M
A
G
A
Z
I
N
E
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Verrassend passend Zo kan het ook: monumentale kerkgebouwen worden multifunctioneel De nieuwe kerk bank stoel in rooms-katholiek Amsterdam-Noord • De tuin rondom de kerk • Met sponsjes en borstels de vervuiling te lijf • De deur die weggeblazen werd: Enschede • Het laatste nieuws over de beurs voor Kerk & Gemeente • Nieuwbouw van kerken van Achterberg tot Zwolle Jaargang 5 - nummer 4 - November 2014
KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • INTERNET • KABEL • TELEFONIE
ld, e e b n é d i Gelu uis! h n i k r e k uw eigen
sIKN
sIKN verbindt
Inhoud
4
pagina 3
Kerk bank stoel De kerkbankstoel is een mooie, stoere stoel. Wie deze stoelen aan elkaar koppelt, krijgt een keurige, eigentijdse kerkbank. De rooms-katholieke Heilige Augustinusparochie in Amsterdam-Noord koos voor 220 kerkbankstoelen.
Gemeenteleden en parochianen die niet naar de kerk kunnen komen, kunnen de dienst of viering dankzij kerkomroep van sIKN toch meebeleven. Omdat de wensen en mogelijkheden met
sIKN
betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk.
Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN? Bezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520.
Wel zo vertrouwd! sIKN blijft verbinden
Beleef de verbinding Kerkomroep.nl: meekijken en -luisteren via computer, tablet of smartphone! Kerkomroep.nl is dé site voor online kerkdiensten
uit
heel
Nederland.
Tweeduizend kerken zenden diensten
en vieringen uit via kerkomroep.nl. Onze
ambitie?
Alle
10
Kerktuinen
Multifunctioneel
15
Wandschilderingen
Een oude
In de Oude Kerk
Schilder Leo Scholten
begraafplaats, een
van Maasland staat
uit Huissen werkt
strak parkeerterrein,
sinds deze zomer
aan zijn derde grote
een sfeervolle,
een opmerkelijke
restauratie in de Sint
bijbelse kerktuin: er
‘facilitaire unit’:
Dionysiuskerk of ‘t
kan van alles rond
uitgiftepunt,
Goirke te Tilburg. Na
oude monumentale
toiletten, garderobe.
het middenschip, de
kerkgebouwen. Korstiaan van Vliet
Architect Simon Hanemaaijer, van RoosRos
doop- en de rouwkapel is nu de absis
ging er op uit.
Architecten, tekende voor het ontwerp.
aan de beurt.
23
De deur
Kerk & Gemeente
24
Kerknieuws
Kerkgangers komen
Met een frisse
Korstiaan van Vliet
de kerk binnen
eigenaar maakt
zet ze voor u op een
door de deur. Bij
de beurs Kerk &
rijtje: nieuwe kerken,
die deur wordt
Gemeente een frisse
gerestaureerde kerken,
zelden stilgestaan.
start! De facilitaire
gesloten kerken,
Kerkmagazine
vakbeurs voor kerken
jubilea en bijzondere
portretteert in een haar
biedt op 20 en 21
zaken in en rond het
serie Nederlandse kerkdeuren: de deur
maart 2015 onder andere een masterclass
gebouw. Deze keer van Achterberg
die weggeblazen werd.
voor organisten en restauratietips.
tot Zwolle.
18
28
Nederlandse
kerken via de site én via de handige
app presenteren. In geluid en steeds vaker ook met beeld. Zo brengen we de kerk nog dichterbij!
p e o r m Jouw kerk ook op kerkomroep.nl? o k r e App K ! s d a o l n w do 0 0 0 . 0 4 l a Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!
www.kerkomroep.nl •
[email protected]
Kerkomroep.nl
Jaargang 5 – nr. 4 December 2014 Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland. Eindredactie Kees Posthumus Medewerkers in dit nummer Henry Lamain, Korstiaan van Vliet.
Vormgeving Klaas van de Ketterij Origin Media Venture I www.originmedia.nl Foto voorzijde Oude Kerk, Maasland Foto: RoosRos
Advertentie exploitatie Adtel Willem Swart T 0592 273 451 E
[email protected] Uitgever Helderblauw Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 42 11 55 E
[email protected] I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2014 – Helderblauw, Barneveld
Kerkmagazine jaargang 5, nummer 4
D
e bloemstukken hangen er nog.
Hard en lelijk
Op zondag 12 oktober werd de
De zaal waarin de mis wordt gevierd is
kerk gewijd door monseigneur
compleet vernieuwd. Op het priesterkoor
Punt, bisschop van het bisdom Haarlem-
staat nieuw liturgisch meubilair dat, net
Amsterdam. 350 parochianen waren
als de kerk zelf, door de architecten Peer
aanwezig in wat zij ervaren als een
Houben en Paul van Geel van het bisdom
compleet nieuwe kerk. Niet dat het een
werd ontworpen.
nieuwe kerk is. De oorspronkelijke kerk
Kerkmagazine is hier vanwege de
was na de bouw begin jaren dertig niet
stoelen. Pastoor Nico van der Peet: “In
gewijd. Met de wijding werd gewacht op
een folder van Offex, die ik toevallig op
de toren, die door de crisis nooit gebouwd
het bisschoppelijk bureau tussen andere
zou worden.
papieren zag liggen, zag ik deze stoel. Ik
Augustinusparochie
Kerk bank stoel De kerkbankstoel is een mooie, stoere stoel. Wie deze stoelen koppelt, krijgt een keurige, eigentijdse kerkbank. De roomskatholieke Heilige Augustinusparochie in Amsterdam-Noord koos voor 220 kerkbankstoelen. Tekst: Kees Posthumus Foto’s: Kerkmagazine
Wim Robbertsen, Offex
Ik dacht direct: dat wordt ‘m.
dacht direct: dat wordt ‘m. In deze kerk stonden voorheen op een
Rooms-Katholiek Amsterdam-Noord kende
houten vloer de oude houten kerkbanken
een paar jaar geleden zes parochiekerken.
uit de jaren ’30. Ondiep, hard, lelijk
Terugloop van het aantal parochianen
en beschadigd. Het zitgemak was ver
noopte tot een forse ingreep. Een voor een
beneden peil.” Trees Pierik, secretaris
kerken sluiten, was niet de beste optie.
van het kerkbestuur: “Mensen brachten
Het bisdom koos voor een nieuw te
kussentjes mee, omdat de banken te hard
bouwen kerk aan het einde van de
zaten. Dat gaf een rommelig aanzicht.
Noord-Zuid-lijn, Amsterdams nieuwe
Mensen meden de banken en gebruikten
metrolijn. Daar zou een mooi, nieuw
de stoelen die achteraan waren bijgezet.
stedebouwkundig project verrijzen,
De pastoor keek om te beginnen tegen
waar de kerk een onderdeel van zou
rijen lege banken aan.”
zijn. De crisis gooide roet in het eten.
“
pagina 5
Investeerders trokken zich successievelijk
Beurs
terug tot alleen de kerk nog over was.
Wim Robbertsen is directeur van Offex, die
Tijd voor plan B: nieuwbouw op de plaats
de kerkbankstoel leverde.
van de rooms-katholieke kerk aan de
“Het kerkbestuur kwam naar onze stand
Kamperfoelieweg.
op de beurs voor Kerk en Gemeente.
Architecten van het bisdom ontwierpen
Het was bijzonder dat zij direct wisten
een nieuwe kerk, die goed zou passen
wat zij niet en wel wilden. Niet: nieuwe
in het straatbeeld. De gemeentelijke
stoelen die de kerk eerder op een
welstandscommissie dacht daar anders
conferentieruimte dan op een kerk zouden
over: de nieuwe kerk zou een schending
doen lijken. Wel: losse stoelen die, als je
van het buurtaanzicht zijn. Aanpassingen
ze aaneenschakelt, een kerkbank vormen.
in het ontwerp zouden geen oplossing
Later bezochten zij samen met de
kunnen bieden.
architect onze showroom in Gorinchem.
Tijd voor plan C: een complete, meest
Het kerkbestuur was direct om voor de
verregaande renovatie van de kerk op
kerkbankstoel. Alleen de kosten leverden
deze plaats. En zo geschiedde.
nog een probleem. De stoelen hebben een
De kerk was tien maanden dicht. Alleen
hoge kwaliteit en zijn, dat moet gezegd,
de muren bleven staan. Binnen die muren
niet goedkoop.” De kerkbankstoel wordt
ontstonden een compleet nieuwe kerkzaal,
gemaakt door een bedrijf in de buurt van
ontmoetingsruimtes en facilitaire ruimtes.
Stuttgart, Duitsland.
In de tuin werden werkketen voor de
De keuze van een stoel of bank is in een
bouwvakkers neergezet. Een vergunning
kerkgemeenschap een lastig thema en dat
om deze elders te plaatsen, zou te veel tijd
is goed. Weinig zaken gaan kerkgangers
en geld hebben gekost. Nu ligt de tuin er
meer aan dan het zitgemak van een stoel
behoorlijk verwoest bij. Plannen om hier
waar je wekelijks een uur of meer op zit.
weer iets moois van te maken zijn in de
De belangrijkste vraag is daarom: zit de
maak.
kerkbankstoel lekker?
De nieuwe tuin rondom de Adullamkerk in Waarde
“
Ondiep, hard, lelijk en beschadigd
pagina 7
Op zoek naar een goede beamer in uw kerk of gemeente? Kijk dan op www.presenteren.nl of bel 078 - 69 95 888. AENC Audiovisual, de specialist in het inrichten van kerken met audiovisuele apparatuur.
T +31 78 69 95 888 W www.aenc.nl
SPECIALIST IN:
Geluidsinstallaties voor spraak en muziek Beeldinstallaties projectie/LED schermen, camera’s en regie Ringleidingsystemen
Kerktelefoon beeld en geluid oplossingen via internet
Lichtinstallaties
Podia en lessenaars
Complete en gebruiksvriendelijke bediening van o.a. licht, beeld en geluid
Kerk, vergaderzaal of kantoor inrichten? Bel voor een afspraak! HOEKMAN Kantoor & Project
Uw partner in complete kantoor- en (kerk) zaalinrichting
Als u kiest voor Hoekman dan kiest u voor kwaliteit en design. Bent u toe aan een nieuwe inrichting, uitbreiding of vervanging van uw kerk-/vergaderzaal, consistorie of kantoor maak dan kennis met het ruime aanbod. Ook voor uw studeerkamer. Het ruime assortiment, de verschillende stijlen, kleuren en materialen in combinatie met een deskundig advies maken een afspraak de moeite waard. Vindt u ‘t tijd voor een persoonlijk adviesgesprek? En bij u op locatie? Geen enkel probleem, bel of mail voor een afspraak met Piet Hoekman.
Verhuur van o.a. beeld- en geluidsinstallaties, licht en podia
T 0511 460 200 | W www.pthgroep.nl | E
[email protected]
Noordzandstraat 34 - 4401 CG Yerseke - T: 0113 572907 M: 06 53154711 - E:
[email protected] - www.piethoekman.nl
IKEA in de dagkapel
“
Wij hadden de parochie beloofd dat de nieuwe banken zacht zouden zijn
Zachter
Amsterdam-Noord koos als kleur
Trees Pierik, pastoor Van der Peet en
donkerblauw, neigend naar grijs. Alle
de parochianen zijn unaniem: ze zitten
kleuren zijn mogelijk. De bekleding is
goed, die nieuwe kerkbankstoelen.
van microcare, een goed afneembare
Robbertsen weet waarom.
stof. Een kunststof dopje onder de
“In de oude banken was de rugleuning
stoelpoten gaat beschadiging van
bijna vlak. De leuning van de
de vloer tegen en helpt het geluid te
kerkbankstoel is licht gebold en de
dempen. De stoelen zijn stapelbaar tot
hoek van de leuning is goed gekozen.
maximaal vijf exemplaren.
De diepte van het zitvlak is goed, voor
De stoelen zijn, met aangepaste
lange en korte mensen. Er zit precies
koppelstukjes, ook te koppelen in een
genoeg bekleding op om zacht en niet
licht gebogen vorm.
te zacht te zitten. Bovendien draagt de zitstoffering van de stoelen bij aan een
Gemor
betere akoestiek.”
De kerkbankstoelen worden aan elkaar
Van der Peet: “Wij hadden de parochie
gekoppeld door middel van stalen
beloofd dat de nieuwe banken zacht
pennetjes in een bajonetsluiting. Als
zouden zijn. Dat is ook zo. Wij wilden
je daarvan de slag eenmaal te pakken
af van al die kussentjes, die door de
hebt, gaat het koppelen en ontkoppelen
kerk zwierven. Die vertroeping is nu
snel. Boven de koppeling zit een keurig
voorbij. De stoelen op een rij geven
plankje, dat de ruimte tussen twee
mooie, strakke lijnen.”
stoelen afdekt.
De stoelen zijn gemaakt van massief
De stoelen hebben geen leuning,
beukenhout, alleen de rugleuning
anders zouden ze nooit een bank
is van gebogen beukentriplex.
kunnen vormen. Dat gebrek leverde
Inrichten van Kerken
IKEA
Bij restauratie, renovatie en nieuwbouw
w w w. p i m v a n d i j k d e s i g n s . n l
Petruskerk Ureterp
tel: 0575-528803
De kerkbankstoel is kostbaar. Na aanschaf
lichtgrijze stof en een metalen frame. Het was een
van de 220 stoelen voor de kerkzaal trapte de
behoorlijke hoeveelheid stoelen, maar IKEA gaf
penningmeester van de parochie op de rem. Er was
geen kwantumkorting.
geen geld om voor de dagkapel en de vergader- en
In de mooie lichte zalen van het pastoraal centrum
ontmoetingszalen in het pastoraal centrum stoelen
misstaat de stoel niet. In de dagkapel detoneren
te kopen van eenzelfde hoge kwaliteit.
de IKEA-stoelen met de mooie strakke meubels in
De oplossing werd gezocht bij het Zweedse
de belendende kerkzaal. Pierik: “Nu is het geld
woonwarenhuis IKEA. De kerk schafte 100
even op, maar wij sparen voor betere stoelen in de
exemplaren van het type Volfgang aan, met een
dagkapel.”
Van der Peet en Pierik
‘gemor’ op onder de parochianen: ‘Zonder
Sedilia
leuning kom ik nooit meer overeind!”
In een rooms-katholieke kerk staan op
Pierik: “Dat probleem wordt opgelost
het altaar speciale meubelen voor de
doordat mensen steun hebben aan
priester, de celebrant en akolieten en
de bank voor hen. Daar kun je je aan
misdienaars. De officiële naam daarvoor is
optrekken. Bovendien zijn de stoelen
‘sedilia’. De traditie wil dat de stoel voor
stevig en je zit hoog.” Bij elke stoel
de celebrant herkenbaar is. In Amsterdam-
zit aan de achterkant een vak, waarin
Noord werd daar een even eenvoudige als
je een kerkboek kunt leggen, of je
doeltreffende oplossing voor gekozen.
portemonnee, of je pet. Je kunt je er ook
Van der Peet: ‘Wij wilden niet totaal
aan vasthouden, als je niet zo gemakkelijk
iets anders voor de sedilia, liefst wilden
kunt opstaan.
wij dezelfde stoelen als in de kerk. Bij
Knielen
Professionele Audio & Video installaties Wij ontwerpen en monteren audio en video installaties!
Nieuw in 2014: •
•
•
Beamers en Schermen Scherp beeld met de juiste apparatuur
In de rooms-katholieke liturgie zijn een
rugleuning is een kruis gefreesd. Dat
aantal momenten waarop geknield wordt.
onderscheidt de stoel op een subtiele
Niet iedereen doet dat, maar mensen die
manier van de andere stoelen. Dat werkt
wel knielen willen daarvoor graag een
goed: bij de wijding afgelopen zondag
knielbankje. In oude kerkbanken is zo’n
wist de bisschop direct waar hij moest
bankje vast onderdeel van het meubel. Bij
gaan zitten.”
praktische oplossing. Van der Peet: “In een aantal rijen in de kerk is de stoel voorzien van een uitklapbaar en bekleed knielbankje. Dat
KerkTV via Kerkdienstgemist De dienst bekijken via uw tv Digitaal psalmbord Eenvoudig, stijlvol en vertrouwd
Knielbankje opgeklapt
is een standaardoptie bij de stoel. Het hoefde niet bij iedere stoel, omdat veel
4206 CK Gorinchem (0183) 745 353
mensen niet meer knielen. Dat scheelde in
www.offex.nl
de kosten.
[email protected]
om te knielen. Zij weten tegenwoordig
RELISOUND www.relisound.nl
[email protected]
0113-229519 Smithweg 1.28 4462 HC Goes
Knielbankje neergeklapt
Parochie van de Heilige Augustinus
precies waar ze moeten zijn, als ze het
Kamperfoelieweg 209
knielbankje voor zich willen hebben.
1032 HM Amsterdam
Probleem opgelost!”
in audio & video
Offex Papland 9- 1A
Ik weet welke mensen gewend zijn
HHG Gameren
DE BETROUWBARE PARTNER
de rugleuning nu iets hoger en in de
de kerkbankstoel werd gekozen voor een
PKN Breda
Nieuwe digitale AVE luidspreker zuilen Vraag een demo aan via onze website
•
de stoel waar de voorganger op zit, is
www.augustinusparochie.eu
Kerkmagazine jaargang 5, nummer 4
pagina 11
Betekenisvol groen rondom de kerk Bijzondere bijbelse planten en typisch noordelijke stinzenplanten sieren de tuinen rondom de kerken in Zwartebroek/Terschuur en Pieterburen.
Tekst: Korstiaan van Vliet
op die plek bedoelde soorten.”
Onderhoud
Domies Toen In het noorden van de provincie Groningen ligt het Waddendorp Pieterburen. In het
“Natuurlijk vraagt zo’n tuin onderhoud”,
vooral van de zeehondencrèche bekende
vertelt Wim van de Pol. “Als koster ben
dorp staat ook een kerk, de Petruskerk.
n de vorige editie van Kerkmagazine
geven.
ik verantwoordelijk voor het wekelijks
Deze kerk dateert uit de vijftiende eeuw en
schreven wij over de inrichting van de
Door de bordjes kunnen mensen toch wat
onkruidvrij houden van de tuin. In de
torent hoog boven alle andere bebouwing in
buitenruimte rondom nieuwgebouwde
meer te weten komen over de tuin en de
zomermaanden, als het langere tijd droog
het dorp uit. De Petruskerk is niet meer in
gekozen beplanting.”
is, geef ik bepaalde potplanten extra water
gebruik voor wekelijkse erediensten, maar
en zorg voor het besproeien van de rest
alleen te huur voor concerten, begrafenissen
van de tuin. Dat kan gemakkelijk, omdat ik
en huwelijksceremonies.
I
kerken. In deze tweede aflevering over de ruimte rond de kerk twee bijzondere tuinprojecten.
Deuteronomium
Rondom de kerk van de Hervormde
In het ontwerp staan allerlei planten,
tegenover de kerk woon.
Aan de voet van de kerktoren ligt zijn
Gemeente in het Gelderse Zwartebroek/
struiken en bomen die in de Bijbel
Daarnaast organiseren we als gemeente
‘pronkjewail’ (Gronings voor pronkjuweel):
Terschuur werd een Israëltuin ingericht.
voorkomen. De naam van de tuin komt uit
twee keer per jaar een dag waarop we alle
Domies Toen. Deze tuin van de dominee
Rondom de Petruskerk van Pieterburen in
Deuteronomium acht, waar het Goede Land
hagen knippen rondom de kerk. Dan nemen
is nu een botanische tuin en een erkend
het Noorden van Groningen werd de tuin
wordt beschreven.
we ook de wat grotere klussen mee in de
museum.
van de dominee een botanische tuin.
In de tuin groeien olijven, vijgen, druiven,
tuin die ik niet alleen kan. Een keer per
Jan Jaap Boehlé is beheerder van Domies
appels, amandelen, moerbeien en
jaar komt Dieck van Maanen voor een grote
Toen: “Ik ben verantwoordelijk voor het
pijnboompitten. Ook Bijbelse kruiden zoals
onderhoudsbeurt. Hij snoeit alle bomen
onderhoud van de tuin, een taak die me twee
Rondom de Hervormde Gemeente van
salie, venkel, alsem, laurier, marjolein, munt
op de juiste manier, zodat ze op een goede
dagen per week kost. Samen met een club
Zwartebroek/Terschuur ligt een Bijbelse
en ruit zijn er te vinden. Deze planten en
manier kunnen groeien.”
van vier vaste vrijwilligers verzorgen wij het
plantentuin, ‘Het Goede Land’. De tuin is
vruchten waren in Israël van levensbelang
eigendom van de kerkelijke gemeente.
en werden daarom ook als een rijke zegen
Hoveniersbedrijf Dieck van Maanen heeft de
ervaren. Er is door de hovenier geprobeerd
tuin in 2003 aangelegd, na de restauratie van
om soortechte planten aan te planten.
het kerkgebouw. De kerkvoogdij gaf destijds
In sommige gevallen moest er worden
opdracht voor de realisatie van de tuin.
uitgeweken naar de winterharde variant van
Wim van de Pol, koster van de Hervormde
de Bijbelse soort.
Gemeente in Zwartebroek, is nog steeds
Koster Van de Pol: “Toch zijn er tijdens de
enthousiast over de tuin: “We hebben bij
strenge winter van twee jaar geleden een
alle planten en bomen bordjes geplaatst
aantal planten kapotgevroren. Niet vreemd,
met de naam van de plant en de plaats
omdat die winter veel meer planten de
van herkomst uit de Bijbel. De tuin is altijd
kop heeft gekost. De plantvakken van de
toegankelijk, maar vanzelfsprekend is er
doodgevroren planten zijn nog leeg. Wij
vaak niemand die even wat toelichting kan
hopen deze op termijn weer te vullen met de
Israëltuin
Kosten
“
Viermaal per jaar staat de buitenruimte rondom de kerk op het collecterooster
De koster heeft geen scherp beeld van de kosten van de Israëltuin per jaar.
groen in de tuin. Voor die twee dagen ben ik in dienst van de stichting, die Domies Toen exploiteert.”
“De aanleg destijds kostte natuurlijk
Parkachtig
geld. Maar daarna zijn er geen enorme
Op de locatie van Domies Toen stond
kostenposten meer geweest. Het enige wat
vroeger een weem, een boerderijpastorie. De
de komende tijd moet gebeuren, is het
bezoekers en de kerkgangers treffen nu op
vervangen van de kapotgevroren soorten.
een bescheiden oppervlak een verrassende
De verwachte kosten hiervoor zijn 1.200
verscheidenheid aan sferen aan.
euro. Natuurlijk betalen we de kosten als
Domies Toen heeft iets parkachtigs, met
gemeente samen. Viermaal per jaar staat
vijvers en oude bomen, maar ook formele
de buitenruimte rondom de kerk op het
vormen met buxushaagjes, rozenperken, en
collecterooster.”
weelderige bloemenweiden vol inheemse
pagina 13
VELLEMA TORENUURWERKEN Vellema Torenuurwerken is al meer dan zestig jaar gespecialiseerd in reparatie, restauratie en periodiek onderhoud van (monumentale) torenuurwerken en klokken. Vellema combineert kennis en respect voor historische- en monumentale waarde met de vele mogelijkheden van toepassing van eigentijdse (automatiserings)technieken.
Bestel online op:
van hebben. Mijn taak als beheerder is naast de
www.kerkkaars.nl
uitvoering op die twee dagen per week ook het coördineren van het onderhoud. Ik stuur de vrijwilligers aan in de tuin en
Kijk op onze website voor meer informatie of bel ons voor een vrijblijvende afspraak: 0518 43 22 99.
maak plannen voor toekomstig onderhoud en herindeling van stukken tuin. De taak binnen Domies Toen doe ik naast mijn eigen
Vellema. Passie voor Mens en Techniek.
hoveniersbedrijf, waar ik de rest van de week mee vul.”
VELLEMA TORENUURWERKEN - GRIENEDYK 48 - HALLUM - WWW.VELLEMA.NL
religieuze kwaliteits kaarsen
KEES POSTHUMUS VERTELT
Stinzenplanten Domies Toen is beroemd vanwege
oude verhalen vroom en vrolijk opnieuw verteld in kroegen en kerken
haar stinzenplanten. Jan Jaap vertelt:
bekendheid om haar collectie vroegbloeiende
“Stinzenplanten zijn typisch voor het
stinzenplanten en dankt hieraan zijn
noorden van Nederland. Het is een plant met
museumstatus. Over die stinzenplanten later
een stevige historie. De term stinzenplanten
meer.
is afgeleid van het Friese woord stins, dat
Theeschenkerij
Bekijk ons compleet assortiment kwaliteitskaarsen op www.kerkkaars.nl. Wij leveren direct uit voorraad binnen 24 uur bij u thuis!
in kerkdiensten en vieringen op vrijwilligersavonden conferenties en symposia www.keesposthumus.nl
plantensoorten. Domies Toen geniet
(055) 522 12 26
WAT UW KERK WIL LATEN HOREN, MAG VAN ONS OOK WORDEN GEZIEN
Naast de vertrouwde kerktelefoon die wij nog steeds graag voor u verzorgen, bieden wij ook andere oplossingen voor alle thuisblijvers die er toch graag bij willen zijn.
Bezoek streamit.eu/kerk
versterkte stenen (in die tijd adellijke, red.)
Naast Domies Toen is er een theeschenkerij
woning aan te duiden.
te vinden, met een terras aan een oude
De Groningse naam voor een steenhuis
middeleeuwse waterplaats. De theeschenkerij
is ‘borg’ en men noemt stinzenplanten in
is gelegen in een neogotisch gebouwtje
Groningen dan ook wel “Börgbloumkes”.
uit 1888. Vroeger werd er in dit gebouw
Stinzenplanten treffen we daarom alleen aan
godsdienstonderwijs gegeven. Nu kunnen
op borgen, kastelen, buitenplaatsen, oude
bezoekers hier terecht voor koffie, thee,
boerderijen en in pastorietuinen. Buiten deze
fris en gebak. Ook zijn er nestkasten,
terreinen komen de stinzenplanten in die
natuurboeken en (bijzondere) plantenzaden
omgeving in het wild niet voor.
te koop.
Vanwege het feit dat hij in de loop van de
Jan Jaap: “Ook de theeschenkerij draait
tijd uit de mode raakte, dreigde de plant
volledig op vrijwilligers, een groep van
helemaal te verdwijnen. Toch heeft de
een kleine twintig personen. Dankzij het
stinzenplant zich op eigen houtje weten
theehuis komen er nog wat extra inkomsten
te handhaven. In de 19e eeuw is de plant
binnen voor de stichting Domies Toen en
weer herontdekt en komt sindsdien veel
bieden we bezoekers iets extra’s bovenop het
voor in Friesland en Groningen. Zo ook in
natuurschoon wat er te vinden is.”
Domies Toen. Eigenlijk kunnen we zeggen
Onderhoud
dat het een cultuurgewas is wat zichzelf heeft staande gehouden. Daardoor heeft het
“De tuin is zeer divers, waardoor je ook op
een heel eigen plek in de inheemse flora van
verschillende manieren onderhoud pleegt. Zo
Nederland ingenomen.”
zijn er allerlei bloemen- en plantenborders
KERKTV - KERKRADIO - KERKTELEFOON Ga meteen naar onze website om te zien hoe luisteren anders kan!
in de Middeleeuwen gebruikt werd om een
n e i z , n e Hor en! v e l e b en Langendijk 7 • 5652 AX Eindhoven • 040 255 60 36 • www.streamit.eu
“
Ook de theeschenkerij draait volledig op vrijwilligers
die je op de gebruikelijke manier onkruidvrij houdt. Dat geldt ook voor de rozenborders. Naast die borders hebben we een groot stuk ingericht als stinzentuin. Het onderhoud daarvoor is beperkt tot wat maaien en
Informatie over Domies Toen: www. domiestoen.nl Informatie over de Israëltuin: www. hervormdzwartebroekterschuur.nl
afharken en op sommige momenten wat extra snoeien”, vertelt Jan Jaap. “De graslanden maaien we één of twee keer per
Heeft u ook een mooie, betekenisvolle tuin rondom uw kerk? Laat het ons weten en
jaar, waarna we het maaisel afvoeren. Als
wij komen bij u langs voor een reportage
laatste taak houden we de paden gras- en
in het zomernummer 2015.
bladvrij, zodat bezoekers daar geen hinder
Mail naar
[email protected]
pagina 15
Kerkdienstgemist.nl is één van de grootste aanbieders van kerk TV
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
TV
luister kastje
computer
KERK TV SEMINAR BIJWONEN? Ga naar: www.kerkdienstgemist.nl/demo En laat u informeren over de mogelijkheden rondom het uitzenden van uw kerkdienst! • Beeld en geluid op de website van de kerk • Kijken op TV met eenvoudig te bedienen set-top box • Kijken op i-Pad, i-Phone of Android toestel • Hoge kwaliteit en automatische video-opname • Stabiel platform voor inmiddels ruim 1.100 kerken
Verrassend passend In de Oude Kerk van Maasland staat sinds deze zomer een opmerkelijke ‘facilitaire unit’. Architect Simon Hanemaaijer, van Roos Ros Architecten, tekende voor het ontwerp.
D
it verhaal gaat over het
wordt de plaats waar de kerkdiensten
meer mensen waren. In de huidige kerk
multifunctioneel maken van
zullen worden gehouden. Dat vraagt om
moesten meer toiletten, een kleine keuken
historische Rijksmomumentale
herinrichting van de eerbiedwaardige en
en een garderobe gerealiseerd worden.
kerkgebouwen. Wie in een eeuwenoude
stijlvolle kerkruimte.
Een alternatief was om de huidige
kerk andere activiteiten wil organiseren
Bovendien zou het aantal concerten
consistorie te verbouwen of op de plaats
dan de zondagse eredienst, komt niet
en andere activiteiten dat er gehouden
ervan iets nieuws te bouwen. Of om op
onder aanpassingen uit. Denk aan:
wordt, kunnen stijgen. Daarvoor zijn
een andere plaats rondom het vrijstaande
toiletten, een keuken met uitgifte,
voorzieningen nodig.
gebouw een nieuw bouwvolume toe te
garderobe, meer licht, beter geluid. Kerkdienstgemist.nl biedt al bijna 10 jaar en voor ruim 1.100 kerken de mogelijkheid om kerkdiensten via internet live te volgen of opnieuw te beleven in beeld en geluid.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Angela Scholtus,
[email protected], 0570-572211 of kijk op: www.kerkdienstgemist.nl/demo
De specialist in onDerhouD en restauratie ook kunt u bij ons terecht voor een vrijblijvende begroting t.b.v. een subsidieaanvraag.
Vestiging ridder noord: marowijne 41 1689 ar Zwaag
Vestiging ridder Zuid: Dommelstraat 31 5347 Jk oss
w w w. r i D D e r l e i D e k k e r s . c o m
Leidekkers-A5-1401.indd 1
[email protected]
acaDemiegebouw utrecht
t +31 (0) 888 111 888
23-01-14 17:41
Zalencentrum
voegen. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zag daar het nut en de noodzaak
Stijlvol
Hanemaaijer: “Er was maar 1 toilet. Je
niet van in. Daar zouden zij niet mee
Voor die uitdaging stonden ook de
moest naar buiten, om in het tegenover
akkoord gaan. Wij hadden immers
protestanten in Maasland. Het fusieproces
gelegen zalencentrum naar het toilet
het zalencentrum nog, voor dit soort
van gereformeerden en hervormden is
te gaan. Dat is onhandig. De kleine
voorzieningen, en inpandig was genoeg
daar nog in volle gang. De Oude Kerk
koffiehoek voldeed ook niet, als er
ruimte om zoiets te realiseren.”
Kerkmagazine jaargang 5, nummer 4
pagina 17
“
Oude Kerk De Oude Kerk van Maasland is gebouwd rond 1400. De
Zit daar een keuken achter?
oudste delen van de huidige laatgotische kerk bevinden
de kerk, hout dat op meer plaatsen
de vele uren dat de keuken
zich in de toren. Ergens in de vijftiende eeuw werd het
in de kerk voorkomt. Dat hout heeft
in feite gesloten was. Na veel
schip gebouwd en rond 1500 de noordbeuk.
van zichzelf al meerdere tinten. Wij
gepuzzel werd de oplossing
In juni 1945 brandde de kerk vrijwel volledig af nadat een
kwamen uit bij Western Red Cedar.
voor dit probleem gevonden
lichtkogel uit een seinpistool een grote brand veroorzaakt
Voor de wand van de toiletten gaven
in een speciaal ontworpen,
had. Alleen de muren bleven overeind. In mei 1947
wij het hout een kleur die aansluit
horizontale klapdeur.
begon de wederopbouw van de kerk.
bij de kleur van de muur. Voor de
Aan weerszijden worden drie
De kerk bestaat uit een schip met een noorderzijbeuk
buitenkant van het keukengedeelte
panelen opgeklapt en weg
en een smaller koor met noordelijk nevenkoor. Tegen de
namen wij een kleur die aansluit bij
gevouwen als de keuken open
zuidgevel van het schip bevindt zich een 3/8 gesloten
de kleur van de kap. Dat werkt
gaat. Als de keuken dicht gaat,
doopkapel. Tegen het koor aan is een sacristie gebouwd,
goed. De buitenwand van de
sluit zich de klapdeur en kun je
overwelfd door twee kruisgewelven. Schip, koor en
keuken heeft een terugliggende
nauwelijks zien dat er deuren
noordzijbeuk worden gedekt door houten tongewelven
plint. Daardoor lijkt het alsof
in zitten. De inbouw lijkt een
met trekbalken.
de natuurstenen vloer eronder
rustig gesloten volume te zijn
De kerk is prachtig gelegen in het centrum van het dorp,
doorloopt. Dat is niet zo, in dat
geworden. Zit daar een keuken
met een mooi Kerkplein er om heen.
ingebouwde gedeelte ligt een nieuwe
achter?
gestorte vloer.”
Van binnen zijn zowel keuken
De stenen die onder de nieuwe
als toiletgroep hypermodern.
keuken en de toiletgroep lagen,
De apparatuur, zoals een
liggen nu buiten opgestapeld naast de
afwasmachine, kreeg de kerk cadeau.
van monumentenzorg, dat je het zonder
toren. De bedoeling is dat zij ooit verhuizen
De unit is voornamelijk geschikt voor de
schade aan het gebouw ook weer weg
kunnen allerlei voorwerpen die in de kerk
naar een vergeten hoek in een van de
uitgifte van koffie, thee en dranken. Er zit
kunt halen. Dat is allebei gelukt. Maar
rondzwierven netjes worden opgeborgen.
vele boerenschuren in de omgeving van
bijvoorbeeld een beperkte afzuiginstallatie
het grootste compliment is de waardering
ander wilde dat de zijbeuk mooi leeg zou
Verbonden met het dak van deze ruimtes is
Maasland.
in.
die dit project van vele kanten krijgt. Dat
blijven. Een derde wilde de twee koorhekken
een ‘vooruitgeschoven’ inbouw, waarin een
opent perspectieven voor de manier waarop
de kerk. Kerkgangers en andere bezoekers
in de zijbeuk niet kwijt, ‘die horen in de
kleine keuken is gerealiseerd. Daartussenin
Klapdeur
Mocht er behoefte zijn aan meer faciliteiten, dan is er het cateringbedrijf dat is gevestigd
wij verdere aanpassingen van het gebouw
komen aan die kant binnen, aan de
kerk’. Dat was helemaal niet zo, de twee
is aan twee kanten een garderobe. Een
Hanemaaijer wilde dat het uitgifteloket
in het zalencentrum van de kerk.
tegemoet treden.”
zuidwestkant, door de ingang in de toren.
hekken bleken uit een andere kerk afkomstig
opening in het plafond maakt dat het
van de keuken geen ‘gapend gat’ was, in
Dan kunnen ze rechtdoor de kerk in of
te zijn.
natuurlijke licht van het raam erboven naar
linksaf de zijbeuk in. De meesten doen het
Één bezwaar sneed hout: de facilitaire unit
binnen kan schijnen.
laatste, vanwege de wind die daar voor veel
zou te ver de zijbeuk in komen. Daar hield
Dat klinkt nog niet te ingewikkeld, maar aan
RoosRos
tocht zorgt.
Hanemaaijer vervolgens rekening mee. Hij
werkelijk alles is gedacht.
Met behoud van twee entreerichtingen
zette zich opnieuw aan de tekentafel en
vanuit de toren, kan men daar rekening mee
besloot binnen de afstand van de eerste
blijven houden. Het eerste ontwerp zou die doorgang onmogelijk maken.
Tocht
Bezwaren
Er lag al een plan om het uiteinde van de
Zoveel mensen, zoveel meningen, ook in
noorder-zijbeuk volledig te vullen met
Maasland. De één vond het te modern. De
facilitaire ruimtes. Dat plan zou echter problemen opleveren bij de ingang van
Kwartslag
In ieder historische kerk ligt de situatie weer
Mocht te zijner tijd de
anders, maar de uitdaging is altijd: hoe
gereformeerde kerk worden
passen wij iets nieuws zo goed mogelijk
RoosRos Architecten werkt vanuit
afgestoten, dan moeten er in de
in binnen de bestaande situatie. Het is
Hanemaaijer: “De keuze lijkt in dit soort
vestigingen in Oud-Beijerland, onder de rook
Oude Kerk nog aanpassingen
niet nodig om telkens opnieuw het wiel
gevallen te zijn: maak je iets compleet
van Rotterdam, en Goes, in de voormalige
plaatsvinden. Er gaan stemmen
uit te vinden. Als principe is dit voorbeeld
pilaren te blijven.
moderns en totaal afwijkend, of doe je aan
watertoren. In 2013 bestond het bureau
op, om de indeling flexibel te
voor meerdere monumentale gebouwen
Het resultaat voegt zich gemakkelijk in
geschiedvervalsing door iets nieuws oud te
60 jaar. Wat ooit begon in een woonhuis
maken en het liturgisch centrum
toepasbaar. Al zal telkens opnieuw weer
Hanemaaijer, een betrokken gemeentelid
de bestaande ruimte en zelfs de grootste
laten lijken? Geen van beide oplossingen
is uitgegroeid tot een bloeiend bureau met
een kwart slag te draaien, tegen de
gekeken moeten worden naar de specifieke
van de kerk in Maasland, had een ander
tegenstanders geven het toe: “Het is toch
spreekt mij aan. Ik ontwierp een plan
ruim 45 medewerkers.
buitenmuur van het schip aan. Dat
situatie.
plan. vanuit een iets breder perspectief. Het
mooi geworden!”
voor iets nieuws, met alle respect voor de
RoosRos is te herkennen aan de aanpak:
zal opnieuw vragen om ingrepen
bestaande omgeving.”
‘met het hoofd in de wolken en met de
die respect voor het gebouw
voeten in de klei’. Zij beschrijven zichzelf als
combineren met een praktisch
enerzijds creatieve dromers en aan de andere
gebruik. Deze inbouw zet daarvoor
was aanvankelijk even wennen, maar het nieuwe voorstel en de onderbouwing ervan
Rolluik
vonden al spoedig een welkom onthaal bij
Tegen de achtergevel van de zijbeuk zijn de
Western Red Cedar
de kerkrentmeesters.
ruimtes voor de toiletten ingericht. Voor de
Dat is behoorlijk goed gelukt en dat lijkt ‘m
kant nuchtere aanpakkers. Het bureau pakt
de toon.
Het ontwerp van Hanemaaijer werd door
dames 2, voor de heren 1 plus 2 urinoirs
vooral in de detaillering te zitten.
diverse projecten aan, waaronder kerken.
Hanemaaijer: “Ik wilde dat
RoosRos Architecten verder technisch
en een aangepast toilet. Daar was ook nog
Hanemaaijer: “Voor het houtwerk zochten
Volgens RoosRos heeft ieder project - groot
deze inbouw herkenbaar zou
uitgewerkt.
plaats voor een opslagruimte. Hierdoor
wij een tint die past bij de houten kap van
of klein - zo zijn eigen charme.
zijn als nieuw en, dat is een eis
RoosRos Architecten Laurens Janszoon Costerstraat 2 Postbus 1631, 3260 BC Oud-Beijerland 0186 691 580 www.roosros.nl
pagina 19
...uw architect?
Ingesteigerd, aan het werk Schilder Leo Scholten werkt aan zijn derde grote restauratie in de Sint Dionysiuskerk of ‘t Goirke te Tilburg. Na het middenschip, de doop- en de rouwkapel is nu de absis aan de beurt.
Nieuwbouw kerk Gouda
S
cholten: “De schildering van de
bleef de oude situatie gehandhaafd. Totdat er
kunstenaar Jos ten Horn in de absis
vijf jaar geleden geld beschikbaar kwam om
van de kerk is met veertien meter
alsnog een restauratie uit te voeren.”
breed en achttine meter hoog volgens mij de grootste muurschildering in Nederland. Het
Steigers
werk werd in de jaren dertig van de vorige
Voordat de steigers in de kerk verschenen,
eeuw aangebracht en is sterk vervuild. Ook
moest er gedegen vooronderzoek
is er schade veroorzaakt door het aanbrengen
plaatsvinden. Hoe zijn de schilderingen er
van glas-in-loodramen en doordat de ramen
aan toe? Wat is er nodig om ze adequaat en
tijdens de Tweede Wereldoorlog geblindeerd
toekomstgericht te restaureren. Pigment en
moesten worden.”
materialen worden onderzocht, evenals de
Geldgebrek Nieuwbouw Oosterkerk Zoetermeer
Nieuwbouw Petrakerk Ede
Tel. 0186.691580 | www.roosros.nl |
[email protected]
Dat leidde tot een gedegen rapport dat
De Sint Dionysiuskerk of ’t Goirke is een van
werd besproken met het kerkbestuur, een
de kerken binnen de Tilburgse parochie De
afgevaardigde van het bisdom en betrokken
Bron. Rooms-katholiek Tilburg kent, na een
deskundigen. Pas toen alle neuzen één kant
herindeling, twee parochies: boven en onder
op stonden, werd een plan van aanpak
de spoorlijn.
gemaakt en kon het werk ter hand worden
Op de plaats aan de Goirkestraat hebben
genomen.
oudere kerkgebouwen gestaan. De huidige
De steigerbouwers arriveerden en bouwden
kerk werd gebouwd van 1835 tot 1839 en is
een twaalf meter hoge stelling, die het
een waterstaatskerk in een vroeg-neogothische
complete middenschip vulden. Insteigeren,
stijl.
heet dat in jargon. Er ontstaat op twaalf meter
Vijf jaar geleden restaureerde Scholten het
hoogte een nieuwe vloer.
middenschip van de monumentale kerk: de Renovatie en uitbreiding Mozeskerk Biezelinge
toestand van de muur.
gewelven, muren, bogen en pilaren. Dat deze
Bolletjes
ingrijpende restauratie kon plaatsvinden,
Scholten: “Er werkten achttien mensen aan de
was opvallend genoeg het gevolg van eerder
restauratie van het middenschip. Ik heb een
geldgebrek.
eenmansbedrijf, een B.V., en huur mensen in
Scholten: “De kerk was er tientallen jaren
als er een groot karwei moet worden geklaard.
geleden zo slecht aan toe, dat men ten einde
Dat zijn ZZP-ers, die flexibel inzetbaar zijn.
raad besloot om alles wit te overschilderen.
Het schilderwerk werd schoongemaakt,
Van alle motieven, voorstellingen en sjablonen
geconserveerd en geretoucheerd. Dat
was slechts eenderde nog te zien. De rest was
schoonmaken doen wij met een speciale
weggepoetst, aangesmeerd, dicht gepleisterd.
bolletjesmethode, waardoor schade aan het
Restauratie werd onhaalbaar geacht, over-
schilderwerk wordt voorkomen. Conserveren
schilderen leek de enige optie.
bestaat onder andere uit het opnieuw
Omdat daar destijds geen geld voor was,
vastmaken van gebladderde verf. Waar nodig
Collectebonnen een beproefd systeem
“
pagina 21
Stoffertjes met haar zo zacht als eekhoornhaar
herstellen wij beschadigd schilderwerk, uiteraard in de juiste kleuren.”
Graag informeren wij u vrijblijvend over mogelijkheden en fiscale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk.
Doopkapel
Het resultaat was prachtig. Logisch, dat twee jaar geleden,
Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier.
toen er geld was om de doop- en rouwkapel te restaureren,
De waarde van de bonnen bepaalt u zelf.
“Als je ergens begint en het gaat goed, je blijft binnen de
Informeer en bestel bij:
begroting en men ziet dat er hard gewerkt wordt met goed
opnieuw in Huissen de telefoon ging.
resultaat, dan is er geen reden om een andere restaurator te vragen. Wie kwaliteit levert voor een goede prijs, wordt
Thema Media collectebonnen
Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50
[email protected] - www.collectebonnen.nl (onderdeel van StyleMathôt, grafimedia-specialist)
teruggevraagd.” In de doopkapel kwamen de restauratoren vier muurschilderingen tegen, die werden vrij gelegd. Het betrof voorstellingen van de ark van Noach, een doopfontein, Johannes de Doper en het Vaticaan. Die zijn nu weer in oude luister te bew
onderen. En nu is het tijd voor de
absis en de vervuilde muurschildering van Jos ten Horn.
Eekhoornhaar De schildering vult de gehele absis. In het midden staan Adam
restauratiebranche is er onder andere de certificering van de Vakgroep Restauratie. Er is sprake van dat certificeringen in elkaar worden geschoven.
en Eva, in een paradijselijk landschap met veel druiventrossen.
Van Lierop Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht
Van Lierop Veelzijdig en al meer dan 35 jaar ervaring in het bestrijden van vochtproblemen:
Van Lierop
Daarboven de opgestane Christus en een Maria met kind.
Leo Scholten: “Bij het werken aan het middenschip, op die
Opvallend zijn de vele druiventrossen en andere vruchten, die
twaalf meter hoge stelling, was het net alsof wij aan het werk
de schildering een weelderig uiterlijk geven. De schildering is in
waren in de Sixtijnse kapel. Dat is een geweldig gevoel. Kijk, ik
zwart-wit tinten.
moet nog een jaar of vier, vijf werken, en een van mijn wensen
Scholten: “Bij de restauratie van de schildering gebruiken wij
is om ooit in zo’n beroemde kerk te mogen werken.”
drie methoden. Ten eerste gebruiken wij roetsponzen, een dichte, zware spons om het ergste vuil weg te halen. Dan volgt
Leo Scholten BV
de bolletjesmethode, met Wishab sponsjes. Tot slot hebben wij
Hoge Woerd 12 6851 EV Huissen
stoffertjes met haar zo zacht als eekhoornhaar, waarmee wij
026 325 79 51 of mobiel. 06 531 300 12
het stof weghalen dat direct wordt weggezogen.
adviezen en onderzoek m.b.t. vochtbestrijding
In een vergeten, onopvallend hoekje van de schildering
[email protected]
injecteren (zowel constructief als waterdichtend)
hebben wij verschillende proeven gedaan om de juiste
www.leoscholten.nl
waterdicht maken van kelders en souterrains
schoonmaakmethode uit te proberen. Wij ontdekten wat wij nodig hebben en weten zeker dat het goed gaat. Voorop staat
injecteren tegen optrekkend vocht bestrijden van vochtoverlast in kruipruimten hydrofoberen van metselwerk, beton en natuursteen betonreparatiesystemen renovatie- en restauratiepleisters houtworm-, schimmel- en zwambestrijding Postbus 409, 4600 AK Bergen op Zoom Telefoon: 0165 - 38 62 00 E-mail:
[email protected] Internet: www.alphavochttechniek.com
Een gezonde kijk op onroerend goed Houtinsectenbestrijding | Zwamsanering Houtrestauratie met epoxytechniek | Isochips®-kruipruimteisolatie Vochtwering | Kruipruimterenovatie | Constructiedroging Heteluchtmethode | Zuurstofarmeluchtmethode | Microgolvenmethode Onderzoek met de videoscope | Inspectieabonnementen Vestigingen in: Alphen aan den Rijn | Liempde | Echt Heerhugowaard | Assen | Mechelen (B) www.vanlierop.nl Van Lierop
Van Lierop Van Lierop
ISO 9001
gecertificeerd
dat het werk niet beschadigd mag worden.”
Sjablonen
Begin november begon het werk aan de schildering, het
Terugkerende motieven in muurschilderingen worden
werk zal maanden in beslag nemen. De parochie houdt
niet een voor een geschilderd, maar gemaakt met
haar vieringen intussen in een andere kerk. Die gaat op
sjablonen. Het is een eeuwenoude methode. De patronen
termijn dicht, waarna de gerestaureerde Dionysiuskerk de
werden getekend op papier en uitgeknipt. Beide kanten
parochiekerk wordt.
worden bestreken met lijnolie, die er na droging voor
Sixtijnse kapel
zorgt dat het papier verstijft en geen verf meer opneemt. Tegenwoordig worden de sjablonen gemaakt van
Het bedrijf van Scholten is Hobéon-gecertificeerd en daarmee
doorzichtig plastic met voor elke kleur een aparte mal.
is de kwaliteit gegarandeerd. Wanneer de overheid via een
Het sjabloon wordt op de muur gelegd. Met weinig
subsidie aan restauraties bijdraagt, stelt zij als voorwaarde
verf op een tamponeerborstel met harde haren wordt
dat het betrokken bedrijf of jarenlange ervaring heeft met
de uitgeknipte vorm opgevuld. Die handeling heet
restauratie of een gecertificeerd restauratiebedrijf is. Voor de
patineren.
pagina 23
De deur Kerkgangers komen de kerk binnen door de deur. Bij die deur wordt zelden stilgestaan. Kerkmagazine portretteert in deze serie
Protestantse Gemeente Steenwijkerwold
Nederlandse kerkdeuren. Deze keer: de deur die weggeblazen werd, van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt te Enschede-
Het interieur van de oude Dorpskerk in Steenwijkerwold is recent compleet vernieuwd. Oude banken hebben plaatsgemaakt voor stoelen. Alle leidingen van de nieuwe installaties zijn netjes weggewerkt achter een nieuwe stuc- en verflaag. Schaapsound installeerde een nieuwe geluidsinstallatie en een HD KerkTV systeem met twee bestuurbare HD camera’s en videomixer. De liturgie wordt weergeven op vier LED displays. Een klein, eeuwenoud gebouw met een zeer complete en moderne inrichting!
Noord. Hoe groot is de deur? “De breedte is 2.04 meter, de hoogte is 2.34 meter. Het is een dubbele deur.” Hoe oud is de deur? “De deur is uit 2011, stukken nieuwer dan de kerk uit 1930. Dat komt zo. Op 13 mei 2000 vond hier in Enschede de vuurwerkramp plaats, vlakbij onze kerk. De schade was enorm. Er lag bijna geen dakpan meer op het dak. Stukken beton waren door het dak op de banken gevallen. Er zaten scheuren in de muur. De glas-inloodramen lagen aan diggelen. De deur was compleet weggeblazen.
RK kerk Joppe Tussen de bossen in Joppe (nabij Deventer) staat de prachtige RK Kerk met opvallend grote toren. Er is sprake van een uitdagende akoestiek met behoorlijk veel natuurlijke nagalm. Schaapsound installeerde in deze kerk recent een nieuwe geluidsinstallatie op basis van een digitale kerkversterker en richtluidsprekers van Seis Akustik. Ook is er een mobiele geluidsinstallatie geleverd voor op de begraafplaats. De vieringen zijn via internet te beluisteren. Alle apparatuur is overzichtelijk in een afsluitbare kast geplaatst.
Van de ene helft van de deur hingen enkel nog twee stukken hout aan de scharnieren. Wij zijn een jaar dicht geweest.” Wie maakte de nieuwe deur? “De firma Groen uit Enschede, de aannemer die de hele kerk heeft hersteld. Hij maakte voor ons een exacte kopie van de weggeblazen deur.” Van welke materiaal is de deur gemaakt? “Eikenhout.“ Gaat de deur naar binnen of naar buiten open? “Naar buiten.” Hoeveel mensen gaan er in een week door deze deur?
Gereformeerde Gemeente Zoetermeer
“Door deze deur, de twee andere deuren aan de voorkant en de deur aan de zijkant gaan op een zondag voor twee kerkdienst circa 600 mensen naar binnen.”
Kerkgebouw uit 1980, 835 zitplaatsen. Geluidsinstallatie volledig vernieuwd, met digitale automatisch regisserende versterker. Slechts twee full-range (dus ook geschikt voor muziekweergave) zuilluidsprekers blijken voldoende voor een goede verstaanbaarheid op alle zitplaatsen.
Hoe kan de deur op slot en waar zijn de sleutels? “Ja, de deur kan op slot. Wij hebben in onze kerk een sleutelplan. Van de zijdeur hebben een aantal mensen een sleutel, bijvoorbeeld de organist. Van deze deur heb ik de enige deur. De dominees hebben een loper, die zouden overal in kunnen.” Informant: Henry Lamain, koster
Met de vernieuwing van de draadloze microfoons zijn ook de storingen door 4G communicatienetwerken verholpen! Heeft uw kerk een deur die het waard is geportretteerd te worden? Bel of mail ons:
[email protected],
Ridderkerk: Kaartenmakerstraat 18, 2984 CB, Tel. 0180 41 46 00 Zwolle: Baileystraat 2a, 8013 RV, Tel. 038 785 19 77 Roermond: Mussenberg 7, 6049 GZ, Tel. 0475 33 69 44 www.schaapsound.nl
[email protected]
(055) 5221226
Kerkmagazine jaargang 5, nummer 4
Beursnieuws: Kerk & Gemeente
pagina 25
Tekst: Marco van de Weetering Foto’s: Helderblauw
De facilitaire vakbeurs
voor kerkelijk beheerders en bestuurders
Masterclass op de beurs In deze rubriek houden wij u op de hoogte over de landelijke vakbeurs voor kerken, op 20 en 21 maart 2015 in Utrecht. Met deze keer nieuws over onder andere: de workshopcarrousel, een masterclass voor organisten en tips voor restauratie van uw kerk.
E
20-21 maart 2015 Jaarbeurs Utrecht www.kerkengemeente.nl
Katholieke microfoons
U krijgt post!
Katholieke microfoons bestaan niet.
De komende maanden zult u post
Evenmin als protestantse stoelen
ontvangen met informatie over de
of evangelische lampen. De beurs
beurs Kerk & Gemeente op 20 en 21
en frisse eigenaar, een frisse
Workshopcarrousel
De onderwerpen in de
Kerk & Gemeente is er dan ook voor
maart. We sturen u bijvoorbeeld een
start! Sinds mei 2014 is
Bezoekers blijken graag naar de beurs
workshopcarrousel zijn:
alle kerken. Natuurlijk bestaan er
uitnodiging voor gratis entree. En ook
Helderblauw, de uitgever van
te komen. Het is dan prettig als zij hun
•
Restauratie
verschillen tussen kerkgenootschappen.
een brochure waarin u kunt lezen over
Kerkmagazine, ook organisator van de
tijd efficiënt kunnen indelen. Daarom
•
Herbestemming
Maar de uitdagingen waar kerken mee
de onderwerpen van de workshops en
beurs Kerk & Gemeente. Dat is niet zo
hebben wij 6 workshopcarrousels die
•
Verbouw / Nieuwbouw
te maken hebben zijn hetzelfde. Dat
welke standhouders er zijn.
gek, want wij waren in 2008 ook de
bezoekers de gelegenheid bieden zich
•
Beeld, Geluid, Kerktelevisie
geldt ook voor de spullen, het materiaal
bedenkers van de beurs. Ons idee was
op één bepaald onderdeel te laten
•
Inrichting en Interieur
en de dienstverlening die zij gebruiken.
Nieuwsbrief per mail
en is dat Kerk & Gemeente een beurs
informeren, in een kort tijdsbestek.
•
Mensen, Verzekeringen, Financiën
Dat maakt de beurs zowel aantrekkelijk
We houden u ook graag via e-mail op
moet zijn voor beheerders en bestuurders
Voor of na de workshops kunnen
als uniek. Verschillen doen er niet toe.
de hoogte. Op onze website www.
van kerken. Geen consumentenbeurs,
stands worden bezocht van bedrijven
Daarnaast zijn er nog workshops over
Belangrijk is dat kerkelijk beheerders
kerkengemeente.nl kunt u zich
maar een facilitaire vakbeurs voor
en organisaties op hetzelfde gebied. In
andere onderwerpen die niet specifiek
en bestuurders vinden wat zij zoeken,
aanmelden voor de nieuwsbrief.
kerken.
enkele uren bent u op de hoogte van het
vallen binnen bovenstaande thema’s.
voor hun kerk of gemeente.
Uw mailadres is veilig, het wordt
onderwerp waarvoor u kwam en houdt u ook nog een flink stuk dag over.
uitsluitend gebruikt om u informatie te
Masterclasses muziek
Uitgelicht: Restauratie
Op zaterdag 21 maart organiseren wij op
Veel in het nieuws geweest: restauratie
Kerk & Gemeente twee masterclasses.
van kerktorens en kerken. Burgerlijke
Neem uw partner mee!
Een masterclass voor organisten o.l.v.
gemeenten willen af van de torens,
Tegelijk met Kerk & Gemeente
Wim Ruessink, organist en kerkmusicus.
restauratie en onderhoud kost veel
organiseren wij in de Jaarbeurs het
Hij verzorgt een play-in.
geld. Ook subsidies voor restauratie
beursevenement Leven & Geloven.
Een tweede masterclass gaat over
verminderen. Speciaal voor beheerders
Dat gaat juist over de geestelijke kant
andere vormen van begeleiden van
van oude, monumentale kerken zijn er
van de kerk en gelovigen. Een brede
de gemeentezang en hoe dit valt te
workshops van de Vakgroep Restauratie
beurs die niet gekoppeld is aan welke
integreren in de liturgie in de gemeente.
en de Vereniging van Beheerders van
kerk dan ook, met vele stands en zeer
Deze masterclass wordt verzorgd door
“
Katholieke microfoons bestaan niet!
geven over de beurs.
actuele workshops.
Kees van Setten, van Eredienst Creatief.
Monumentale Kerken (VBMK). Experts
En uw entreebewijs voor Kerk &
Op onze website vindt u binnenkort
die u veel interessante informatie en
Gemeente is ook geldig voor Leven &
gedetailleerde informatie.
tips zullen geven!
Geloven!
Voor actuele informatie:
www.kerkengemeente.nl
Kerkenbeheer actueel Kerken sluiten in Hoogeveen
Informatiewebsite voor kerkelijk beheer
Restauratie orgel kathedraal Roermond
De Protestantse Gemeente Hoogeveen sluit
Onder de naam Kerkadvies.nl is
Na jaren van voorbereiding en overleg
drie van de zes kerken. De Grote Kerk,
Helderblauw bv een nieuwe service
startte in september een grootscheepse
de Oosterkerk en de Kerkboerderij gaan
gestart voor kerkelijk beheerders. U
restauratie van het orgel in de Sint-
dicht.
vindt er gemakkelijker leveranciers en
Christoffelkathedraal in Roermond.
dienstverleners mee. Minder kerkgangers en minder inkomsten
Boekrecensie:
Organist in de praktijk Frans Rozemond bespreekt ‘Organist in de praktijk’, een boek waarin bekende organisten een register opentrekken over hun belangrijk werk in de kerk.
brengen, of is het zinvol een opening te maken voor de inzet van de nieuwe regel? Boeiend om vakmensen uit de praktijk hierover te horen!
Docent We zien hen ook in hun rol van docent. Hoe leer je de gemeente een onbekende melodie? En nog zo’n heet hangijzer: kun je
Een paar jaar geleden bezocht ik op Hemelvaartsdag een dienst
opwekkingsliederen wel op een orgel begeleiden?
Het binnenwerk van het instrument wordt
in de Utrechtse Domkerk. Jan Jansen speelde na de preek een
Voor kerkenraden en kerkrentmeesters zijn de hoofdstukken over
maken de sluiting van de helft van de zes
De website Kerkadvies.nl is een gratis
volledig gedemonteerd, vernieuwd en waar
prachtige improvisatie over Hemelvaart. Ik werd meegevoerd
de organist als werknemer van belang. Moet een professional
protestantse kerken noodzakelijk. Anders
dienstverlening voor kerken, waardoor zij
mogelijk gerenoveerd. Het project gaat ruim
over brede muzikale golven, in die gigantische Domkerk, steeds
meer verdienen dan een amateur? Bijna alle musici benadrukken
zou er op termijn een tekort van meer
informatie kunnen vragen van een select
zeven ton kosten en zal meerdere jaren
hoger en verder, tot er een heel zacht orgelpuntje overbleef. Een
het belang van contact met predikant en kerkenraad. Dat
dan anderhalf miljoen euro ontstaan. Het
aantal leveranciers. Dat zijn stuk voor stuk
duren. In die tijd kan het orgel niet bespeeld
bijna religieuze ervaring, die nauw bij de verkondiging aansloot.
voorkomt ruis op de lijn. Of zoals Christiaan Ingelse zegt: “Met
besluit werd genomen in overleg met de
bedrijven met ervaring in het werken met
worden.
wijkgemeenten. De kerkenraad noemt de
en voor kerken. Via de website kunnen
Het grote orgel van de kathedraal werd
Prikkelend
verkoop verdrietig maar noodzakelijk
kerkrentmeesters en beheerders aangeven
halverwege de vorige eeuw gebouwd.
Nu ik het boek Organist in de praktijk heb gelezen, weet ik
ontbreekt in de gemeente de liefde van Christus – en zoiets kan
Het besluit van de Algemene Kerkenraad
over welke onderwerpen zij graag informatie
Inmiddels is het instrument er zo slecht aan
dat er soms flink geworsteld wordt op de orgelbank wanneer
natuurlijk nooit gezegend worden: denk maar aan Psalm 133.”
viel op donderdag 16 oktober 2014, na
willen ontvangen.
toe dat vóór elke grote uitvoering kostbare
de dominee heeft gevraagd om ‘meditatief orgelspel na de
een periode van onderzoek, voorlopige
Initiatiefnemer is Helderblauw, tevens
reparatie- en onderhoudswerkzaamheden
preek’. “Orgelspel na de preek kan zeer zinvol zijn!”, zegt Hayo
Dick Sanderman (1956) en Dirk Out, Organist in de praktijk.
besluiten, analyses en heroverwegingen.
uitgever van Kerkmagazine en organisator
moeten worden uitgevoerd. Hoewel de
Boersma in het hoofdstukje dat daarover gaat. “Ook – of zelfs
Bekende organisten over het kerkelijk orgelspel. Zoetermeer:
De Algemene Kerkenraad heeft alle
van Kerk & Gemeente, de facilitaire
financiering van het project nog niet volledig
met name – als er slecht gepreekt is…” Hij illustreert de ernst
Uitgeverij Boekencentrum, 2014. 255 p. ISBN: 978 90 239 2833 1.
reacties gelezen, geclusterd en gewogen
vakbeurs voor kerken. Directeur Marco van
rond is, kan de restauratie niet langer
én de luchtigheid van dit gevarieerde boek, waarin negentien
en meegenomen in de uiteindelijke
de Wetering over het nieuwe initiatief: “Wij
uitgesteld worden. Het kerkbestuur van
kerkorganisten reageren op een aantal prikkelende stellingen
besluitvorming. Zij schrijft: “Voor velen zal
horen vaak dat het kerken moeite kost om
de Sint-Christoffelparochie en de stichting
van de redactie. De meeste ondervraagden zijn werkzaam in de
het moeilijk zijn dat ze hun eigen ideeën
de geschikte leveranciers te vinden. Je kunt
Renovatie Kathedraal besloten daarom met
Protestantse Kerk, een paar uit de kleinere gereformeerde kerken
niet terugvinden in het besluit, waardoor
je als kerkelijk beheerder bij vele tientallen
de werkzaamheden te beginnen.
en de gereformeerde gemeenten. Wat wel opvalt: de lutherse
het lijkt of er niet echt naar gekeken is.
platforms aanmelden. Maar die zijn
Het project wordt uitgevoerd in drie fases. In
traditie ontbreekt vrijwel en er komt geen enkele vrouwelijke
Toch zijn de oorspronkelijke ideeën op
altijd zeer algemeen en bovendien uiterst
de nieuwe opzet wordt het binnenwerk van
organist aan het woord.
onderdelen best aangepast. Voor wijk Oost
commercieel.
het orgel kleiner en wordt het omgebouwd
is bijvoorbeeld het besluit zo aangevuld dat
Wij beschikken over een netwerk van
van een elektro-pneumatisch naar een
Voorspel
indien de kerkenraad voorkeur geeft aan
leveranciers die ervaring hebben met
mechanisch instrument. Op zondag 7
Wie zelf kerkorganist is, zal veel herkennen in hoofdstukken
het vieren van erediensten binnen de eigen
werken voor kerken. Een zeer select
september werd het orgel voor de laatste
over de lengte van het voorspel, omgaan met verschillende
wijk, hiervoor ruimte gezocht zal moeten
gezelschap van leveranciers krijgt de
keer bespeeld. Daarna zal het zeker voor
versies van liedmelodieën, en over orgelspel voor en na de
worden.” Kerkenraad en kerkrentmeesters
informatieaanvraag toegestuurd. De kerk
enkele jaren zwijgen. De liturgievieringen
dienst. Is het erg als de gemeente daar doorheen praat? Het
zullen zich daarvoor inspannen.
in kwestie staat dan niet meteen op allerlei
in de kathedraal worden vanaf dan
leukst zijn de details van het begeleiden: Geef je voor het zingen
Bij de sluiting is rekening gehouden
maillijsten of in adresbestanden.”
begeleid met een klein elektronisch orgel.
een toontje vooraf, of juist niet? Hoe ga je om met komma’s in
met financiën, spreiding van kerken in
Op Kerkadvies.nl kan de beheerder
Het kerkbestuur hoopt in de tussentijd
de tekst? En wat doe je tussen twee zangregels: speel je dan
Hoogeveen en verkoopbaarheid van de
informatie aanvragen van leveranciers op
voldoende donateurs te vinden om de
een paar akkoorden om de gemeente naar de volgende regel te
gebouwen. Drie andere kerken blijven wel
gebied van bouw, restauratie, inrichting,
restauratie helemaal te kunnen financieren.
open.
onderhoud, herbestemming, beeld,
niet kunt opbrengen, is er iets heel anders aan de hand: dan
Hoe ga je om met komma’s in je tekst?
geluid, kerktelevisie, training, financiën, verzekering, orgel, piano, keukens, etc. Meer info: www.kerkadvies.nl
wederzijds respect kun je veel conflicten voorkomen! Als je dat
Bron: Bisdom Roermond
Kerkennieuws OGGiN Achterberg
Kerkennieuws
pagina 29
restauratie betreft herstel van het dak,
jaar het voormalige postsorteercentrum
de aansluiting van nieuwe verwarming,
van PostNL op de huidige locatie. Naast
De Augustanakerk in Amsterdam-West
schilderwerk en de aanleg van een nieuwe
de kerkzaal met 450 zitplaatsen heeft dit
starten met nieuwbouw.
sluit per januari aanstaande haar deuren.
toiletgroep. Ook de kelderruimte voor de
gebouw een ontmoetingsplek, ruimten voor
De vergunningaanvraag ligt bij de gemeente
Aanleiding hiervoor vormen de
jeugd krijgt een beurt. De kosten bedragen
kinder- en jeugdwerk en vergaderingen.
Rhenen. Het huidige gebedshuis, gebouwd
ontwikkelingen in de Evangelisch-Lutherse
zo’n 200.000 euro.
De gemeente is sinds 1986 actief in
in 1890, is met 210 zitplaatsen te klein. Het
Gemeente Amsterdam. Die gemeente besloot
Het verenigingsgebouw is eerder dit jaar
Papendrecht.
nieuwe pand komt op hetzelfde terrein als
onlangs om de lutherse gemeenschap van
het huidige. De diensten kunnen tijdens
de Augustanakerk samen te voegen met de
met zo’n 225 zitplaatsen bij de kerkzaal
de bouw doorgang vinden. Daarna wordt
gemeente van de Oude Lutherse Kerk. Wat
getrokken worden. Behalve aan de kerkzaal
het oude gebouw gesloopt. De nieuwe
er met het kerkgebouw zal gebeuren is nog
biedt het nieuwe bedehuis ruimte aan een
renovatie, van toren en klokkenspel,
kerk krijgt 260 zitplaatsen, met een
niet duidelijk.
consistorie, zes zalen voor catechisaties
kost ongeveer € 650.000,-- en zal naar
en verenigingen, een bibliotheek, een
verwachting in februari 2015 zijn afgerond.
De Oud Gereformeerde Gemeente in
Augustanakerk 020
Nederland in Achterberg hoopt dit jaar te
uitbreidingsmogelijkheid van 75 plaatsen.
grondig gerestaureerd. De kosten van
Mocht de gemeente in de toekomst verder
GGiN Barneveld
groeien, dan is realisatie van een galerij met
Het kerkgebouw van de Gereformeerde
de kerk zijn zo’n 100 parkeerplaatsen
Stefanuskerk Holwierde
nog eens 70 zitplaatsen mogelijk. Er komen
Gemeente in Nederlandin Barneveld heeft
aangelegd. Eind juli werd er in de nieuwe
De voormalige Hervormde Kerk van
in totaal vier zalen in het complex. De Oud
te weinig ruimte.
kerk een Flentroporgel uit 1958 geplaatst,
Holwierde is sinds kort eigendom van de
Gereformeerde Gemeente van Achterberg
Het op een na grootste kerkgebouw
afkomstig uit de Opstandingskerk in Den
Stichting Oude Groninger Kerken, net als
werd in 1887 gesticht en telt circa 230
van Nederland, met 2550 zitplaatsen,
Helder.
het omliggende kerkhof.
(doop)leden.
werd in 2008 opgeleverd. De gemeente
opbaarruimte en een mortuarium. Naast
die restauratie bedroegen € 75.000,--. De
Noorderkerk GG Rijssen
Hervormde Gemeente Klundert telt circa
De Noorderkerk van de Gereformeerde
1000 leden.
Gemeente in Rijssen ondergaat de
OGGiN Leersum
komende maanden een grootscheepse onderhoudsbeurt.
In Leersum ging dit najaar de sloop van de kerk van de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland van start.
De kerk, oorspronkelijk gewijd aan Sint-
groeit behoorlijk en telt inmiddels 3500
Hervormd Giessenburg
leden. Dat aantal had de gemeente pas
Het nieuwe kerkelijk centrum van de
genoemd. Het oudste gedeelte dateert uit de
Het dak van de kerk krijgt nieuwe panlatten
De Ludenkapel in Doorn is dit najaar na
in 2030 verwacht. Er zijn twee mogelijke
Hervormde Gemeente Giessenburg krijgt
elfde eeuw.
en nieuwe dakpannen. Het voegwerk aan
een restauratie heropend.
oplossingen: het gebouw uitbreiden of het
een bijzonder vooraanzicht.
De kerk vormt een duidelijke illustratie
de gevels wordt vernieuwd en de kapotte
oprichten van een satellietgemeente.
Dat wordt namelijk de voorkant van een
van de geschiedenis van de kerkelijke
De kerkzaal wordt teruggebracht naar
gevelstenen vervangen. De kerk, die
boerderij uit de achttiende eeuw. Begin
bouwkunst in Groningen, die van romaans,
haar oorspronkelijke grootte en krijgt
dateert uit 1955, staat op de gemeentelijke
september is de fundering voor het gebouw
via laatromaans naar gotisch loopt. In de
een nieuw dak en een nieuwe vloer. Ook
monumentenlijst. Het hele bedehuis komt
Vijf kerken van de Heilige
gelegd. Het ontwerp is van Greiner van
kerk zijn nog steeds regelmatig diensten.
krijgt de consistorie, die voorheen een
in de steigers te staan. De gemeente kan
Lebuinusparochie in Zuidwest-Salland
Goor Huijten Architecten uit Amsterdam.
het kerkgebouw tijdens de restauratie
moeten de deuren sluiten.
Het oude kerkelijk centrum De Rank was
Vermaning Itens 150 jaar
houten aanbouw was, een plaats in het pand. De ruimte om de kerk gaat meer
gewoon gebruiken. Het is de bedoeling dat
Door een drastische afname van het aantal
nog maar 35 jaar oud, maar voldeed niet
De doopsgezinde vermaning in Itens
parkeerplaatsen bieden. In februari moet het
de werkzaamheden voor het einde van dit
kerkbezoekers en inkomsten is een grote
meer: te weinig ruimte. De kavel naast de
vierde dit najaar haar 150-jarig bestaan.
proces zijn afgerond.
jaar voltooid zijn. Na de buitenkant is ook
reorganisatie nodig. Sinds 1980 liep het
kerk kwam te koop, waar een kop-hals-
Op 23 oktober 1864 werd de eerste dienst
Ludenkapel Doorn
Dichte kerken Deventer
Nicolaas, wordt tegenwoordig Stefanuskerk
de binnenkant aan de beurt: volgend jaar
aantal parochianen dat deelneemt aan de
rompboerderij op stond. Die wordt weer
in de Friese plaats gehouden. Sinds eind
HHG Nederhemert
De Ludenkapel is het kerkgebouw van
vieringen terug van 7.000 naar ongeveer
in oude staat hersteld. Het tussenstuk
2010 vormen de gemeenten van Baard-
In Nederhemert is onlangs de eerste
en het luchtbehandelingssysteem van
de afdeling Doorn van de vrijzinnige
1.000. Vijf gebouwen sluiten voor 1 juli 2015
wordt van glas, terwijl op de plaats van het
Itens, Franeker en Witmarsum-Pingjum
steen gelegd voor de uitbreiding van het
de kerk vernieuwd. De voorbereidingen
Nederlandse Protestantenbond, sinds kort
hun deuren: de Heilig Hartkerk, de Maria
achterste gedeelte (de romp) nieuwbouw
de streekgemeente De Lytse Streek. De
kerkgebouw van de Hersteld Hervormden.
hiervoor zijn in volle gang. De restauratie
Vrijzinnigen Nederland. Het gebouw wordt
Koninginkerk, de Titus Brandsmakerk en de
komt met een aantal zalen.
kerkgemeenschap telt 78 leden en enkele
Door de verbouwing komen er zo’n 250
wordt zoveel mogelijk door vrijwilligers
ook gebruikt voor andere activiteiten.
Radboudkapel in Deventer en de H. Theresia
Het gebouw moet voor de Kerst overkapt
vrienden, die eens per maand in Itens
zitplaatsen bij, waardoor in totaal 650
verwezenlijkt.
De kapel, sinds 2011 een gemeentelijk
in Olst. Daarnaast gaan de gemeentes in
zijn. Realisatiedatum: zomer 2015. De
samenkomen
kerkgangers onderdak vinden. Naast
monument, werd in 1950 gebouwd als
Boerhaar en Wijhe samen verder het leven.
kosten bedragen 1,2 miljoen euro.
‘houten verenigingsgebouw op stenen
Alle locaties worden organisatorisch en
voeting’. Diezelfde kapel staat nog steeds
financieel één geheel.
overeind.
Grote Kerk Goes
Hervormd Klundert
worden het centraleverwarmingssysteem
uitbreiding wordt de monumentale kerk
Nieuwe Badkapel af
gerestaureerd, wat € 300.000,-- euro kost.
De grote restauratie van het exterieur van
De Hervormde Kerk in Klundert krijgt een
Twee ton nam de provincie Gelderland voor
de Nieuwe Badkapel in Scheveningen is
Het carillon en de toren van de Grote Kerk
opknapbeurt, die in februari 2015 klaar
haar rekening. De uitbreiding van de kerk
voltooid.
kost 1,3 miljoen euro.
De glas-in loodramen kregen dubbel glas,
Wel zijn er in de loop der jaren diverse
HHG Gameren nieuw
in Goes staan in de steigers.
moet zijn.
veranderingen aangebracht. In 2012 bleek
De Hersteld Hervormden in Gameren
Het carillon ondergaat een grote opknap-
Het in het centrum gesitueerde kerkgebouw
dat de constructie niet stevig genoeg was, de
kerken sinds dit najaar in hun nieuwe
beurt, de toren een restauratie.
dateert uit 1951 en is gebouwd op de
VBG Papendrecht open
kapel zou bezwijken onder het gewicht van
gebouw.
Klokkenspecialist Koninklijke Eijsbouts uit
fundamenten van de in de Tweede
De Vrije Baptisten Gemeente Papendrecht
gevoegd. Ook werden nieuwe goten en
het in 1951 toegevoegde torentje. Dankzij
De kerk is een ontwerp van Van Beijnum
Asten reviseert de 47 klokken. Daar zitten
Wereldoorlog verwoeste historische
nam deze herfst haar nieuwe kerkgebouw
hemelwaterafvoeren aangebracht. Verder
subsidie van de gemeente, bijdragen van
Architecten uit Amerongen en gebouwd
heel grote tussen, zoals een exemplaar
dorpskerk. Het Noord-Brabantse bedehuis
in gebruik.
werd de beeldbepalende ingangsarcade
diverse fondsen en royale schenkingen
door aannemer Van de Bogerd uit
uit 1766 van maar liefst 965 kilo. Naast
is vrijwel identiek aan het oude, met
De locatie van het gebedshuis is goed
onder handen genomen: de terrazzovloer en
van particulieren was deze ingrijpende
Zuilichem. De kerk biedt ruimte aan 375
revisie komt er ook een nieuwe klok bij,
uitzondering van de toren. Daarvoor is
te noemen, midden in het hart van
de zestien zuiltjes zijn vernieuwd. De kerk
restauratie mogelijk.
kerkgangers. Verder kan er een vergaderzaal
een zogenaamde lage-S-klok. De totale
een dakruiter in de plaats gekomen. De
Papendrecht. De baptisten kochten vorig
is een rijksmonument uit 1916.
alle daken zijn gerepareerd, veel metselwerk is hersteld en de torens zijn opnieuw
Kerkennieuws Renovatie Streefkerk
Grotere kerk GG Stolwijk
Luthers Woerden 450 jaar
De Hervormde Gemeente van Streefkerk
De Gereformeerde Gemeente van Stolwijk
De Lutherse gemeente in Woerden is de
was er nog net op tijd bij.
nam dit najaar haar vergrote kerkgebouw
oudste Lutherse Gemeente van Nederland.
Juist voordat het Rijk de subsidie voor
in gebruik.
In 2014 bestaat de gemeente 450 jaar.
rijksmonumenten stevig terugschroefde,
De uitbreiding van het kerkgebouw was
Op 31 oktober werd er een appelboom
deed de gemeente een aanvraag voor een
vooral nodig door een tekort aan zaalruimte.
geplant en werden de 95 stellingen van
grootscheepse renovatie. Naast de subsidie
Op een door de kerkelijke gemeente
Maarten Luther aan de deur gespijkerd. De
hebben gemeenteleden en dorpsbewoners
aangekocht perceel bij de kerk zijn nieuwe
lutherse gemeente in Woerden is een kleine
veel acties gevoerd om geld in te zamelen.
zaalruimten gebouwd die passen in het
gemeente, die volop staat in de lutherse
De kerkelijke gemeente organiseerde een
straatbeeld.
traditie. De gemeente heeft een sterk
24-uurs actie die maar liefst € 43.157,--
Tussen het oorspronkelijke kerkgebouw
oecumenisch karakter en er is veel aandacht
opleverde. De restauratie is inmiddels al
en de nieuwe zalen is een ruimere hal
voor diaconaat.
van start gegaan, het voegwerk is hersteld
gekomen. De oorspronkelijke hal werd bij de
en nieuwe voorzetramen voor het glas in
kerkzaal gevoegd, waarmee er zestig extra
Catharinakerk opgeknapt
lood zijn geplaatst. Ook de goten en de
zitplaatsen zijn gerealiseerd.
De Zevenbergse Catharinakerk wordt
regenpijpen zijn vervangen en her en der
Het totaal aantal vaste zitplaatsen
vanaf 2016 gerestaureerd.
wat leien. Na de € 200.000,-- kostende
komt daarmee op 440. Ook zijn extra
De muren, de dakgoten en het dak aan de
renovatie is de kerk weer waterdicht.
parkeerplaatsen aangebracht. De totale
achterkant van de kerk worden opgeknapt.
bouwkosten bedragen zo’n 1 miljoen euro.
Voor deze klus is de hulp in geroepen
De Stolwijkse gemeente telt ongeveer 470
van architect Robert Guinée uit Bergen op
leden
Zoom, vanwege zijn specialisme in grote
HHG Staphorst Het nieuwe verenigingsgebouw van de Hersteld Hervormden in Staphorst is sinds
(kerk)projecten. De Hervormde Kerk in
dit najaar in gebruik genomen.
Kaarslicht in Dom Utrecht
Het gebouw heet ‘De Leerkamer’ en is
De Utrechtse Domkerk wordt met ingang
het project krijgt het kerkbestuur € 118.000,-
van dit najaar één zaterdagavond per
- subsidie. De totale restauratie kost drie
maand uitsluitend met kaarsen verlicht.
ton. De gemeente, die op papier zo’n 1000
De kerk opent dan van 20.30 tot 23.30
leden telt, houdt acties om het geld bij
uur de deuren voor belangstellenden. De
elkaar te krijgen.
organisatie van ‘Night of Light in de Dom’
Zevenbergen is een rijksmonument. Voor
richt zich vooral op jongeren die normaal
CGK Zwolle
niet zomaar de kerk in zouden lopen.
De Christelijke Gereformeerden in Zwolle
onder andere bedoeld voor catechese
Tijdens de openstelling is er muziek in
kochten onlangs de Verrijzeniskerk in de
en verenigingen. Dankzij de inzet van
allerlei soorten te horen en is er ruimte voor
wijk Holtenbroek.
veel vrijwilligers zijn de kosten binnen
gebed en stilte.
De kerk was tot voor kort eigendom van de
de begrote 2 miljoen euro gebleven. Het
rooms-katholieke Thomas a Kempisparochie.
gebouw telt acht ruimten. De meeste
GG Waarde
zalen kunnen 25 tot 30 personen bevatten.
Er is een nieuwe bestemming gevonden
kerken af. De Christelijke Gereformeerde
De grote bovenzaal is geschikt voor
voor de voormalige kerk van de
Kerk groeit juist sterk en telt bijna 3500
gezelschappen tot 500 personen.
Gereformeerde Gemeente in Waarde.
leden, verdeeld over drie locaties in de stad.
Het pand wordt met naastgelegen woning
De kosten voor de Verrijzeniskerk bedragen
Maranathagemeente Tricht
Die parochie krimpt in en stoot enkele
verkocht aan bouwbedrijf Schrijver te
€ 875.000,--. Daarnaast trekken de
De Hervormd-Gereformeerde Evangelisatie
’s-Gravenpolder. In de kerk komen twee
Christelijke Gereformeerden een half miljoen
in Tricht is onlangs geïnstitueerd.
eengezinswoningen, naar een ontwerp van
uit voor de verbouwing en de exploitatie in
Daarmee is de gemeente na vijftig jaar een
RoosRos Architecten.
de komende twee jaar. Het gebouw biedt
Hervormde Gemeente van bijzondere aard.
De in 1984 gebouwde zaal naast de kerk
plaats aan 1200 kerkgangers en is geschikt
In een bijzondere institueringskerkdienst
maakt plaats voor twee achtertuinen, in
voor multifunctioneel gebruik.
werden de bestuursleden van de
de voortuin komen twee starterswoningen.
evangelisatie in hun ambt bevestigd. De
Op de plaats van het naast de kerk gelegen
Hervormd-Gereformeerde Evangelisatie
huis zijn twee seniorenwoningen gepland.
werd in 1962 opgericht. Sinds 1981 vinden
De bouw, die start na het doorlopen van
de kerkdiensten plaats in de hervormde
de procedures, is in handen van Neeskens
dorpskerk te Tricht.
Makelaars te Yerseke.
Donatus verzekert vertrouwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
(Bouw)nieuws over uw kerk? Meldt het ons:
[email protected]
w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0
20-21
MAART 2015 JAARBEURS UTRE CHT
Kerk & Gemeente 2015
De enige landelijke vakbeurs voor kerken Editie 2015 geheel opgefrist: de beste editie tot nu toe! Kerk & Gemeente 2015 kent uitsluitend actuele workshops gericht op kerkelijk beheer en aanverwante onderwerpen. In zes thema’s groeperen wij 3 workshops per onderwerp dichtbij elkaar. Dat maakt uw beursbezoek wel zo efficiënt! In maart 2015 kunt u kiezen uit de volgende workshopthema’s: Restauratie Herbestemming Verbouw / Nieuwbouw Beeld, Geluid en Kerktelevisie Inrichting en Interieur Mensen: veiligheid, verzekering, financiën Houd Kerkmagazine februari 2015 goed in de gaten! Of bezoek onze website en geef u op voor de nieuwsbrief! www.kerkengemeente.nl
Gratis entree! Vul de code KG2015KM in op onze website
