2014/8
M A G A Z I N E V O O R B E Z I E L I N G E N L E V E N S O R I Ë N TAT I E
Verschil is een feest Broeder Isidoor: de Vlaamse Gerardus Kerstmis in Bethlehem
GERARDUS EN ISIDOOR 2014/8
M A G A Z I N E V O O R B E Z I E L I N G E N L E V E N S O R I Ë N TAT I E
Verschil is een feest Broeder Isidoor: de Vlaamse Gerardus Kerstmis in Bethlehem
Bij het schrijven van dit voorwoord realiseer ik me dat ik nu een dubbel zo groot gehoor voor me heb als anders. Dit nummer gaat niet alleen naar de bijna 6000 abonnees in Nederland en Vlaanderen, maar ook naar ruim 6000 anderen, die tot vorig jaar geabonneerd waren op het tijdschrift ‘Het Teken’ van de Vlaamse passionisten. Door gebrek aan mankracht moest besloten worden om ermee te stoppen. Ze hebben ons verlof gegeven om het Gerardus Magazine als proefnummer naar deze oud-abonnees toe te sturen; en in een begeleidende brief aan hen lichten zij dat toe. Veel van de lezers van Het Teken zijn ooit abonnee geworden, omdat zij zich verbonden voelden met de meest bekende Vlaamse passsionist: broeder Isidoor (1881-1916), die met name als broeder portier van het klooster in Kortrijk veel voor de mensen betekende. Op 35-jarige leeftijd stierf hij aan kanker en direct erna kwam in heel België zijn verering op gang; in 1984 werd hij zalig verklaard. Broeder Isidoor De Loor en broeder Gerardus Majella tonen in veel opzichten een frappante gelijkenis; en daarom denken we dat veel lezers van beide bladen zich aan elkaar verwant voelen. Ons redactielid Marianne Debets werd daarin versterkt, toen zij er begin oktober, dertig jaar na de zaligverklaring, het jaarfeest in het West-Vlaamse Kortrijk meemaakte. Ze schrijft erover in deze uitgave. We hopen dat ook de andere artikelen de vertrouwde én de nieuwe lezers zullen aanspreken. En we hopen natuurlijk dat we straks met een grote Vlaams-Nederlandse familiekring een nieuwe jaargang tegemoet mogen gaan. Medio januari verschijnt daarvan het eerste nummer. Maar eerst wens ik u allen een Zalig Kerstfeest en veel heil en zegen in het Nieuwe Jaar! Henk Erinkveld CSsR Hoofdredacteur
Het magazine GERARDUS is genoemd naar de Italiaanse broederredemptorist Gerardus Majella (1726-1755) die in zijn korte leven zoveel betekende voor de armen in zijn omgeving, dat hij bij zijn dood al als heilige werd beschouwd. De kerk heeft dat in 1904 bevestigd. GERARDUS begon in 1920 als contactblad voor de vereerders van Sint Gerardus. Het wordt uitgegeven door Klooster Wittem, een landelijk Gerarduspelgrimsoord. Het is een blad voor mensen die als pelgrims op hun levensweg op zoek zijn naar bezieling en levensoriëntatie. Abonnement 2014: € 12,- Wacht met betalen tot u een acceptgiro
2 ontvangt. GERARDUS
Redactie: pater Henk Erinkveld CSsR (hoofdredacteur), mevr. Marije Bijleveld (redactiesecretaris), dhr. Wim Dragstra en mevr. Marianne Debets. Vormgeving: studiostraid (www.studiostraid.be) Druk: Onlineprinters.nl Contact: • Voor Nederland: Wittemer Allee 32, NL 6286 AB Wittem, T +31 43 4501741,
[email protected] • Voor Vlaanderen: Tiensesteenweg 67, 3800 Sint-Truiden,T +32 496 88 07 70,
[email protected]
I
20 11
18 4 8 De ster van Bethlehem anno 2014 Marianne Debets 4
8
Lezenswaard Eric Corsius
7
Radiostation zoekt kok Walter Van Wouwe
8
Intermezzo 10 Themakatern: diversiteit Eric Corsius 11 Het geheim van de woestijn 15 Bert Simons
INHOUD Zonnegod in mollig babylijfje Marije Bijleveld 18 Thuis bij broeder Isidoor Marianne Debets 20 Ongemakkelijke schoonheid Marinus van den Berg
22
Tenslotte 23 Gedicht Ine Verhoeven 24
GERARDUS 3
MENSEN VERHALEN
De ster van Bethlehem anno 2014
MUUR
In mei maakte ik met Henk Erinkveld en elf anderen
stappen in een bus waarmee de Palestijnen zelf
een indrukwekkende pelgrimstocht door Israël met
ook moeten reizen. Onderweg zien we op de
als eindbestemming Jeruzalem. Vooral de scherpe
heuvels tussen Jeruzalem en Bethlehem diverse
tegenstellingen in dit land grepen mij sterk aan. In
joodse nederzettingen. Nadat we in Bethlehem
het noorden, in Galilea, waar overwegend Arabische
de uitgebreide controleposten zijn gepasseerd,
moslims, joden en orthodoxe christenen wonen,
ontmoeten we even later aan de andere kant van
heerste een tamelijk rustige en ontspannen sfeer. In
de Muur Toine van Teeffelen. Hij wacht ons op in de
Jeruzalem, waar we acht dagen later aankwamen,
Hebron Road, de verbindingsweg tussen Jeruzalem
lagen de verhoudingen anders. In deze stad wonen
en Bethlehem, eens een van de levendigste plekken
veel orthodoxe joden naast moslims. Orthodoxe
met winkels, werkplaatsen en garages. Nu ligt hier,
christenen zijn hier een minderheid.
na de bouw van de Muur in 2002, een verlaten straat
Was het in Galilea gemakkelijker om op straat of in
met enkele kraampjes waar Palestijnse arbeiders wat
een winkel met mensen een praatje te maken, in
drinken of eten kunnen kopen. Toine vertelt dat vanaf
Jeruzalem zijn mensen tamelijk terughoudend. Op
’s morgens vijf uur een stroom arbeiders richting
veel plaatsen zijn hier controleposten ingericht, waar
Jeruzalem gaat. ’s Avonds komen zij in omgekeerde
rugzakken en tassen worden gescand, voordat je
richting terug. Inderdaad, wanneer wij ’s avonds weer
het plein bij de Klaagmuur of het plein bij Al Aqsa
terugkeren naar Jeruzalem, ontmoeten wij een stroom
moskee mag bezoeken.
mannen en enkele vrouwen, stoffig en vermoeid uitziend van de hele dag hard werken. Ze worden
Voordat we naar Israel vertrokken, hadden we contact gelegd met een Nederlander, Toine van Teeffelen, die al jaren in Bethlehem woont. Toine is getrouwd met een Palestijnse vrouw en hij kent van binnenuit de onderlinge verhoudingen tussen de Joodse en Palestijnse bevolking. Op een bewogen wijze kan hij vertellen over het dagelijkse leven in Bethlehem en omgeving en geeft daarbij uitgebreide historische informatie. Hij biedt aan om onze gids te zijn. Op de afgesproken dag nemen we al vroeg in de ochtend de bus naar Bethlehem. We gaan uitdrukkelijk niet met een toeristenbus, maar
4 GERARDUS
Het vrouwenkoor van het Soemoed Verhalenhuis
Toine van Teeffelen: “Dit was eens de drukke weg van Hebron naar Jeruzalem.” allemaal één voor één streng gecontroleerd bij de
andere vrouw heeft haar kinderen juist verboden om
verschillende achter elkaar gelegen controleposten.
naar het buitenland te gaan. “Zij moeten híer blijven, in hun eigen land, maar waar vinden ze werk? Een van
Iets verder in de verlaten straat bezoeken wij een
mijn zonen is iedere dag urenlang onderweg naar zijn
souvenirwinkeltje, vroeger druk bezocht, nu telt het
werk en de weg die hij moet nemen is heel gevaarlijk”.
nauwelijks klanten. Henk Erinkveld koopt er een
Leven wordt op allerlei manieren door de Israëliërs
kerststalletje, eentje waar dwars door de stal heen
zwaar gemaakt. Zo werd het huis van een van de
een muur is geplaatst. Mensen die in werkelijkheid
vrouwen langs drie zijden omsloten door de bouw
bijeen horen, worden door een muur gescheiden.
van de negen meter hoge betonnen Muur. Alle
Ja, zo is de werkelijkheid in het huidige Bethlehem.
uitzicht wordt haar ook letterlijk ontnomen. En soms
Ik koop een sterretje in het winkeltje van Claire
wordt ineens zomaar water en elektriciteit afgesloten.
Anastas. Voor mij betekent dit een teken van hoop in alle duisternis, een niet direct willen opgeven van
En tóch, naar het voorbeeld van de steden Berlijn
vertrouwen, ook al zie je niet hoe leven verder gaat.
en Belfast die ook door een muur waren verdeeld, worden tal van activiteiten georganiseerd. Er is een
Daarna bezoeken we het Soemoed Verhalenhuis,
vrouwenkoor dat zingt op veel plekken bij de Muur,
geopend in 2009 door het Arab Educational
vooral in de kersttijd. Maar met name het ‘Wall
Institute dat een relatie heeft met de internationale
Museum’ vormt een bron van inspiratie. Naast de
vredesbeweging Pax Christi. Soemoed staat voor
tekeningen van grafici wordt de Muur op tal van
standvastigheid, voor menselijk verlangen naar herstel
plaatsen gesierd door duurzame posters waarop
van land en huis. Soemoed staat voor leven, boven
mensenverhalen staan geschreven. Breekbare,
vernietiging ervan. Een viertal vrouwengroepen komt
menselijke, persoonlijke verhalen.
hier wekelijks voor allerlei sociale activiteiten bij elkaar. Wij ontmoeten deze vrouwen; hun verhalen
Plotseling tijdens de inval van het Israëlische leger in
buitelen over elkaar heen. Zo vertelt de een: “Mijn drie
2002, terwijl ik met het ontbijt bezig ben, begint een
kinderen zijn naar het buitenland gegaan want hier
tank in alle richtingen te schieten.
hebben ze géén toekomst. Als ik ze wil bezoeken, kan
Ik schoot een vrouw te hulp die op straat flauw viel.
ik niet vanaf het nabij gelegen vliegveld van Tel Aviv
Later hoorde ik dat een jongen gedood was, terwijl hij
reizen, maar moet ik een dure vlucht nemen vanaf
vluchtte naar veiligheid.
het veel verder gelegen vliegveld van Amman”. Een
Mary uit Bethlehem
GERARDUS 5
Er was een kleine jongen die zijn speelgoed vasthield: een duif. Hij droomde van een andere wereld waarin hij mocht rennen en spelen. Maar een kwaadaardige kogel kwam als een dief in de nacht zijn hart binnen en pakte zijn ziel en dromen af. Maar de duif kwam tot leven en besloot de wereld te vertellen over deze droom. Deze droom zal ooit uitkomen. Jennifer, Jumana, Rasha en Nisreen 16 jaar
Mijn hele leven was ik in Jeruzalem, nu kan ik er niet meer heen omdat ik geen identiteitskaart heb. De Muur scheidt mij van mijn kerk, van mijn leven. Ik ben gevangen, ik ben een stervende vrouw. Antoinette uit Bethlehem
en in Palestijn em Bethleh t kijken ui naar een nieuwe horizon.
De tientallen verhalen op de posters aan de Muur vragen om menselijk begrip en leggen onmenselijke situaties bloot. Inwoners van de ommuurde stad bewaren ondanks alles de onverwoestbare hoop dat deze verhalen gaandeweg 'gaten' zullen veroorzaken in de Muur, dat ze bijdragen aan het afbreken en tot slot het instorten ervan. Palestijnen in Bethlehem
DRIE BOEKENTIPS VAN GERARDUS
geen verzendkosten!
Gerard Prickaerts van kloosterboekwinkel Wittem geeft u enkele tips. Deze boeken kunt u telefonisch of via internet bestellen en worden gratis thuisbezorgd. Bodar door het land van Franciscus Antoine Bodar Antoine Bodar laat zich inspireren door paus Franciscus en zoekt sporen van diens ‘naamgever’: Franciscus van Assisi (1182-1226). Je reist mee (ook aan de hand van een biigevoegde DVD!) naar Umbrië, de Italiaanse landstreek waar Sint Franciscus woonde en zich zo mee verbonden voelde. Bodar legt ook de verbinding met de huidige paus, die met zijn naam duidelijk richting aan zijn functie gaf: solidariteit en bestrijding van armoede. prijs: € 19,99 ISBN: 9789025904098 Tijd om te troosten ! Marinus van den Berg Wie een groot verdriet heeft, kan ontroostbaar zijn. Zwijgen zegt vaak meer dan spreken, maar soms verlangt iemand naar – goed gekozen – woorden van troost. Onze columnist reikt die woorden aan, en wel ingedeeld in twaalf maandthema’s, zoals reizen, heimwee en feestdagen. In elk deel staan korte beschouwingen, gedichten en een maandkalender om namen en herinneringen te noteren. prijs: € 14,99 ISBN 9789025904241 Kies het leven Rowan Williams De emeritus aartsbisschop van Canterbury laat in deze kersttijd ons delen in zijn meditaties over de komst van Jezus, Gods Zoon, in onze wereld. Rowan Williams slaagt erin om in heel menselijke taal het mysterie van Gods menswording te vertolken. De huidige toestand van de wereld verliest hij nooit uit het oog: immers de Zoon van God wordt hier en nu geboren! prijs: € 17,50 ISBN: 9789089720849
zien uit naar een nieuwe horizon. Wanneer zij in de kersttijd met elkaar één grote menselijke 'Ster van Bethlehem' vormen, samen zingen en musiceren, dan proberen ze tégen alle duisternis in, toch het licht en hun hoop te bewaren. Marianne Debets
6 GERARDUS
Bestellen en gratis thuis laten bezorgen? Bel naar tel. +31 (0)43 4502332 of kijk op www.kloosterboekwinkelwittem.nl
KOOP UW BOEKEN BIJ GERARD, DUS!
LEZENSWAARD
Hoe verdraagzaam ben jij?
DIVERSITEIT
‘Verschil is een feest’. Maar het wordt pas een feest als je de
We sluiten ons
vaak wordt gezien als de vijand van verdraagzaamheid – kan ons
kunst verstaat om ermee om te
af voor tegenslag, Mikkers in zijn nieuwste boekje. rstigheid a b r e e w e d Hij schreef het naar aanleiding van toenemende tegenstellingen van de en spanningen in onze samen realiteit en onze leving: spanningen tussen links en rechts, progressief en conservatief, eigen geb reken. gelovig of ongelovig, minderheid
daarbij helpen. Het kan ons leren
gaan. Over die kunst spreekt Tom
om deze openheid op te brengen.
en meerderheid. De verhoudingen
Eric Corsius
tussen groepen worden steeds
Hij laat de bronnen zien van
meer gekenmerkt door onverdraag
onverdraagzaamheid. We zitten
zaamheid. De druppel die de
opgesloten in ons subjectieve
emmer deed overlopen was voor
gevoel en laten ons helemaal
Mikkers de beruchte ‘minder-
daardoor leiden. Het individuele
marokkanen-uitspraak’ van Geert
is onaantastbaar geworden.
Wilders in het voorjaar van 2014.
Religie is een kwestie van ‘events’
Het geloof helpt ons om het andere in onszelf en de werkelijkheid en dus ook de andere mens te aanvaarden en – meer nog – om het andere en de ander lief te hebben en te omhelzen.
geworden, waarover we zelf de Mikkers spreekt ons niet toe met
regie hebben. En tenslotte: het
een opgeheven vinger. Hij kent de
ideaalbeeld van de mens is de
valkuil om jezelf zo verdraagzaam
succesvolle selfmade man. Er is
te vinden, dat je neerkijkt op hen
te weinig oog voor datgene wat
die dat niet zijn. Dan kom je van
verder gaat dan ons straatje, verder
de regen in de drup. Een ander
dan succes en maakbaarheid. We
risico is dat we vrijblijvend roepen
sluiten ons af voor tegenslag, de
om meer verdraagzaamheid en
weerbarstigheid van de realiteit en
minder onverdraagzaamheid. Maar
onze eigen gebreken. We staan niet
dan blijft het onduidelijk hoe we bij
open voor datgene wat ons in de
dit doel uitkomen. Hoe komen wij
schoot wordt geworpen en toevalt.
onze eigen onverdraagzaamheid te boven, de onverdraagzaamheid die Om dit te doorbreken is een in ieder van ons schuilt? De vraag
levenskunst vereist. Juist het
moeten we stellen, aldus Mikkers.
geloof – dat vreemd genoeg
Tom Mikkers, Het voelt echt goed. Spiritualiteit van de verdraagzaamheid. Uitgeverij Meinema Zoetermeer, 2014. Prijs: € 8,95
GERARDUS 7
CONGO: HULP DOET WONDEREN
kok KW EKEN
Radiostation zoekt In een land waar elke verre verplaatsing een
bezorgen aan de journalist. Het kan gaan om de
nachtmerrie is en gsm-communicatie duur, is de
aankondiging van een overlijden of een huwelijk.
radio een uitstekend middel om het goede nieuws
Soms vraagt iemand in de uitzending ook hulp aan
te verspreiden. Dat hadden de redemptoristen vlug
een familielid dat ver af woont voor het betalen van
begrepen. Ze startten elf jaar geleden in Mbanza
de hospitaalkosten.
Ngungu met Radio Vuvu Kieto. Door een intelligente programmering bouwde het station een trouw
De radio heeft drie beroepskrachten en 13 vrijwilligers
luisterpubliek op. De zender heeft een bereik dat
in dienst. De maandelijkse kost voor deze ploeg
samenvalt met ongeveer de helft van Nederland.
bedraagt 600 euro. Daarnaast komen er kosten aan de technische infrastructuur: micro’s moeten
De radio als koppelteken
vervangen worden, er is nood aan een generator voor
De radio brengt niet alleen informatie en amusement,
als de stroom uitvalt, onderhoud aan de zender, enz.
hij verbindt ook mensen met elkaar die anders onmogelijk contact met elkaar kunnen krijgen.
Om Radio Vuvu Kieto economisch leefbaar te
Mensen stappen soms 10 km om een berichtje te
houden, dacht pater Hubert aan een radiorestaurant
Verre verplaatsingen zijn een nachtmerrie!
in het gebouw naast de studio. Met de winst van het restaurant zou hij het radiostation op termijn zonder extra steun in de ether kunnen houden. Hij diende bij de Clemensactie een projectaanvraag in om het restaurant op te starten. De creativiteit van zijn voorstel werkte aanstekelijk. Wat als we nu eens ruimer dachten? In de buurt van de studio bevindt zich de feestzaal, een oude garage en ons informaticacentrum. We stelden voor om in dat ruimere kader samen een nieuw plan uit te werken. Een balk kan 300 kg dragen. Als je twee balken naast elkaar legt en met elkaar verbindt kunnen ze samen 2400 kg dragen. Dat is acht maal meer.
De apparatuur in de studio heeft het eeuwige leven niet. we Gust, een expert uit de informaticawereld en Henk, een expert uit de financiële wereld, die onze medewerkers in Congo met raad en daad bijstaan.
Van vissen krijgen naar leren vissen Grotere projecten vragen meer expertise. Daarom bouwen we met de Clemensactie een netwerk van experten uit die hun tijd, kennis en ervaring willen inzetten. Wij zorgen ervoor dat ze in Congo geraken en met onze redemptoristen en hun medewerkers kunnen overleggen. Door het overleg, de vorming en de coaching zijn onze medewerkers in Congo gaandeweg in staat om zelf projecten uit te werken en op te volgen. Het is de omslag van vis geven naar hen zelf leren vissen. Onze grote vreugde is dat deze aanpak vruchten afwerpt. Op dit moment hebben
Is dat geen geweldig verhaal? Wat klein begon, groeit met de dag verder uit tot een netwerk van initiatieven die steeds meer kwetsbare mensen hoop en toekomst geven. De liefde kan je niet tegenhouden. Het vuur verspreidt zich. Dat is ook wat Gerardus gedaan heeft op zijn manier. Jullie steun is het beste brandhout dat we kunnen krijgen om het Clemensactievuur brandend te houden. Walter Van Wouwe Stafmedewerker Clemensprovincie Coördinator Clemensactie, www.clemensactie.be
GIFTEN VOOR CONGO VORIG SALDO: € 22.629,30 AARLE RIXTEL J.P. BREDA P.D. DELFGAUW C.V.D. ELSENDORP G.T. GEULLE FAM. P. HORST C.V.D.M. NIEUWERKERK J.B. NN OVERDINKEL G.M. ROERMOND C.D. VLAARDINGEN M.B.
100,00 35,00 50,00 550,00 40,00 100,00 100,00 30,00 500,00 100,00 100,00
ASTEN NN 25,00 CADIER EN KEER L.W. 25,00 EDE J.V. ’T H. 60,00 ELSLOO H.A. 150,00 HERTEN J.B. 25,00 LANDGRAAF H.H. 120,00 NN 10,00 NIJMEGEN Y.W. 50,00 RAEREN J.P. 13,00 ROTTERDAM A.V.G. 72,69 VOLENDAM A. DE W. 60,00
BOXTEL J.V.H. 60,00 DALFSEN A.W. 10,00 EINDHOVEN L.V.D.D. 20,00 GENDRINGEN P.T. 100,00 ’S-HERTOGENBOSCH J.C. 75,00 NN M.J. 60,00 NN 20,00 OSS G.U. 60,00 RENESSE D.W. 10,00 ULFT T.V.D.B. 35,00 ZEVENAAR J.V.D.V. 50,00
TOTAAL € 25.444,99
Help mee opdat redemptoristen in Congo veel kunnen blijven betekenen voor hun mensen. Voor Nederland: stort uw bijdrage op banknr. NL96INGB0001042400 van Klooster Wittem. Voor België: Via Don Bosco, 1080 Brussel, BE84 4358 0341 0159 met mededeling: 6248-Clemensactie/Gerardus. Giften vanaf 40 euro krijgen een fiscaal attest. GERARDUS 9
INTERMEZZO
Twee
s e j t r e d vlin
Klaartje en Lotte waren de dikste vriendinnen. De zon
Jij bent niet lief.’ Pruilend en scheldend liepen de
scheen. In het bos wandelden – of liever: dansten
meisjes terug. Daar begon de ruzie opnieuw. ‘Ik had
– ze wel een kilometer voor de grote mensen uit.
die hanger het eerst gezien.’ ‘Ik had hem ook gezien,
Ze huppelden gearmd en hun stemmetjes joegen
en ik had hem het eerst gepakt...’ ‘En nu houd eens
de eekhoorns en de vogeltjes de bomen uit. Het
allebei je mond’, zei mamma. Ze maakte de vlinder
bospad kruiste een verharde weg en precies daar,
los. ‘Hij is werkelijk mooi. We brengen hem naar het
even voorbij een wegwijzer, lag iets te blinken. ‘Kijk!’
politiebureau. Er is iets dat nog veel mooier was dan
riep Lotte en met Klaartje rende ze er naar toe. Daar
die vlinder. Dat is jullie vriendschap. Die is toch veel
lag in de zon een gouden vlinder te stralen. Aan
kostbaarder!’ Mamma had gelijk, maar het duurde
een prachtig kettinkje. Klaartje raapte het op. Wat
nog anderhalf uur voordat Klaartje en Lotte weer
mooi! Ze deed de vlinder om haar hals. Lotte lachte
dansten in de zon. Als twéé vlindertjes!
en riep: ‘Nou ik!’ ‘Wat nou ik?’ vroeg Klaartje. Het klonk bijna streng. ‘Ik heb hem het eerst opgeraapt.’
Harrie Brouwers
‘Maar ik heb hem het eerst gezien. Dat is niet eerlijk.
pastor te Voerendaal
Woordzoeker: Plaatsen in de provincie Overijssel Streep alle woorden weg uit het diagram (horizontaal, verticaal, diagonaal en omgekeerd). De overgebleven letters vormen twee plaatsnamen in de provincie Overijssel.
ALBERGEN ANE AZELO BENTELO DEVENTER DIEPENVEEN GIETHOORN GOOR HELLENDOORN KAMPEN
KLOOSTERHAAR LEMELERVELD LONNEKER OLST OVERDINKEL SAASVELD SIBCULO SLAGHAREN WESEPE ZALK
H
A
R
D
N
E
G
R
E
B
L
A
L
D
N
N
E
E
D
N
A
B
E
S
E
S
R
R
R
V
L
Z
Z
K
A
R
K
L
O
O
S
T
E
R
H
A
A
R
N
A
O
O
E
L
V
N
S
M
L
E
I
G
D
H
O
P
R
V
T
P
G
K
D
H
N
T
O
L
E
T
N
E
B
E
R
A
E
E
S
L
L
S
S
N
R
N
E
R
L
I
D
A
E
C
E
L
H
N
V
E
L
G
N
A
M
L
K
W
O
O
O
N
E
E
V
N
E
P
E
I
D
L
H
A
H
A
R
O
L
U
C
B
I
S
Oplossing: Hardenberg – Schalkhaar
10 GERARDUS
THEMA / DIVERSITEIT
Verschil is een feest
Verschillen: een noodzakelijk kwaad
van onze liberale maatschappij. We aanvaarden dat
‘Verschil moet er zijn!’ Het is één van die vele
mensen niet hetzelfde vinden en op dezelfde wijze
dooddoeners die onze taal rijk is. Het is een luchtige
leven. Het is daarom misschien nog exacter om te
manier om te zeggen dat je jaloers bent op de nieuwe
zeggen: “Verschillen mógen er zijn.”
auto van je collega of op de dure vakantie van je buren. Met een knipoog geef je lucht aan een lichte
Maar of we nu zeggen ‘moeten’ of ‘mogen’: erg
afgunst.
enthousiast klinkt het niet. Het lijkt er eerder op dat we ons bij het onvermijdelijke neerleggen. Diep in ons
De uitspraak kan ook serieuzer worden gebezigd.
hart zouden we het graag anders zien. We zeggen
Dan bedoelen we, dat verschillen in de samenleving
niet volmondig ‘ja’ tegen verschillen, maar zien ze als
onvermijdelijk en noodzakelijk zijn. Het kan dan gaan
een noodzakelijk kwaad. Vinden we niet ten diepste
over verschillen in inkomen, maar ook en vooral over
dat iedereen dezelfde levensvisie erop zou moeten
verschillen van levensopvatting en levenswijze. In die
nahouden – en dan het liefst de onze natuurlijk? Maar
zin is de uitspraak ‘Verschil moet er zijn’ het motto
ja: je kunt dat niet afdwingen. Dus zuchten we maar
Verschillende culturen – dezelfde pret
GERARDUS 11
In elk geval zijn er steeds meer personen, groepen
n niet e g g e z We volmondig ‘ja’ tegen verschillen,
ze maar zien
als een noodzakelijk kwaad.
en organisaties, die volmondig ja zeggen tegen verschil en diversiteit. Ze bezigen niet het zuinige ‘verschillen moeten er zijn’ doch gaan het gesprek aan met andersdenkenden: geïnteresseerd in en geboeid door de ander, leergierig en nieuwsgierig, in de hoop te worden verrijkt. Heel concreet zien we dit bijvoorbeeld in oude wijken van de grote steden, waar mensen uit verschillende culturen en religies samenleven. Dat roept spanningen op. Tegelijk ontstaat daar ook het besef, dat het dagelijks samenleven ook aangenamer en vreedzamer wordt als we de veelkleurigheid omarmen – bijvoorbeeld door elkaars feesten te vieren of door de moskee en kerk te openen als buurthuis om samen problemen
diep en zeggen we schouderophalend: “Verschillen moeten er nu eenmaal zijn.” Ons geloof lijkt ons hierin te bevestigen. Gelovigen kunnen nogal eens erg overtuigd zijn van hun eigen gelijk. En we gunnen andersdenkenden het geluk van ons gelijk. Dat noemen we dan zending of missie. Dat er verschillen zijn: dat aanvaarden we voorlopig. We
aan te pakken. Omgaan met verschillen: dat gebeurt niet onkritisch natuurlijk. Er zijn ook zaken in andere stromingen, denkwijze en leefvormen die vraagtekens oproepen. Maar dat is geen reden om ons af te sluiten voor het positieve.
doen echter ons best om anderen te overtuigen van onze opvattingen.
Een nieuwe openheid Althans: dat was lange tijd de opvatting van missie en evangelisering. Inmiddels is er veel veranderd. In de katholieke kerk heeft het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) gepleit voor een open en positieve houding ten opzichte van andersdenkenden. Heeft de Heilige Geest niet ook de hand in al die andere uitingsvormen en belevingsvormen? – zo vraagt het concilie zich af. Zijn al die verschillende levensvisies, stromingen en religies niet allemaal ramen die uitzicht geven op het Rijk Gods, allemaal vanuit een ander perspectief? Natuurlijk, een christen zal zeggen: de bijbelse boodschap van Jezus Christus is het minst vertroebelde raam. Maar dat neemt het goede recht van die andere ramen niet weg.
12 GERARDUS
Het
even l n e m a s s dagelijk er en ngenam wordt aa als we de r e m a z d vree
gheid
i veelkleur
n. omarme
Portrettengalerij Graag neem ik u mee door een kleine portrettengalerij van mensen die de zon in het water zien schijnen en op een positieve, open manier de verschillen verwelkomen. Jezus van Nazareth (0-33):
Paus Johannes Paulus II (1920-2005):
‘Met zijn mond vol tanden’
‘Samen bidden door de verschillen heen’ Jezus van Nazareth
Op 26 oktober 1986
had vooral oor en oog
bracht paus Johannes
voor de mensen van
Paulus II voor het eerst
zijn eigen, Judese volk.
in de geschiedenis
Toen een vrouw van een
de leiders van de
vreemd buurvolk hem
wereldgodsdiensten
benaderde, was zij lucht
bij elkaar in Assisi voor
voor hem. Hij drukte
het houden van een
zich daarbij nogal kras
wereldgebedsdag voor
uit en zei: “Het eten voor de kinderen is niet bestemd
vrede. Dit zou een traditie worden. Wat dreef hem?
voor de honden.” De vrouw liet zich echter niet uit
De paus was een hartstochtelijk missionaris voor het
het veld slaan en zei: “Jawel. De honden krijgen in
christelijk geloof. Toch wist hij als geen ander, dat
elk geval de restjes.” Daar had hij niet van terug. En
je andersdenkenden alleen maar op het spoor van
hij ging overstag. Zijn hart, oren en ogen gingen open
Jezus Christus kunt zetten als je begint bij het goede
voor de vreemdeling. (Het hele verhaal vindt u bij
en positieve dat in hen leeft.
Marcus 7, 24-30. ) Zuster Mary John Mananzan (1937-…): Clemens Hofbauer (1751-1820):
‘Het verschil vieren’
‘Niemand uit de weg gaan’
Eén van de grote en De heilige redemptorist
inspirerende filosofen
uit Moravië was een
en theologen uit de
rotsvast gelovige
Derde Wereld is zuster
christen. Jezus was
Mary John Mananzan.
voor hem alles, ‘alfa
Ze werd geboren
en omega’. Vurig
in de Filippijnen.
verkondigde hij het
Haar loopbaan als
evangelie – en geen
kloosterzuster en
middel schuwde hij.
theoloog bracht haar de hele wereld over. In Europa
De blijde boodschap verkondigen op een steeds
en Azië leerde ze de moderne theologie kennen.
weer nieuwe en actuele manier: dat was zijn motto.
Ook sloot ze solidaire banden met organisaties
Desondanks – of juist daarom - ging hij ook de
van armen en onderdrukte vrouwen. Ze draagt de
contacten met andersdenkenden nimmer uit de
vrouwenbeweging en de oecumene een warm hart
weg. De dóór en dóór katholieke Clemens was
toe en pleit er al jaren voor om verder te gaan dan het
bijvoorbeeld in Wenen een graag geziene gast ten
zuinige ‘verschil moet er zijn’. Volgens haar moeten
huize van kunstenaars en wetenschappers van
verschillen juist worden ‘gevierd’. Diversiteit is een
diverse pluimage.
feest.
GERARDUS 13
Manuela Kalsky (1961-…): ‘Het nieuwe wij’ De Duits-Nederlandse theologe Manuela Kalsky heeft het tot haar levenstaak gemaakt om over geloof na te denken vanuit de vreugde van de verscheidenheid. Het gaat haar niet om het ‘of of’ doch om het ‘en en’. Mensen moeten elkaar
oeten m n e s Men n elkaar omwille va hil het versc niet uitsluiten,
t maar juis gaan. de verbinding aan
omwille van het verschil niet uitsluiten, doch juist de verbinding aangaan, meent Kalsky. Dat is in kerk en samenleving de voorwaarde voor een vruchtbaar en
Paus Franciscus (1936-…):
opbouwend samenleven. Vanuit deze houding komen
‘Dialoog, noodzakelijk voor de vrede’
we niet tegenover elkaar te staan (bijvoorbeeld als
Deze laten we zelf
christenen, joden en moslims) maar bouwen we
aan het woord: “Een
samen aan een betere wereld. Vanuit deze inspiratie
houding van openheid
legde Manuela Kalsky samen met anderen de
in waarheid en liefde
grondslag voor het project ‘een nieuw WIJ’ (zie www.
moet de dialoog met de
nieuwwij.nl)
gelovigen van de nietchristelijke godsdiensten
Marianne Moyaert (1979-…):
kenmerken, ondanks de
‘Dialoog als gastvrijheid’
verschillende obstakels De jonge Vlaamse
en moeilijkheden. Deze dialoog is een noodzakelijke
theologe Moyaert
voorwaarde voor de vrede in de wereld. Ze is daarom
benadert diversiteit
een plicht voor de christenen, evenals voor de andere
in het geloof positief.
religieuze gemeenschappen. Deze dialoog is op de
Verschil is geen
eerste plaats een gesprek over het menselijk leven,
noodzakelijk kwaad.
het lief en leed van alle mensen. Zo leren wij de ander
Het is voor haar aan
te accepteren in zijn of haar wijze van zijn, denken en
de andere kant ook
zich uidrukken.” (Apostolische Exhortatie ‘Evangelii
onvoldoende om
Gaudium’, 2013, nr. 250).
blindelings alle verschillen te accepteren. Ze pleit ervoor om juist het gesprek aan te gaan. Dialoog
Eric Corsius
is een vorm van bij elkaar op bezoek gaan: je doet
Beleidsmedewerker redemptoristen
je best om een goede gast te zijn of een goede gastvrouw of gastheer. Je bent geïnteresseerd in die ander. Je blijft niet staan aan de oppervlakkige buitenkant van beleefdheid en tolerantie, maar gaat met elkaar de diepte in. (‘Leven in Babelse tijden. De noodzaak van een interreligieuze dialoog’. 2011)
14 GERARDUS
BIJBELSE WONDERVERHALEN
SPEL
Het geheim van de woestijn Begin dit jaar las ik een artikel van een Australiër.
‘Waarom maakt u mij verwijten? Waarom stelt u de
Hij vertelde over de kostbaarheid van water op
HEER op de proef?’ Maar omdat het volk daar hevige
dat vreselijk droge continent down under. En over
dorst leed, bleef het klagen. ‘Waarom hebt u ons uit
hoe het wordt gekoesterd, want water is leven. De
Egypte weggevoerd?’ zeiden ze tegen Mozes. ‘Om
Aboriginals behoeden iedere waterplaats die ze
ons van dorst te laten sterven, met onze kinderen en
zich nauwkeurig kunnen herinneren. Van generatie
ons vee?’
op generatie zingen ze liederen waarin die bronnen worden beschreven en aangewezen. Er zijn zelfs plekken in schijnbaar droge leisteengebieden waar met een houten staf tegen de rots wordt geslagen. En als door een wonder, stroomt er water. Dat deed me opnieuw kijken naar Mozes, die in de woestijn water uit een rots sloeg. Het is te lezen in het bijbelse boek Exodus. Vanuit de woestijn van Sin trok het hele volk van Israël verder, van de ene pleisterplaats naar de andere,
Mozes was
t hij zonder da het doorhad, t Gods studen stijn. e o w e in d
volgens de aanwijzingen van de HEER. Toen ze hun tenten opsloegen in Refidim, bleek daar geen water te
Mozes riep luid de HEER aan. ‘Wat moet ik met dit
zijn om te drinken. Ze maakten Mozes verwijten. ‘Geef
volk beginnen?’ vroeg hij. ‘Er hoeft niet veel meer te
ons te drinken, geef ons water!’ zeiden ze. Mozes zei:
gebeuren of ze stenigen mij!’ De HEER antwoordde Mozes: ‘Ga samen met een aantal van de oudsten van Israël voor het volk uit. Neem de staf waarmee je op de Nijl hebt geslagen in je hand en ga op weg. Ik zal je opwachten op de rots bij de Horeb. Als je op de rots slaat, zal er water uit stromen, zodat het volk te drinken heeft.’ Mozes deed dit, in het bijzijn van de oudsten van Israël. Hij noemde die plaats Massa en Meriba, omdat de Israëlieten Mozes daar verwijten hadden gemaakt en omdat ze daar de HEER op de proef hadden gesteld door te vragen: ‘Is de HEER nu in ons midden of niet?’ (Exodus 17, 1-7)
GERARDUS 15
Hoe kwam die Mozes eigenlijk zover? Het begon met een moord. Als jong volwassene sloeg Mozes één van de bewakers dood die als overheersers in Egypte zijn volk onderdrukten. Op de vlucht voor de politie kwam hij terecht in de woestijn. Hij zal gedacht hebben dat het een speling van het lot was toen hij daar was en onderdak vond bij de sjeik Jetro. Maar volgens mij was het allemaal een deel van Gods plan met de mensen van Israël. Mozes was, zonder dat hij het doorhad, Gods student in de woestijn. Hij leerde de geografie, hij leerde van de schaarse vruchten en de waterplekken. Hij leerde leven in de wildernis. Hij wist door die training hoe je de bedreigingen van de woestijn kunt overwinnen. Waarschijnlijk leerde hij ook van de plekken waar het De woestijn was zijn school
16 GERARDUS
die ik g a a r De v had d e b e g it in een
oo
oms s d r e w , gesteld er jaren lat oord.
beantw
water verborgen zit achter een dun laagje leisteen. Het wonder van de redding van Gods mensen begon toen God de van doodslag verdachte en roekeloze man Mozes trainde om redder te worden. De woestijn was zijn school. In de wildernis leerde Mozes, pijnlijk en langzaam, over zijn eigen krachten en tekorten. Hij leerde de woestijn begrijpen. Hij werd een Bedoeïen, die de taal van de Bedoeïenen sprak en die de andere stammen van de woestijn kende. Hij wist wie je kon vertrouwen en welk volk je moest vrezen. Mozes leerde waar je kon reizen en waar niet. Waarschijnlijk was Mozes 40 jaar bij Jetro en ik ben zo vrij het te lezen als een deel van Gods wonder van bevrijding. God had de juiste man op de juiste plek op de juiste tijd geplaatst. Toen Mozes namelijk later een troep ex-slaven door de woestijn naar het beloofde land leidde, en ze het
meer dan 40 jaar. Uit eigen ervaring weet ik dat
uitschreeuwden van dorst, stond Mozes daar. Water
God in zijn wonderen gewoonlijk gebruik maakt van
stroomde uit de rots. Werkelijk een indrukwekkend
onhandige, kwetsbare en fouten makende mensen.
deel van het wonder van de bevrijding van Gods volk.
Zo nu en dan ben ik er zelf één van. Dan kijk ik
Het wonder van het water in een rotsachtige wildernis
verbaasd om naar mijn leven en denk: ‘Daar heeft
is een teken dat God voor mensen zorgt, zelfs als die
God toch weer een wondertje verricht.’ De vraag die
denken dat God er niet meer is.
ik ooit, misschien in een gebed, had gesteld, werd zo – soms jaren later – beantwoord. Als ik dan met de
Ik wil helemaal niets afdoen van de wonderbaarlijke
ogen van een gelovige naar mijn eigen levensreis kijk,
gebeurtenis bij de rots. God is vrij en tot alles in
ga ik steeds meer zien hoe de richtingaanwijzers en
staat. Ik ben ervan overtuigd dat deze gebeurtenis
stopborden die ik heb gekregen, nodig waren om uit
in de woestijn ook echt heeft plaatsgevonden. Maar
te komen waar ik ben; op de plek van de oplossing,
wonderen gaan niet snel in tegen de wetten van de
de verheldering en de bevrijding.
natuur. Ze nemen eerder de tijd. In geval van Mozes Is het niet droevig dat we in onze tijd het gevoel voor verwondering en ontzag verliezen? We zijn
nder Het wo van het water uit de rots werd een teken dat
m langzaa werd uitgepakt.
een wetenschappelijk ingestelde generatie die alle verschijnselen beschouwen als uit te leggen en vast te leggen. Mozes heeft het vast allemaal willen begrijpen en controleren toen hij de Egyptenaar doodde en de woestijn in vluchtte. Maar toen hij zijn lot aanvaardde, zich ging verwonderen over God en ontzag kreeg voor de richting die God aan zijn leven gaf, toen werd hij langzaam de redder van zijn volk. Het wonder van het water uit de rots werd een teken dat langzaam werd uitgepakt. Bert Simons justitiepastor
GERARDUS 17
ZONNEGOD IN MOLLIG BABYLIJFJE Op zoek naar een afbeelding die bij de tijd van Advent en Kerst past, stuitte ik op dit beeldhouwwerkje dat zich bevindt in de St. Waldetrudiskerk in Herentals (België). Het heeft daar wel een heel bijzonder plaatsje gekregen: hoog in het gewelf van de noordelijke zijbeuk heeft de anonieme beeldhouwer het aangebracht op een sluitsteen. Wij kijken er nu wel recht tegenaan, maar in werkelijkheid moeten we ons hoofd flink achterover buigen om het te kunnen zien. Áls we het al ontdekken. Meestal is het te donker om dergelijke voorstellingen hoog in het gewelf te bekijken en is de afstand te groot. Het is niet zomaar een aardig figuurtje. Helaas is het gezichtje niet meer duidelijk te zien, maar dat het een kindje voorstelt, kunnen we wel aannemen. Het heeft het mollige lijfje van een baby. We zien de plooien in zijn dijen, in zijn armen en in zijn hals. Het lijkt er ook op dat het naakt is. Hoewel, er is iets te zien dat op een lendendoekje lijkt. Achter hem is een cirkel met een stralenkrans, het staat op een voetstuk en in zijn linkerhand houdt het een (wereld)bol. Zijn rechterhand houdt het in een zegenend gebaar omhoog. Dit alles wijst er op dat we hier te maken hebben met een bijzonder kindje: het Christuskind als Salvator Mundi, de redder van de wereld. En ik denk aan de tekst uit Jesaja (9,6): ‘Een kind is ons geboren, de heerschappij is op zijn schouders gelegd’. Zo klein en kwetsbaar als het is, moet het al zo’n last dragen! Toch straalt de kleine Salvator Mundi in al zijn aandoenlijkheid iets onoverwinnelijks uit. Door zijn houding, maar vooral omdat hij in het licht van, hoogstwaarschijnlijk, de zon staat. Christus’ geboorte wordt gevierd op 25 december, de Romeinse geboortedag van de onoverwinnelijke zon(negod), Sol Invictus. Op een laat-antiek mozaïek bijvoorbeeld zien we Christus als een stralende zonnegod. Hij wordt de ware Zonnegod, de Zon van de Gerechtigheid genoemd. Hij is het ‘Licht van de wereld’. In de periode van Advent kijken we uit naar hem die met zijn komst een appèl op ons doet om een licht voor mensen te zijn. Zoals de herders worden we geroepen om op weg te gaan. Soms komen we het licht op de meest vreemde plekken tegen. Christus als zonnegod, Sol Invictus
Marije Bijleveld
Christuskind als Salvator Mundi, 1e helft 15e eeuw, sluitsteen in de St. Waldetrudiskerk, Herentals (België)
18 GERARDUS
GERARDUS 19
WONDERLIJKE PLEKKEN
Thuis bij broeder
K O R T RIIsidJ oKor Doorke De Loor wordt geboren op 18 april 1881 in Sint-Gillis-Waas. Hij groeit op als oudste in een boerengezin van drie kinderen. Vanaf zijn twaalfde werkt hij op de boerderij, maar de zondag is voor de kerk. In 1908 legt hij zijn kloostergelofte af en ontvangt de naam broeder Isidoor. Hij werkt als hovenier, als kok en later ook als portier in verschillende kloosters. In 1911 krijgt hij kanker aan een oog. In de nacht van 5-6 oktober 1916 sterft hij in het klooster van Kortrijk. In 1984 wordt broeder Isidoor zalig verklaard. Op een donkere en regenachtige zondagmorgen, stap ik al vroeg vanuit Nederlands Limburg in de trein op weg naar Kortrijk, waar het jaarfeest wordt gehouden van broeder Isidoor De Loor. Gaandeweg de reis, wordt het licht, houdt het op met regenen en breekt zelfs de zon door. Feest van broeder Isidoor en herfstregen verdragen elkaar niet, denk ik bij mijzelf.
20 GERARDUS
Aangekomen in het stadje Kortrijk, is het tien minuutjes lopen naar de kerk van de passionisten, waar de tweede viering van de feestdag al begint. Het warm aandoende interieur van de 19de eeuwse kerk met aan iedere pilaar een beeld van een heilige, is redelijk gevuld met kerkgangers waarvan velen op leeftijd zijn. Een koortje van acht jonge vrouwen luistert de eucharistieviering op. Zij krijgen na afloop een hartelijk applaus. De viering is een aanloop naar de feestelijke eucharistieviering ‘s middags om drie uur waar Filip Debruyne, vicaris van het bisdom Brugge, zal voorgaan. De kerk is dan goed gevuld met mensen uit Kortrijk zelf, maar ook uit de verre omstreken, zoals pater Frans Damen provinciaal van de passionisten, mij vertelt in een korte ontmoeting tussen de vieringen door. De liederen in de feestmis klinken mij bekend in de oren: ‘Vrede voor jou hierheen gekomen’ en ‘Mens voor de mensen zijn, zo lief als God’. Ik voel me er thuis. Een bedevaartgangster, die naast mij zit, vertrouwt mij toe dat ze al van kleins af aan met haar moeder naar
Isidoor komt. “En nu kom ik nog altijd met mijn man, veertig kilometer met de fiets!” Broeder Isidoor, ook wel broeder Goed genoemd, is een ‘vrië goed mens’, een écht goede mens, zoals ze in Kortrijk zeggen. Dat klinkt ook door in de preek van Filip Debruyne, die zelf in Kortrijk geboren is. Ook hij vertelt dat hij met zijn grootvader naar Isidoor kwam. Isidoor wordt door hem weergegeven als een man van eenvoud die zijn plannen in het leven steeds doorkruist ziet. Hij moet wachten met intreden in het klooster tot zijn broer Frans als kostwinner thuis komt van school. Hij wordt overgeplaatst als kok, terwijl zijn hart bij tuinieren ligt en moet ten slotte aanvaarden dat hij op zijn dertigste getroffen wordt door kanker en op zijn vijfendertigste levensjaar hieraan sterft. En toch blijft Isidoor een vreugdevol mens die doet wat van hem gevraagd wordt. Als hij vanwege zijn ziekte niet meer als kok kan werken, schrijft hij aan zijn ouders: ‘Ik heb het
en oud, lopen hier in en uit. Op de banken in het
hier nu veel schoner en moet bijna niet meer werken,
midden van de tuin zitten enkele mensen stilletjes en
maar de ganse dag lopen, want er komt veel volk’. In
in zichzelf gekeerd. Kinderen rennen wat rond in de
deze laatste jaren van zijn leven leren de mensen van
tuin. Alles is goed hier in deze kleine oase naast de
Kortrijk broeder Isidoor wellicht goed kennen.
kerk in het drukke provinciestadje. Wordt het officiële graf van broeder Isidoor in de zijkapel van de kerk
Tussen de vieringen door eet ik snel in een eetcafé
eveneens druk bezocht, toch vermoed ik dat mensen
geroosterd brood met kaas en appeltjes, een
zéker zo vaak in de rotstuin tot hem komen bidden.
plaatselijk gerecht. Het is er niet zo druk en daarom vraag ik aan de eigenaar, een jonge stoere man of
Voldaan en met veel indrukken, stap ik op het
hij broeder Isidoor kent en wat Isidoor hier betekent.
einde van de middag weer in de trein. Ik heb tijd
“Jazeker, ik ken Isidoor, dat is een heilige van Kortrijk
om na te denken over Isidoor. De gelijkenis met
en hij is hier heel bekend”. Dan wordt het stil, ik
Gerardus komt sterk naar voren. Evenals hij, is
zie hem denken en plots roept hij naar achteren:
Isidoor een eenvoudige broeder die met overtuiging
“Maman, over Isidoor, vertel eens...! “ “Ja, er komen
en Godsvertrouwen zijn levensweg ging ten dienste
hier veel bussen met bedevaartgangers naar broeder
van de mensen. Isidoor was geen opvallende maar
Goed, zoals wij zeggen. En als u, mevrouw, ernaar
wel een zeer stabiele mens voor zijn medebroeders.
toe gaat, vergeet dan vooral niet naar de grot van
Voor de inwoners van Kortrijk en ver daarbuiten
Maria te gaan. Het is links van de kerk. Het is zo’n
wordt hij vooral herinnerd door wie hij innerlijk
schoon hofke, ge koomt er helemaal tot rust” .
was: een vrië goed mens. Hij had een uitstraling van een wijze, bewogen en gelovige mens. En dát
Inderdaad, de moeder heeft niet teveel gezegd.
wordt doorgegeven van ouders op kinderen en
Vanaf de drukke straat sta ik even later ineens in een
kleinkinderen, zoals ik steeds beluisterde. Wanneer ik
rotstuin met langs de wanden talloze devotietegeltjes
de komende tijd het lied zing: ‘Mens voor de mensen
waarmee Isidoor en Maria gedankt worden. Want
zijn, zo lief als God’, zal ik ook steeds even aan de
broeder Isidoor en Maria van Lourdes zijn in goedheid
zalige Isidoor denken.
hier gelijk aan elkaar. In de nagebouwde grot van Lourdes branden talloze kaarsjes en mensen, jong
Marianne Debets
GERARDUS 21
COLUMN
Ongemakkelijke
d i e h LIJD E N n o scho
Terwijl ik aan het lezen ben in het boek over schoonheid, nog niet vertaald uit het Duits van Anselm Grün, bezoek ik de overzichtstentoonstelling van het werk van Marlene Dumas in het Stedelijk museum te Amsterdam. Anselm Grün is geraakt door de woorden: “Schoonheid redt de wereld” van Dostojewski, wiens roman De idioot wel als zijn beste wordt beschouwd. In de ochtend bezocht ik een zeer ernstige zieke voor wie het lijden bijna niet meer te dragen is, maar die ook niet voortijdig de handdoek in de ring wil gooien. In de avond zal ik in een hospice in Hoofddorp spreken over leven met een levensbedreigende ziekte. In het museum zijn veel chique-geklede dames van opklimmende leeftijd aan wie niet gemakkelijk te zien is of ze geshockeerd zijn, het afschuwelijk vinden of heel bijzonder. Sommigen zie ik tersluiks kijken en snel verder lopen. Er zijn ook jonge meisjes die nog druk zijn met de vraag of ze mooi zijn en mooi gevonden worden en giechelen om al die afgetakelde niets en alles bedekkende lijven. Het zijn vooral die gezichten die geen foto’s zijn en ook wel en die geen portretten zijn waarvoor is geposeerd, die me in al die zalen aankijken. Dat ze mij aankijken ontdek ik pas als ik door alle zalen ben gegaan en ontdek, dat als je een werk van Dumas hebt gezien, dat je alles hebt gezien – overal is haar handtekening te vinden, maar ook dat ik niets heb gezien als ik ze allemaal heb gezien. Ik moet opnieuw beginnen naar nu anders. Ik moet niet weer gaan kijken, bekijken, maar ik ontdek dat ik me moet laten bekijken. Ze kijken mij aan die unieke mensen die vertellen van aangedaan leed en ontluistering. Er is intense liefde in al de werken maar tegelijk ook intens lijden. Ik ben in de wereld van de ongemakkelijke schoonheid gekomen, de schoonheid die me uit de comfort zone haalt. Ik schrijf in mijn dagboeken een litanie van de andere schoonheid: schoonheid zonder opsmuk, confronterende schoonheid, ontmaskerende schoonheid, tranende
22 GERARDUS
schoonheid, aartslelijke schoonheid, schoonheid die je niet onverschillig laat. Het gaat hier niet om schoonheid die geen weet van lijden heeft, maar om een schoonheid die lijden juist laat zien. Het werk van Dumas is niet allereerst een schoonheid die rust aan de ziel geeft, maar die onrustig maakt.
Niet op deze expositie, maar op eerdere waren de beelden Ecce Homo te zien: de aan het kruis genagelde mens in wie de schoonheid van God aan het licht kwam. Die gedachte las ik ook in het boek van Anselm Grün. Ware schoonheid kijkt niet van het lijden weg maar kijkt de lijdende mens aan. Het werk van Dumas is van binnenuit verbonden met beelden van lijden zoals die in kranten en op het journaal te zien zijn. In de krant op de heenweg die dag las ik het verhaal van de 500 bootvluchtelingen onder wie waarschijnlijk 200 kinderen die voor Malta waren omgekomen en het was alsof ik al die wanhopige gezichten in deze expositie zag. Ik las de verhalen over de mensensmokkelaars. Aan welke kant sta ik zelf? Beschouw ik de verhalen van de bootvluchtelingen en al die mensen die vluchten voor IS en die mensen met ebola niet teveel als ver van mijn bed, omdat ik liever niet in mijn comfortzone word gestoord? Wie niet innerlijk vervuild is, komt anders naar buiten dan toen hij deze tentoonstelling binnenging. Het boek van Anselm Grün lezen en het bezoeken van deze expositie heeft me geholpen om ook het boek van Grün niet te lezen als een gemakkelijk boek. Ook hij verontrust en stemt tot nadenken . God is niet te ‘zien’ zonder de lijdende mens te zien. Dumas zet onze tijd in een ongemakkelijk licht. God die mens geworden is om de wereld te redden is geen vrome gemakkelijke gedachte. Marinus van den Berg pastor
TENSLOTTE Vieringen in Wittem De zaterdagse kringvieringen om 19.00 uur hebben in de Advent een bijzonder karakter door telkens een ‘preek van een leek’: op 6 december van Toine van Teeffelen uit Bethlehem (zie bij kerststallen-expositie). Op 13 december is Frans Tervoort te gast, oud-journalist van KRO/RKK, en op 20 december Doreen Janssen, directeur van een hospice. Ze (s)preken allen over hoop en verwachting. Viering van inkeer en vergeving: dinsdag 23 december, 19.00 uur: Oecumenische Kerstsamenzang: zondag 21 december, 14.00 – 16.00 uur Kerstavond, woensdag 24 december: 19.00 uur: Familieviering m.m.v. jongerenkoor Galou uit Gulpen 21.00 uur: Kerstviering met volkszang en instrumentalisten o.l.v. Thomas van der Luit 23.00 uur: Kerstnachtviering met het Gemengd Zangkoor Eerste Kerstdag, donderdag 25 december: 09.00 uur: Herdertjesmis voor de kleintjes met hun (groot-)ouders 11.00 uur: Viering met het Gemengd Zangkoor 12.00 uur: Kerstviering in het Arabisch voor christenen uit het Midden Oosten 18.00 uur: Viering met volkszang Oudjaarsavond, woensdag 31 december 19.00 uur: Dankdienst Confronterende kerststallen uit Bethlehem Dit jaar is er in de klooster bibliotheek een expositie van 150 kerstgroepen uit de hele wereld, met
als thema ‘Op weg gaan…’. Enkele bijzondere kerststallen komen uit Bethlehem: de drie koningen zijn daar ook op weg, maar stuiten op een muur… Palestijnse christenen in Bethlehem laten in hun kerststal zien dat een hoge muur hen scheidt van de door Israël bezette omgeving. En dat anno 2014: 25 jaar na de val van de Muur in Berlijn… Toine van Teeffelen komt bij de opening (zondag 7 december) daarover vertellen. Hij woont in Bethlehem, is met een Palestijnse getrouwd en werkt o.m. als onderwijsconsulent voor Palestijnse jongeren. De Adventsactie van de Nederlandse bisschoppen ondersteunt dit werk. Voor meer informatie over andere vieringen, openingstijden etc.: www.kloosterwittem.nl Wittemer Allee 32, 6286 AB Wittem tel.nr. 043-4501741 als de receptie open is: ma t/m zat. 09.00 - 17.00 u.; zo 08.30 - 18.00 u. Een digitale Adventsretraite De ‘Oude Abdij’ van Drongen (bij Gent) biedt tijdens de Advent een retraite met als thema “Kostbaar in Mijn ogen”. Het bijzondere is dat je daarvoor gewoon thuis kunt blijven. Via de website www.ignatiaansbidden. org kan je je inschrijven en krijg je elke dag in de Advent een e-mail met gebedsmateriaal: een bijbeltekst met
gebedssuggesties, geloofsimpulsen, citaten uit de traditie. Je kan op de site ook tips vinden over hoe te bidden. Het hoeft niet bij contact via een computerscherm te blijven: op diverse plaatsen in Nederland en Vlaanderen worden uitwisselingsgroepjes georganiseerd waar mensen rond deze teksten samen komen. Waar dat gebeurt: ook dat vertelt de bovengenoemde site. Kerstmis met de Effatagemeenschap De aan de redemptoristen verbonden Effatagemeenschap in Gent (B) nodigt iedereen uit voor de Kerstnachtviering om 24.00 uur. U kunt zich ook inschrijven voor de kerstmaaltijd die aan de viering vooraf gaat. Op Eerste Kerstdag verzorgt het Effatakoor de kerstviering in de gevangenis van Gent. Voor meer informatie: www.effata.be. In memoriam: Jo Ploum Op 8 november j.l. overleed te Gulpen op 74-jarige leeftijd dhr Jo Ploum, redactielid van ons blad. Twee jaar geleden interviewde hij telefonisch zo’n honderd abonnees. Dat leidde tot de overtuiging dat we door moesten gaan met dit blad als kleurrijk magazine. Jo was al enige tijd ziek. We deden hem uitgeleide in een uitvaartdienst in Wittem op 14 november. Moge hij rusten in Gods eeuwige vrede.
Licht voor onze doden Wij gedenken onze overledenen tijdens de eucharistieviering in Wittem op zondag 21 december om 9.00 uur Alphen a/d Rijn Mw. J.J. van Gils-Zevenhoven. Amsterdam Mw. C.J. Mosman. Ankeveen Dhr. J.W. Winthorst. Apeldoorn Mw. M.J.J.L. Ebberink. Beek Lb Dhr. F. Jurgens. Bemmel Dhr. van Duren. Bloemendaal Dhr. Rutte. Bergschenhoek Mw. J. de Wit. Buchten Mw. H. Hoofwijk. Den Haag Dhr. J.F.G. van der Drift. Gulpen Dhr Jo Ploum. Nuland Mw. T. Sommers-van Zantvoort. Raalte Dhr. W. Dartel. Nes-Ameland Mw. Theresia Twickler. Nieuwstadt Mw. Wirtz-Lousberg. Raalte Dhr. H. Strijkveen. Schinnen Mw. M.G. WauthléDamoiseaux, Dhr. Th. van Helmond. Sprundel Mw. J.P. Engelen-De Ren. Son en Breugel Dhr. B. Swinkels. Steenbergen Mw. Vissenberg-Knop. Terneuzen Dhr. R.J. Koene. Veldhoven Mw. M. Henst-Heeren. Venray Dhr. en Mw. Keltjens. Vlierden Dhr. J. Driessen. Zevenhoven Dhr. C.J. Verhaar. Zevenaar Mw. L.V. van Nieuwenhoven-Uffing, Mw. J.Fontein-Ross.
GERARDUS 23 GERARDUS
Wintergeluk Kleine vlokken wolkenwit dwarrelden op ons neer. We gingen door de eerste sneeuw. De stad was wit en teer.
We keken en we lachten. De meeuw vloog krijsend op. Het was zijn liefste dankjewel vanuit zijn diepste krop.
De straatlantaarns flitsten aan. De huizen op het plein stonden, majesteitelijk trots, elk sneeuwpaleis te zijn.
De sneeuw deed zachtjes verder. Wij tweetjes deden voort. De vogel was opnieuw op roof. Hij krijste ongehoord.
Even waanden we ons kind, betoverd door de sneeuw. We liepen in een sprookjesstad. Ons vriendje was een meeuw.
We gingen in een winkel. We kochten een nieuw boek. De sneeuw smolt van de jassen af. De frisheid maakte kloek.
Hij scheerde langs het water voor onze voeten neer en stapte trots en hongerig rond als een echte heer.
We schuifelden gelukkig richting de overkant. De sneeuw kuste zacht ons gezicht. We gingen hand in hand.
We kruimelden een koekje uit onze grote tas. Toen wisten we heel zeker weer dat dit geen sprookje was.
Ine Verhoeven
Gerarduskalender 2015 op de voorkant: elke dag een spreuk om de dag goed mee te beginnen op de achterkant: moppen, gedichten, bezinnings teksten, puzzels, informatie
€ 6,60 Bel naar Klooster Wittem op +31 43 4501741 voor een verkoopadres bij u in de buurt, of surf naar www.gerarduskalender.nl
