Vernieuwing Toezicht Schiphol

Vernieuwing Toezicht

Schiphol

Voortgangsbericht 2008

4x

2x

1x

2x

12 x

4x

1x

1x

1x

1x

Vernieuwing Toezicht

Schiphol

Voortgangsbericht 2008

Voorwoord Met genoegen presenteer ik u namens de samenwerkende toezichthouders het Voortgangsbericht 2008 voor het domein Schiphol. Dit voortgangsbericht informeert u over de verbeteracties die gezamenlijk met de deelnemende inspectiediensten zijn uitgevoerd sinds het voorgaande bericht uit 2007. In drie samenhangende delen hebben wij voor u zichtbaar gemaakt wat de geboekte resultaten zijn tot nu toe, welke inspecties u het komende jaar op Schiphol kunt verwachten en hoe de inspectiediensten hierin nauw samenwerken. 3

Gelijktijdig met het verschijnen van dit bericht is ook het Front Office Schiphol officieel operationeel geworden. In dit coördinatie- en afstemmings­verband werken de deelnemende toezichthouders samen – vanuit hun eigen verantwoordelijkheid en identiteit - aan het verbeteren van het toezicht met minder lasten voor de bedrijven. Via de website www.inspectieloket.nl/schiphol kunt u meer vernemen van de komende acties en resultaten. Tevens vormt de website een aanspreekpunt om in contact te komen met de samenwerkende toezichthouders, bijvoorbeeld voor suggesties voor vermindering van toezichtlasten. Vernieuwing Toezicht Binnen het kabinetsprogramma ‘Vernieuwing Rijksdienst’ is ook het programma Eenduidig Toezicht doorontwikkeld tot Vernieuwing Toezicht, waarbinnen het Front Office Schiphol één van de beloofde resultaten vormt. Hiermee wil dit kabinet een belangrijke impuls geven aan een beter functionerende overheid die de kwaliteit van de dienstverlening op een hoger plan weet te tillen. ‘Meer effect, minder last’ is het motto waaronder de diverse toezichthouders verdergaand gaan vernieuwen om doeltreffender en doelmatiger toezicht te bereiken. Zo zullen de samenwerkende toezichthouders, daar waar mogelijk, in toenemende mate uitgaan van vertrouwen in nalevingbereidheid en meer gebruik maken van kwaliteitssystemen binnen de bedrijven of logistieke ketens. Het ontwikkelplan Redesign Cargo van Douane West - dat de controles op goederen die de buitengrens overschrijden in toenemende mate op basis van informatie uit de logistieke keten gaat

bevorderen - is daarvan een goed voorbeeld. Het draagt bij aan risico­ reductie door de aangescherpte (internationale) eisen aan de ene kant en een optimale doorstroming aan de andere kant. Waar nodig zullen de toezichthouders natuurlijk stevig moeten blijven optreden. Daarbij richten we de inspecties vooral op de daadwerkelijke risico’s binnen het domein. Verbeterde gegevensuitwisseling tussen de diensten ondersteunt de identificatie van deze risico’s. Met de lokale overheidspartners binnen de milieuhandhaving is daarmee reeds gestart. Begin 2008 is ook een gezamenlijke risicoanalyse veiligheid uitgevoerd. 4

Maar onze ambities reiken verder. Instrumenten voor ‘compliance assistance’ en cultuurprogramma’s zullen ontwikkeld en ingezet worden. Ook is in het afgelopen jaar de beslissing genomen dat in 2011 de landbouwkundige inspectiediensten (VWA, AID en PD) fuseren tot één inspectiedienst binnen LNV. De voorbereidingen hiervoor zijn reeds begonnen. Zo’n gezamenlijke inspectiedienst biedt de kans om de sterke kanten van deze drie afzonderlijke inspecties te benutten voor het geheel, de samenwerking te verbeteren en de lasten voor bedrijven te verminderen. In aanloop daartoe is de VWA ook op Schiphol begonnen met het uitvoeren van gezamenlijke inspecties met de PD op groenten en fruit, daar waar een zending voor beiden interessant is. Kortom, sinds de sectorbijeenkomst in 2007 hebben de samenwerkende toezichthouders duidelijke stappen gezet in de richting naar het verbeteren van het toezicht met zo min mogelijk last voor u. Mede namens mijn collega’s, Johan de Leeuw Voorzitter Stuurgroep Front Office Schiphol

Inhoudsopgave Voorwoord ������������������������������������������� 3 Vernieuwing Toezicht����������������������9 Programma Vernieuwing Toezicht��9 Front Office Schiphol van start����� 10 Positionering Front Office Schiphol����������������������������������������������� 10 Centrale ingang bij het Front Office Schiphol�������������������������11 Enkele resultaten�������������������������������12 Aandachtspunten������������������������������ 14 Beveiliging������������������������������������������ 17 Toezicht op de uitvoering���������������� 17 Toezicht op de keten������������������������� 17 Informatiemodule Beveiliging Realisatie gegevensmakelaar Beveiliging Burgerluchtvaart “de Informatiemodule”��������������������� 18 ‘Dangerous goods’-module in security-opleidingen����������������������� 20 “Zoek de sector op voor advies” (interview)��������������������������������������������21 Vracht ����������������������������������������������� 25 Fusie �������������������������������������������������� 25 Samenwerking VWA en Douane�� 25 ‘Redesign Cargo’�������������������������������26 Goede samenwerking smaakt naar meer (interview)��������������������� 28 Veiligheid���������������������������������������������31 Dynamisch auditprogramma����������31 Steekproefprogramma��������������������32 Minder inspecties gevaarlijke stoffen ������������������������������������������������32 Inspectie ‘human factors’ in vliegtuigonderhoud���������������������33

Zelfregulering grondafhandeling��33 Observaties vliegtuig­opstelplaatsen ��������������������������������������������� 34 Passengers with Reduced Mobility����������������������������������������������� 34 Air Navigation Training Providers�������������������������������������������� 34 Inspectie Applicatie Schiphol������� 34 Gezamenlijke risico-analyse ���������35 BRZO-inspecties�������������������������������35 Havenmeesterconvenant Schiphol�����������������������������������������������35 Samenwerking IVW en Arbeidsinspectie������������������������������ 36 AAS: dubbelrol in toezicht op veiligheid (interview)����������������� 37 Milieu en Ruimtelijke Ordening�� 41 Samenwerking LMO-S en AAS������ 41 Handhavings-estafette 2007�������� 42 Streven naar merkbare resultaten������������������������������������������� 43 Acties in 2008���������������������������������� 43 Continuïteit���������������������������������������� 45 ”Eerlijkheid duurt het langst” (interview)������������������������������������������ 45 Bijlage 1: afkortingen��������������������� 49

7

Vernieuwing Toezicht

Voortgang algemeen Eén van de doelen van het programma Vernieuwing Toezicht is een forse reductie van de toezichtlasten. Dit hoofdstuk beschrijft de context van het programma, schenkt aandacht aan de start van het Front Office Schiphol en benoemt concrete resultaten én de aandachtspunten voor de toekomst. Het huidige Kabinet ambieert een beter functionerende overheid. Een overheid die de kwaliteit van de publieke dienstverlening op een hoger plan weet te tillen. ‘Kleiner, maar beter’ is in dit verband het adagium uit het Coalitieakkoord. In de nota ‘Vernieuwing Rijksdienst’ is onder meer opgenomen dat een ‘tweede generatie’ aanpak nodig is om een verdergaande vernieuwing en kwalitatieve verbetering van het toezicht te bewerkstelligen. De ambitie is dat bedrijven, instellingen en professionals de veranderingen in het toezicht anno 2011 daadwerkelijk ervaren: • toezicht dat meer gebaseerd is op vertrouwen in de onder toezichtgestelde; • toezicht dat meer gefundeerd is op geanalyseerde risico’s; • meer samenwerking tussen de inspectiediensten; • minder en eenvoudiger regels; • deskundige inspecteurs.

Programma Vernieuwing Toezicht Met het programma Vernieuwing Toezicht wil de Inspectieraad aan deze ambitie tegemoet komen. Het programma beoogt een volledige uitvoering van het programma ‘Eenduidig Toezicht’. De doelen zijn: een reductie van de toezichtlasten met 25%, maximaal twee (rijks)inspecties per jaar bij MKB-bedrijven én de realisering van frontoffices voor duidelijke domeinen van toezicht. Voorts legt het programma Vernieuwing Toezicht onder meer een nadrukkelijk accent op: • versterking van de samenhang met programma’s inzake vermindering regeldruk bij bedrijven en burgers, alsook inzake een integraal wetgevingsbeleid; • toepassing van systeemtoezicht; • een betere balans tussen preventieve en correctieve interventies; • toepassing van ‘open normen’ in combinatie met een goed afgestemde discretionaire beslisruimte voor inspecteurs;

9

• een transparante verantwoordelijkheidsverdeling betreffende het toezicht tussen de verschillende overheden.

Het Front Office Schiphol van start

10

In het eerste kwartaal van 2008 is het Front Office Schiphol van start gegaan. Het frontoffice is primair bedoeld om, in lijn met de behoefte bij de bedrijven en instellingen, de samenwerking tussen toezichthoudende instanties binnen het domein Schiphol te versterken. De samenwerking vergroot de effectiviteit en efficiency van het toezicht en vermindert de toezichtlast voor bedrijven met gemiddeld 25%. In haar kern is het Front Office Schiphol dus een coördinatie- en afstemmingsverband van deelnemende diensten. Het secretariaat biedt bedrijven een centrale ingang naar het frontoffice. Uitgangspunt is dat de samenwerkende toezichthouders binnen het frontoffice beter gegevens uitwisselen en gezamenlijke risicoanalyses uitvoeren, zodat inspecties en inspectieprogramma’s op elkaar kunnen worden afgestemd en daar waar mogelijk geïntegreerd. Positionering Front Office Schiphol • Het domein Schiphol bestaat uit een lijst van individuele bedrijven die een functie vervullen in de luchtvaartprocessen op en rondom Schiphol. • Horeca, real-estate en winkelbedrijven die gevestigd zijn in het publiekelijk vrij toegankelijke deel vallen buiten het domein. Ook heeft de Stuurgroep besloten om de toezichtactiviteiten die voortvloeien uit de Vreemdelingenwet, illegale arbeid en specifieke beveiligingstaken van de KMar, expliciet niet tot het domein van het frontoffice te laten behoren • Naast deze bedrijfsmatige afbakening wordt het domein Schiphol gekarakteriseerd door een viertal thema’s waarin de toezichtactiviteiten plaatsvinden. Deze vier pijlers binnen het frontoffice zijn Beveiliging, Vracht, Veiligheid en Milieu- en Ruimtelijke ordening.

BEVEILIGING

VRACHT

VWA

NCTb

Douane

KMar

Front Office Schiphol

11

• Van alle toezichthouders gezamenlijk. • Incl. secretariaat met coördinerende, faciliterende en stimulerende rol en taken. • Overheidsbreed.

Provincie Noord-Holland

Dienstverlenend aan toezichthouders & bedrijven

Arbeidsinspectie Gemeente Haarlemmermeer

IVW

MILIEU & R.O.

VEILIGHEID

De in bovenstaande figuur gepresenteeerde acht diensten vormen de kern van het Front Office Schiphol. De overige diensten actief op Schiphol, zijn via hen aangesloten bij het samenwerkingsverband en worden actief betrokken bij de doelenrealisatie.

Centrale ingang bij het Front Office Schiphol De gezamenlijke toezichthouders op Schiphol hebben een website geopend: www.inspectieloket.nl/schiphol. Hierop vinden ondernemers informatie over de intensieve samenwerking van de zestien toezichthouders die binnen het domein Schiphol actief zijn. Het Inspectieloket

Schiphol biedt een centrale ingang aan bedrijven die vragen, klachten en opmerkingen hebben ten aanzien van het toezicht op Schiphol. Op deze manier kunnen de bedrijven op een laagdrempelige manier in gesprek komen met de samenwerkende toezichthouders over het verminderen van de toezichtlast. In de toekomst zal het Front Office Schiphol ook telefonisch bereikbaar zijn. Enkele resultaten Het programma Vernieuwing Toezicht heeft het afgelopen jaar onder meer geleid tot de volgende resultaten. 12

• Bedrijven ondergaan niet meer dan twee reguliere rijksinspecties per jaar, behoudens de verplichte (inter)nationale controles op safety, security en grensbewaking. • De gezamenlijke toezichthouders op Schiphol hebben de website www.inspectieloket.nl/schiphol geopend. • In het programma zijn verbetermaatregelen opgenomen ten aanzien van de nieuwe werkwijze en houding van inspecteurs. • Een overheidsbrede inventarisatie van risico’s op het gebied van veiligheid is afgerond. • Een pilot voor het gezamenlijk inspecteren van luchtvracht, in samenwerking met rijksinspecties, is gerealiseerd. • Een pilot voor gezamenlijke milieuhandhaving is uitgevoerd. • De Douane en diverse (rijks)inspectiediensten, waaronder IVW, VWA, PD, AID, IGZ en VI, hebben de samenwerkingsafspraken op het gebied van controles van vrachtgoederen geactualiseerd. • Zowel tussen rijksinspecties onderling als tussen AAS-Airport Authority en inspec­tiediensten zijn afspraken gemaakt over het realiseren van een wederzijdse ‘oog-en-oorfunctie’. Het gaat hierbij onder andere over arbeidsomstandigheden, controle verkeersveiligheid, inspecties bodemgebruik, brandveiligheid, gevaarlijke stoffen en controles luchtvracht.

• De gegevensuitwisseling tussen inspectiediensten krijgt vorm door applicaties zoals de Informatiemodule Luchtvaartbeveiliging en de Inspectie Applicatie Schiphol. Tevens zijn gemeente, provincie en enkele inspectiediensten een verkenning gestart naar gegevens­ uitwisseling op het gebied van milieuhandhaving.

13

Nauwere samenwerking tussen VWA, PD en Douane Op 20 februari 2008 hebben de VWA, de PD en de Douane een overeenkomst gesloten over het gezamenlijk gebruik en onderhoud van geautomatiseerde systemen. Het betreft met name het Veterinair Grenscontrolesysteem (VGC) en Plantkeur (planten­keuring- en certificeringsysteem). Sinds 2001 werken de ministeries van Financiën en LNV al samen in het programma ‘Controle op Landbouwgoederen bij Import en Export naar een Nieuwe Toekomst’. De werkprocessen zijn daarmee al grotendeels papierloos en zullen dat in de toekomst nog meer worden. Tot nu toe waren de netwerken van LNV en Financiën echter nog niet gekoppeld. Met de nieuwe overeenkomst kan de Douane vanaf haar eigen werkplekken de LNV-applicaties gebruiken.

Aandachtspunten

14

De gezamenlijke toezichthouders zetten flinke stappen, maar de vernieuwing van het toezicht blijft een weerbarstig traject. De doorvertaling naar de praktijk en het blijvend committeren van managementlagen binnen de overheid vragen continu aandacht. De leden van de samenwerkingsstructuur - die de kern van het frontoffice vormt - sturen hierop flink aan binnen hun eigen toezichtorganisatie. Alleen met dit commitment op het hoogste bestuurlijke niveau, zowel van inspecteur-generaals als van directeuren, kunnen de diverse voorgenomen verbeteringen ook daadwerkelijk in de praktijk gaan leiden tot vermindering van de lasten voor bedrijven. Daarnaast wordt een ‘sectorgroep’ met vertegenwoordigers van de bedrijven in dit domein, binnenkort uitgenodigd om tussen de jaarlijkse sectorbijeenkomsten in te reflecteren op de voortgang en geboekte resultaten van de samenwerkende toezichthouders. Dit sluit aan op de behoefte van enkele bedrijven om actiever betrokken te worden bij de door te voeren verbeteringen in dit domein.

Hoge score voor Nederlandse Douane op ranglijst Wereldbank Volgens het rapport ‘Connecting to Compete’ van de Wereldbank, dat in november 2007 werd uitgegeven, blijkt de Nederlandse Douane de meest efficiënte douaneorganisatie ter wereld te zijn. Dat komt mede door de goede samenwerking met de andere inspectiediensten. Nederland scoort volgens het rapport mondiaal tweede op rij op logistiek gebied. In het rapport wordt de Logistieke Performance Index (LPI) geïntroduceerd en gepresenteerd. Deze index is gebaseerd op een wereldwijd onderzoek, waarbij vragen zijn gesteld aan wereldwijd actieve verladers, expediteurs en reders.

Beveiliging

Voortgang beveiliging Het toezicht op Schiphol is onder te verdelen in vier pijlers. Eén van die pijlers is Beveiliging. In dit hoofdstuk vertellen KMar en NCTb welke acties zij ondernemen in het kader van Vernieuwing Toezicht. Zo komt het gebruik van de informatiemodule aan bod. Ook deelt Menzies World Cargo haar praktijkervaringen met het toezicht. Alle luchthavens en bedrijven die met de luchtvaart te maken hebben, moeten voldoen aan door de overheid vastgestelde beveiligingsmaatregelen. Behalve de luchtvaartmaatschappijen zijn dat bijvoorbeeld vrachtvervoerders, opleidingsbedrijven, afhandelaren, postbedrijven en catering- en schoonmaakbedrijven. De luchthavens en bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor adequate beveiliging. Al het personeel dat werkzaam is op of rond de luchthavens moet bekend zijn met de beveiligings­voorschriften en hiervoor een opleiding hebben gevolgd. De voorschriften met betrekking tot de beveiligingsmaatregelen worden opgesteld door de Directie Beveiliging Burgerluchtvaart (DBB) van de NCTb. Toezicht op de uitvoering De KMar is verantwoordelijk voor het directe toezicht op de uitvoering van de beveiligingsmaatregelen op de luchthavens. De KMar controleert dus op de werkvloer de beveiliging van alle partijen die werkzaam zijn óp of rond de luchthavens. De KMar voert audits, inspecties en tests uit op de luchthavens. Als de uitvoerders de voorschriften niet naleven, kan de KMar dit afdwingen door toepassing van bestuursdwang. Toezicht op de keten Oók de keten als geheel is aan toezicht onderworpen. De Inspectie Beveiliging Burgerluchtvaart (IBB), een onderdeel van de NCTb, houdt toezicht op alle schakels in de keten die van invloed zijn op de kwaliteit en de effectiviteit van de beveiliging van de burgerluchtvaart. Dat zijn dus zowel de beleidsmakers, als de uitvoerders van de beveiligingsmaatregelen en de toezichthouder KMar. IBB functioneert onafhankelijk van deze keten en kan daardoor de prestatie toetsen van álle partijen die daar deel van uitmaken.

17

IBB verzamelt informatie van alle betrokken partijen die nodig is om een scherp beeld te vormen van de organisatie en van de kwaliteit en effecti­viteit van de beveiligingsmaatregelen. Daarnaast onderneemt IBB op Nederlandse luchthavens werkbezoeken, inspecties en audits. Deze dienen om een volledig beeld te verkrijgen van de luchtvaartbeveiliging én ter verificatie van de bevindingen van de KMar. IBB rapporteert over haar bevindingen aan de NCTb. Deze kan vervolgens DBB opdragen de aanbevelingen te (laten) implementeren.

18

KMar en IBB stemmen hun werkzaamheden frequent af om de toezichtlasten zo beperkt mogelijk te houden. IBB

Beleid en aansturing

Toezicht op gehele keten

DBB

KMar

SECTOR

Toezicht op uitvoering

Uitvoering van beveiliging

Realisatie gegevensmakelaar Beveiliging Burgerluchtvaart “de Informatiemodule” Met ingang van juni 2007 is de informatiemodule voor toezicht beveiliging burgerluchtvaart operationeel bij de KMar. Met de informatiemodule ontstaat een werkomgeving van verregaande informatiegestuurde input en output van inspecties, tests, audits en analyses. Hiermee wordt voor alle betrokken partijen (KMar, NCTb, sector) een win/win situatie gecreëerd in de vorm van effectievere inzet van menskracht, verhoging kwaliteit handhavingniveaus en minder inspectielasten voor de sector.

Op grond van de opgedane praktijkervaring, voortschrijdend inzicht en de inmiddels beschikbare informatietechnologie is besloten tot de opzet van een gezamenlijke informatiemodule ter ondersteuning van de te bepalen nalevingsniveaus op beveiligingsprocessen en het produceren van rapportages. Met de informatiemodule zoals deze per juni 2007 in gebruik is genomen is aan de bestaande systematiek een belangrijk element toegevoegd, nl. de mogelijkheid tot informatiegestuurd optreden om tot een meer gericht toezicht te komen. De input wordt gevormd door de op uniforme wijze en systematiek vastgelegde resultaten van inspecties, testen en audits. Hierdoor ontstaat een gegevensbank die als basis dient voor het maken van analyses, het leggen van onderlinge verbanden, het benoemen van knel- en aandachtspunten en het ondersteunen van het handhavingsdeel. Feitelijk kan hierdoor informatiegestuurd worden gewerkt, telkens gebruikmakend van nieuwe, geactualiseerde en aan de huidige kennis toegevoegde informatie. Voor de toezichthoudende instanties betekent dit een forse kwaliteitsslag in de handhaving naast een beter en efficiënter capaciteitsbeslag op de medewerkers. Voor de onder toezicht gestelden kan de informatie­ gestuurde benadering neer komen op kwantitatief minder, maar kwalitatief betere controles en zijn deze met name gericht op die onderdelen die bijzondere aandacht behoeven. Aan de NCTb/IBB wordt, indien nodig, de gevraagde informatie uit de informatiemodule ter beschikking gesteld. In eerste instantie was een directe inleesfunctie beoogd, maar het verstrekken van gevraagde informatie bleek voldoende. De informatiemodule is zodanig ingericht dat op termijn de inspectie­ gegevens door de luchtvaartsector verkregen ter controle op hun eigen kwaliteitseisen, als input door de KMar kunnen worden gebruikt. Op termijn wordt bezien of de sector ook zelfstandig de Informatiemodule kan vullen. Dit is een volgende stap in het project waarin de Informatiemodule moet voldoen aan voor alle partijen flexibele informatiebehoefte, zodanig dat partijen op gegevensniveau elkaar kunnen ondersteunen bij het behalen van resultaten van hun primaire processen.

19

In februari 2008 heeft overleg met AAS geleid tot een optimalisatie van het zogenaamde testprotocol van AAS. Hiermee brengt de luchthaven haar testprocessen op een zodanig niveau dat de testinformatie tevens door de KMar gebruikt kan worden als betrouwbare informatie. Het is de bedoeling dat zo de toezichtlast van de KMar kan worden teruggebracht. De Informatiemodule is hiervoor ingericht. Uniformiteit en validatie van gegevens blijven hierbij randvoorwaardelijk.

20

Medio 2008 zal een import functie worden gecreëerd tussen de applicaties Register Erkende Luchtvrachtagenten (RELA) en de Informatie­module. Dit houdt in dat de gegevens van de in het RELA opgenomen erkende luchtvrachtagenten (bedrijven), via een zgn. import/ export functie, kunnen worden overgezet in de Informatiemodule. De Informatiemodule geeft hierdoor de mogelijkheid aan de KMar om meer gericht haar toezichttaak, v.w.b. vracht, informatiegestuurd uit te voeren. ‘Dangerous goods’-module in security-opleidingen Op verzoek van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat zijn in ICAO verband de trainingseisen op het terrein van ‘dangerous goods’ voor security personeel uitgebreid. Dit als gevolg van de nieuwe security maatregelen met betrekking tot vloeistoffen. Screeners zoeken in dat kader niet meer alleen naar items die een security risico kunnen opleveren (zoals wapens en bommen), maar ook naar items die een safety risico kunnen opleveren (denk aan vloeistoffen en spuitbussen). Ook worden steeds meer vloeistoffen, gels en spuitbussen in de ruimbagage gestopt, als gevolg van de nieuwe security maatregelen. Dit kan een negatief effect hebben op de luchtvaartveiligheid. Denk aan het ValuJet ongeluk (Florida, 1996), toen een aantal chemische zuurstofgeneratoren spontaan activeerde. De ‘dangerous goods’-module zal onderdeel worden van het verplichte nationaal trainingsprogramma voor beveiligingspersoneel. Tegen een minimale vergoeding kunnen de (security) opleidingsinstituten de module verkrijgen bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het staat de opleidingsinstituten ook vrij zelf een module te ontwikkelen, echter deze zal dan wel door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat moeten worden goedgekeurd.

“Zoek de sector op voor advies” Interview Menzies World Cargo Wat merkt Menzies World Cargo van de vernieuwing van het toezicht, met name op het gebied van beveiliging? Welke rol ziet het bedrijf voor zich weggelegd in de vernieuwing van het toezicht? Een gesprek met Security Manager Scott Blacklock, Manager Custom Affairs Martijn Kuiken en Manager Arbo & Milieu Edwin van Schie. Menzies World Cargo handelt op Schiphol wekelijks zo’n tien miljoen kilo vracht af. “Ons bedrijf is een trechter waar een heel scala aan bedrijvigheid en bijbehorende regelgeving samen komt”, vertelt Martijn Kuiken. “Als erkend luchtvrachtagent controleren wij daarom van alles en nog wat in het kader van de Luchtvaartwet en controleren we ook op andere zaken. Bijvoorbeeld of de verpakking van gevaarlijke stoffen in orde is, of zich onbevoegden op ons terrein bevinden, of de uitvoerdocumentatie in orde is, enzovoort.” Het bedrijf heeft daarbij met alle zestien toezicht­ houders te maken. Minder en beter Het toezicht bij Menzies kan minder en beter. De toezichthouders voeren bij het bedrijf jaarlijks ongeveer twee audits uit en leggen zo’n vijf bezoeken af om te controleren of het bedrijf volgens alle regels handelt. Dat tikt aan. Edwin van Schie: “Ik heb bijvoorbeeld te maken met drie verschillende systemen voor de registratie van gevaarlijke stoffen.” Martijn Kuiken vertelt dat hij twee dezelfde stempels nodig heeft voor het inklaren van dieren: één van de dierenarts en één van de Douane. Scott Blacklock uit de wens voor een ‘security wasstraat’: “Vracht op één moment in de keten aan een screening onderwerpen, zodat je de toezichtlast voor de afhandelaren bundelt.” De drie zijn het er ook over eens dat het kennis­niveau bij de toezichthouders beter kan. Martijn Kuiken: “Op beleids­niveau hebben we prima gesprekspartners. Maar in de operationele uitvoering kan het beter. Al wil ik hen ook een compliment geven omdat zij altijd open staan voor een gesprek.”

21

Goede verwachtingen

22

Wat merken de heren van de vernieuwing van het toezicht? “Tot nu toe niets”, zeggen zij alle drie. Zij begrijpen goed dat het tijd kost voordat alle goede voornemens doorsijpelen naar de werkvloer. Ze hebben wel goede verwachtingen dat het toezicht op lange termijn minder, beter en duidelijker wordt. Al zijn ze ook kritisch. Martijn Kuiken: “Iedere dienst staat voor haar product.” Scott Blacklock noemt als voorbeeld de invoering van SRACP, de zwaardere toegangscontroles in het kader van de Luchtvaartwet: “Pallets met vracht gaan door het röntgenapparaatuur van de douane. Daarna moeten wij wachten tot de Douane de pallet naar het toestel begeleidt. In het kader van SRACP wordt het platform geacht ‘schoon’ te zijn. Daarom wordt de vracht onder beveiligde condities van de röntgen naar het toestel vervoerd. Prima volgens de NCTb. Tóch wil de Douane de vracht nog begeleiden.” Voorbeeldbedrijf Menzies draagt zelf ook haar steen bij aan minder, beter en duidelijker toezicht. Zoals bij de implementatie van de Luchtvaartwet, die na 11 september 2001 van kracht werd. Scott Blacklock: “We hebben hard gewerkt om de wet te vertalen in onze operatie. We hebben flowcharts opgesteld om onze processen inzichtelijk te maken en de aan te passen beveiligingsmaatregelen daarop gemarkeerd. Die flowcharts hebben we ook beschikbaar gesteld aan de NCTb en onze ‘concullega’s’. Zo word je serieus genomen. Verder heb ik zitting in werkgroepen over criminaliteit en beveiliging terrorisme.” Edwin van Schie vult aan: “Wij zijn echt een voorbeeldbedrijf op het gebied van eenduidig toezicht: we hebben alle disciplines in huis en de lijnen zijn kort. We laten graag aan de toezichthouders zien hoe we werken. Het Opleidingsbureau Registratie Toezicht houdt hier zelfs de praktijkexamens. Kortom: iedereen is welkom om bij ons te komen kijken. Maar graag wel met z’n allen tegelijk!”

Vracht

Voortgang vracht Vracht is een tweede pijler van het toezicht op Schiphol. In dit hoofdstuk komt de voorgenomen fusie tussen VWA, PD en AID aan de orde, wordt de samenwerking tussen VWA en Douane belicht en komt ‘Redesign Cargo’ aan bod. Ook het bedrijfsleven geeft haar mening over de vernieuwing van het toezicht op het gebied van vracht. De Douane, de VWA, AID en de PD zijn de diensten die zich bezighouden met het toezicht op vracht. Fusie In 2007 is besloten dat in 2011 de VWA, PD en AID gefuseerd moeten zijn tot één inspectiedienst binnen LNV. De voorbereidingen voor de fusie zijn in de tweede helft van 2007 begonnen. De ideeën voor deze fusie zijn niet nieuw, maar de inspecteur-generaal VWA en de directeuren AID en PD zijn van mening dat juist nu een goed moment is om aan die ideeën concreet invulling te geven. Immers, de samenleving wenst een verlaging van de toezichtlasten, de maatschappij mondialiseert en inspectiemethoden veranderen, onder andere door ontwikkelingen op het gebied van ICT. Met de vorming van één inspectiedienst worden de sterke kanten van de drie afzonderlijke inspecties gebundeld. Dat maakt de nieuwe organisatie in potentie tot een inspectiedienst met een goede massa, veel kennis, een moderne aanpak en een sterke positie, zowel nationaal als internationaal. Voor de activiteiten op en rond Schiphol zal dit betekenen dat de bestaande samenwerking tussen de drie diensten nog verder zal worden verbeterd, hetgeen moet kunnen leiden tot minder toezichtlast voor de betrokken bedrijven. Samenwerking VWA en Douane De samenwerking tussen de VWA en de Douane, voor wat betreft de in- en doorvoercontroles op alle veterinaire producten, diervoeders van dierlijke oorsprong en levende dieren, verloopt uitstekend. Medio 2008 wordt onderzocht waar deze samenwerking nog verder kan worden verbeterd. Dit betreft met name het bundelen van de verschillende

25

momenten van toezicht/ controle bij de binnenkomst van producten en dieren. Dit zou voor de betrokken bedrijven een vermindering van toezicht­last kunnen betekenen. ‘Redesign Cargo’

26

De luchtvrachtsector is voor de mainport Schiphol en voor de Nederlandse economie een zeer belangrijke, maar bovenal dynamische activiteit. Door internationale en lokale factoren verandert het karakter van de luchtvracht in hoog tempo. Om up-to-date te blijven en een sterke concurrentie­positie te garanderen, zijn veranderingen nodig. Deze krijgen door hun schaalgrootte het karakter van een herontwerp: Redesign Cargo. Bedrijven en overheden op en rond Schiphol werken aan een goed gereguleerde en slagvaardige luchtvrachtsector. Een brede publiek-private coalitie Beveiliging en Publieke Veiligheid Schiphol (BPVS) werkt sinds 2005 onder meer aan de versterking van het vrachtsegment op Schiphol. Doelstelling van de BPVS werkgroep Grens en Vracht is een veiliger (‘safe and secure’), snellere en meer kosteneffectieve afhandeling van vracht te bevorderen. De werkgroep coordineert, onder voorzitterschap van de Douane, alle activiteiten rondom het vrachtproces in samenhang met wereldwijde ontwikkelingen op douanegebied en de mainport­strategie. Hierbij wordt steeds meer aandacht gegeven aan de keten van het totale vrachtproces en nieuwe ontwikkelingen, zoals op het gebied van e-freight, greenlanes en RFID. Daarnaast werkt de werkgroep aan de realisatie van een centrale regie­ functie op de afhandeling en controle van inkomende en uitgaande vracht. Naar verwachting zal in 2008 een pilot ‘Controlestraat’ worden gerealiseerd. In deze straat wordt met behulp van bestaande en nieuwe

technologie vracht in de logistieke stroom in hoog tempo gecontroleerd op alle potentiële risico’s. Hiermee krijgt Schiphol een primeur op het gebied van toezicht. Ook zet de werkgroep stappen om de informatie in de luchtvrachtketen sneller bij elkaar te brengen en beter te managen. Hoe meer accurate informatie beschikbaar is, hoe geringer het oponthoud door fysieke controles en daarmee de verstoring van de logistiek. Overheid én bedrijfsleven zijn bereid te investeren in de pilots en projecten. De veranderingen die Redesign Cargo teweeg brengt, krijgen vorm en jagen op hun beurt nieuwe innovaties aan. Bedrijven die geïnteresseerd zijn om mee te doen aan pilots, worden van harte uitgenodigd om dat te doen. Redesign Cargo biedt ruimte voor ambitie in de luchtvrachtketen.

27

Goede samenwerking smaakt naar meer Interview AIP “Het belang van bedrijven bij een zorgvuldige en efficiënt import van veterinaire producten is groot. De toezichtouders mogen daar meer op vertrouwen”, aldus Gerrit van Heijst van het Agrarisch Import Platform (AIP), een overlegorgaan tussen overheid en bedrijfsleven. Ook Annemiek Ploumen, general manager bij Freshport, en Raymond Tilburg, product Manager Varation Live bij KLM Cargo praten mee.

28

Bedrijven die zich bezighouden met de import van veterinaire producten - van vis en vlees bestemd voor consumptie, tot levende panters en krokodillen voor de dierentuinen - hebben met verschillende inspectiediensten te maken: vooral met de VWA, Douane, AID, PD en KMar. Het toezicht van deze diensten kan volgens Van Heijst, Ploumen en Tilburg een stuk uniformer. “Daarnaast zouden de toezichthouders hun werk beter op elkaar kunnen aansluiten. Als twee instanties een partij moeten bekijken, dan is het slimmer dat zij tegelijk komen of dat de één namens beiden kijkt”, zegt Annemiek Ploumen. Raymond Tilburg suggereert verder: “We begrijpen dat het niet altijd eenvoudig is om overal kennis van te hebben. We zullen met elkaar moeten kijken hoe we de kennis kunnen verbeteren zodat onnodige vertragingen voorkomen kunnen worden. Dit geldt zowel voor kennis over regelgeving als kennis over de gemaakte onderlinge afspraken.” Grote stap voorwaarts Raymond Tilburg geeft het Veterinair Grens Controle (VGC) systeem als voorbeeld van een eenvoudige, maar grote stap voorwaarts naar betere samenwerking: “Dit systeem heeft al heel wat stappen in het inklarings­ proces vervangen. Een partij komt binnen en de Douane scant het Document van Binnenkomst in. De VWA gebruikt dit digitale document vervolgens voor de OM-controle. Na akkoord van de VWA kan de Douane de partij toelaten tot de Europese markt. We zouden graag zien dat dit document voor vrijgave ook automatisch uit VGC komt rollen. Want nu moet je met het document van de VWA naar de Douane, achter in de rij aansluiten en wachten tot de Douane het document heeft verwerkt. Het zou mooi zijn wanneer bij groen licht van de VWA de Douanewerkzaam­ heden de vrijgave niet meer ophouden.”

Goede zaak De drie gesprekspartners zien nog enkele positieve ontwikkelingen in het toezicht. Annemiek Ploumen: “De voorgenomen fusie tussen de VWA, PD en AID is een goede zaak, al is er wel het risico dat het toezicht op de import opgesplitst wordt. Verder vind ik het positief dat de PD met PDA’s en snelle computers is gaan werken: dat scheelt tijd. En de samenwerking tussen de VWA en Douane is de laatste jaren verbeterd.” Raymond Tilburg vindt het positief dat de toezichthouders en bedrijfsleven gezamenlijk werken aan een interface tussen het VGC-systeem en het tracingsysteem voor veterinaire producten: “Straks is alle veterinaire informatie voor alle toezichthouders via één systeem beschikbaar.” Ook over de OK-To-Forward-procedure is hij te spreken: “Als je kopieën van de gezondheidscertificaten van paarden en eendagskuikens op voorhand kunt overleggen aan de VWA lopen we minder kans dat zendingen aangehouden worden. Voor partijen die desondanks toch binnengekomen zijn zonder juiste papieren, hebben we een aanhoudingsruimte ingericht. Deze samenwerking tussen toezichthouders en bedrijfsleven smaakt naar meer.” Gerrit van Heijst: “Wij zien verder volop kansen die op korte termijn benut kunnen worden. We denken ook graag mee over het creëren van nieuwe kansen om efficiënter te kunnen werken.” BV Nederland Hoewel zij de veranderingen liefst sneller zien gebeuren, zijn de drie blij dat de toezichthouders werken aan minder, beter en duidelijker toezicht op Schiphol en in andere havengebieden. Gerrit van Heijst: “Het gaat immers om het functioneren van de BV Nederland. We hebben met z’n allen belang bij zorgvuldig en efficiënt transport van veterinaire en andere producten. Consumptieartikelen moeten vers op hun bestemming aankomen. Daarnaast is vergroting van het dierenwelzijn belangrijk: levende dieren moeten zo min mogelijk oponthoud meemaken. En de bedrijvigheid moet niet onnodig worden vertraagd. De partij moet bijvoorbeeld verder met een (eerst)volgende vlucht. De toezichthouders mogen en kunnen erop vertrouwen dat we zorgvuldig handelen.”

29

Veiligheid

Voortgang veiligheid Een derde pijler waarop het toezicht op Schiphol is gestoeld, is Veiligheid. IVW deelt in dit hoofdstuk haar visie op het veiligheidstoezicht en somt op wat er op dit gebied gebeurt. Van dynamische auditprogramma’s tot het observeren van vliegtuigopstelplaatsen. AAS vertelt verder haar kant van het verhaal, als toezichthouder én toezichtgenieter. IVW certificeert luchtvaartmaatschappijen, vliegtuigonderhoudsbedrijven, opleidingsinstellingen, aeromedische instituten, luchtverkeersleidingsorganisaties en luchthavens. Gecertificeerde bedrijven moeten blijvend aantonen dat de bedrijfsprocessen beheerst verlopen. Hiertoe voert de IVW periodieke audits uit. Internationale regelgeving schrijft voor dat bij elk gecertificeerd bedrijf alle certificatie-eisen steeds opnieuw binnen een bepaalde periode (meestal twee jaar, soms drie jaar) moeten worden onder­zocht. Bovendien is vaak minimaal één audit per jaar voorgeschreven. De luchtvaartautoriteiten kunnen binnen deze randvoorwaarden zelf bepalen hoe ze de audits organiseren. Bij grote en complexe bedrijven is het gebruikelijk om een aantal audits per jaar te plannen, waarbij steeds een ander onderwerp wordt onderzocht. Bij kleine en eenvoudige bedrijven kan soms worden volstaan met één audit per jaar, waarbij alle certificatieeisen in één keer worden onderzocht. Dynamisch auditprogramma Voor de luchthaven Schiphol heeft IVW gekozen voor een complete en diepgaande toelatingsaudit eens in de drie jaar, plus twee maal per jaar een minder diepgaande post-toelatingsaudit. Inclusief voorbereiding en rapportage kent zo’n audit een doorlooptijd van ongeveer drie maanden. IVW maakt onderscheid in systeemaudits en reality checks. Via systeem­ audits wordt nagegaan of de randvoorwaarden voor een beheerst procesverloop binnen bedrijven aanwezig zijn. Is er een functionerend kwaliteitssysteem, zijn de procedures in orde, is het personeel bekwaam? Door middel van reality checks wordt vervolgens geverifieerd of het bedrijfssysteem overeenkomstig de verwachtingen functioneert.

31

Via vlucht- en route-inspecties aan boord van vliegtuigen wordt bijvoorbeeld nagegaan of bemanningsleden de operationele procedures van het bedrijf naleven. En via technische controles wordt nagegaan of bedrijfssystemen resulteren in blijvend luchtwaardige vliegtuigen.

32

IVW past een dynamisch auditprogramma toe. Dat wil zeggen dat frequentie en/of omvang van de audits mede afhankelijk zijn van de uitkomsten van risico-analyse. Bedrijven die moeite hebben bepaalde certificatieregels na te leven, krijgen meer audits. Bij bedrijven die de certificatieregels moeiteloos toepassen, vinden minder audits plaats. Maar geen enkel bedrijf krijgt minder dan één audit per jaar. Bedrijven betalen via een jaarlijkse vergoeding voor de audits. Steekproefprogramma De EU schrijft voor dat de lidstaten steekproefsgewijs de luchtwaardig­ heid van de in hun land geregistreerde luchtvaartuigen peilen. De bedoeling hiervan is om eventuele tekortkomingen in het luchtwaardigheidssysteem vroegtijdig te detecteren en de oorzaken ervan grondig te onderzoeken. Daarom voert IVW met ingang van 2008 een steekproefprogramma in, waarbij vijftien items worden gecontroleerd. Bij de inspecties wordt gebruik gemaakt van gegevens van de luchtvaartmaatschappij. Aan de uitvoering van de inspecties zijn geen kosten verbonden voor de betreffende maatschappij. Minder inspecties gevaarlijke stoffen IVW past in 2008 het toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen door de lucht aan. De betrokkenen in het proces zelf, niet in de laatste plaats de luchtvaartmaatschappijen, krijgen meer verantwoordelijkheid. In verband hiermee is het aantal integrale inspecties in 2008 de helft minder

dan in 2007. Tevens zal IVW de inspecteurs gevaarlijke stoffen betrekken in systeemaudits bij Nederlandse luchtvaartmaatschappijen die in hun AOC een Special Approval hebben voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Inspectie ‘human factors’ in vliegtuigonderhoud Sinds september 2006 gelden voor vliegtuigonderhoudsbedrijven specifieke eisen op het gebied van menselijk gedrag. Voor het toezicht hierop meet IVW met een nieuwe methodiek de veiligheidscultuur in bedrijven. IVW voert met deze nieuwe methode éénmalig inspecties uit bij alle onderhoudsbedrijven. Bij de meeste grote bedrijven heeft deze inspectie in 2007 plaatsgevonden. De resterende bedrijven worden in 2008 bezocht. Het programma wordt in 2008 afgerond met een eindrapport, dat voor alle bedrijven beschikbaar zal worden gesteld. Na afloop van het programma zullen de human factor-onderwerpen in reguliere systeemaudits worden ondergebracht. Zelfregulering grondafhandeling Luchtvaartmaatschappijen besteden grondafhandelingsactiviteiten veelal uit aan gespecialiseerde bedrijven. Iedere luchtvaartmaatschappij oefent toezicht uit op het betreffende bedrijf. Omdat grondafhandelingsbedrijven vaak voor meerdere maatschappijen werken, hebben zij met een grote toezichtlast te maken. Om de interne toezichtlast voor deze bedrijven te verminderen, heeft IATA het zogenaamde IATA Safety Audits Grounds Operations (ISAGO) programma geïntroduceerd. Via dit programma melden grondafhandelingsbedrijven zich aan voor een collectieve audit. Bij een positieve uitkomst zijn ze voor IATA-leden direct een betrouwbaar bedrijf om werkzaamheden aan uit te besteden. IVW ondersteunt de toepassing van dit programma.

33

Observaties vliegtuigopstelplaatsen Op de vliegtuigopstelplaats (VOP) en tijdens pushback procedures vinden niet zelden coördinatieproblemen plaats. Daarom heeft de exploitant van de luchthaven toezichthouders aangesteld die de activiteiten op de VOP extra in de gaten zullen houden en zonodig het betrokken personeel zullen aanspreken. Bovendien heeft de exploitant de eisen voor de platformtest verscherpt, zodat personeel zich beter bewust is van de regels en de gevaren. Via steekproefsgewijze observatierondes gaat IVW in 2008 controleren of deze maatregelen afdoende zijn. 34

Passengers with Reduced Mobility Vanaf 26 juli 2008 wordt de EU-verordening over vervoer van gehandicapten en personen met een beperkte mobiliteit van kracht. Via deze verordening hebben de betreffende personen recht op bijstand van luchthavens en luchtvaartmaatschappijen om hun vervoer mogelijk te maken. Via een éénmalige thema-inspectie zal IVW onderzoeken of de luchthaven Schiphol en de vanaf Schiphol opererende luchtvaartmaatschappijen voldoende zijn geëquipeerd om die bijstand te leveren. Air Navigation Training Providers De certificatie van opleidingsinstellingen voor luchtverkeersleiders vangt in 2008 aan. De ATCO-richtlijn1 (2006/23/EC) schrijft voor dat de EUlidstaten hiertoe uiterlijk op 17 mei 2008 de randvoorwaarden (met name regelgeving) hebben gecreëerd. Inspectie Applicatie Schiphol Sinds 2007 experimenteert IVW met de ontwikkeling van een digitaal hulpmiddel ter verbetering van de samenwerking tussen inspecteurs van verschillende inspectiediensten. Via een palmtop of laptop hebben inspecteurs de mogelijkheid om op locatie bevindingen in te voeren en gegevens te raadplegen. De Inspectie Applicatie Schiphol (IAS) geeft onder andere toegang tot vluchtinformatie en NOTAM’s (Notice to Airmen). Deelnemende partijen zijn IVW, gemeente Haarlemmermeer, Dienst Luchtvaartpolitie KLPD en Douane. Tevens zijn toezichthouders van AAS betrokken bij het experiment. Zo’n honderd personen zijn nu aangesloten op het systeem.

De betrokken inspecteurs zijn enthousiast over het gebruik. Doel is de IAS te implementeren in de operationele procesgang. Gezamenlijke risico-analyse Alle op Schiphol actieve inspectiediensten op het gebied van veiligheid (vliegveiligheid, arbeidsveiligheid, brandveiligheid, veiligheid openbare orde) hebben deelgenomen aan een gezamenlijke risico-analyse. Doel was de verwantschap tussen de verschillende risico’s in kaart te brengen, als basis voor mogelijke samenwerking. 35

BRZO-inspecties Twee bedrijven op Schiphol zijn BRZO-plichtig2: Aircraft Fuel Supply (AFS) en KLM Maintenance & Engineering, omdat zich bij deze bedrijven ernstige ongevallen kunnen voordoen als gevolg van de omgang met gevaarlijke stoffen. Bij AFS betreft het uiteraard kerosine, bij de KLM betreft het chroombaden. Bij beide bedrijven vindt in 2008 een inspectie plaats, waarbij de werking van het veiligheidsbeheerssysteem wordt gecontroleerd. De inspectie wordt op basis van de ‘nieuwe inspectiemethodiek’3 gezamenlijk uitgevoerd door de Provincie Noord-Holland, de brandweer van Amsterdam en de Arbeidsinspectie. Provincie Noord-Holland coördineert de inspecties en betrekt IVW bij de inspectie bij de KLM. Havenmeesterconvenant Schiphol AAS als luchthavenexploitant is wettelijk verplicht om via de haven­ meesterfunctie toezicht te houden op orde en veiligheid op het luchtvaartterrein. IVW gaat onderzoeken of er op dat gebied mogelijkheden bestaan voor samenwerking tussen de luchthaven en overheidsinstanties, waarbij de havenmeester het toezicht samen met, of namens de overheid, vervult. Als die mogelijkheden er zijn, zullen de afspraken worden vastgelegd in een convenant. Overigens hebben AAS en overheidsinstanties voor een aantal toezichtaspecten al afspraken gemaakt, bijvoorbeeld ten aanzien van verkeershandhaving, luchtvaartveiligheid, milieubescherming en brandveiligheid. Het toezicht hierop berust grotendeels al bij de toezichthouders van de luchthaven.

1. Directive 2006/23/EC on community licence Air Traffic Controller 2. BRZO= Besluit Risico’s Zware Ongevallen. Het BRZO is een besluit in het kader van de Wet milieubeheer en heeft tot doel om de kans op een calamiteit en de omvang van de schade zo klein mogelijk te houden 3. Zie www.brzo99.nl

Ook de Arbeidsinspectie is in gesprek met AAS om een wederzijdse ‘oogen-oorfunctie’ op het gebied van arbeidsveiligheid te realiseren. Samenwerking IVW en Arbeidsinspectie

36

De IVW is wettelijk aangewezen als medetoezichthouder voor arbeids­ omstandigheden aan boord van vliegtuigen, zowel tijdens de vlucht als op de grond tijdens de vluchtvoorbereiding. De toezichttaak betreft alleen arbeid die wordt verricht door het boordpersoneel. Daarom gaat IVW haar bevindingen op het gebied van arbeidsomstandigheden rapporteren aan de Arbeidsinspectie. Eind 2009, begin 2010 zal de Arbeidsinspectie een inspectieproject uitvoeren naar de arbeidsomstandigheden bij vliegtuigonderhoudsbedrijven. Dit project zal in samenwerking met IVW worden voorbereid.

AAS: dubbelrol in toezicht op veiligheid Interview AAS Amsterdam Airport Schiphol (AAS) heeft een dubbelrol als het gaat om het toezicht op veiligheid: het bedrijf is toezichtgenieter én toezichthouder. Erik Lagerweij, Senior Officer Safety & Environment bij AAS, gaat in op het belang van veiligheid voor Schiphol, de rollen die AAS daarin speelt en zijn ervaringen met het toezicht. Wat is veiligheid? “Wij verstaan daaronder arbeidsveiligheid, luchtvaartveiligheid, brandveiligheid en verkeersveiligheid”, zegt Erik Lagerweij. “Onze primaire processen zijn het opereren van de luchthaven (inclusief retail) en de ontwikkeling en verhuur van vastgoed. Luchtvaart- en brandveiligheid wegen daarbij zeer zwaar. Je moet er niet aan denken dat er een vliegramp gebeurt op onze banen. Of dat er een grote brand ontstaat in het terminalcomplex.” Het belang van AAS bij veiligheid is dus uitermate groot. Als een spin in het web heeft AAS zicht op de bedrijvigheid op en om Schiphol. Als geen ander kent AAS de risico’s die daarmee gepaard gaan en de verscheidenheid aan doelgroepen die zich op de luchthaven begeven. Daarom vervult AAS een dubbelrol. Die van toezichthouder én toezichtgenieter. Continuïteit Als toezichthouder fungeert AAS als een verlengstuk van de overheid. Erik Lagerweij: “Iedereen die een pand of winkelruimte van ons huurt, heeft daarvoor een gebruiksvergunning nodig. Wij houden toezicht op de naleving van die regels. We bekijken bijvoorbeeld of de restaurants in ons terminalcomplex wel regelmatig de filters in de afzuigkap vervangen, of het personeel weet hoe te handelen bij brand. En ook al is de KMar verantwoordelijk voor de verkeersveiligheid, onze BOA schrijft ook bekeuringen uit op ons terrein en laat voertuigen wegslepen wanneer deze

37

de doorgang voor de brandweer belemmeren. Nogmaals: veiligheid is van groot belang voor de continuïteit van de luchthavenprocessen.” Meer zichtbare acties

38

Als toezichtgenieter heeft AAS te maken met alle zestien toezicht­ houders. Erik Lagerweij: “Ik merk dat het toezicht de afgelopen jaren is vereenvoudigd. De IVW houdt bijvoorbeeld eens per drie jaar een initiële audit waarbij ons hele systeem wordt doorgelicht. Daarnaast voeren zij twee keer per jaar een audit uit op delen van het systeem waar de risico’s zitten. IVW werkt hiermee aan een systeem waarbij zij ‘toezicht op afstand’ kunnen uitoefenen.” Een ander voorbeeld betrof de aanpak van een dreigend conflict tussen afhandelaars en Arbeidsinspectie over een ‘tilhulpmiddel’ voor de afhandeling van koffers. “Samen met de afhandelaars en de Arbeidsinspectie hebben we gekeken naar het doel van de regelgeving en zijn we, kijkend naar de haalbaarheid ervan, tot een oplossing gekomen. Die houding van de Arbeidsinspectie hebben we erg gewaardeerd”, zegt Lagerweij. Maar hij ziet ook verbeterpunten: “Veel regelgeving is naar mijn mening op incidenten gebaseerd, met als gevolg dat regels snel achterhaald zijn. Als men de helft van de regelgeving zou schrappen, zouden we een basis overhouden waarmee we de veiligheid op en om Schiphol prima kunnen garanderen. Daarnaast wordt er veel gesproken over de vernieuwing van het toezicht, maar daar moeten meer zichtbare acties uit volgen, die werkelijk tot efficiëntie en vermindering van toezicht leiden.” Sturen op integriteit Wat is de rol van AAS als toezichtgenieter in het verminderen van de toezichtlast? Erik Lagerweij: “We brengen onze kennis in bij de toezichthouders en zetten namens de sector onderwerpen op de agenda. Ook werken we als AAS hard om het vertrouwen van de toezichthouders te blijven verdienen. We sturen bijvoorbeeld intern sterk aan op integriteit. Onlangs zijn wij met een intern cultuuronderzoek gestart. De resultaten van het onderzoek gebruiken wij onder andere om blijvend aandacht aan het thema integriteit te blijven besteden.” Lagerweij spreekt tenslotte de wens uit om de rol van AAS als toezichthouder verder te formaliseren, met eventuele bijbehorende bevoegdheden, zodat over die dubbelrol bij alle partijen op de luchthaven (“1200 bedrijven!”) geen verwarring ontstaat.

Milieu en Ruimtelijke Ordening

Voortgang milieu en RO

Milieu en Ruimtelijke Ordening is de vierde pijler van het toezicht op Schiphol. Het Lokaal Milieu Overleg Schiphol beschrijft in dit hoofdstuk de acties die het samenwerkingsverband het afgelopen jaar heeft ondernomen, en de acties die de komende jaren worden opgepakt. Het bedrijf Schiphol Express deelt tenslotte haar praktijkervaringen op het gebied van milieutoezicht. Rijks-, provinciale- en gemeentelijke toezichthouders werken op het gebied van Milieu samen in het Lokaal Milieu Overleg Schiphol (LMO-S). In het LMO-S wordt het toezicht zoveel mogelijk op elkaar afgestemd en worden toezichtprojecten en -activiteiten afgesproken. Ook met het Openbaar Ministerie en het Regionaal Milieuteam wordt in dit overleg informatie op het gebied van toezicht en handhaving uitgewisseld. Sinds kort is ook de AAS bij het overleg aanwezig, wanneer de aanpak van milieuincidenten aan de orde zijn. Het LMO-S is afgelopen jaar via de gemeente Haarlemmermeer aangesloten op het Front Office Schiphol. Samenwerking LMO-S en AAS Het LMO-S en AAS zijn eind 2007 nauwer gaan samenwerken. Afgesproken is dat een medewerker van Schiphol vast deelneemt aan een deel van de tweemaandelijkse vergadering van het LMO-S. Deze medewerker van AAS houdt zich onder andere bezig met het monitoren en behandelen van ongewone voorvallen op milieugebied binnen de luchthaven. Ook vertegenwoordigt hij de Airside Authority en de milieu-inspecteurs van de brandweer Schiphol tijdens de vergadering. Tijdens de vergadering is afgesproken dat informatie over ongewone voorvallen op de luchthaven wordt uitgewisseld. En dat de overheid medewerkers van Airside Authority en de milieu-inspecteurs van de brandweer Schiphol betrekt bij controles.

41

Handhavings-estafette 2007

42

De samenwerkende handhavingpartners van het LMO-S hebben in 2007 een gezamenlijke handhavingsactie uitgevoerd in het terminalcomplex en de pieren op Schiphol. De volgende inspectiediensten hebben meegedaan aan de handhavings-estafette: provincie Noord-Holland, gemeente Haarlemmermeer, IVW (Unit inspectie gevaarlijke stoffen), Brandweer Haarlemmermeer, KMar, Brigade Algemene Politiedienst (Bureau bijzondere wetten), Politie Kennemerland, Regionaal Milieuteam en Arbeidsinspectie Regio Noordwest. IVW was niet als bevoegd gezag aanwezig, maar had een adviesrol op het gebied van opslag en verpakking gevaarlijke stoffen. Tijdens de controles zijn onder andere de volgende zaken beoordeeld: opslag van, en werken met gevaarlijke stoffen; aanwezigheid en staat van onderhoud van brandpreventie-/ bestrijdingsmiddelen; waarschuwingsborden en symbolen bij opslag van gevaarlijke stoffen; brandwerende voorzieningen bij de opslag van de gevaarlijke stoffen; veiligheid van stellingen en andere arbeidsgerelateerde (hulp)middelen; onvergunde activiteiten. Ook is gelet op zaken die van belang zijn voor de partners uit het LMO-S die niet hebben deelgenomen aan de controleactie op Schiphol, zoals bijvoorbeeld de bouwinspecteurs van de gemeente Haarlemmermeer. Met de gezamenlijke controle is tijdswinst voor de bedrijven behaald, omdat nu meerdere bevoegde gezagen op hetzelfde moment een inspectie hebben uitgevoerd. Bedrijven hoefden daarnaast minder informatie te vertrekken omdat het inspectieteam meer kennis in huis had. De deelnemende inspecteurs hebben kennis gemaakt met elkaars bevoegdheden en hun kennis gedeeld. Hierdoor is een netwerk ontstaan en weten de deelnemers voortaan bij welke instantie ze specifieke vragen kunnen stellen.

Streven naar merkbare resultaten De toezichthouders binnen de pijler Milieu streven naar de volgende merkbare resultaten voor bedrijven in 2010: • In 2010 hebben de bedrijven op Schiphol te maken met het Front Office Schiphol als voorportaal van gepland toezicht en controle; • In 2010 bestaat voor deze bedrijven de mogelijkheid om via de internetapplicatie van het frontoffice bijvoorbeeld inzage te hebben in hun eigen digitale handhavingdossier, in de aan het bedrijf toegekende risicoprofiel, in de gezamenlijk uit te voeren toezichtprojecten op de luchthaven, of in de op het bedrijf toezichthoudende instanties. Ook wordt het mogelijk om via de applicatie afspraken te maken met handhavende instanties over eenduidig toezicht en controle of meldingen te doen over misstanden betreffende de regelnaleving; • In 2010 hebben de bedrijven die voldoende presteren op het gebied van regelnaleving te maken met een verminderde toezichtlast ten opzichte van 2006, uitgedrukt in uren overheidstoezicht; • In 2010 hebben bedrijven die onvoldoende presteren op het gebied van regelnaleving te maken met een verhoogde toezichtlast ten opzichte van 2006, uitgedrukt in uren overheidstoezicht.

Acties in 2008 Om deze ambities verder vorm te geven, is in 2008 de Handreiking Gezamenlijk Inspecteren gemaakt. Deze handreiking is bedoeld om de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van gezamenlijke inspecties efficiënter en effectiever te maken. Ook wordt in 2008 uitgewerkt welke handhavinginformatie bij de verschillende inspectiediensten beschikbaar is, welke informatie men nodig heeft van andere inspectiediensten en hoe de uitwisseling van handhavingin-

43

formatie vorm kan krijgen. In 2008 wordt de personele bezetting van het Front Office Schiphol versterkt om deze ambities in te vullen.

44

De gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland onder­ zoeken in 2008 hoe de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsvergunning (Wabo) per 1 januari 2009 ingevuld kan worden. Specifiek voor de onderwerpen Vergunningverlening, Toezicht & Handhaving en Veiligheid zal met extra aandacht naar het domein Schiphol worden gekeken. Eind 2008 zal hiertoe een bestuursconferentie plaatsvinden. De aansluiting van de gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland bij het programma Vernieuwing Toezicht op Schiphol en de deelname in het Front Office Schiphol worden daarin expliciet meegenomen.

Integrale handhavers bij Hoogreemraadschap van Rijnland Medio 2007 heeft een reorganisatie plaatsgevonden binnen het Hoogheemraadschap van Rijnland. Medewerkers van de afdeling Hand­having worden omgeschoold van specialistisch georiënteerde handhavers naar integrale handhavers (keur, industrie en agrarisch). Hierdoor kan de handhavingscapaciteit efficiënter worden ingezet, hetgeen uiteindelijk moet leiden tot een verlaging van de toezichtslast.

“Eerlijkheid duurt het langst” Interview Schiphol Express De mentaliteitsverandering in het toezicht is op gang gekomen volgens Maarten van Rossum, directeur van Schiphol Express. Zijn bedrijf heeft onder andere te maken met inspecties op het gebied van milieu. Hij vertelt over de positieve én de verbeterpunten en de rol die zijn bedrijf vervult in de vernieuwing van het toezicht.

Gevaarlijke stoffen en elektra Ongeveer vijf procent van de vracht die Schiphol Express afhandelt en vervoert vanaf Schiphol betreft gevaarlijke stoffen. Daaraan zijn de nodige inspecties verbonden. Maarten van Rossum: “Eén à twee keer per jaar contoleert IVW bijvoorbeeld of Schiphol Express zich houdt aan de erkenning vervoer gevaarlijke stoffen. De gemeente inspecteert of wij ons houden aan het maximum van 48 uur cross-docking. Daarnaast voert de gemeente een keer per jaar een vooraf aangekondigde inspectie uit naar onze milieuzorg: verbruik van elektra, vuilwaterafvoer, vermijden van salmonella­besmettingen, opleiding en bewustwording van medewerkers. De brandweer komt één keer per jaar onaangekondigd langs om de sprinkler­installaties te testen.” Daarnaast heeft Schiphol Express dagelijks te maken met inspecteurs die het bedrijf en de ongeveer 150 expediteurs die voorin de keten zitten, te inspecteren op economische delicten en tariefstellingen en dergelijke. Tips Over de vernieuwing van het toezicht zegt Maarten van Rossum. “Er is betere afstemming nodig tussen de toezichthouders. Het komt voor dat drie inspecteurs van verschillende diensten op één dag langskomen. Dat betekent drie keer het werk stilleggen. De inspecteurs in het veld zouden

45

46

ook meer kennis in huis moeten hebben. Niet alleen op het gebied van wet- en regelgeving, ook als het gaat om werkafspraken met bedrijven. Bij de KMar doet men dat bijvoorbeeld goed. Na de inwerkingtreding van de Luchtvaartwet hebben wij samen met de KMar een document opgesteld, waarmee mensen kunnen aantonen dat zij bevoegd zijn in onze loodsen. Iedere inspecteur van de KMar, op elke luchthaven waar we opereren, erkent dat document. Dat is handig.” Van Rossum heeft nog twee tips voor de toezichthouders: “Stuur informatie, bijvoorbeeld over veranderende wet- en regelgeving, naar de juiste persoon binnen de bedrijven. Want die informatie blijft bij directies vaak op de stapel liggen, terwijl het midden- en lagere management er direct mee aan de slag kan. Betrek het lagere management bovendien bij de inspecties. Deze mensen bevinden zich op cruciale plekken binnen bedrijven. Het werkt motiverend als toezichthouders hen betrekken bij de inspecties.” Mentaliteitsverandering Maarten van Rossum weet dat de toezichthouders druk bezig zijn het toezicht te vernieuwen, al merkt hij daar op de werkvloer nog weinig van. “De mentaliteitsverandering is wel op gang gekomen. De inspecteurs zijn meer dan vroeger bereid mee te denken wanneer we vragen hebben. En ze durven meer en meer te vertrouwen op bedrijven die hebben aan­ getoond dat ze dat verdienen. Zo trainen wij onze mensen op het gebied van Dangerous Goods Management. Dat gebeurt onder supervisie van een bedrijf dat daarin is gespecialiseerd en bij ons in het pand huist. We houden ook een archief bij dat open en toegankelijk is voor alle inspecteurs. En als we een keer een fout hebben gemaakt of problemen hebben, dan melden we dat. Want eerlijkheid duurt het langst.”

Bijlage 1

48

afkortingen en begrippen AAS Amsterdam Airport Schiphol AID Algemene Inspectie Dienst AMvB Algemene Maatregel van Bestuur AOC Air Operator Certificate ARC Airworthiness Review Certificate BIP Buitengrens Inspectie Post BPVS Beveiliging en publieke veiligheid Schiphol BOA Buitengewoon opsporingsambtenaar BRZO Besluit Risico’s Zware Ongevallen CAMO Continuing Airworthiness Management Organization DBB Directie Beveiliging Burgerluchtvaart ELT Emergency Localizer Transmitter FOD Foreign Object Damage GDB Gemeenschappelijk Document van Binnenkomst GGO Genetisch Gemodificeerde Organismen GHM Gemeente Haarlemmermeer HHvR Hoogheemraadschap van Rijnland IATA The International Air Transport Association IBB Inspectie Beveiliging Burgerluchtvaart ICAO International Civil Aviation Organization IGZ Inspectie Gezondheidszorg IOOV Inspectie Openbare Orde en Veiligheid ISAGO The IATA Safety Audit for Ground Operations ISPM International Standard for Phytosanitary Measures IVW Inspectie Verkeer en Waterstaat KLPD Korps Landelijke Politiediensten

KMar Koninklijke Marechaussee LIB Luchthavenindelingbesluit LMO-s Lokaal Milieu Overleg Schiphol LNV Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit LVB Luchthavenverkeerbesluit Schiphol LVNL Lucht Verkeersleiding Nederland NCTb Nationaal Coördinator Terrorisme­bestrijding NCTS New Computerised Transit System NOTOC Notice To Captain OM Openbaar ministerie PD Plantenziektenkundige Dienst PGS Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen PNH Provincie Noord-Holland RFID Radio Frequency Indentification RMI Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol SAFA Safety Assessment Foreign Aircraft SANA Safety Assessment National Aircraft VI VROM Inspectie VOP Vliegtuigopstelplaats VROM Ministerie van Volkshuis­ vesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer VWA Voedsel en Waren Autoriteit