Verslag Conferentie PKVW vernieuwt, donderdag 10 april 2014, Utrecht
Namens het ministerie van Veiligheid en Justitie en het CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid) organiseerden we de conferentie PKVW vernieuwt op donderdagmiddag 10 april 2014 in congres- & vergadercentrum Domus Medica in Utrecht. Afnemers van het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) waren uitgenodigd mee te denken met de ontwikkelingen en hun advies te geven over de vernieuwing van het Politiekeurmerk. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen brengt om de drie jaar nieuwe handboeken uit met bijgestelde eisen en aanbevelingen. Aan het einde van 2014 worden de handboeken uitgebracht. Uiteindelijk kiezen de afnemers of ze het instrument inzetten en om die reden is het belangrijk om te weten welke veranderingen onze doelgroep graag wil zien. Tijdens de bijeenkomst waren er onder andere gemeenten, woningbouwcorporaties, verzekeraars en politie aanwezig. Het CCV realiseert zich dat er andere partijen eveneens hadden willen deelnemen zoals certificatieinstellingen, adviseurs, PKVW docenten, maar heeft er voor deze bijeenkomst voor gekozen om met de directe afnemers in gesprek te gaan. Eerder organiseerde het CCV een drietal verdiepingsbijeenkomsten voor de professionals die met regelmaat met het PKVW werken, veelal in een opdrachtnemende rol.
Presentatie Ben Vollaard Inbraakpreventiebeleid: wat werkt, wat is veelbelovend? Naar aanleiding van een nieuw onderzoek ‘Leren over het lokale inbraakrisico’ van de Universiteit van Tilburg gaf onderzoeker Ben Vollaard (Universiteit Tilburg) een presentatie over bewonersgedrag en risico inschatting met betrekking tot woningbeveiliging. Zijn onderzoek is gebaseerd op (internationaal) literatuuronderzoek en enquêtes onder honderdduizenden huishoudens verspreid over Nederland. De onderzoeksvraag is of we de bewoners niet overschatten op het nemen van eigen beveiligingsmaatregelen. Initiatieven om inbraakpreventie te versterken zoals het Bouwbesluit en het Politiekeurmerk Veilig Wonen liggen voor de hand als bewoners uit zichzelf te weinig aan preventie doen. Maar op welke punten laten bewoners dan precies steken vallen? Vollaard gaf een aantal redenen zoals: de inbraakkans wordt door bewoners vrijwel altijd onderschat (tijdelijke vertekening risicoperceptie); bewoners zien inbraakpreventie als een vitaminesupplement (onzekerheid over het nut ervan); nu even niet (zelfcontrole-problemen) er staan meer belangrijke zaken op de agenda; brengt vooral voordelen voor anderen met zich mee en niet voor mezelf, denk aan politieinzet, kans op meer inbraken in de wijk (maatschappelijke baten niet meegewogen). Motieven inzet preventie Vollaard vertelde wat de motieven zijn om wél aan preventie te doen. Deze motieven zijn: ervaring met inbraak (het dynamische aspect); kopiëren van preventiegedrag van anderen (het sociale aspect);
-
de verschillen tussen mensen, sommige kunnen beter de consequenties overzien (het persoonlijke aspect).
Preventiegedrag is niet iets statisch, maar verandert gaandeweg als een gevolg van indrukken en ervaringen die iemand opdoet. Inschattingen van het inbraakrisico en leren hoe met dit risico om te gaan, gebeurt op basis van informatie uit eigen ervaringen, observaties, en beschrijvingen van ervaringen van anderen. Vollaard onderzocht of bewoners die verhuizen van een kleine gemeente als Doorn naar een grote stad als Amsterdam het risico op een inbraak anders inschatten dan de bewoners van Amsterdam die daar al langer wonen. Ook onderzocht hij de inschatting van mensen die van Amsterdam naar Doorn verhuisden. Voor beide groepen duurde het ongeveer 10 jaar voordat ze het risico op gelijke wijze inschatten als de huidige bewoners. Zolang duurt het voordat die ervaringen opnieuw opgebouwd zijn. Beide groepen schatten het inbraakriciso beduidend lager in dan de bewoners van beide plaatsen. De vergelijking met het vitaminesupplement lichten we hier nog wat verder toe. Al hebben bewoners een goed beeld van het risico, dan nog moeten ze maar geloven dat preventie het verschil maakt. Zo laat een inbreker die na het zien van goed beveiligde deuren en ramen zijn geluk elders beproeft, geen briefje achter met de boodschap: ‘goed beveiligd, geen poging gewaagd’. Preventie heeft in dit geval gewerkt, maar dat weet de bewoner niet (uitzondering op afwezigheid van feedback vormen sporen van een mislukte inbraakpoging). Sterker, het uitblijven van een inbraak door goede preventie kan verward worden met het idee dat het inbraakrisico simpelweg laag is. In dat geval kan de bewoner genomen maatregelen na verloop van tijd als zinloos ervaren: er gebeurt immers niets. Interventies in preventiegedrag Om beleidsmakers een basis te bieden voor interventies in preventiegedrag, heeft Ben Vollaard naast de publicatie van zijn onderzoek in samenwerking met het CCV de handreiking ‘Beinvloeding van inbraakpreventiegedrag’ geschreven. Het idee is dat interventies effectiever en gerichter zijn in te zetten als duidelijk is wat de drijfveren van mensen zijn voor bepaald preventiegedrag en op welke punten de overheid een helpende hand kan bieden. Ben noemt tijdens zijn presentatie drie interventies: 1. Een landelijk keurmerk voor inbraakpreventie Een landelijk keurmerk als het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) is belangrijk om de onzekerheid bij consumenten over de waarde van inbraakpreventieproducten te verkleinen. Een voordeel van een keurmerk is dat het een totaalpakket biedt: inbraakpreventie is zo sterk als de zwakste schakel. Dat keurmerk geldt dan ook niet alleen voor beveiliging van de woning, maar ook voor de inrichting van de woonomgeving, waaronder verlichting, toegang tot achterdeuren en het stratenplan. Om deze reden is het belangrijk dat partijen als gemeenten, politie en woningbouwcorporaties zorgdragen voor het implementeren van het keurmerk. 2. Verplicht inbouwen van inbraakpreventie in nieuwbouwwoningen Bewoners zelf zo ver brengen dat ze preventiemaatregelen nemen is moeizaam. Bovendien is het treffen van inbraakpreventiemaatregelen bij de bouw van woningen aanzienlijk goedkoper dan achteraf. Het ligt daarom voor de hand om eisen aan inbraakwerendheid vast te leggen in bouwregulering. Dit is gebeurd in het Bouwbesluit 1999. Hiervan is bekend dat de maatschappelijke baten de kosten duidelijk overtreffen. Vollaard onderzocht eerder de verschillen van vergelijkbare wijken opgeleverd voor 1999 en na 1999 en concludeerde in zijn onderzoek "Bouwen op het Bouwbesluit" dat er sprake is van 25% minder geslaagde inbraken in woningen opgeleverd na 1999. Het Bouwbesluit betreft een pakket minimumeisen aan beveiliging van de woning. Het landelijk keurmerk omvat een breder aantal maatregelen waarvan de indruk bestaat dat ze de inbraakkans verder verkleinen. Een uitbreiding van de in het Bouwbesluit genoemde eisen aan inbraakwerendheid is daarmee een veelbelovende optie om het niveau van inbraken te verlagen. Regulering lijkt opportuun, omdat de huidige interactie tussen gemeenten, corporaties en marktpartijen niet resulteert in toepassing van het PKVW bij alle nieuwbouwwijken. 3. Communicatie: sluit aan bij motieven voor preventie
Aanvullend op regulering zouden communicatiecampagnes een bijdrage kunnen leveren aan het versterken van inbraakpreventie. Dit is om twee redenen van belang. Allereerst bereikt regulering van nieuwbouw de grote groep woningeigenaren met een bestaande woning niet. Daarnaast gaat inbraakpreventie veel verder dan alleen het treffen van technische maatregelen: denk aan voorzorgsgedrag, zoals het niet in het zicht achterlaten van waardevolle bezittingen, en het daadwerkelijk gebruiken van een extra deurslot. Van communicatie-initiatieven op het gebied van inbraakpreventie is vooral bekend dat ze níet werken. Vooral brede, nationale campagnes lijken weinig tot geen effect te hebben. Het blijkt niet eenvoudig om daadwerkelijk de aandacht van bewoners te krijgen, vervolgens hun ideeën over preventie te veranderen en tenslotte bewoners aan te zetten om deze ideeën ook te vertalen in concrete maatregelen. Klaarblijkelijk zijn veel van de huidige initiatieven zo vormgegeven dat ze geen aantoonbare gedragsverandering bewerkstelligen. Maar dat laat de mogelijkheid open dat met de juiste vormgeving wél iets valt te bereiken. Aan de hand van de drijfveren van preventiegedrag is een aantal elementen af te leiden van communicatie-initiatieven die mogelijkerwijs wel effectief zijn. Zoals het aantoonbaar maken van wat de buren doen aan inbraakpreventie (aan willen sluiten bij de meerderheid) en lokale ervaringen en indrukken aan bewoners bekend maken (dan herkent men zich er in). In de handreiking van Universiteit Tilburg en het CCV is daar meer over te lezen. Deze is gratis te downloaden op http://www.hetccv.nl/publicaties/webwinkel/Algemeen/beinvloeding-vaninbraakpreventiegedrag.
Presentatie Lilian Tieman Effectief veiligheidsbeleid Lilian Tieman, projectleider Woninginbraak bij het CCV, vertelt over het belang van een effectief veiligheidsbeleid. Effectief beleid is nodig aangezien het kabinet een doelstelling geformuleerd heeft om van 91.000 inbraken (inclusief pogingen) naar 65.000 in 2017 te gaan. Dat is een forse afname van bijna 30%. Veiligheidspartners moeten in het hele land een bijdrage leveren, maar er is focus nodig om die enorme daling te realiseren: problemen moeten aangepakt worden in de TOP 50 gemeenten (woninginbraken) en de hot spots binnen de gemeenten. Want het grootste deel van de criminaliteit en overlast vindt volgens de 80/20 regel plaats in een beperkt aantal gebieden: de zogenoemde hot spots en hot areas. Effectief veiligheidsbeleid is ondenkbaar zonder situationele preventie. Haal daarom directe omgevingsgebonden oorzaken weg. Het wegnemen van de gelegenheid heeft namelijk sneller effect dan het veranderen van het gedrag van de crimineel. Dat maakt dat criminaliteit niet alleen geconcentreerd is rond hot shots en hot victims, maar ook op hot times en hot spots. Lees er meer over in het boek Best of Three Worlds van Peter Versteegh. Lilian gaat verder nog kort in op hoe inbrekers anno 2014 te werk gaan en frist met een paar sheets de kennis op over het Politiekeurmerk Veilig Wonen, zodat de aanwezigen tijdens de tafelgesprekken direct met de stellingen/vragen aan de slag kunnen gaan. Tieman eindigt de presentatie met een aantal barrieres om structureel met een instrument als PKVW of Secured by Design (SBD) aan de slag te gaan en vraagt de deelnemers om daarbij stil te staan tijdens de tafelgesprekken: 1. Is er nog steeds een kennistekort bij corporaties, projectontwikkelaars, architecten, gemeenten? 2. Weerstand tegen een andere of nieuwe manier van werken (veiligheidsmensen vooraf betrekken bij planvorming) 3. De zoektocht dat 1 instrument een oplossing voor het hele probleem is. 4. De kosten van de aanpassingen in de bestaande bouw. 5. Bewoners zelf financieel laten investeren is een uitdaging. 6. Professionals willen graag nieuwe instrumenten uitproberen.
Rodney Haan – Ronde tafel gesprekken Waarom het PKVW vernieuwen? Het Politiekeurmerk heeft een grote rol gespeeld bij de ontwikkelingen van woningbeveiliging in het Bouwbesluit, maar ook in de manier waarop we nadenken over het ontwerpen van wijken, de rol van verlichting, de zichtlijnen en de faciliteiten in een wijk. We merken dat de naamsbekendheid van het keurmerk nog steeds erg groot is en het resultaat is goed en bewezen. Maar het imago heeft in zijn twintigjarig bestaan ook een deukje opgelopen: te streng, te kostbaar, teveel partijen die iets moeten doen in het proces. We hebben de balans opgemaakt en het is tijd voor vernieuwing. Onder leiding van facilitator Rodney Haan van het CCV zijn verschillende rondes van tafelgesprekken gevoerd. Voordat iedereen zijn juiste tafel moest opzoeken gaf Rodney de aanwezigen op enthousiaste en beeldende wijze mee dat ze vooral vrij moesten denken, associëren, geen oude koeien uit de sloot moesten halen, elkaar ruimte geven en de juiste focus moesten hebben. De zeven tafels werden door de volgende tafelvoorzitters begeleid: John van der Zalm (politie Den Haag), Dirk Bijkerk (politie Midden Nederland), Lilian Tieman (het CCV), Ap Jaspers (politie Den Haag), Ingrid Stiphout (gemeente Almere), Marianne de Reus (gemeenten Goes), Richard Telderman (Raad van Accreditatie). Het CCV werkt de uitkomsten van de tafelgesprekken uit en zal de verschillende werkgroepen - die aan de slag gaan met de vernieuwing van het keurmerk - voorzien van deze informatie. Een korte samenvatting van de uitkomsten volgt hieronder. Inhoud van het keurmerk Veel deelnemers vinden het keurmerk in de basis een goed en effectief instrument. De meeste deelnemers kunnen echter wel een onderdeel benoemen waar zij de verplichting van willen laten vervallen. De bereikbaarheid van woningen vanaf de tweede verdieping is het meeste genoemd, ook al zijn deze verdiepingen bereikbaar. De maatregelen voor vervuiling en verloedering zou geen verplicht onderdeel binnen het keurmerk moeten zijn en ook vinden diverse deelnemers dat de zichtlijnen en dus ook de inzet van spiegels als aanbeveling opgenomen moet worden. De woningeisen worden heel belangrijk gevonden, het hang- en sluitwerk voor de begane grond en eerste verdieping moet zeker behouden blijven. Tot slot vinden bijna alle deelnemers dat het keurmerk gaat over beveiliging en veiligheidsgevoel en de meerwaarde wordt vooral in de combinatie van maatregelen gezien die op beide onderdelen inspelen. Samenwerking binnen het keurmerk De deelnemers realiseren zich dat er binnen dit keurmerk samengewerkt moet worden. Dat vinden ze ook goed. Toch wordt er aan diverse partijen gevraagd meer te doen. Zo vinden meerdere deelnemers dat verzekeraars nu wel erg laagdrempelig hun diensten aanbieden aan klanten. De verzekeraar zou een basisniveau beveiliging van bewoners moeten willen eisen. Vroeger werd dit veel meer standaard gedaan, nu enkel nog bij bewoners met veel kostbare bezittingen. De samenwerking met de woningcorporaties lijkt erg verschillend te zijn in het land. In sommige gemeenten werken de corporaties mee aan inbraakprojecten en beveiligen hun woningen op een goed niveau. In andere gemeenten lijkt het onderwerp woninginbraken geen prioriteit te hebben voor de corporatie. Meerdere deelnemers vragen om een vorm van verplichting van het keurmerk in de bestaande bouw met name gericht op de woningcorporaties of particuliere verhuurder, net zoals het Bouwbesluit voor de nieuwbouw. Gemeente Almere geeft aan dat hun subsidie voor bewoners geleid heeft tot een grote hoeveelheid aanvragen voor het keurmerk. Ook in Utrecht is het projectteam tevreden met de uitkomsten van de subsidie aan bewoners als onderdeel van het integrale plan tegen de woninginbraken. In andere gemeenten leidt het aanbieden van een dergelijke subsidie niet tot extra inspanningen door bewoners. De ervaringen zijn hierin dus wisselend. -
De uitvoer van het keurmerk
Diverse partijen maken melding van ruis door de inzet van meerdere partijen binnen het keurmerk. Afnemers worden verschillend geadviseerd afhankelijk van de certificatie-instelling of het PKVW-bedrijf. In een landelijk keurmerk zouden verschillen in advisering tot het minimum beperkt moeten blijven, juist omdat er kaders opgesteld zijn. Wat betreft de uitvoering geven meerdere deelnemers aan dat zowel de prijzen van de beveiligingsproducten als de tarieven van de aanbieders binnen PKVW (certificatieinstelling, inspectie-instelling, PKVW-bedrijven) te hoog zijn en dus een barriere vormen om het instrument in te zetten. Ook de vrijblijvenheid maakt dat afnemers iedere keer weer kunnen besluiten om het keurmerk niet in te zetten of bij afkeur bij een project niet tot herstelwerkzaamheden over hoeven te gaan.
Het vervolg traject na deze bijeenkomst 1. Uitkomsten bijeenkomst ‘PKVW vernieuwt!’ worden gepresenteerd aan werkgroep Kwaliteitsbeheer PKVW (18 april). 2. Werkgroepen van start (werkgroep 1: eisen/aanbevelingen, werkgroep 2: concept keurmerk en elementen volgens Secured by Design/Crime Prevention through environmental design), werkgroep 3: organisatie/beheer/uitvoering (intern CCV). 3. Bepaalde mogelijke wijzigingen worden onderzocht in kader van Bouwbesluit, Europese normen, NEN-commissies en Modus Operandi. 4. Concept handboeken gereed in september/oktober (enige uitloop mogelijk). 5. Harmonisatieoverleg met veiligheidsveld in september/oktober. 6. Bijeenkomst lancering nieuwe handboeken november/december.
Afsluiting Het CCV bedankt de deelnemers voor hun inzet, voorstellen en adviezen. In totaal hebben 17 deelnemers interesse getoond om deel te nemen aan een van de werkgroepen om te komen tot een nieuw PKVW concept. De bijeenkomst is beloond met een gemiddelde van een 7.7. Het CCV bedankt de inleiders en tafelheren/dames voor hun presentaties en het begeleiden van de discussies. Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen binnen het Politiekeurmerk Veilig Wonen meldt u dan aan voor de gratis nieuwsbrief via www.hetccv.nl/nieuwsbrief. Ook geïnteresseerd in ontwikkelingen op andere veiligheidsgebieden, u kunt gratis onze Secondant ontvangen via www.hetccv.nl/secondant.
