1
EEN VERSCHIJNSEL DAT DE WERELD VERBAASDE:
DE STER VAN BETHLEHEM De ster van Bethlehem fascineert al eeuwenlang gelovigen, ongelovigen en de nieuwsgierigen van onze wereld. De Bijbel vertelt namelijk ongewone of - astronomisch gezien - zelfs onmogelijke gebeurtenissen rond de geboorte van Jezus. Vele mensen twijfelen bijgevolg aan het bestaan van de ster van Bethlehem en denken dat het gewoon een mythe is. Gelovige mensen beweren echter dat het een mysterie is en dat je mysteries gewoon voor waar moet aannemen. Maar wat gebeurt er als we historische kennis, astronomische feiten en een open geest combineren? Na dit artikel gelezen te hebben is het aan U om daarover te oordelen… In welk jaar werd Jezus geboren? Wanneer we de ware toedracht rond de ster van Bethlehem willen kennen, dan moeten we eerst proberen aan de weet te komen in welk jaar Jezus Christus precies is geboren. En dat is al een uitdaging op zich. Het is in elk geval nu een stuk gemakkelijker dan vroeger om dat na te gaan, want tegenwoordig hebben we prachtige planetaria tot onze beschikking waarmee we honderden, zelfs duizenden jaren kunnen teruggaan in de tijd. Nog niet zo lang geleden stelde Kepler (wiskundige, astronoom, astroloog, 1571-1630) de efemeriden op, waarmee we kunnen terugblikken in de tijd. Omdat de geniale Kepler een heel godsdienstige man was, zocht ook hij de ster van Bethlehem en suggereerde hij dat de ster een conjunctie was van Jupiter met Saturnus en met misschien nog een andere ster. Het probleem was dat Kepler, zoals velen van zijn tijdgenoten, zich baseerde op het feit dat Christus zou geboren zijn voor 4 VC (het 4e jaar voor het begin van onze huidige tijdsrekening). Hij deed dit ondanks het feit dat historische bronnen dergelijk geboortejaar tegenspraken, want schrijvers zoals Irenaeus, Clement van Alexandrië, Tertullian en Hippolythus van Rome vermeldden allen dat Christus geboren was in 2 of 3 VC. De reden dat velen zich concentreerden op periode voor 4 VC was heel complex. Wat vooral bijdroeg aan dit misverstand, waren de geschriften van de Joodse historicus Flavius Josephus, die leefde van 37- 95 NC (na het begin van onze tijdsrekening). Deze man was dus geboren enkele jaren na de dood van Christus. In zijn geschriften vermeldt hij de dood van Herodes en hij kleeft er en
2
tijdstip op, namelijk 4 VC. Vermits Herodes later stierf dan de geboorte van Christus, gingen Kepler en velen van zijn tijdsgenoten de geboorte van Jezus zoeken in de periode voor 4 VC. Ze dachten hierbij vooral aan 5, 6 of 7 VC. Nu is er een zeer belangrijke bron die de periode van 7- 6 VC tegenspreekt: de Bijbel. Dat tijdsbestek is gewoon te vroeg voor de geboorte van Jezus als we ons baseren op de eenvoudige chronologische gebeurtenissen in het Nieuwe Testament en deze als referentie gebruiken. Er zijn trouwens ook nieuwe gegevens: de geschriften van voor 1500 NC geven het jaar 1 VC aan voor de dood van Herodes en als we rond die periode naar de hemel gaan kijken, dan ontploft als het ware het heelal. De waarnemingen in Babylonië Het was een prachtige zomeravond, die 17e juni in het jaar 2 voor Christus. Alle steden rond Babylon in Mesopotamië waren getuige van een buitengewoon spectaculair astronomisch schouwspel dat zich aan de hemel ontvouwde. Wat al lang op voorhand was voorspeld, zou nu plaatsvinden: de planeet Venus smolt samen met Jupiter. De afstand tussen de twee planeten leek zo klein dat men de indruk kreeg dat één enkele ster de hemel verlichtte. Ondanks het feit dat in werkelijkheid beide planeten miljoenen kilometers van elkaar verwijderd waren, leek het voor alle waarnemers in Babylon in het jaar 2 voor Christus, alsof deze planeten als één ster in de avondschemering verschenen en dit in de richting van Palestina. Dergelijke gebeurtenis was uniek en heel belangrijk voor de bewoners van Babylon, waar astronomie en astrologische interpretaties heel ernstig werden genomen. Het was een hemels ballet op zijn best! Een conjunctie met deze minieme afstand tussen deze planeten hadden ze nog nooit gezien en het zou nog honderden jaren duren vooraleer dit schouwspel zich nog eens aan de hemel zou herhalen. Gebeurtenissen in de Romeinse geschiedenis Wanneer we het hebben over belangrijke hemelse gebeurtenissen is het soms gemakkelijk te begrijpen welke betekenis de Ouden er aan gaven. Wanneer we de laatste 3000 jaar bekijken, dan is de periode tussen mei van het jaar 3 VC tot december 2 VC, één van de interessantste om te gaan bekijken. Tijdens deze achttien maanden waren er verschillende astronomische gebeurtenissen die de astroloogpriesters tot interessante interpretaties geïnspireerd hebben. Historische documenten tonen trouwens aan hoe ernstig met astrologische voorspellingen werd omgegaan. Een gebeurtenis die als
3
voorbeeld kan dienen: volgens Julius Marathus, een persoonlijke vertrouwensman van keizer Augustus, beval de Romeinse senaat in het jaar 63 VC alle mannelijke kinderen te doden aangezien astrologische tekens voorspelden dat een “Koning van de Romeinen” zou geboren worden. Voor de Senaat zou een “Koning van de Romeinen” synoniem zijn voor de regering van de republiek. We weten ondertussen dat op 23 september in het jaar 63 VC inderdaad een kind geboren werd die later de eerste keizer van Rome zou worden: Augustus. Deze periode rond 2 VC was één van de glorierijkste in de geschiedenis van Rome: Augustus vierde zijn 25ste jubileumjaar als keizer en het jaar viel samen met het 750ste jaar sedert de stichting van Rome. Voor de Romeinen werd de conjunctie van Jupiter met Venus, die trouwens gebeurde tijdens een volle maan en in het koninklijke teken Leeuw, gezien als een teken dat de hemel geloof en trouw had in de heerser van het Romeinse rijk. Maar elders, ver van Rome, werden de tekens aan de hemel op een andere manier geïnterpreteerd: zo waren er de Wijzen of Magi (Wijste der Wijzen) uit het Oosten, die deze wonderlijke hemelse fenomenen ook gezien hadden en niet besloten om naar Rome te gaan, maar een nieuwgeborene gingen opzoeken in Judeah: de Koning der Joden. Andere fenomenen aan de hemel Wanneer het inderdaad zo was dat deze Venus-Jupiter conjunctie de “Wijzen” aanzette om een vermoeiende reis naar Jeruzalem aan te vatten, dan zijn ze waarschijnlijk ook getuige geweest van de andere interessante verhalen die zich voordien aan de hemel afgespeeld hebben en die, vanuit astrologisch standpunt, tekenen waren voor de geboorte van Jezus. Jupiter, de kroonprins, en Regulus, de koningsster Het Nieuwe Testament zegt ons dat de voornaamste oorzaak van de reis van de Wijzen naar Jeruzalem “de ster” was. We kunnen ons terecht afvragen om welke ster of hemellichaam het ging. In het evangelie van Matheus staat dat de Wijzen Herodes bezochten en hem het volgende zegden: “ we zagen de ster opkomen in het oosten en komen hem hulde brengen”. Dit elimineert hemellichamen zoals meteoren want die kunnen niet opkomen. Ook kometen en nova’s zijn geen kandidaten, want die zijn niet lang zichtbaar en we weten dat de ster lang zichtbaar was. De Wijzen zagen de ster al in Babylon en volgden ze tot Judeah. Kometen en nova’s werden trouwens niet als voorbodes van goed nieuws beschouwd.
4
Maar een ander verhaal is de planeet Jupiter. Jupiter is de grootste ster en ze werd dan ook in de Oudheid de “Koninklijke planeet” genoemd of soms ook de kroonprins. Een logische vraag is dus of Jupiter iets te maken zou kunnen hebben met de fameuze ster van Bethlehem. Wanneer de Wijzen zegden dat ze de ster zagen “opkomen”, bedoelden ze niet dat ze de ster gezien hadden wanneer ze in het oosten waren. In het Grieks staat “en anatole” en dat wil zeggen dat ze de ster zagen verschijnen in het oosten. Een ster die opkwam, was heel belangrijk in de astrologie van die tijd: men bedoelde daarmee dat ze voor de eerste keer zichtbaar kwam uit het licht van de zon: “het heliacaal rijzen”. De periode voordien was ze niet te zien om dan na een periode van onzichtbaarheid als het ware “opnieuw geboren te worden “. En dit was precies wat er aan de hemel gebeurde: een Magus die hemel bekeek in de zomer van 3 VC zag dat op 29 juli de planeet Jupiter voor de eerste keer uit het licht van de Zon verscheen: de heliacale fase van de eerste zichtbaarheid. Jupiter werd dus als het ware opnieuw geboren, maar deze keer was er iets speciaals aan de hemel aan het gebeuren. Bij de eerste zichtbaarheid stond Regulus, de koninklijke ster, in het teken van de Leeuw heel dicht bij de zon en dit terwijl Jupiter opkwam in het koninklijke teken Leeuw. Men noemde dit astronomisch gegeven “cazimi” of “in het hart van de Zon”. Een planeet of een ster die daar geplaatst stond was enorm krachtig. Dit kan een eerste aanwijzing geweest zijn dat de aandacht trok van de Magi: Regulus, de belangrijkste ster in the constellatie van de Leeuw werd beschouwd als één van de vier “Koninklijke” sterren. Jupiter en Regulus kwamen dan samen op september 14 in het jaar 3 VC en vanaf de aarde gezien waren ze slechts 33 boogminuten van elkaar. Het was de Koninklijke planeet die in contact kwam met de Koninklijke ster in de koninklijke constellatie (Leeuw)! Deze gebeurtenis alleen zou misschien niet volledig de aandacht getrokken hebben van de astrologen, maar dit evenement kreeg nog een grotere betekenis door drie andere belangrijke ontmoetingen van Jupiter met Regulus die in een bepaalde volgorde gebeurden. Jupiter maakte een conjunctie met Regulus en ging dan verder met zijn koers aan de hemel. Op 1 december 3 VC stopte Jupiter zijn beweging door de vaste sterren en begon aan zijn jaarlijkse retrogradatie. Terwijl ze dit deed ging ze opnieuw boven de ster Regulus staan. Op 17 februari 2 VC waren ze opnieuw samen.
5
Jupiter ging dan verder met zijn beweging (nog altijd retrograde) voor 40 dagen en dan kwam ze terug in haar directe beweging door de sterren. Door deze beweging maakte Jupiter een derde conjunctie met Regulus op 8 mei 2 VC. Dit visuele effect van deze drie conjuncties van Jupiter (de koninklijke planeet) met Regulus (de koninklijke ster) zal gezien worden vanaf de aarde alsof Jupiter een cirkel maakte boven en rond Regulus. Deze cirkelachtige beweging moet voor de astrologen van deze tijd een duidelijke aanwijzing geweest zijn dat een grote koning op het toneel zou verschijnen.
“En waar de sterre bleef stille staan” De Bijbel zegt ons dat de Wijzen de ster zagen stilstaan boven Bethlehem. Een kritische vraag is dan: “kan een planeet wel stilstaan?”. Het antwoord is uiteraard “neen”, maar wanneer een planeet direct loopt om dan op een bepaald moment retrograde te gaan lopen blijft ze een korte tijd stationair staan, zodat men, vanaf de aarde gezien, de indruk krijgt dat ze inderdaad niet beweegt. Toeval of niet: dit gebeurde precies op 25 december van het jaar 2 voor Christus. Dit zou kunnen de periode geweest zijn dat de Wijzen aankwamen in Jeruzalem om Jezus te gaan eren. Wanneer we al de gebeurtenissen bekijken, die zich toen aan hemel ontvouwden, dan begrijpen we dat voor de mensen van die tijd de voorspelling van de profeet Nicah zich volstrekte: De Messias was geboren! John Timperman
6
De hemel boven Babylon op 29 juli 3 VC: De koninklijke planeet Jupiter “heliacaal rijzend “ in het koninklijke teken Leeuw.“De koninklijke ster Regulus stond op dat moment precies “in het hart “ van de Zon. De Koning der Koningen zou geboren worden.
