Vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg

Vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg Yves Wuyts, Stafmedewerker Zorgnet Vlaanderen

PRIT - Roeselare – 12 december 2013

12/12/2013

Vermaatschappelijking van zorg

1

Inhoudstafel 1. Geschiedenis van de vermaatschappelijking 2. Belgische ontwikkelingen

3. Onderliggende ideeën van vermaatschappelijking 4. Kritische succesfactoren 5. Besluit

12/12/2013


2

1. Geschiedenis van de vermaatschappelijking • Spanningsveld over de tijd: van beveiliging van de maatschappij naar zorg voor zieke burgers – – – –

12/12/2013

Dorpsgek Gevangenissen Kloosterorden: krankzinnigen verzorgen Asielen buiten de maatschappij


3

12/12/2013


4

1. Geschiedenis van de vermaatschappelijking

• 1915: Ervaringen shell-chocked soldiers in VS/UK (WOI): positieve effecten kleinschalige opvang in wijk => Community Mental Health Centers

• 1948: Universele rechten van de mens - Zonder onderscheid - Maatschappelijke zekerheid, arbeid, sociale zekerheid, geneeskundige verzorging, sociale diensten, huisvesting

12/12/2013


5


• Van asielen naar ziekenhuizen (B in 1963) • 1968-1975: Opkomst anti-psychiatrie en hippie-cultuur – Italië - Trieste

• Noodzaak kostenbeheersing UK (1980), B (1973), IRL (1985), NL (1990), – Stop op bouw van psychiatrische ziekenhuizen 12/12/2013


6

1. Geschiedenis van de vermaatschappelijking • 52 landen van de Europese Regio van de WHO Interministeriële Conferentie van Helsinki in 2005 om

hun programma’s en activiteiten inzake ggz om te vormen zodat een transitie mogelijk wordt van ziekenhuiszorg naar zorg dicht bij de bevolking:

“develop community-based services to replace care in large hospitals for those with severe health problems” (1) Mental Health Declaration for Europe,Facing the challenges,Building Solutions,Responsabilities,Helsinki,12-15 january 2005

= severe mental illness =/= alle GGZ-problemen 12/12/2013


7


• • • • •

1970: anti-psychiatrie 1980: de-ïnstitutionalisering 2000: vermaatschappelijking 2005: herstel en burgerschap 2010: ambulantisering

(Jaartallen in NL)

12/12/2013


8

1. Samenvatting geschiedenis Drijfveren achter de vermaatschappelijking  Herstelbenadering en burgerschap

 Aandacht voor de sociale omgeving van de patiënt  Slechte situatie van de instellingen (gebouwen)

 Dure kost van de residentiële zorg: er gebeurt veel niet  Internationale vergelijkingen

12/12/2013


9

Totaal aantal bedden per 100.000 inwoners (WHO, 2008)

België: 150 bedden per 100.000 inwoners tweede plaats in Europe 12/12/2013


10

2. Transformatie GGZ- Onderliggende ideeën

2.1. In en met de samenleving 2.2. Zorg op maat 2.3. Continuïteit van de zorg 2.4.Toegankelijke gespecialiseerde zorg

2.5. Tijdig – vroegtijdig

12/12/2013


11

2. Transformatie GGZ- Onderliggende ideeën 2.1. Samenlevingsgericht en in thuismilieu met de cliënt / patiënt als gebruiker zo veel en zo lang mogelijk in het thuismilieu met de cliënt als partner met de mantelzorgers / familie / andere betrokkenen inclusief, laagdrempelig vraaggericht, klantgericht vanuit de mogelijkheden, motivatie van patiënt en zijn steunfiguren gericht op de kwaliteit van leven 12/12/2013


12

2. Transformatie GGZ – onderliggende ideeën 2.1. Samenlevingsgericht en in thuismilieu GEVOLGEN 1) Meer zorg in de samenleving ipv in een bed of in consultatieruimte 2 ) Eerdere gerichtheid op dagelijks functioneren van gebruikers naast aandacht voor diagnoses en symptoomreductie 3) Samenwerking met de omgeving van de gebruiker: familie, werkgever, andere actoren rond de cliënt 4) Uitbouw van duidelijke aanmeldingspunten voor zorg: nieuwe voordeuren 5) Outreach naar / ondersteuning van andere sectoren Vb: eerstelijn gezondheidszorg, welzijn, huisvesting, arbeid, vorming, justitie, 12/12/2013


13

2. Transformatie GGZ - Onderliggende ideeën 2.1. Samenlevingsgericht en in thuismilieu GEVOLGEN 6) Balanced care – stepped care Zorg voor en door velen in coproductie GGZ kan en moet niet alles zelf doen niet nuttig, niet wenselijk niet betaalbaar GGZ moet zich richten op: Co-productie met:

12/12/2013

kerncompetities kwartiermakersrol

1e lijn - huisvesting – welzijn – arbeid - onderwijs


14

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.2. Zorg op maat De patiënt als klant beschouwen

a) Wat wil de klant => luisteren naar klanten b) Ons produkt aanpassen aan de vraag van klanten Enkele klanken vanuit cliënten - niet meer zorg dan nodig, niet meer ingrijpend dan nodig - vertrekken van de mogelijkheden, niet van beperkingen - zorg in de natuurlijke omgeving van de cliënt - zorg voor de omgeving van de cliënt: familie, buren, werkgever, …. 12/12/2013


15

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.2. Zorg op maat De patiënt als klant beschouwen b) Ons produkt aanpassen aan de vraag van klanten Enkele mogelijkheden als antwoord - Assertive community treatment – thuisbehandeling - Supported employment – begeleid werken - IPS - Kleinschalige PVT - Vroegdetectie - Respite care – bed-op-recept => andere invulling van bedden - In vivo training - Crisisinterventie aan huis… - Herstelondersteunende zorg - Consumer-run-initiatieven - Inzetten van betaalde ervaringsdeskundigen - Ondersteuning op vele levensdomeinen “Zorgleefplan” 12/12/2013


16

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.2. Zorg op maat b)

Ons produkt aanpassen aan de vraag van klanten Vragen van de klant bij ambulantisering

 Wat bij terugval of crisis?  Hoe ziet mijn nieuwe omgeving eruit? Zal ik mij veilig voelen?  Zal ik eenzaam zijn?  Kan mijn familie en vrienden dit aan?  Wat ga ik doen (vrijetijd, arbeid)?  Wat met mijn inkomen?

12/12/2013


17

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.3. Continuïteit van de zorg : Sturing van de zorg via werkingsgebieden

Werkingsgebieden   

Geheel van zorg voor alle inwoners van het werkingsgebied Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van alle actoren Zorgcircuits en netwerken

12/12/2013


18

2.Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.3. Continuïteit van de zorg

werkingsgebieden -

Bestaande administratieve eenheden in Angelsaksische landen Regionale fusies in Nederland Lokaal sociaal beleid in Vlaanderen Vlaamse zorgregio’s / federale bassins de soins

Gevolgen  Geheel van zorg voor alle inwoners van het werkingsgebied  Grotere druk op GGZ-cliënten want in concurrentie met andere zorg voor inwoners van het werkingsgebied: overlastbezorgers, gehandicapten, bejaarden, alleenstaande ouders, …. 12/12/2013


19

•

2.Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën 2.4. Toegankelijke gespecialiseerde zorg 2.5. Tijdig – vroegtijdig Verhogen van toegankelijkheid => Uitbouw van duidelijke aanmeldingspunten voor gespecialiseerde zorg: nieuwe voordeuren

•

Gespecialiseerde zorg: niet elk psychisch probleem noopt gespecialiseerde zorg => Uitbouw van gerichte doorverwijzingskanalen

•

Outreach vanuit GGZ naar / ondersteuning van andere sectoren Vb: eerstelijn gezondheidszorg, welzijn, huisvesting, arbeid, vorming, justitie,

•

Versnellen van detectie van psychiatrische stoornissen => Meer aandacht voor preventie, vroegdetectie 12/12/2013


20

3. Belgische ontwikkelingen • 1963: Van gestichten naar ziekenhuizen • 1973: Afschaffen van de gesloten diensten – oprichting A, T, K • + moratorium => geen nood aan marktwerking !!! • 1976

Oprichting Centra Geestelijke Gezondheidszorg

• 1990:

Eerste fase van deïnstitutionalisatie; Experimenteren van nieuwe woonvormen via reconversie (IBW en PVT).

• 1995:

Eerste deeladvies NRZV: evaluatie eerste reconversie

12/12/2013


21

3. Belgische ontwikkelingen 1995: Rapport Groot: evaluatie van de eerste reconversie •

Bio-psycho-sociale benadering

• Tenlasteneming zo veel mogelijk in de omgeving van de patiënt en deze omgeving a hulpbron gebruiken •

GGZ-problemen zijn multicausaal en complex => multidisciplinaire aanpak

• Tenlasteneming van een patiënt = zaak van meer dan 1 voorziening / aanpak • Continuïteit in behandeling en therapeutische relatie vereist •

Patiënten melden zich niet steeds aan op de juiste plek => aanmeldingskanalen

trajectbegeleiding • Nood aan samenwerking met belendende percelen • In de uitbouw van de zorg: prioritaire aandacht voor de groep van personen met ernstige en langdurige psychiatrische problemen •

Wisselende behandelbehoeften =>

12/12/2013


22

3. Belgische ontwikkelingen 1997: Antwoord van de sector tweede deeladvies NRZV: “zorg op maat en continuïteit van zorg door zorgcircuits en netwerken” • doelgroepen en hun noden als uitgangspunt voor de reorganisatie van de zorg in plaats van voorzieningen als uitgangspunt • een netwerk van juridisch onafhankelijke zorgaanbieders die voor een bepaalde doelgroep in een bepaalde regio een programma opbouwen en dit vastleggen in een functioneel samenwerkingsverband

12/12/2013


23

3. Belgische ontwikkelingen • 2001:

Pilootprojecten psychiatrische zorg in de thuissituatie en activering 2002: Gemeenschappelijke verklaring inzake het toekomstig beleid ggz (amendement 2004) • Artikels 11 en 107 van de ziekenhuiswet

• 2007: Therapeutische projecten /transversaal overleg; participatie van patiënt/gebruiker/cliënt en familie • 2010: Gids naar een betere GGZ door transformatie van de GGZ via zorgcircuits en netwerken

12/12/2013


24

3. Belgische ontwikkelingen

FEDERAAL: Ziekenhuiswet (2002) a) Introductie van “definities van netwerk en zorgcircuit Art. 11. § 1. Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder : 1° netwerk van zorgvoorzieningen : een geheel van zorgaanbieders, zorgverstrekkers, instellingen en diensten, die, wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet en die samen voor een door hen nader te omschrijven doelgroep van patiënten en binnen een door hen te motiveren gebiedsomschrijving, één of meerdere zorgcircuits aanbieden, in het kader van een instellingoverschrijdende juridisch geformaliseerde samenwerkingsovereenkomst;

12/12/2013


25


FEDERAAL: Ziekenhuiswet (2002) 2° zorgcircuit : het geheel van zorgprogramma’s en andere zorgvoorzieningen die wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet,

en worden georganiseerd door middel van een netwerk van zorgvoorzieningen, die de in 1°, bedoelde doelgroep of subdoelgroep achtereenvolgens kan doorlopen.

12/12/2013


26


FEDERAAL: Ziekenhuiswet (2002) Art. 107 (vroeger 97ter) De Koning kan in specifieke financieringswijzen voorzien om, op experimentele basis en beperkt in de tijd, een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en netwerken mogelijk te maken.

12/12/2013


27


VLAAMSE GEMEENSCHAP Decreet geestelijke gezondheidszorg 18/5/1999: ° psychiatrisch netwerk : het geheel van juridisch onafhankelijke voorzieningen, instellingen, diensten en initiatieven dat een functioneel samenwerkingsverband vormt

teneinde voor doelgroepen zorgprogramma's aan te bieden die als een samenhangend geheel worden ervaren; 12/12/2013


28

12/12/2013


29

Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ 1) Vermaatschappelijking meer dan extramuralisering (c.q. verplaatsen van zorg) Vermaatschappelijking is een zaak van voor, tijdens en na elke vorm van GGZ-hulpverlening !

2) Draagvlak vermaatschappelijking

12/12/2013


30

Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ 3) Draag zorg voor daadwerkelijke samenhang in aanbod zorg en diensten R.Kwekkeboom

12/12/2013


31

Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ 4) Vermaatschappelijking is geen kostenbesparing Uit Nederlandse eerste economische analyses -

Nood aan participatiebudget

-

Minder arbeidsuitval Minder opnamedagen Grootste economische winst = beperking maatschappelijke uitval, eerder dan besparingen in zorgkost

12/12/2013


32

Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ Uit Nederlandse eerste economische analyses Probleem: -

Economische winst komt bij andere actoren te liggen Geen eenduidig participatiebudget => Multi-sector en multi-budget wereld

 Nood aan “joint budgetting arrangements” Of op cliëntniveau = sector overschrijdend budget per cliënt = vergelijkbaar persoonlijk assistentie budget Of op populatieniveau Condition adjusted capitation fee Gemodelleerd bedrag per inwoner Vermaatschappelijking van zorg

33

Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ Uit Nederlandse eerste economische analyses Besluit: Ambulantisering is macro NIET economischer en kan dus geen besparingsoperatie zijn. Wel grotere voordelen in maatschappelijke participatie en kwaliteit van leven indien persoon voldoende maatschappelijk participeert.

12/12/2013


34

Besluit Vermaatschappelijking van de zorg (NL) •

Het omzetten van intramuraal aanbod in extramurale arrangementen op ten minste de terreinen zorg, welzijn, wonen en werk vergroot de maatschappelijke participatie van mensen met beperkingen. • Het samen vorm geven van deze extramurale arrangementen door categorale en algemene instellingen op deze terreinen bevordert maatschappelijke integratie en acceptatie. • Het betrekken van belangenbehartigingsorganisaties van mensen met beperkingen bij de vormgeving van de arrangementen leidt tot een betere aansluiting bij de behoefte van betrokkenen zelf. • De benodigde samenhang en afstemming kunnen het best op decentraal (lokaal of regionaal) niveau worden gerealiseerd, omdat zo de afstanden tussen de aanbieders onderling en tussen hen en de gebruikers zo kort mogelijk worden gehouden. • De regie over de totstandkoming van een integraal voorzieningenaanbod kan het beste in handen worden gelegd van de lokale overheid om samenhang en afstemming op regionaal of lokaal niveau te stimuleren. • Het betrekken van (leden van) de lokale samenleving zelf als informele steunstructuur bij opvang en begeleiding van mensen met beperkingen te betrekken vergroot hun maatschappelijke integratie. • De lokale overheid is het best in staat om de informele arrangementen in en door de samenleving te stimuleren en te ondersteunen. • De lokale overheid is het best in staat om er op toe te zien dat formele en informele arrangementen op elkaar èn op de specifieke behoeften van de betrokkenen aansluiten en 35 12/12/2013 Vermaatschappelijking van zorg heeft dus ook daarin een regierol te vervullen.

Fases in de vermaatschappelijking

12/12/2013


36

Ter vergelijking : Monaghan (Ierland) Van historisch Psychiatrisch Ziekenhuis van 730 bedden naar huidige -

30 bedden in PZ (10+ 20 waarvan in totaal gemiddeld 13 bezet) 14 bedden in PVT 2 plaatsen kortverblijf in PVT Plaatsen beschut wonen: groepshuizen Plaatsen beschut wonen in maatschappij Vele patiënten die thuis wonen met casemanagement Liaison in AZ Dagcentrum – inloopcentrum Dagziekenhuis Ontmoetingshuis door gebruikers gerund Ambulante consultaties: psychologen, ergotherapeuten, maatschappelijk werkers, psychiater, Outreach naar ….. Gezondheidspromotie Preventie Ondersteuning zelfhulpgroepen In samenwerking met vele andere actoren !

12/12/2013


37

Vermaatschappelijking zonder toegang tot wonen, maatschappelijke dienstverlening en maatschappelijke participatie is thuishospitalisatie 12/12/2013


38

Yves Wuyts

[email protected]

Vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg

Recommend Documents