar voorzien. Deze benadering is voorlopig haalbaar (uitgangspunt bij programmeren), in praktijk in projecten kijken of dat realistisch is We willen in principe innovatie in de projecten realiseren. Het gaat er bij ons om dat nieuwe kennis en innovaties bijdragen aan programmadoel sneller en goedkoper Waar komen we vandaan? Adagium dijk afgekeurd, leidraad erbij, klassiek versterken, veel meer brede blik naar meest doelmatige oplossing waarin hele range van integraal tot sectoraal wordt Bleker heeft al innovatieve oplossingen aangereikt, Groot Salland zet meer in op beheermaatregelen voor piping door opzetten van peil binnendijks (levert ook weer nieuwe vragen op), gebruik maken van LCC in verkenningsfase voor keuze meest doelmatige oplossing Omgaan met nieuwe normering: één van de grootste risico’s voor stabiel maken van scope, gaat erom slimme manier mee te bewegen, programmeren op urgentie betekent dat we de goede projecten op de lijst hebben, gaat er nu om de projecten goed te doen door met nieuwe normen scenariogewijs in de verkenning mee te nemen (samenwerking VNK om instrumenten en kennis hiervoor gereed te maken), eind 2013 hebben we nog geen 2
-
-
vastgestelde normen maar wel cijfers om mee te rekenen en daarom worden de verkenningen zo snel mogelijk opgestart. Techniek (innovatiescan): welke nieuwe rekenmethoden en technische innovaties extra aandacht vanuit programmadoel, hierover met elkaar gesprek voeren bij start projecten, nu als eerste Waddenzee en Piping, op achtergrond projectoverstijgende verkenning macrostabiliteit aan het voorbereiden (resultaten Dijken op Veen gebruiken, verbeterd inzicht in veiligheidsfactoren), ook projectoverstijgende verkenning Kunstwerken fabrieksmatige slag te maken zit er ook aan te komen Deze bijeenkomst helpt voor slimme samenwerking, echter vaak blijven gesprekken blijven hangen op thema’s (vb Building with Nature), kunst is dit nu op projectniveau te laten landen, daar gaat het verschil ontstaan, project dus centraal stellen
Deltares, Jan-Aart van Twillert, trekker van de thema waterveiligheid en directeur Deltares Software Centre -
-
-
Kennispositie in de driehoek, waterveiligheid en in het nHWBP Ik sta hier als vertegenwoordiger vanuit kennisinstellingen, presentatie afgestemd met Matthijs Kok, sta hier dus ook namens TU-Delft Kijkje in de keuken van wetenschap? o Omvang van onderzoek in Nederland in grote lijnen, in Nederland circa 40 miljoen per jaar verspijkerd o 20 miljoen aan fundamenteel onderzoek 50 % zit in Kust (zandmotor), kustonderzoek is top of the world o 20 miljoen toegepast onderzoek (bijvoorbeeld vragen I&M, programmabureau, waterschappen) Onderzoek naar sterkte en Belastingen, wettelijk toetsinstrumentarium o Kennispartners: 17-18 instituten, vrij overzichtelijk en transparante wereld, weinig dubbelingen, wel veel discussie over positie geweest, TU-Delft en Deltares wordt 70% van onderzoek uitgevoerd, we proberen het huis van kennisinstellingen op orde te brengen: Nationale strategische roadmap Klankbordgroep Waterveiligheid Gezamenlijk overleg met kennisspelers voor nHWBP, ook Floodcontrol / IJkdijk Nog extra: buitenland te etaleren Transities? Met handboek komen we niet uit de voeten o Nieuwe werkwijze van toetsen en ontwerpen is niet eenduidig (spagaat) en inhoudelijk complex: Toetsen alles op dijkvak, in ontwerp zijn vrijheidsgraden nu breder Gewenst vooraf te kiezen op welk schaalniveau je het aanvliegt dijkvak (Piping), dijktraject/ dijkring (Waddenzee) en systeemniveau (Centraal Holland Aantal goede voorbeelden: o Dijken op veen: overheid nek uitgestoken (HWBP-2, HHNK), sterkte van veen waar we mee rekenen is te conservatief, we kunnen het veel doelmatiger aanpakken
3
Piping: een opgave voor ons allen om iets mee te doen, alles met grote bermen is verspilling, dit kan veel handiger, intensief traject rond IJkdijkproef, zandmeevoerende wellen, als dijk doorbreekt dan is dijk binnen 20 minuten verdwenen (sluipmoordenaar) o Ontwerpen: intensiveren opleiden projectteams en integrale opdrachtgevers, kunnen werken met nieuwe normen o Samenwerken: intensieve samenwerking tussen bureau en kennisinstellingen is toch nieuw in deze tijd, hoopvol Samenvattend, eerste opzet voor samenwerkingsagenda vanuit kennisinstellingen o Zie sheet als eerste voorzet o Monitoring in praktijk wordt mogelijk nog onderschat, staan we nog aan begin is wel een hele handige o Sleutel zit in de samenwerking o
-
Taskforce Deltatechnologie, Jelke Jan de With, voorzitter -
-
-
-
De missie van de Topsector Water is helder, maar de kunst is om het met z’n alln beter en sneller te doen. Maar ook hoe krijgen we er met z’n allen plezier in om het anders te doen.. De tijd tikt door. We zullen wel snel moeten veranderen. Anders gezegd: Het anders moeten doen. In de deltagebieden en internationaal liggen toekomstige uitdagingen. Organisatie Topsector Water o In de gouden driehoek zijn overheid, kennisinstellingen en bedrijven vertegenwoordigd. Mission statement Taskforce: o Focus op projecten: beter, slimmer en goedkoper o Bijdrage aan vertrouwen OG-ON o Beperken maatschappelijke kosten o Nieuwe aanbesteding, waardecreatie en innovaties o Versneld naar realisatie brengen Taskforce, heb een fantastisch team om me heen o Moeten elkaar uitdagen, iets wederzijds zijn o 1978: 20% voorbereidingskosten, nu: 40% voorbereidingskosten o Natuurlijk zijn er onzekerheden maar dat blijft (leer er mee te leven) o Vooral krachten bundelen en verbinden Werkwijze Taskforce (Markerwadden als voorbeeld) o Mensen doen het er vaak allemaal bij. Je moet je losmaken van dagelijkse werk om te kunnen veranderen o Zet er een slimme vent neer, dus echt uit projecten met uitvoeringskennis en goed netwerk o Basisteam: Vereniging van Waterbouwers, Bouwend Nederland en NL-Ir’s, we maken ons voor paar weken beschikbaar, sluiten onszelf even op en komen met een slim advies (snelkookpan), voor Markerwadden heeft dit gewerkt, gaat ook werken voor nHWBP
4
-
-
-
-
Concrete projecten/ goede voorbeelden: o Multiwaterwerken: lego doos is 10% van totaal, hoe kunnen we samenwerken en anders naar de markt gaan, nog veel te winnen, ook voor nHWBP o Self Supporting River System (onderhoud Twentekanalen): projectteam kwam in RAW bestek terecht en liepen vast, hebben als Taskforce een nieuwe aanpak voorgesteld om uit de fuik te komen o Nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma: strategie gemaakt, workshops gehouden, Taskforce heeft advies gegeven aan programmabureau (brief), hier geven we nu invulling aan o Markt en programmabureau zijn nu meer op orde, dat kan je met elkaar verbinden Gevolgen voor opdrachtgever & opdrachtnemer: o Willen het niet moeilijker maken maar wel eenvoudiger en beter o Stel eindgebruiker centraal in aanpak, eigen achtertuin als voorbeeld, zoek naar lokaal maatwerk, belang van goed omgevingsmanagement, dijkbewoners en boeren betrekken bij oplossen van piping problemen, overheid en bedrijven moeten hen het gevoel geven dat we er met z´n allen iets goeds van maken Voorbeeld advies Markerwadden afgelopen zomer: o Is dit wel good practice voor nHWBP want heen dijk? Denk toch van wel o Start van project: postcode weten 15 miljoen los te krijgen voor nieuw project, ministeries EZ en I&M leggen beide 15 miljoen euro extra bij o Natuurmonumenten is initiatiefnemer (expert, wil geen risico’s nemen, is wel gericht op samenwerking en stelt zich open en kwetsbaar op) o Werkwijze Taskforce in vier stappen: project helemaal doorgekauwd, we kenden het project (materiedeskundigen) brainstormen met inspirerende voorbeelden, waar kan je nog creatief zijn? in snelkookpan binnen 3 weken eindadvies, duidelijk zijn (zacht op relatie, hard op inhoud) o Noem het geen aannemers, het zijn uitvoerende bedrijven die kennis en verschillende specialisten hebben, denk je dat zo’n project in achternamiddag doet? o In begin wel even schrikken: laat consortium zelf advies over contractkeuze doen, stel het doel (topeisen) voorop en niet de oplossing Samenvattend: o Het oude loslaten (durf), nieuwe werkwijzen ontwikkelen (inhoud), tussentijds terugkijken om aan vertrouwen te werken (relatie)
4x Nederrijn, Jeroen Eikholt (opdrachtgever, RWS) en Dirk-Jan Zwemmer (opdrachtnemer, Boskalis) -
-
Praktijkvoorbeeld, inmiddels 2,5 jaar onderweg, 20 december 2013 beoogde realisatiedatum, tot nu toe succesvol, verwacht een jaar eerder klaar (winst), wel wat verwachte vertraging vanwege onverwachte gebeurtenissen in bodem (verontreinigingen en explosieven, lossen we op), straks bij Tollewaard gaan we kijken bij brug (nodig voor bereikbaarheid 2 bedrijven op terp) Procesinnovatie: sneller en goedkoper, zit dus niet in techniek maar in proces
5
-
-
-
-
-
-
-
-
Projectteam centraal: Boskalis en Grontmij en RWS (als opdrachtgever), over projectfasen heen blijft team bestaan (kennisborging), je weet wat je aan elkaar hebt (samenwerking), smeerolie in project 4 maatregelen gekoppeld, doel waterdaling en ruimtelijke kwaliteit, beschrijving van werkzaamheden, aanneemsom 12 miljoen, 600.000 m3 grondverzet, functioneel specificeren, PDC (inclusief overdracht naar beheer en onderhoud, vastgoed buiten scope gehouden, ligt bij opdrachtgever), 70% kwaliteit, 30% geld, Boskalis als winnaar uit de bus (laagste prijs en hoogste kwaliteit) Stukje historie: Bert Keijts (markt, tenzij…), techniek van onderzuigen voorgelegd in consultatie, werkte niet, markt vraagt niet om uitvraag techniek maar om eerdere betrokkenheid in proces Waarom doet RWS dit? o Meer loslaten, zie sheet o Combinatie ingenieursbureau en waterbouwbedrijf ipv eerst IR’s bureau en later overdracht (1 aanbesteding houdt je zaken meer in 1 hand, scheelt een hoop gedoe) o Doen waar je goed in bent o Sneller, Boskalis maakt sneller een keuze o Meer doen met gelijke capaciteit (nogal dingetje bij RWS): Proberen minder te doen als opdrachtgever (minder inspanning dan voorheen) Waarom doet Boskalis samen met Grontmij dit? o Eerste BVP project in natte waterbouw, voorbereidend op toekomst o track record en ervaring opbouwen o Personeel ontwikkelen o Core business o Zelfstandig uitvoeren (qua complexiteit als 1 partij te beheersen) o Relatief veel in eigen hand, hiermee houd je snelheid hoog (is leuk) Wat ging goed? o Veel geïnvesteerd in omgevingsmanagement, gedragen VKA met bestuurlijk draagvlak o Motivatie projectteams Wat zijn verbeterpunten? o Samen schakelen rond grondverwerving en projectsturing o Uniformiteit RWS, pettenprobleem o Vertrekpunt helder maar bewoners wordt dit door dijkbewoners anders beleefd o Veel asbest en explosieven in ondergrond (conditionering Samenvattend o PDC voor dit project specifiek succesvol, heeft ook gevolgen voor inzet marktpartijen, denk goed over criteria van tevoren na en in uitvoering weinig aan wijzigen
Marco Veendorp (dagvoorzitter), reflectie op presentaties -
Reflectie Marco Veendorp: We willen allen samenwerken. Hiervoor is o.a. vertrouwen nodig dat je moet verdienen. Hoe gaan we nu verder? Hoe zorgen we dat we zodanig gaan samenwerken dat we sneller, beter en goedkoper gaan werken?
6
-
-
-
-
-
Reactie Roelof Bleker (Rivierenland): (Rivierenland) bij nHWBP hebben we de intentie om markt ruimte te geven, dat vraagt ook iets voor bedrijven. bedrijven Geeft aan dat hij ook een dag meegedraaid heeft bij Jan Huijbers, Van den Herik - Sliedrecht). Was een echte eye-opener. Reactie Johan Bakker (Rivierenland): (Rivierenland) afgelopen decennium al te veel tijd kwijtgeraakt aan praten over innovaties. Het moet heel simpel, in projecten gaat het geld om en daar gebeurt het. Innovaties nnovaties dus niet apart organiseren maar in de projecten. Deze D aanpak is een enorme kans, sluit ik me bij harte van aan. Reactie vanuit het bedrijfsleven: Complimenten aan Deltares dat ze bezig zijn met verandering, wat hebben ze nodig van ons? Wat zijn de verwachtingen over en weer? Kunnen we dit expliciet naar elkaar uitspreken? Reactie Henk Senhorst (HWBP-2, (HWBP adviseur innovatie): Wat je op projectniveau nodig hebt zijn mensen die hun nek willen uitsteken. uitsteken Ontwikkelingen in nieuwe aanbestedingaanbesteding en contractvormen is een goede procesontwikkeling. procesontwikkeling Ik verwacht dat bedrijven ven ook risico willen nemen in nieuwe techniek nieken (echt ook andere concepten). Jelke Jan de With (voorzitter Taskforce): Taskforce): uitspraak van Bleker is goud waard, vraagt ook om de markt inspanning, kennis is nu gebundeld, door betere uitleg van innovatiescan is het beter gaan leveren, moeten ook de belemmeringen belemmeringen wegnemen, bouwstenen zijn door sprekers gegeven, het gaat er nu om concreet te zijn en focus aan te brengen op projecten.
Bezoek aan 4x Nederrijn, project Tollewaard -
-
Op het project ontstond een interessante discussie. De conclusie is: Doordat de opdrachtnemer in een vroeg stadium verantwoordelijk is voor het project wordt het resterende planproces veel sneller doorlopen. Richting de omgeving (o.a. bestuurders, bedrijven en burgers) kan meteen inzichtelijk gemaakt worden wat de (financiële (financië gevolgen zijn van een bepaalde keuze. Op deze manier wordt de expertise van de opdrachtnemer benut en kan er sneller besluitvorming plaatsvinden. Hierdoor worden kosten-effiënte kosten oplossingen gekozen en tijd is ook geld! Frans van den Berg: hoe kan de Taskforce en de markt meewerken tijdens verkenningsfase in projecten? Laten we de intentie van vroegtijdige samenwerking samen concreet maken. Welke waterschappen doen mee? Zowel door Frans van den Berg en ook door Roelof Bleker is de intentie uitgesproken om wellicht maar een deel (helft) van de verkenning zelf te doen en de rest samen met de markt op te pakken. pakken
7
PROGRAMMA middagbijeenkomst “Nederland efficiënter beschermen tegen hoogwater. Succesvol samenwerken tussen kennis, bedrijfsleven en overheid” op dinsdagmiddag 10 september 2013 12:30-17:00 12:30 uur locatie: kantoor Waterschap Rivierenland, De Blomboogerd 1 te Tiel
12.30 – 13.00 uur
Inloop met koffie en een broodje
13.00 – 13.15 uur
Opening door Dijkgraaf Roelof Bleker, Waterschap Rivierenland
13.15 – 13.35 uur
Toelichting door Richard Jorissen, Programmadirecteur nHWBP, over de nieuwe aanpak van het nHWBP “Het moet sneller, goedkoper edkoper en beter”
13.35 – 13.55 uur
Jan Aart van Twillert, Directeur Kennis bij Deltares, gaat in op de positionering van de kennis in de zogenaamde Gouden Driehoek
13.55 – 14.15 uur
Presentatie door Jelke Jan de With, voorzitter van de Taskforce Deltatechnologie, over de recente ervaringen en de werkwijze van de Taskforce met als voorbeeld het nHWBP en de MarkerWadden
14.15 – 14.45 uur
Het project 4 Maatregelen Nederrijn. Een goed voorbeeld van een andere aanpak en de veranderende rolverdeling tussen het bedrijfsleven en de overheid. Sneller en beter ?! Opdrachtnemer en Opdrachtgever geven hierover samen een presentatie. Dirk-Jan Dirk Zwemmer namens Boskalis en Jeroen Eikholt namens Rijkswaterstaat.
14.45 – 15.00 uur
Discussie met de sprekers
15.00 – 16.30 uur
Bezoek aan de bouw van de brug De Tollewaard, onderdeel van het project 4 Maatregelen Nederrijn. Vervoer per bus.
16.30 uur
Afsluiting bij Waterschap Rivierenland te Tiel
