Verhuisbewegingen. verhuismotieven van senioren. Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel

Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren

Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel

Colofon Het rapport ‘Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel’ is een uitgave van Partoer in opdracht van Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân.

Projectleiding Drs. Wilma de Vries Auteurs Sanne Wiegersma, MSc Drs. Wilma de Vries Met dank aan Drs. Sjoerd IJdema Wil Groen Ing. Maeike Lok Drs. Maja Jokhan Opmaak Partoer Eindredactie Sonja Toonstra Leeuwarden, september 2013 Partoer, Fries bureau voor sociaal economische vraagstukken Westersingel 4 Postbus 298 8901 BB LEEUWARDEN T: (058) 234 85 00 E: [email protected] I: www.partoer.nl

Inhoudsopgave 1

2

3

4

5

Inleiding

5

1.1 Aanleiding onderzoek

5

1.2 Onderzoeksvragen

5

1.3 Methoden

6

1.4 Gemeente Franekeradeel

7

Senioren in Franekeradeel

9

2.1 Aantal 60-74-jarigen neemt sterk toe, 75-plussers redelijk stabiel

9

2.2 In Zweins en Franeker-Zuid relatief meeste 60-plussers

10

2.3 60-74-jarigen in Zweins, 75-plussers in Tzummarum

10

2.4 Vooral in grotere kernen toename 60-plussers sinds 2000

11

Verhuisbewegingen van senioren

13

3.1 Aantal verhuisbewegingen de afgelopen jaren gedaald

13

3.2 75-plussers verhuizen vooral binnen gemeente, 60-74-jarigen van buiten de gemeente

13

3.2.1 Beide leeftijdsgroepen verhuizen minder vaak binnen gemeente

13

3.2.2 Afname in verhuisde 60-74-jarigen van buiten de gemeente

13

3.3 Meer vrouwen dan mannen verhuisd

14

3.4 Meerderheid verhuisde mannen binnen Franekeradeel gehuwd of samenwonend

14

3.5 Vestiging van buitenaf vooral door alleenstaanden

15

3.6 Binnengemeentelijke verhuizingen

15

3.6.1 Meeste verhuisde senioren binnen Franeker

16

3.6.2 Veel verhuizingen naar Tzum en Tzummarum

16

3.7 Vestiging van buiten de gemeente vooral in Franeker en Tzummarum

16

Verhuisbewegingen tussen kernen

19

4.1 Verhuizingen naar Franeker

19

4.1.1 Vanuit Sexbierum, Tzummarum en Achlum naar Franeker

19

4.1.2 Meeste nieuwkomers Franeker afkomstig uit buurgemeenten

19

4.2 Tzummarum in trek bij 75-plussers uit buurgemeenten en het Bildt

20

4.3 48 senioren vestigen zich in Sexbierum

22

4.4 75-plussers vanuit Franeker naar Tzum

23

Verhuismotieven in de gemeente Franekeradeel

25

5.1 Deelnemers aan het onderzoek

25

5.2 Verhuisbewegingen van de respondenten

25

5.3 Verhuizing naar huidige woonplaats

26

5.3.1 Verhuizingen naar Franeker

26

5.3.2 Verhuizingen naar Sexbierum

27

5.3.3 Verhuizingen naar Tzummarum

28

5.3.4 Verhuizingen naar Oosterbierum

29

5.4 Verhuizing naar huidige woning

29

3

5.5 Van verhuisplan tot daadwerkelijke verhuizing

31

5.6 Kopen of huren?

32

5.7 Woningaanbod en verbeterpunten woningbouwcorporatie

33

5.8 Tevredenheid en toekomstwensen

34

6

Samenvatting en conclusies

37

7.

Aanbevelingen

41

Literatuur

43

4

1

Inleiding

1.1

Aanleiding onderzoek

Fryslân heeft te maken met demografische veranderingen. De bevolking groeit nauwelijks meer en krimpt zelfs in bepaalde gemeenten. De verwachting is dat de bevolking op termijn krimpt. Tegelijkertijd verandert de samenstelling van de bevolking. Er vindt ontgroening en vergrijzing plaats. Het aantal Friese inwoners van 60 jaar en ouder is sinds 2000 aanzienlijk toegenomen. In 2000 was nog 19% van de Friese bevolking 60 jaar of ouder, in 2012 is dit toegenomen tot ruim 24%. Naar verwachting zal het aantal senioren de komende decennia sterk toenemen. De omvangrijke babyboomgeneratie bereikt de seniorenleeftijd en de levensverwachting is in de afgelopen decennia toegenomen1. Met het ouder worden veranderen de woon- en zorgbehoeften. Uit landelijk onderzoek blijkt dat het merendeel van de senioren verhuist binnen een straal van slechts enkele kilometers2. In Fryslân wordt wel verondersteld dat senioren vooral naar de grotere kernen trekken. Of dit daadwerkelijk het geval is, is niet duidelijk. Dit is de reden dat woningbouwcorporatie Wonen Noordwest Friesland aan Partoer heeft gevraagd een onderzoek te verrichten naar de verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren. Voor woningbouwcorporaties, maar ook voor gemeenten en andere maatschappelijke organisaties, zoals zorginstellingen, is het van belang om te weten waar senioren zich vestigen. Met andere woorden welke verhuisbewegingen senioren maken en welke motieven daaraan ten grondslag liggen. Als senioren zouden verhuizen vanwege hiaten in het woningaanbod in hun woonplaats, ligt hier mogelijk een opgave voor de corporaties. Met dit onderzoek wordt vooral ingezoomd op de typische Friese plattelandssituatie. In het rapport Krimp en Groei3 komt naar voren dat een deel van de kleinere dorpen in Fryslân krimpt. Voor de provincie Fryslân is het in het kader van de krimpbeweging ‘Fan mear nei better’ van belang om zicht te krijgen op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van haar inwoners. Het onderzoek Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren is eind 2012 gestart in de gemeenten het Bildt, Franekeradeel en Súdwest-Fryslân. De start in deze drie gemeenten geeft de Provincie goed zicht op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van oudere bewoners in plattelandsgemeenten met veel kleine dorpen. Voor de Provincie is dit onderzoek dan ook een pilot die mogelijk aanleiding kan zijn voor verder onderzoek in de rest van de provincie. Naast Wonen Noordwest Friesland draagt de Provincie dan ook bij aan de financiering van dit onderzoek vanuit de provinciale middelen voor Partoer. 1.2

Onderzoeksvragen

Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân hebben voor de gemeenten het Bildt en Franekeradeel aangegeven inzicht te willen hebben in de verhuisbewegingen en verhuismotieven van 60-plussers op kernniveau in de afgelopen jaren. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen 60 t/m 74-jarigen enerzijds en 75-plussers anderzijds. De eerste groep betreft doorgaans de nog vitale senioren. Voor de leeftijdscategorie 75-plus wordt de zorgvraag steeds belangrijker. In het onderzoek staan twee vragen centraal. De eerste vraag betreft welke verhuisbewegingen binnen een gemeente plaatsvinden van kern naar kern, welke verhuizingen plaatsvinden vanuit aangrenzende gemeenten of gemeenten elders naar Franekeradeel. En in hoeverre er een trek is van senioren naar centrumplaatsen.

1 2 3

 Vries,  W.  de  &  Pusztay,  G.  (2012)  Vergrijzing  in  Fryslân,  Fluchskrift,  02/2012,  Leeuwarden,  www.partoer.nl    RIGO  (2011)  Senioren  op  de  woningmarkt.    Provincie  Fryslân  (2010)  Krimp  en  Groei,  demografyske  feroaring  yn  de  provinsje  Fryslân.    

5

De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De tweede vraag is welke motieven senioren hebben om te verhuizen en waarom zij naar een specifieke plaats zijn verhuisd. De antwoorden op deze vragen geven de woningbouwcorporaties input voor het ontwikkelen van beleid voor de nabije toekomst: waar moeten zij zich op richten en hoe kunnen senioren gefaciliteerd worden om te wonen waar ze graag willen wonen? Door deze vraag niet alleen te richten op de huurdersmarkt maar te verbreden naar de gehele markt worden de uitkomsten van dit onderzoek ook van belang voor gemeenten en mogelijk ook voor andere maatschappelijke organisaties zoals zorgaanbieders. 1.3

Methoden

Om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden is een combinatie van een kwantitatief en een kwalitatief onderzoek verricht. 1) Kwantitatieve gedeelte - Data CBS en Monitor Fryslân Er is begonnen met het verkrijgen van een algemeen beeld over het aantal 60-plussers in de gemeente het Bildt (d.w.z. hoeveel senioren wonen er in de gemeente, waar wonen deze senioren). Hiervoor is gebruik gemaakt van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Monitor Fryslân. - Data gemeente Om te onderzoeken welke verhuisbewegingen senioren maken is de gemeente verzocht gegevens te leveren van alle verhuisde 60-plussers in de afgelopen jaren Door de gemeente Franekeradeel zijn drie bestanden aangeleverd: 1. Een bestand met alle ‘binnenverhuizingen’ in de gemeente Franekeradeel in de periode 1 januari 2008 t/m eind november 2012 2. Een bestand met alle verhuisde personen van buiten de gemeente Franekeradeel (vestiging van buitenaf) naar Franekeradeel in de periode 1 januari 2008 t/m eind november 2012 3. Een hoofdbestand met alle in leven zijnde 60-plussers op 27 november 2012 in de gemeente. De databestanden bevatten de volgende gegevens: leeftijd, geslacht, oude adres, nieuwe adres en verhuisdatum. Op basis van deze gegevens is de huishoudenssamenstelling afgeleid, dus of iemand alleenstaand of gehuwd/samenwonend is. - Kwantitatieve data analyse De gegevens van de gemeente zijn geanalyseerd met Excel en SPSS. Er zijn hiermee kruisverbanden gelegd om na te gaan of er bijvoorbeeld verschillen waren tussen verhuisbewegingen van jongere en oudere senioren, mannen en vrouwen, en alleenstaanden en gehuwden/samenwonenden. De uitkomsten hiervan zijn nader verkend in het kwalitatieve onderzoeksdeel. 2) Kwalitatieve gedeelte - Selecteren van respondenten Op basis van de beschikbare lijsten van de gemeente is een selectie gemaakt van respondenten voor het onderzoek. Er is geprobeerd een goede verdeling te maken in geslacht, leeftijd en oude en nieuwe woonplaats. Begin december 2012 zijn ongeveer 50 brieven gestuurd naar senioren die in de afgelopen vijf jaar verhuisd zijn. De verhuisde personen konden door het opsturen van een antwoordkaart of telefonisch doorgeven dat zij bereid waren om mee te werken aan het onderzoek. Gezien de lage respons is er begin januari 2013 een reminder gestuurd en zijn er nog eens twintig brieven verstuurd. Ook is er geprobeerd de geselecteerde respondenten telefonisch te bereiken voor het maken van een interviewafspraak. - Interviews De interviews vonden plaats bij de mensen thuis aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst. Er is eerst een pilot uitgevoerd bij een verhuisde 60-plusser. 6

Na het afnemen van de eerste interviews is besproken of vragen onduidelijk zijn, of er vragen missen of overbodig zijn. In de gemeente Franekeradeel zijn in totaal twintig gesprekken gehouden. De interviews duurden gemiddeld anderhalf uur. - Kwalitatieve data analyse Op de belangrijke uitkomsten van de kwantitatieve data analyse is nader ingegaan tijdens de interviews. De gesprekken zijn naderhand uitgewerkt. De open vragen zijn geanalyseerd door middel van het toekennen van codes aan tekstfragmenten. Op deze manier is er gekeken naar overeenkomsten, thema’s en trends in tekstfragmenten. 1.4

Gemeente Franekeradeel

De gemeente Franekeradeel telt bijna 20.500 inwoners. De gemeente ligt in Noordwest-Fryslân en grenst aan de Waddenzee. Er zijn zeventien officiële kernen, waarvan de stad Franeker met bijna 13.000 inwoners de grootste is. Om Franeker heen liggen zestien dorpen: Achlum, Boer, Dongjum, Firdgum, Herbaijum, Hitzum, Peins, Pietersbierum, Oosterbierum, Ried, Klooster-Lidlum, Schalsum, Sexbierum, Tzum, Tzummarum en Zweins. In tabel 1.1. staat een overzicht van het aantal inwoners per kern in de gemeente Franekeradeel. Figuur 1.1: Gemeente Franekeradeel

7

Tabel 1.1: Totaal aantal inwoners per kern in Franekeradeel, 2012 Kern Aantal inwoners Franeker 12.875 Sexbierum

1.738

Tzummarum

1.442

Tzum

1.200

Achlum

612

Oosterbierum

533

Ried

440

Dongjum

365

Peins

282

Herbaijum

242

Hitzum

222

Pietersbierum

153

Schalsum

133

Zweins

104

Firdgum

69

Boer

49

Klooster-Lidlum

35

Totaal

20.496

Bron: CBS – bewerking Partoer

In Franeker zijn diverse regionale voorzieningen op het gebied van winkels en zorg. Er is een divers woningaanbod voor senioren en er is een verzorgingshuis met aanleunwoningen, Saxenoord. Ook zijn er servicewoningen voor senioren, gevestigd in wooncomplexen Froonacker en de Triangel. Behalve in Franeker is er ook een verzorgingshuis in Tzum (Martenahiem) en in Tzummarum (Nij Bethanië). Er zijn appartementen voor senioren in Sexbierum (Bjirmenstate) en in Tzum, Tzummarum en Sexbierum staan levensloopgeschikte woningen.

8

2

Senioren in Franekeradeel

2.1

Aantal 60-74-jarigen neemt sterk toe, 75-plussers redelijk stabiel

Het totaal aantal inwoners in de gemeente Franekeradeel is tussen 2000 en 2012 met bijna 2% toegenomen. Franekeradeel telt in 2012 in totaal 20.512 inwoners. Van deze inwoners zijn 5.165 personen 60 jaar of ouder. In 2000 waren dit er nog 3.893. Sinds 2000 is het aantal senioren dus ongeveer met een derde toegenomen. In 2000 was 19% van de bevolking 60 jaar en ouder, in 2012 is dit toegenomen tot 25%. Het aandeel senioren zal in de komende jaren naar verwachting nog verder toenemen. Volgens de prognoses van de Provincie4 zal in 2030 26% van de bevolking in Franekeradeel 65-plus zijn; in 2012 is dit nog 18%. De prognose betreft de 65-plussers, er zijn geen prognoses van het aandeel 60-plussers. Als naar de verschillende leeftijdscategorieën wordt gekeken, zien we dat sinds 2000 vooral het aantal senioren in de leeftijdscategorie 60-74 jaar in Franekeradeel sterk is toegenomen. In 2000 woonden in de gemeente Franekeradeel 2.455 senioren tussen 60-74 jaar, in 2012 zijn dit er 3.639. Dit betekent in twaalf jaar tijd een toename van 1.184, oftewel een toename van 48%. Dit komt vooral door het op leeftijd raken van de omvangrijke naoorlogse babyboomgeneratie. Ook het aantal 75-plussers is tussen 2000 en 2012 toegenomen, maar in mindere mate. Er is een toename van 88 75-plussers in de gemeente Franekeradeel, van 1.438 75-plussers in 2000 tot 1.526 in 2012, een toename van 6%. Figuur 2.1: Ontwikkeling aantal senioren in Franekeradeel, 2000-2012

Bron: CBS – bewerking Partoer

4

Provincie  Fryslân  (2013)  Prognose  Fryslân  2013,  trendprognose  Bevolking  en  Huishoudens.

9

2.2

In Zweins en Franeker-Zuid relatief meeste 60-plussers

Van alle zeventien kernen in Franekeradeel heeft Zweins relatief gezien het hoogste percentage 60plussers. Hier is in 2012 33,7% van de totale bevolking 60 jaar of ouder. In Franeker-Zuid, de grootste kern (op postcodeniveau) van de gemeente Franekeradeel, is het percentage 60-plussers ook hoog (32,1%). Andere dorpen met relatief veel 60-plussers zijn Schalsum (30,8%), Tzummarum (27,4%) en Herbaijum (27,3%). 2.3

60-74-jarigen in Zweins, 75-plussers in Tzummarum

Als naar de twee leeftijdscategorieën wordt gekeken, valt op dat relatief het hoogste percentage 60-74-jarigen in de gemeente Franekeradeel in Zweins woont (28,8%). Er wonen relatief gezien weinig 75-plussers (4,8%) in Zweins. In Tzummarum wonen relatief de meeste 75-plussers van alle dorpen in Franekeradeel. Hier is 11,0% van de totale bevolking 75 jaar of ouder. Dit heeft te maken met het verzorgingshuis Nij Bethanië dat hier staat. Ook in Franeker-Zuid wonen relatief veel 75-plussers (10,8%). Ook dit heeft te maken met de aanwezigheid van woon- en zorgvoorzieningen voor senioren. In Franeker is er een opvallend verschil tussen Franeker-Noord en Franeker-Zuid. In Franeker-Noord is slechts 4,6% van de inwoners 75-plus. In Hitzum, Dongjum, Ried, Achlum, Schalsum, Klooster-Lidlum en Boer wonen daarentegen weinig 75-plussers. In deze kleine kernen zonder veel voorzieningen wonen vaak nog wel veel senioren in de leeftijdscategorie van 60-74 jaar. Zij zijn vaak nog wat mobieler, waardoor voorzieningen op enige afstand voor hen toch bereikbaar zijn. De kleinste kernen van de gemeente Franekeradeel met minder dan 100 inwoners (Boer en Klooster-Lidlum) hebben relatief gezien het laagste percentage 60-plussers van de totale bevolking. Tabel 2.1: Aantal inwoners van 60 jaar en ouder en aandeel van de totale bevolking (op postcodeniveau), 2012 2012 60-74 60-74 75+ 75+ Totaal aantal % 60-plussers van (aantal) (%) (aantal) (%) inwoners 60 de totale jaar en ouder bevolking Franeker-Zuid 1.385 21,2 706 10,8 2.091 32,1 Franeker-Noord 1.047 16,5 292 4,6 1.139 21,0 Tzummarum 236 16,4 159 11,0 395 27,4 Sexbierum 246 14,2 128 7,4 374 21,5 Tzum 158 13,2 113 9,4 271 22,6 Oosterbierum 94 17,6 41 7,7 135 25,3 Achlum 117 19,1 20 3,3 137 22,4 Zweins 30 28,8 5 4,8 104 33,7 Ried 71 16,1 10 2,3 81 18,4 Herbaijum 51 21,1 15 6,2 66 27,3 Pietersburum 35 23,2 0 0,0 51 22,9 Hitzum 41 18,5 5 2,3 46 20,7 Peins 35 12,4 15 5,3 50 17,7 Dongjum 40 11,0 5 1,4 45 12,3 Schalsum 36 27,1 5 3,8 41 30,8 Firdgum 16 23,2 0 0,0 16 23,2 Klooster-Lidlum 0 0,0 5 14,3 5 14,3 Boer 0 0,0 0 0,0 0 0,0 3.639 17,8 1.526 7,4 5.165 25,2 Bron: CBS – bewerking Partoer

10

Figuur 2.2: Bevolking 60-plus in kernen Franekeradeel, 2012

Bron: CBS – bewerking Partoer

2.4

Vooral in grotere kernen toename 60-plussers sinds 2000

Tussen 2000 en 2012 is het aantal 60-plussers in de meeste kernen gestegen (figuur 2.3). In Franeker-Noord, Franeker-Zuid, Tzummarum, Sexbierum en Tzum is het aantal senioren behoorlijk toegenomen in deze periode. De grootste toename van senioren is in Franeker-Noord. In 2000 woonden hier nog 785 60-plussers. In 2012 is dit toegenomen tot 1.339. Een toename van 554 (71%). Ondanks deze sterke stijging van het aantal 60-plussers, ligt het relatieve aantal 60-plussers van de totale bevolking hier het laagst vergeleken met de andere grote kernen in de gemeente. In de kleinste kernen van de gemeente Franekeradeel - Firdgum, Dongjum en Klooster-Lidlum - is een afname te zien in het aantal 60-plussers (figuur 2.3).

11

Figuur 2.3: Bevolkingsontwikkeling 60-plussers in kernen Franekeradeel, 2000 en 2012

Boer   Klooster-­‐Lidlum   Firdgum   Pietersbierum   Zweins   Schalsum   Dongjum   Hitzum   Peins   Herbaijum   Ried   Oosterbierum   Achlum   Tzum   Sexbierum   Tzummarum   Franeker-­‐N   Franeker-­‐Z  

2000   2012  

0  

500  

1000  

1500  

Bron: CBS – bewerking Partoer

12

2000  

2500  

3

Verhuisbewegingen van senioren

3.1

Aantal verhuisbewegingen de afgelopen jaren gedaald

In de periode van 1 januari 2008 tot 1 december 2012 zijn 761 personen van 60 jaar en ouder binnen de gemeente Franekeradeel verhuisd. Van dit aantal verhuisden 49 personen twee keer. De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De meeste binnengemeentelijke verhuizingen van senioren waren in 2008. In dat jaar verhuisden er 202 personen. In 2009 waren dat er 174, in 2010 128, in 2011 126 en in 2012 131. In 2012 ontbreken de gegevens over verhuisde senioren in de maand december. Vanaf 2008 is het aantal verhuisde senioren gedaald. In 2012 is er wel weer een lichte stijging te zien in het aantal verhuisde senioren ten opzichte van 2011. Van buiten de gemeente hebben zich tussen 1 januari 2008 en 1 december 2012 435 personen in de gemeente Franekeradeel gevestigd. Het aantal senioren dat zich van buiten de gemeente in Franekeradeel heeft gevestigd is het hoogst in 2010. In dit jaar verhuisden er 106 personen naar de gemeente Franekeradeel. Dit neemt af in 2011 en 2012. In deze jaren verhuizen er respectievelijk 73 en 67 personen van buiten de gemeente naar Franeker. De daling van het aantal senioren dat is verhuisd in de afgelopen jaren heeft waarschijnlijk te maken met de verslechterde of vastzittende woningmarkt waar ook senioren mee te maken hebben. Sommige senioren willen wel verhuizen, maar verhuizen niet voordat hun huidige woning is verkocht. Door de crisis op de woningmarkt blijven ze wonen in de huidige woning. 3.2

75-plussers verhuizen vooral binnen gemeente, 60-74-jarigen van buiten de gemeente

Gekeken naar het totaal aantal binnen- en buitenverhuizingen in en naar de gemeente Franekeradeel in de periode 2008 t/m 2012, zien we dat 75-plussers relatief net iets vaker verhuizen (51,6%) dan 60-74-jarigen binnen de gemeente (48,4%). Senioren van buitenaf die zich in Franekeradeel vestigen zijn veelal de jongere senioren, de 60-74-jarigen (71,7%). Gezien hun leeftijd is het voor deze groep senioren waarschijnlijk nog gemakkelijker om over enige afstand te verhuizen. Als het aantal verhuisde senioren afgezet wordt tegen de totale bevolking in de twee leeftijdscategorieën, dan valt op dat 75-plussers bijna 2,5 keer zo vaak verhuizen dan 60-74-jarigen. 3.2.1

Beide leeftijdsgroepen verhuizen minder vaak binnen gemeente

Binnen de gemeente verhuizen 75-plussers vaker dan 60-74-jarigen. Het aantal 75-plussers dat verhuist neemt echter sinds 2008 met een derde af, van 105 verhuisde senioren in 2008 naar 70 in 2012. Vooral in 2011 valt er een grote afname te zien. In dat jaar verhuisden er slechts 59 75plussers. Ook onder de 60-74-jarigen is een afname te zien in het aantal binnengemeentelijke verhuizingen. In 2008 verhuisden er nog 97 60-74-jarigen. In 2012 zijn dit er 61, een afname van 37%. Tabel 3.1: Aantal verhuisde personen binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Totaal 60-74 jaar 97 83 60 67 61 368 48,0% 47,7% 46,9% 53,2% 46,6% 48,4% 75+ 105 91 68 59 70 393 52,0% 52,3% 53,1% 46,8% 53,4% 51,6% Totaal 202 174 128 126 131 761 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.2.2

Afname in verhuisde 60-74-jarigen van buiten de gemeente

Van de senioren die zich in Franekeradeel vestigt van buiten de gemeente bestaat de grootste groep uit 60-74-jarigen. Door de jaren heen zien we echter dat er zich minder 60-74-jarigen vestigen in de gemeente. Vooral in 2011 en 2012 is het aantal verhuisde senioren van buitenaf lager dan in de jaren daarvoor. Ook dit kan te maken hebben met de verslechterde woningmarkt. 13

Het aantal 75-plussers van buiten de gemeente dat zich vestigt in Franekeradeel blijft redelijk stabiel door de jaren heen, met een uitschieter in 2010 (30 personen). Tabel 3.2: Aantal naar Franekeradeel verhuisde senioren van buiten 2008 2009 2010 2011 60-74 jaar 77 62 76 49 74,8% 72,1% 71,7% 67,1% 75+ 26 24 30 24 25,2% 27,9% 28,3% 32,9% Totaal 103 86 106 73

de gemeente, 2008 t/m 2012 2012 Totaal 48 312 71,6% 71,7% 19 123 28,4% 28,3% 67 435

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.3

Meer vrouwen dan mannen verhuisd

Van de personen die binnen de gemeente zijn verhuisd in de periode 2008 t/m 2012 is 309 man (41%) en 452 vrouw (59%). Dit komt overeen met de samenstelling van de bevolking waarbij in deze leeftijdscategorieën vrouwen oververtegenwoordigd zijn. Van de mannen verhuist de meerderheid (55%) als ze jonger dan 75 jaar zijn, van de vrouwen verhuist de meerderheid (56%) als ze 75-plus zijn. Tabel 3.3: Verhuisleeftijd en geslacht van senioren verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 2008 t/m 2012 Aantal Percentage Aantal Percentage Totaal mannen vrouwen 60-74 jaar 170 55% 198 44% 368 75+ 139 45% 254 56% 393 Totaal 309 100% 452 100% 761 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

De verdeling van senioren die zich van buiten de gemeente vestigen is ongeveer gelijk tussen mannen (212) en vrouwen (223). Van zowel de mannen (78%) als de vrouwen (66%) verhuist de meerderheid als ze jonger dan 75 jaar zijn. Opvallend weinig verhuisde senioren van buiten de gemeente zijn mannen van 75 jaar en ouder (46). Vrouwen verhuizen vaker in de leeftijdsgroep 75plus. Deze verhuisbeweging kan mede het gevolg zijn van het feit dat zij alleenstaand zijn geworden door het overlijden van hun partner. Tabel 3.4: Verhuisleeftijd en geslacht van senioren van buiten de gemeente, 2008 t/m 2012 2008 t/m 2012 Aantal Percentage Aantal Percentage Totaal mannen vrouwen 60-74 jaar 166 78% 146 66% 312 75+ 46 22% 77 34% 123 Totaal 212 100% 223 100% 435 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.4

Meerderheid verhuisde mannen binnen Franekeradeel gehuwd of samenwonend

Van alle verhuisde personen binnen Franekeradeel is een kleine meerderheid (51%) alleenstaand; 49% van de verhuisde personen is gehuwd of woont samen met een partner. Er is enig verschil tussen de geslachten. Van de verhuisde vrouwen is een ruime meerderheid (58%) alleenstaand, van de verhuisde mannen is een ruime meerderheid gehuwd/samenwonend (59%).

14

Tabel 3.5: Geslacht en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal alleenstaanden samenwonenden Mannen 126 40,8 183 59,2 309 Vrouwen 261 57,7 191 42,3 452 Totaal 387 50,9 374 49,1 761

% 100,0 100,0 100,0

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

Als naar de leeftijd wordt gekeken, dan valt op dat in de leeftijdscategorie 60-74 jaar vooral gehuwden verhuizen (54%) en dat van de 75-plussers die verhuisd zijn de meerderheid alleenstaand is (56%), zie tabel 3.6. Tabel 3.6: Verhuisleeftijd en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden 60-74 169 45,9 199 54,1 368 100,0 75+ 218 55,5 175 44,5 393 100,0 Totaal 387 50,9 374 49,1 761 100,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.5

Vestiging van buitenaf vooral door alleenstaanden

Van de verhuisde personen van buiten de gemeente is een grote meerderheid (62%) alleenstaand; 38% van de verhuisde personen is gehuwd of woont samen met een partner. Vrouwen die zich van buiten de gemeente in Franekeradeel vestigen zijn iets vaker alleenstaand (63%) dan mannen die zich van buiten de gemeente vestigen (60%). Tabel 3.7: Geslacht en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd van buiten de gemeente, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden Mannen 128 60,4 84 39,6 212 100,0 Vrouwen 141 63,2 82 36,8 223 100,0 Totaal 269 61,8 166 38,2 435 100,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

Als naar de leeftijd wordt gekeken, dan valt op dat in de leeftijdscategorie 75+ vooral alleenstaanden naar Franekeradeel verhuizen (76%). Ook van de 60-74-jarigen die verhuisd zijn naar Franekeradeel is de meerderheid alleenstaand (56%), zie tabel 3.8. Tabel 3.8: Verhuisleeftijd en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd van buiten de gemeente, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden 60-74 176 56,4 136 43,6 312 100,0 75+ 93 75,6 30 24,4 123 100,0 Totaal 269 61,8 166 38,2 435 100,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.6

Binnengemeentelijke verhuizingen per kern

Franekeradeel telt zeventien kernen. Naar dertien kernen in Franekeradeel zijn in de periode 1 januari 2008 tot 1 december 2012 verhuisbewegingen geweest. Ruim driekwart van de verhuisde senioren verhuist binnen de kern waar zij al woonden. In vier kernen zijn minstens 50 verhuisbewegingen geweest. Dit betreft ook de vier grootste plaatsen van de gemeente Franekeradeel: Franeker, Sexbierum, Tzummarum en Tzum. Binnen/naar Franeker verhuizen verreweg de meeste senioren van Franekeradeel (73,6%). Het relatief hoge aantal senioren dat naar Tzummarum verhuist, heeft te maken met de vestiging van zorgcentrum Nij Bethanië in deze kern. 15

Op de vijfde plek staat Oosterbierum waar tien senioren in de afgelopen vijf jaar naar toe zijn verhuisd. Naar of binnen de overige kernen zijn maar enkele senioren verhuisd in de afgelopen jaren. Tabel 3.9: Aantal verhuisde senioren per Aantal verhuisde senioren Franeker 560 Tzummarum 61 Sexbierum 54 Tzum 54 Oosterbierum 10 Achlum 5 Zweins 6 Hitzum 4 Pietersbierum 2 Dongjum 2 Herbaijum 1 Peins 1 Schalsum 1 Ried 0 Firdgum 0 Klooster-Lidgum 0 Boer 0 Totaal 761

kern, 2008 t/m 2012 % Binnen kern 73,6 8,0 7,1 7,1 1,3 0,7 0,8 0,5 0,3 0,3 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 100

467 32 37 23 8 2 0 0 2 2 1 1 0 0 0 0 0 575

%

Vanuit andere kern

%

83,4 52,5 68,5 42,6 80,0 40,0 0,0 0,0 100,0 100,0 100,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 75,6

93 29 17 31 2 3 6 4 0 0 0 0 1 0 0 0 0 186

16,6 47,5 31,5 57,4 20,0 60,0 100,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 24,4

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

3.6.1

Meeste verhuisde senioren binnen Franeker

Ruim 75 procent van de verhuisde senioren in Frankeradeel is binnen de kern verhuisd. Vooral in Franeker (83,4%), Oosterbierum (80%) en Sexbierum (68,5%) verhuizen relatief de meeste senioren binnen de kern. 3.6.2

Veel verhuizingen naar Tzum en Tzummarum

Naar Zweins, Achlum, Tzum en Tzummarum verhuizen relatief de meeste senioren vanuit andere kernen met respectievelijk 100, 60, 57,4 en 47,5%. In Zweins en Achlum is het aantal vestigingen echter zo laag dat hier geen conclusies uit kunnen worden getrokken. Evenals in Tzummarum lijkt het hoge aantal vestigers vanuit andere kernen in Tzum te maken te hebben met de aanwezigheid van een woonzorgcentrum en aanleunwoningen in deze kern. Ondanks het relatief lage percentage senioren dat van buiten Franeker naar Franeker verhuist (16,6%), vindt in absolute zin de helft van alle verhuizingen vanuit andere kernen plaats naar Franeker (93). Vanuit twee kernen zijn er senioren vertrokken en hebben zich geen senioren gevestigd vanuit andere kernen. Dat zijn Ried (-elf) en Firdgum (-één). Andersom heeft Zweins zes nieuwe 60-plus inwoners vanuit andere kernen mogen verwelkomen. 3.7

Vestiging van buiten de gemeente vooral in Franeker en Tzummarum

In totaal zijn er in de periode 2008-2012 435 senioren vanuit andere gemeenten naar Franekeradeel verhuisd. De senioren die zich vanuit andere gemeenten in de gemeente Franekeradeel vestigen, gaan vooral in de grootste kernen wonen. Franeker (65,3%) verwelkomt de meeste nieuwkomers, op enige afstand gevolgd door Tzummarum (12,6%), Sexbierum (7,1%) en Tzum (4,4%). Dit zijn de kernen met woon- en zorgvoorzieningen voor senioren.

16

Tabel 3.10: Aantal senioren dat van buiten de gemeente naar Franekeradeel is verhuisd, per kern, 2008 t/m 2012 Aantal % verhuisde senioren Franeker 284 65,3 Tzummarum Sexbierum

55 31

12,6 7,1

Tzum

19

4,4

Oosterbierum

14

3,2

Achlum

9

2,1

Dongjum

5

1,1

Ried

4

0,9

3 3 3 2 2 1 0 0 0 435

0,7 0,7 0,7 0,5 0,5 0,2 0,0 0,0 0,0 100

Hitzum Herbaijum Schalsum Peins Zweins Pietersbierum Firdgum Klooster-Lidlum Boer Totaal

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

In figuur 3.1 zijn de verhuisbewegingen van senioren die naar een andere kern zijn verhuisd, in kaart gebracht. Dit betreft zowel de verhuisbewegingen tussen kernen in Franekeradeel (verhuisbewegingen intern) als de verhuizingen van buiten de gemeente naar Franekeradeel (verhuisbewegingen extern). Duidelijk is te zien dat de meeste senioren vanuit andere kernen naar Franeker en Tzummarum en, in mindere mate, naar Tzum en Sexbierum verhuizen.

17

Figuur 3.1: Verhuisbewegingen van senioren (60-plus) in/naar Franekeradeel, 2008-2012

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

18

4

Verhuisbewegingen tussen kernen

De vier grootste kernen in de gemeente Franekeradeel waar de meeste verhuisbewegingen naar toe plaatsvinden zijn Franeker, Tzummarum, Sexbierum en Tzum. In dit hoofdstuk wordt per leeftijdsgroep aangegeven waar de nieuwe inwoners in deze kernen vandaan komen. 4.1

Verhuizingen naar Franeker

In totaal zijn in de periode 2008 t/m 2012 377 senioren naar Franeker verhuisd vanuit andere plaatsen (binnen en buiten de gemeente). Hiervan kwamen 93 senioren vanuit andere kernen in de gemeente Franekeradeel en 284 senioren hebben zich hier van buiten de gemeente gevestigd. 4.1.1

Vanuit Sexbierum, Tzummarum en Achlum naar Franeker

Van de 93 senioren die vanuit andere plaatsen binnen de gemeente naar Franeker zijn verhuisd, vestigen iets meer 60-74-jarigen (53,8%) zich in deze stad dan 75-plussers (46,2%). Vooral vanuit Tzummarum (86,7%), Tzum (87,5%) en Achlum (66,7%) verhuizen relatief veel senioren van 60-74 jaar naar Franeker. De plaatsen van waaruit vooral 75-plussers verhuizen naar Franeker zijn Sexbierum (66,7%) en Ried (88,9%). Tabel 4.1: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Franeker per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 75+ Totaal Aantal

%

Aantal

%

Aantal

7

33,3

14

66,7

21

13

86,7

2

13,3

15

Achlum

8

66,7

4

33,3

12

Dongjum

4

44,4

5

55,6

9

Ried

1

11,1

8

88,9

9

Tzum

7

87,5

1

12,5

8

Oosterbierum

4

66,7

2

33,3

6

Hitzum

2

40

3

60

5

Herbaijum

4

100

0

0

4

Peins

0

0

2

100

2

Schalsum

0

0

2

100

2

50

53,8

43

46,2

93

Sexbierum Tzummarum

Totaal

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

4.1.2

Meeste nieuwkomers Franeker afkomstig uit buurgemeenten

In totaal zijn er 284 60-plussers van buiten de gemeente naar Franeker verhuisd. Zij komen vooral uit andere gemeenten in Noordwest Fryslân. Driekwart van de senioren die van buiten de gemeente komt is 60-74 jaar, een kwart is 75-plusser. Vanuit andere gemeenten in Fryslân verhuizen relatief ook meer 60-74-jarigen naar Franeker (68,8%) dan 75-plussers (31,2%).

19

In de leeftijdscategorie 60-74 jaar is de grootste toestroom vanuit de gemeenten Leeuwarden, Harlingen, Súdwest-Fryslân, Menameradiel en het Bildt. De meeste senioren in de oudste leeftijdsgroep verhuizen vanuit Menameradiel, Leeuwarden en Súdwest-Fryslân naar Franeker. Van buiten Fryslân is het aantal 75-plussers dat naar Franeker verhuist beperkt. Er verhuisden in de periode 2008-2012 slechts tien senioren in de leeftijdscategorie 75-plus van elders naar Franeker. Er verhuizen wel meer 60-74-jarigen van buiten Fryslân naar Franeker. In de periode 2008-2012 zijn dit in er totaal 72. Tabel 4.2: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Franeker per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 75+ Totaal Leeuwarden

30

73,2

11

26,8

41

Menameradiel

16

55,2

13

44,8

29

Súdwest-Fryslân*

19

67,9

9

32,1

28

Harlingen

19

79,2

5

21,8

24

het Bildt

15

78,9

4

22,1

19

Littenseradiel

9

60,0

6

40,0

15

Heerenveen

5

83,3

1

16,7

6

Ooststellingwerf

2

40,0

3

40,0

5

Skarsterlân

1

20,0

4

80,0

5

Tytsjerksteradiel

3

75,0

1

25,0

4

Weststellingwerf

3

75,0

1

25,0

4

Boarnsterhim

2

66,7

1

33,3

3

Dantumadiel

5

83,3

1

16,7

6

Opsterland

2

66,7

1

33,3

3

Achtkarspelen

1

50,0

1

50,0

2

Smallingerland

2

100,0

0

0,0

2

Dongeradeel

2

100,0

0

0,0

2

Ferwerderadiel

1

100,0

0

0,0

1

Gaasterlân-Sleat

0

0,0

1

100,0

1

Leeuwarderadeel

1

100,0

0

0,0

1

Lemsterland

1

100,0

0

0,0

1

139

68,8

63

31,2

202

72

87,8

10

12,2

82

211

74,3

73

25,7

284

Totaal vanuit andere gemeenten in Fryslân Totaal overig Nld Totaal vestiging van buiten gemeente

*Súdwest-Fryslân: hierin opgenomen zijn verhuizingen tot 2011 in Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

4.2

Tzummarum in trek bij 75-plussers uit buurgemeenten en het Bildt

In totaal zijn 84 senioren verhuisd vanuit andere plaatsen naar Tzummarum. Vanuit andere kernen binnen de gemeente verhuisden er 29 senioren, van buiten de gemeente vestigden zich 55 senioren. Tzummarum is overwegend een vestigingsplaats voor 75-plussers. Van alle nieuwe inwoners vanuit de eigen gemeente is 76,9% 75-plusser. De meeste van deze 75plussers komen uit Sexbierum (negen) Franeker (acht) en Oosterbierum (vijf). Vanuit andere gemeenten in Fryslân trekken ook vooral 75-plussers naar Tzummarum. Dit heeft te maken met het zorgcentrum Nij Bethanië in Tzummarum. Van alle verhuisde senioren van buiten de gemeente is 60% 75-plusser. 20

Vooral vanuit buurgemeente het Bildt vestigen zich veel 75-plussers in Tzummarum (21). Van buiten de provincie zijn het overwegend 60-74-jarigen die zich in Tzummarum vestigen, dertien in totaal. Tabel 4.3: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente 2008 t/m 2012 60-74 75+ Aantal % Aantal Franeker 4 33,3 8 Sexbierum 1 10,0 9 Oosterbierum 1 16,7 5 Dongjum 1 100,0 0 Totaal 7 24,1 22

naar Tzummarum per leeftijdsgroep,

% 66,7 90,0 83,3 0,0 76,9

Totaal Aantal 12 10 6 1 29

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

Tabel 4.4: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Tzummarum per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 75+ Totaal het Bildt

3

21

24

Menameradiel

1

4

5

Dongeradeel

0

2

2

Harlingen

2

0

2

Leeuwarden

0

1

1

Leeuwarderadeel

1

0

1

Littenseradiel

1

0

1

Ferwerderadiel

0

1

1

Súdwest-Fryslân

1

1

2

Tytsjerksteradiel

0

1

1

Totaal vanuit andere Friese gemeenten 's-Gravenhage

9

31

40

0

1

1

Alkmaar

2

0

2

Amsterdam

2

0

2

Hardenberg

2

0

2

Harderwijk

1

0

1

Langedijk

2

0

2

Leerdam

1

0

1

Raalte

0

1

1

Rijnwoude

2

0

2

Vlissingen

1

0

1

Totaal overig Nld

13

2

15

Totaal vestiging van buiten gemeente

22

33

55

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

21

4.3

48 senioren vestigen zich in Sexbierum

In totaal zijn er in de periode 2008-2012 48 60-plussers naar Sexbierum verhuisd. Vanuit andere kernen binnen de gemeente hebben zich zeventien senioren in Sexbierum gevestigd. Vanuit andere gemeenten in Fryslân zestien senioren en vanuit elders in Nederland vijftien. Er verhuizen ongeveer evenveel 60-74-jarigen als 75-plussers van binnen de gemeente naar Sexbierum. Vanuit de omringende dorpen Oosterbierum, Pietersbierum, Tzum, Hitzum en Achlum vestigen zich vooral 60-74-jarigen. Opvallend is dat vanuit Franeker vooral 75-plussers naar Sexbierum verhuizen. Tabel 4.5: Aantal verhuisde senioren t/m 2012 60-74 Aantal Franeker 1 Tzum 2 Hitzum 1 Achlum 1 Tzummarum 0 Oosterbierum 3 Pietersbierum 2 Totaal 10

binnen de gemeente naar Sexbierum per leeftijdsgroep, 2008

% 16,7 100,0 100,0 100,0 0,0 75,0 100,0 58,8

75+ Aantal 5 0 0 0 1 1 0 7

% 83,3 0,0 0,0 0,0 100,0 25,0 0,0 42,2

Totaal Aantal 6 2 1 1 1 4 2 17

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

In totaal hebben 31 senioren van buiten de gemeente zich in Sexbierum gevestigd. Zestien uit Friese gemeenten en vijftien uit andere provincies. Van buiten de gemeente zijn het vooral 60-74-jarigen die zich in Sexbierum vestigen. De meeste senioren die zich in Sexbierum vestigen komen uit Harlingen. De 75-plussers komen uit de gemeenten het Bildt en Leeuwarden. Er vestigen zich weinig 75-plussers vanuit andere gemeenten en van buiten Fryslân in Sexbierum. Vanuit andere provincies in Nederland zijn dertien 60-74-jarigen in Sexbierum komen wonen.

22

Tabel 4.6: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Sexbierum per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 5

75+ 0

Totaal 5

het Bildt

1

2

3

Leeuwarden

1

2

3

Leeuwarderadeel

1

0

1

Littenseradiel

2

0

2

Tytsjerksteradiel

2

0

2

12

4

16

1

0

1

Amsterdam

2

0

2

Eemsmond

2

0

2

Heiloo

0

1

1

Krimpen aan den IJssel

1

0

1

Lochem

1

1

2

Pijnacker-Nootdorp

2

0

2

Rijswijk

4

0

4

Totaal overig Nld

13

2

15

Totaal vestiging van buiten gemeente

25

6

31

Harlingen

Totaal vanuit andere Friese gemeenten 's-Gravenhage

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

4.4

75-plussers vanuit Franeker naar Tzum

In totaal zijn er in de periode 2008 t/m 2012 50 60-plussers naar Tzum verhuisd. Er waren in de periode 2008 t/m 2012 31 verhuizingen van 60-plussers vanuit andere kernen binnen de gemeente Franekeradeel naar Tzum. Er trekken overwegend 75-plussers naar dit dorp (90,7%). Uit Franeker zijn het vooral 75-plussers (27) die in Tzum zijn komen wonen. Tabel 4.7: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Tzum per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 75+ Totaal Aantal % Aantal % Aantal Franeker 1 3,6 27 96,4 28 Hitzum 0 0,0 1 100,0 1 Achlum 0 0,0 1 100,0 1 Schalsum 0 0,0 1 100,0 1 Totaal 1 9,3 30 90,7 31 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

Vanuit andere gemeenten in Fryslân komen ook vooral 75-plussers naar Tzum. De meeste hiervan komen uit Littenseradiel (drie). Van buiten Fryslân komen er juist weer meer 60-74-jarigen naar Tzum. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de aanwezigheid van Martenahiem.

23

Tabel 4.8: Aantal verhuisde senioren van buiten de gemeente naar Tzum per leeftijdsgroep, 2008 t/m 2012 60-74 1

75+ 3

Totaal 4

Tytsjerksteradiel

0

2

2

Harlingen

1

0

1

Heerenveen

0

1

1

Leeuwarden

1

0

1

Menameradiel

0

1

1

Totaal vanuit andere Friese gemeenten Aalburg

3

7

10

0

1

1

Andijk

1

0

1

Cuijk

2

0

2

Haarlem

2

0

2

Lelystad

1

0

1

Nieuwegein

0

1

1

Zeist

1

0

1

Totaal overig Nld

7

2

9

10

9

19

Littenseradiel

Totaal vestiging van buiten gemeente

Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer

24

5

Verhuismotieven in de gemeente Franekeradeel

5.1

Deelnemers aan het onderzoek

In de gemeente Franekeradeel zijn in de periode december 2012 t/m februari 2013 twintig interviews gehouden met senioren (60-plussers) die in de afgelopen vijf jaar zijn verhuisd. De respondenten zijn geselecteerd op grond van hun leeftijd, geslacht en laatste verhuisbeweging. Er is geprobeerd een goede afspiegeling te geven van de senioren die zijn verhuisd in de gemeente Franekeradeel. Er hebben zes mannen en veertien vrouwen meegedaan aan het onderzoek. De jongste respondent is 60 jaar en de oudste respondent is 84 jaar. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 70,6 jaar. De verdeling tussen het aantal samenwonenden en alleenwonenden is gelijk. De geïnterviewde personen zijn verhuisd naar vier kernen in de gemeente Franekeradeel: Franeker, Sexbierum, Tzummarum en Oosterbierum. De meeste gesprekken zijn gevoerd in Franeker, de plaats waar getalsmatig de meeste senioren naar toe zijn verhuisd. Ook in Sexbierum, de tweede grootste kern in de gemeente Franekeradeel, hebben veel gesprekken plaatsgevonden. Tabel 5.1 geeft een overzicht van de achtergrondkenmerken van de geïnterviewde personen. Tabel 5.1: Achtergrondkenmerken van deelnemers aan het onderzoek in gemeente Franekeradeel Huidige woonplaats Achtergrondkenmerken Totaal Franeker Sexbierum Tzummarum Oosterbierum respondenten: Geslacht Man 6 2 3 1 0 Vrouw 14 7 4 2 1 Leeftijd 60-74 jaar 13 7 4 1 1 75+ 7 2 3 2 0 Huishoudenssamenstelling Gehuwd/ samenwonend met een 10 5 3 1 1 partner of kind Alleenwonend: 10 4 4 2 0 5 1 2 2 0 - Weduwe of weduwnaar 4 3 1 0 0 - Gescheiden 1 0 1 0 0 - Ongehuwd of nooit gehuwd geweest 20 9 7 3 1 5.2

Verhuisbewegingen van de respondenten

De respondenten zijn gemiddeld vijf keer in hun leven verhuisd. Gekeken naar de woongeschiedenis van de respondenten zien we dat van de geïnterviewde senioren zeven personen geboren en getogen zijn in Franekeradeel, vijf in een buurgemeente, vier elders in Fryslân, drie in het westen van het land en één persoon in het buitenland. Twee personen zijn terugverhuisd naar de plaats waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Drie geïnterviewde senioren hebben hun hele leven in Franekeradeel gewoond waarvan twee personen hun leven lang in dezelfde plaats waar zij nu nog wonen. In de analyse is de meest recentelijke verhuizing meegenomen. Tijdens de laatste verhuizing zijn negen personen van buiten de gemeente en elf personen binnen de gemeente verhuisd.

25

De 75-plussers zijn voornamelijk binnen de gemeente of vanuit een naastgelegen gemeente verhuisd. De helft van de verhuisde 60-74-jarigen is verhuisd binnen de gemeente. De andere helft komt van elders uit Fryslân of Nederland. Tabel 5.2 Oude en nieuwe woonplaats van deelnemers Huidige woonplaats Aantal Vorige woonplaats / gemeente Franeker 9 Sexbierum (2) Oosterbierum (1) Tzummarum (1) het Bildt (1) Ferwerderadiel (1) Menameradiel (1) Achtkarspelen (1) Overijssel (1) Sexbierum 7 Sexbierum (3) Oosterbierum (1) Hitzum (1) Harlingen (1) Leeuwarden (1) Tzummarum 3 Tzummarum (2) Noord-Holland (1) Oosterbierum 1 Zuid-Holland (1) 5.3

Verhuizing naar huidige woonplaats

5.3.1

Verhuizingen naar Franeker

Negen van de geïnterviewde senioren zijn naar Franeker verhuisd. Franeker is de grootste kern van de gemeente met bijna 13.000 inwoners. In deze centrumplaats zijn diverse regionale voorzieningen op het gebied van winkels en zorg. Er is een divers woningaanbod voor senioren en er is een groot woonzorgcentrum met aanleunwoningen, Saxenoord. Aan de respondenten is gevraagd waarom zij specifiek naar Franeker zijn verhuisd. Vaak wordt als reden voor verhuizing naar Franeker genoemd het dichter bij familieleden of vrienden willen wonen en/of het terugkeren naar de omgeving waar men is opgegroeid. Vrouw, 81 jaar: “Bij mijn laatste verhuizing ging ik terug naar mijn roots in Franeker. Ik wilde terug naar mijn oude nest. Ik heb hier nog redelijk veel vrienden en kennissen wonen.” Vrouw, 62 jaar: “Franeker voelde als thuis, ik wilde graag hiernaar terugkeren. Ik had wel wat angst om er tussen te komen, ook omdat ik doof ben. Maar doof blijf je toch, of je nou hier woont of ergens anders. Het is me vanaf het begin goed bevallen. Ik zit bij de kerk en ga geregeld naar de bibliotheek. Ook woon ik hier in een fijne buurt, het is hier veel gezelliger dan mijn vorige buurt.” Naast de nabijheid van familie of vrienden en het opgroeien in de omgeving noemen vooral vrouwen de voorzieningen als een belangrijk motief om zich in Franeker te vestigen. Zij verhuizen dikwijls vanuit een nabijgelegen, kleinere kern naar Franeker. Vrouw, 63 jaar: “Het dorp had mij niets meer te bieden. Ik heb er jaren met genoegen gewoond, maar er zijn niet veel voorzieningen meer. Alleen het dorpshuis is blijven staan. De bakker en de bank zijn verdwenen. Ik heb er bewust voor gekozen om naar Franeker te trekken. Ik wilde niet in een groter dorp wonen, ik wilde echt naar de stad. We waren altijd al georiënteerd op Franeker. Het is een fijne stad om te winkelen en boodschappen te doen.” Vrouw, 71 jaar: “Ik wilde al veel eerder naar Franeker verhuizen, vanwege ‘in gefoel fan frijheid, jo ha hjir alles binnen hânberik’. Vanwege het werk van mijn man in Minnertsga zijn we niet eerder verhuisd. We hadden al wel banden met de stad. We zijn beide al jaren lid van zangkoren in Franeker en de (klein)kinderen wonen er.” 26

Vrouw, 75 jaar: “Alles is hier. Het ging ons vooral om de voorzieningen. Er zitten hier twee grote winkels dichtbij.” Een aantal senioren dat vanuit andere plaatsen naar Franeker toe zijn gekomen doet dit na het optreden van lichamelijke beperkingen. Men gaat op zoek naar een aangepaste woning en vindt deze in Franeker. Man, 81 jaar: “De tún waard te grut. Ik krige longontsteking en doe hienen wy ús nocht. It wie te grut. De buorlju holpen us wêr’t hja mar koene, mar wy woene dit net mear. Wy hawwe lang op de wachtlist stien en doe krigen wy dit oanbean. Ik koe de flat, dit wie goed.” Vrouw, 62 jaar: “Ik wilde niet in mijn oude huis blijven, het was me te groot geworden. Doordat ik last kreeg van lichamelijk klachten kon ik het onderhoud niet meer aan. Ik wilde kleiner en comfortabeler wonen. Ik heb me ingeschreven voor een seniorenwoning en deze woning werd me aangeboden.” Een andere drijfveer om te verhuizen is overlast van buren in de oude buurt. Eén respondent had Tzummarum liever niet verlaten, maar is toch naar Franeker verhuisd omdat in Tzummarum geen geschikt woningaanbod was. Vrouw, 69 jaar: “Ik was liever niet uit Tzummarum weggegaan. Ik woonde prachtig en was heel tevreden met mijn huisje. In feite ben ik gedwongen te verhuizen vanwege overlast van buren. De woningbouwstichting verkoopt steeds meer huisjes. Jonge mensen kunnen met een enorme subsidie een huis kopen in een wijk met veel ouderen. De nieuwe buren hielden nogal van housemuziek. Er kwamen steeds meer jongeren wonen, allemaal vrienden van elkaar, het was één groot feest. Ik ben gaan praten met mijn buren. Het ging een paar weken goed maar toen werd het zomer. In de tuin met een paar biertjes op waren de gemaakte afspraken snel weer vergeten. Ik ben op zoek gegaan naar wat anders. In Tzummarum was niets geschikts. Er zijn veel bejaardenwoningen afgebroken en er zijn geen nieuwe woningen voor senioren gekomen.” Een andere respondent stopte met werken en voelde zich niet thuis in haar oude woonplaats. Bovendien vond ze het dorp waar ze woonde maar saai. Daarom verhuisde ze naar een grotere plaats. Vrouw, 71 jaar: “It is echt sa’n doarp, it klit oan elkoar. Doe’t ik net yn ’e tsjerkeried woe, lei ik der bûten. Ik woe nei in grutter plak om’t dêr mear te belibjen is, foaral ek op kultureel flak.” Ook zijn er twee respondenten naar Franeker verhuisd ‘vanwege de liefde’. Het treffen van een nieuwe partner en het daarbij intrekken is de hoofdreden van verhuizing. De respondenten geven beiden aan geen bijzondere band te hebben met Franeker. Vrouw, 61 jaar: “In Sexbierum woonde ik al een tijdje alleen toen ik mijn huidige vriend ontmoette. Op een gegeven moment hebben we besloten om te gaan samenwonen. Ik ben bij hem ingetrokken hier in Franeker, want hij heeft een koophuis. Ik kende Franeker helemaal niet, het moet nog wel wennen maar ik begin het steeds leuker te vinden. Wel heb ik nog veel binding met mijn Sexbierum. Ik ga er nog minstens twee avonden per week naar toe, naar mijn moeder, en ik doe er nog vrijwilligerswerk.” Man, 60 jaar: “Mijn laatste verhuizing naar Franeker is vanwege de liefde. Ik ben bij mijn tweede vrouw ingetrokken. Ik heb verder geen bijzondere band met Franeker en Fryslân.” 5.3.2

Verhuizingen naar Sexbierum

Sexbierum telt ruim 1.700 inwoners. Er zijn verschillende voorzieningen aanwezig op het gebied van winkels en zorg. Appartementencomplex Bjirmenstate – Frjentsjerterein is er gevestigd, met seniorenwoningen en een gezondheidscentrum. Vijf van de zeven geïnterviewde senioren die naar Sexbierum zijn verhuisd, komen uit de omgeving van het dorp of uit het dorp zelf. 27

Deze senioren hebben een sterke binding met hun woonplaats. Ze zijn hier opgegroeid en hebben er veelal familie en andere sociale contacten wonen. Vrouw, 77 jaar: “Dit is voor mij terug naar een bekende omgeving. Ik heb hier ook familie wonen.” Man, 73 jaar: “Ik heb 47 jaar in Hitzum gewoond. Mijn vrouw overleed en mijn broer zei: kom maar bij ons in de buurt wonen. Hij wist dat dit huis vrij stond. Nu woon ik dichtbij familie, dat is handig voor het geval er wat gebeurt.” Man, 70 jaar: “Ik ben getrouwd met Sexbierum. Ik ken iedereen. Ik heb in heel veel besturen gezeten. Het buurtje is heel erg betrokken en het is gezellig. Bijna alle bewoners zijn ouderen.” Sommige respondenten zijn binnen Sexbierum verhuisd vanwege hun gezondheid. Zij zijn om deze reden verhuisd naar een seniorenwoning binnen dezelfde woonplaats. Vrouw, 65 jaar: “Je wordt ouder en krijgt meer gezondheidsklachten en beperkingen. Ik heb last van reuma en ik heb versleten knieën. Ik was op zoek naar een gelijkvloerse woning. Vooral een slaapkamer beneden is voor mij erg belangrijk.” Ook wordt naar Sexbierum verhuisd vanwege een onaantrekkelijk woonklimaat in de oude woonomgeving. Men is op zoek naar rust in Sexbierum. Man, 79 jaar: “We hadden problemen met de buurman. Er was ’s nachts veel lawaai. Daarom gingen we op zoek naar een rustiger buurt. Wat ook prettig is, is dat hier geen criminaliteit is. In elk geval heel weinig in vergelijking met de stad waar wij vandaan komen.” Vrouw, 76 jaar: “De buren in het vorige dorp waar wij woonden waren verschrikkelijk. Wij zijn daar weggepest. Je kreeg daar alles op je dak als je met iemand ruzie had. Het was een grote familiekliek. We konden de auto niet eens in de straat parkeren, ze hadden de parkeerplekken allemaal gewoon ingenomen. De politie deed er op een gegeven moment ook niets meer aan.” De voorzieningen in het dorp worden ook genoemd om zich in Sexbierum te vestigen, al wordt de bereikbaarheid met het openbaar vervoer wel wat minder. Man, 70 jaar: “Er zijn nog genoeg voorzieningen zoals de supermarkt, de bakker en de slager. Het OV is niet ideaal. De vervoersdienst was vroeger frequenter, maar we mogen niet klagen.” 5.3.3

Verhuizingen naar Tzummarum

In Tzummarum wonen ruim 1.400 inwoners. In Tzummarum is het zorgcentrum Nij Bethanië gevestigd (met aanleunwoningen). Twee respondenten hebben altijd al in Tzummarum gewoond en zijn naar een aanleunwoning verhuisd. Voor één respondent was deze verhuizing noodzakelijk vanwege de sloop van de vorige woning. Vrouw, 78 jaar: “De woning waar ik eerst woonde werd afgebroken. Ik woonde altijd al in Tzummarum en wilde hier blijven. Ik wilde niet naar een huurhuis in één van de straten verderop verhuizen. Ik kende al veel mensen in Nij Bethanië. Ik kwam hier al regelmatig in de ontmoetingsruimte.” De andere respondent is vanwege gezondheidsreden naar een aanleunwoning gegaan. Vrouw, 84 jaar: “Ik ben verhuisd vanwege mijn gezondheid. Ik heb hartklachten en heb alarmering nodig. Als er iemand moet komen, kan dat nu heel snel. Ik ben ook niet zo goed ter been.”

28

Een jongere respondent is met partner vanuit een grotere plaats naar Tzummarum verhuisd en dit bevalt goed. De reden voor verhuizing was dat zij dichter bij familie wilden wonen, in een rustige omgeving. Ook de gunstige huizenprijzen speelden een rol. Man, 67 jaar: “We gingen beiden met pensioen en wilden dichter bij onze dochter wonen. We gingen op zoek naar een rustige plek met veel ruimte, om een huis te bouwen. Het was bovendien in deze omgeving financieel aantrekkelijk om een huis te bouwen.” Het echtpaar beseft wel dat de voorzieningen niet toereikend zijn in het dorp. Vooral niet voor ouderen. “Toen we de grond kochten waren we nog blij met de voorzieningen die er waren, zoals de supermarkt. Helaas is deze inmiddels verdwenen. Je kunt hier zelfs niet meer pinnen. Dat is toch wat voor de oude mensen. Wij rijden nog zomaar even naar Franeker, maar dat gaat voor de meeste ouderen niet op.” 5.3.4

Verhuizingen naar Oosterbierum

Oosterbierum telt 533 inwoners. Qua inwoners is het de zesde grootste kern in de gemeente Franekeradeel. De geïnterviewde respondent is met partner naar Oosterbierum verhuisd vanwege het wonen in de vrije omgeving. Dit echtpaar woonde eerder in een stad in het westen van het land en zoeken nu de rust op. Daarbij was het voor hen van belang dichter in de buurt van hun kinderen te wonen. Vrouw, 66 jaar: “We wilden graag naar een andere omgeving. De stad voelde steeds onveiliger. Je fiets kan niet eens voor je eigen huis staan. Ook waren er allerlei belemmeringen, zoals de auto die niet dichtbij huis geparkeerd kon worden en de hoge kosten voor een invalidenparkeerplaats. We waren al vaak in Friesland omdat onze dochter er woont.” De respondenten zijn tevreden over hun nieuwe woonomgeving. “Deze woning was beschikbaar en in orde. Het is in de buurt van de woonplaats van onze dochter, die via haar kennissen wist dat Oosterbierum een open dorp is, waar nieuwe mensen welkom zijn. Dat is onze ervaring ook.” 5.4

Verhuizing naar huidige woning

Waar letten senioren op bij het zoeken naar een nieuwe woning? Aan de respondenten is gevraagd waarom zij naar hun huidige woning zijn verhuisd. Vooral 75-plussers naar seniorenwoning Van de 75-plussers verhuist het merendeel naar een seniorenwoning, zorgwoning of levensloopgeschikte woning. De respondenten verlaten hierbij meestal een rij- of hoekhuis of een twee-onder-een-kap. Meestal vanwege gezondheidsredenen doordat de lichamelijke conditie verslechtert en het traplopen moeilijk wordt. Met de stijgende leeftijd en toenemende lichamelijke beperkingen neemt de interesse voor een woonomgeving met diensten en zorg dichtbij toe. Vrouw, 78 jaar: “Bij dit complex zijn diverse voorzieningen, er is onder andere ook een winkeltje. De woning is naar mijn zin. Het uitzicht is goed. Allerlei zorgvoorzieningen zijn ook belangrijk.” Man, 81 jaar: “We wilden beslist een gebouw met een recreatiezaal. Er is hier veel te doen. We hebben één van de grootste woningen en een prachtig uitzicht.” Naast zorgvoorzieningen geven respondenten in de hoogste leeftijdscategorie dikwijls aan dat het voor hen belangrijk is dichtbij voorzieningen zoals winkels te wonen. Vrouw, 81 jaar: “De woning is dichtbij het centrum en centraal gelegen. De supermarkt is dichtbij. Ik ben ook zeer tevreden over de taxicentrale en het gehandicaptenvervoer.” 29

Behalve de ligging worden ook vaak de kwaliteit en de kenmerken van de woning zelf genoemd door 75-plussers. De woning is vaak aangepast. De aanwezigheid van een lift en een slaapkamer beneden is van belang. Ook het hebben van een mooi uitzicht wordt door meerdere respondenten benadrukt. Man, 79 jaar: “Dit is een prachtige woning. De indeling bevalt ons heel goed. Er is een parkeerplaats vlakbij. Het uitzicht is mooi, het is gezellig hier. Het gebouw heeft een lift. Er zijn 2 wc’s. Het balkon is aan de goede kant, aan de zonzijde.” Vrouw, 77 jaar: “Ik kende de woning. De woning is heel licht. Er is ook een mooi stukje tuin bij. Het huis is praktisch en goed geïsoleerd, dat scheelt weer in de stookkosten. Er zitten ook geen drempels in het huis. Er is een slaapkamer beneden.” Vrouw, 84 jaar: “Deze bovenwoning heeft een mooi en wijds uitzicht. Ik heb geen tuin meer nodig. De woning is lekker ruim en douche, wc en drempels zijn heel goed aangepast.” Vrouw, 76 jaar: “Het is een levensloopbestendige woning. Ik kan beneden slapen. De oude woning was vochtig en oud. Deze is nieuw. De auto kan mooi op de oprit. We hebben een vrij uitzicht.” 60-75-jarigen verhuizen naar appartement/flat of seniorenwoning Senioren in de leeftijdscategorie 60-75 jaar verhuizen naar verschillende typen woningen. De meeste respondenten verhuizen naar een seniorenwoning, appartement of flat. Dit betreft senioren van wie de gezondheid is verslechterd of de mobiliteit is verminderd. Soms zijn het echter ook senioren die nog geen gezondheidsproblemen hebben, maar kleiner willen wonen, bijvoorbeeld omdat de partner is overleden en men er nu alleen voor staat. Vrouw, 61 jaar: “Met mijn man was ik vanuit een koophuis naar een huurhuis verhuisd. Toen mijn echtgenoot overleed, wilde ik kleiner gaan wonen. Het huis dat we hadden was groot, met 4 slaapkamers en een grote oprit voor de camper. Ik ben op zoek gegaan naar een kleinere huurwoning voor mezelf.” Anderen besluiten te verhuizen en zo alvast te anticiperen op de volgende levensfase. Zij houden rekening met een verslechterde gezondheid in de toekomst. Voordeel is dat men zelf het moment kan kiezen om te verhuizen, bijvoorbeeld als een geschikte woning beschikbaar komt. Vrouw, 65 jaar: “Je wordt ouder. Alles is hier gelijkvloers, de slaapkamer is beneden. Het is een heel plezierige woning. We vinden het ook een mooie woning en gemakkelijk in onderhoud. Boven is er ook nog best veel ruimte voor logés en een hobbyruimte. Het woningtype was doorslaggevend in onze keuze.” Man, 70 jaar: “Dit huis is veel mooier dan mijn vorige. Beneden is er een douche, wc, slaapkamer. Er zit een nieuwe CV in. Ook de drempels zijn er allemaal uit. Het is heel geschikt voor een oudere of zieke inwoner. Mijn gezondheid begint ook een rol te spelen.” Enkele respondenten verkochten hun oude huis en betrokken een huurwoning. Dit vanwege gezondheidsredenen en om niet afhankelijk te zijn van anderen. Vrouw, 63 jaar: “Ik ben alleen en erg ziek geweest. Deze woning is gelijkvloers, dit was voor mij heel belangrijk. Ik woon hier mooi beschermd. Ik heb geen tuin maar een groot balkon. Ik heb hier bewust voor een huurwoning gekozen, zodat ik niet te veel onderhoud aan het huis heb. Je betaalt hier servicekosten en dan wordt het voor je geregeld. De woning was bovendien goed te betalen. Het vorige huis heb ik goed verkocht. Ik kon hier hypotheekvrij gaan wonen.” Vrouw, 71: “Het oude huis vroeg om onderhoud. Ik wilde niet afhankelijk worden van de kinderen om mijn huis en tuin te onderhouden. Daarom heb ik het verkocht en ben ik naar de stad verhuisd.”

30

In de leeftijdscategorie van 60-75 jaar is een vrijstaande woning, een rij-of hoekhuis of een tweeonder-een-kap huis ook nog in trek. Sommige senioren kiezen hiervoor omdat ze nog niet aan een seniorenwoning toe zijn. Na het pensioen wil men in een rustige omgeving wonen met een grote tuin. Eén respondent heeft zelf een huis gebouwd. Man, 65 jaar: “We gingen niet op zoek naar een woning, maar naar een stuk grond. We zijn voor deze plek gevallen. Hier was het betaalbaar en het is in de buurt van familie. Het is een mooie plek om een huis te bouwen.” In tabel 5.3 staan de woonkenmerken van geïnterviewde senioren in de gemeente Franekeradeel voor en na de laatste verhuizing per leeftijdscategorie op een rij. Tabel 5.3: Woonkenmerken van respondenten in gemeente Franekeradeel, per leeftijdscategorie 60-74 jaar 75+ Type woning Voor Na Voor Na verhuizing verhuizing verhuizing verhuizing Rij-of hoekhuis 3 2 3 1 Vrijstaand 4 2 1 0 Twee-onder-een-kap 4 1 3 1 Appartement of flat 1 3 0 0 Seniorenwoning / zorgwoning 1 5 0 5 /levensloopgeschikte woning Verzorgingshuis/ 0 0 0 0 woonzorgcentrum Totaal 13 13 7 7 5.5

Van verhuisplan tot daadwerkelijke verhuizing

75-plussers zijn langer op zoek naar een geschikte woning De meeste respondenten in de gemeente Franekeradeel geven aan dat zij relatief snel een nieuwe woning hebben gevonden op het moment dat zij plannen hadden om te verhuizen. Door elf senioren is er binnen zes maanden een andere woning gevonden. Vooral 60-74-jarigen vinden snel een woning. Voor 75-plussers duurt het vinden van een geschikte woning gemiddeld langer. Drie 75plussers hebben langer dan twee jaar gezocht naar een andere woning. Dit lijkt te maken met de specifieke eisen van 75-plussers. Zij zoeken een aangepaste woning of willen dichter bij voorzieningen wonen. De meeste senioren geven aan geen advies te hebben gehad om te verhuizen. Zowel de jongste als oudste leeftijdsgroep benadrukt dat het hun eigen beslissing is geweest en dat zij zelfredzaam zijn. Eén keer wordt de woningbouwcorporatie genoemd. Bij deze respondent werd de oude woning afgebroken en zij moest noodgedwongen verhuizen. Vrouw, 78 jaar: “De woningstichting heeft het voorstel gedaan om naar één van deze woningen bij Nij Bethanië te gaan. Ze hebben ook veel geregeld.” Een echtpaar heeft advies van de gemeente gehad bij het bouwen van hun woning. Man, 67 jaar: “Een ambtenaar adviseerde ons aan welke voorschriften we ons vooral moesten houden, welke stenen we wel konden kiezen etc. In dat opzicht hebben we alle hulp van de gemeente gehad.” Sommige verhuisde senioren lopen bij toeval tegen een nieuwe woning aan. Man, 79 jaar: “Wij stonden niet ingeschreven. We kwamen bij toeval langs het appartementencomplex waar net een bezichtiging aan de gang was. Je kon je daar ter plekke aanmelden voor een woning. Er waren nog woningen beschikbaar. De huizen waren bijna klaar. Op de woning die we wel wilden hebben had iemand al een optie. Dat ging niet door, dus waren wij de eerstvolgende.” 31

Anderen weten precies waar zij willen wonen en wachten totdat er een geschikte woning vrijkomt. Vrouw, 84 jaar: “Ik stond al veertien jaar ingeschreven, maar had er niets mee gedaan. Ik had altijd wel het idee dat ik graag in deze woning wilde wonen. Eigenlijk wilde ik alleen hier naar toe. Dus toen deze vrij kwam, heb ik gereageerd.” 5.6

Kopen of huren?

Senioren vaker naar een huurwoning Op de vraag ‘waar ging u naar op zoek toen u had besloten om te gaan verhuizen, naar een huur-of een koopwoning?’ antwoordt de overgrote meerderheid (zestien senioren) dat zij op zoek zijn gegaan naar een huurwoning. Voor twee senioren was deze vraag niet van toepassing, omdat zij introkken bij hun nieuwe partner. Slechts twee senioren, beiden in de jongste leeftijdsgroep, geven aan op zoek te zijn gegaan naar een koopwoning. In totaal wonen er zestien respondenten in een huurwoning en vier in een koopwoning. Bij beide leeftijdsgroepen zien we het aantal huurwoningen toenemen na de verhuizing. De oudere leeftijdscategorie geeft aan te kiezen voor een huurwoning vanwege hun leeftijd, gezondheid of uit financiële overwegingen. Men wil geen zorgen hebben over de verkoop of het onderhoud. Man, 81 jaar: “Huren is goedkoper. Je hebt er geen zorgen van.” Man, 79 jaar: “We wilden de zorg van een koopwoning niet meer. We kunnen vanwege onze leeftijd en gezondheid niet zelf meer het onderhoud doen.” Vrouw, 84 jaar: “Ik ben te oud voor het zelf regelen van het onderhoud van eigen huis. Ik heb op tijd gekozen voor een huurhuis en daar gelukkig niet te lang mee gewacht.” De geïnterviewde 60-74-jarigen wonen voor en na de verhuizing meestal in een koophuis. Na de verhuizing neemt het aantal koopwoningen van de respondenten af van vijf naar vier. Twee respondenten trokken bij hun partner in. De andere 60-74-jarigen kopen opnieuw een huis omdat men dit gewend is, of omdat men het als een investering voor de toekomst ziet. Vrouw, 63 jaar: “Ik had een goede prijs gekregen voor mijn eigen huis. Deze was helemaal afbetaald. Dit huis kon ik hypotheekvrij kopen.” De overige respondenten in de leeftijdscategorie 60-74 jaar hebben een voorkeur voor huren. Dit komt net als bij 75-plussers voort uit financiële overwegingen en het (niet meer willen) verrichten van onderhoud aan de woning. Een respondent uit het westen van het land noemt hierbij de ruime keuze in het aanbod in Fryslân. Vrouw, 66 jaar: “We zijn te oud voor een lening. En ook te oud om zelf onderhoud te verrichten aan de woning. Er waren hier in Friesland genoeg mogelijkheden om te huren. Er was geen echte wachtlijst. Er stonden zelfs huizen leeg.” Vrouw, 62 jaar: “Dat heeft een financiële reden. Mijn inkomen is te bescheiden om een huis te kunnen kopen.” Vrouw, 71 jaar: “Ik woe dy lêst net mear op de skouders ha fan ûnderhâld en soksawat.” Andere respondenten in de jongere leeftijdscategorie geven aan juist niet te willen kopen om meer vrijheid te hebben om dingen te doen. Zij willen niet meer vast zitten aan een huis. Vrouw, 61 jaar: “Koop was te duur. We wilden niet meer al het geld in een huis investeren. Het geeft ons vrijheid om dingen te ondernemen.” Vrouw, 71 jaar: “Sûnt ús trouwen hawwe wy altyd in eigen wenning hân. No wolle wy gjin rompslomp mear, wy wolle frij wêze en net mear fêst sitte oan in hûs.”

32

Tabel 5.4: Huur of koop van respondenten in gemeente Franekeradeel, per leeftijdscategorie 60-74 jaar 75+ Huur of koop Voor Na Voor Na verhuizing verhuizing verhuizing verhuizing Huur 8 9 6 7 Koop 5 4 1 0 Totaal 13 13 7 7 Tien van de zestien respondenten met een huurwoning huren een woning bij Wonen Noordwest Friesland. Deze woningen bevinden zich vooral in de kleinere kernen van de gemeente. In de stad Franeker is de verhuur in handen van andere woningbouwcorporaties. In Franeker huren de respondenten een huurwoning bij woningbouwvereniging Accolade. Verder zijn er twee respondenten die particulier een woning huren. Tabel 5.5: Verhuurders van respondenten in de gemeente Franekeradeel, per woonplaats Huidige woonplaats Verhuurder: Totaal Franeker Sexbierum Tzummarum Oosterbierum Wonen Noordwest 10 0 7 2 1 Friesland Accolade 4 4 0 0 0 Particulier 2 2 0 0 0 5.7

Woningaanbod en verbeterpunten woningbouwcorporatie

Aanbod huurwoningen voldoende Van de zestien respondenten die naar een huurwoning verhuisden, vindt het overgrote deel het aanbod van de woningbouwcorporatie voldoende. Drie respondenten zeggen niet tevreden te zijn over het aanbod. Eén respondent heeft hierover een duidelijke mening. Vrouw, 69 jaar: “Door de woningbouwcorporatie worden huizen verkocht en er is een categorie mensen die dit niet kan betalen. De eerste zorg moet uitgaan naar de huurder. Daar is de woningbouwcorporatie voor opgericht. Mensen moeten niet worden gedwongen om naar Franeker te gaan, ze moeten hier wat op bedenken. Juist in kleine dorpen moet de leefbaarheid worden behouden.” Gevraagd naar wat hieraan verbeterd zou kunnen worden antwoordt zij: “Ze moeten er wat op verzinnen. Mensen moeten niet gedwongen worden te verhuizen, omdat de woningbouwcorporatie zo nodig haar huizen in de verkoop doet. Ook al verdwijnen voorzieningen, mensen willen toch graag in de kleine dorpen blijven wonen. Neem Jorwert, hier helpt men elkaar. Jongeren helpen ouderen, bijvoorbeeld bij het doen van boodschappen. De woningbouwcorporatie moet het mogelijk maken voor oudere mensen om in kleine dorpen zelfstandig te kunnen blijven wonen.” Een andere respondent wilde goedkoper en kleiner wonen na het overlijden van haar partner. De prijs van de woning speelde voor haar een belangrijke rol en zij wilde het liefst in haar vertrouwde omgeving blijven wonen, waarvan zij veel steun had ontvangen na het overlijden van haar man. Ze geeft aan dat er niet veel keuze was voor woningen om zich op in te schrijven en zodoende was ze niet snel aan de beurt. Dit had voornamelijk te maken met het type woning dat zij zocht. Als verbeterpunten voor de woningbouwcorporatie noemt zij: Vrouw, 61 jaar: “Er zouden meer woningen voor 50-plussers kunnen komen. Ik was alleenstaand, wilde niet te groot en te duur wonen. Voor alleenstaanden zijn de prijzen te hoog. Het was lastig een geschikte woning te vinden voor mijn leeftijdscategorie. Ik kon als alleenstaande wel naar een seniorenflat, maar daar had ik nog geen behoefte aan. Mijn moeder van 100 woont in zo’n flat!”

33

5.8

Tevredenheid en toekomstwensen

De meerderheid van de respondenten is tevreden over de huidige woning en geeft aan de komende jaren hier te willen blijven wonen, mits de gezondheid het toelaat. De meeste mensen hebben niet de behoefte de komende jaren weer te verhuizen, nu ze eenmaal in een huis wonen wat van alle gemakken is voorzien en waar eventueel nog aanpassingen kunnen worden gedaan. “Ik bin hjir no ien kear bedarre, no wol ik hjir net mear wei.” “Wy ha it hjir hiel moai! Wy hoopje hjir noch jierren te bliuwen. Salang as wy sûn binne, is der gjin better plak!” Ook als gevraagd wordt naar waar men het liefst zou willen wonen zien we dit beeld. Het merendeel antwoordt te willen wonen in de huidige woning. Twee respondenten zouden graag aan het water willen wonen (‘visserhuisje aan de zeedijk’). Twee respondenten uit Sexbierum geven aan op korte termijn toch te willen verhuizen naar Franeker. Eén hiervan geeft aan wel tevreden te zijn over het verenigingsleven in het dorp, het dorpshuis en de kennissen die zij er heeft wonen. Aan de andere kant voelt zij zich toch eenzaam en ziet zij voorzieningen in het dorp verdwijnen. Vrouw, 77 jaar: “Ondanks kennissen ben ik hier toch wel alleen. Ik heb niet zoveel aan mijn buren. Het zijn meest jonge mensen. Ze zijn erg op zichzelf. Sexbierum verpaupert ook wel wat. Er waren vroeger meer winkels en bedrijven. Er is nu ook leegstand.” Enkele 75-plussers geven aan zo lang mogelijk te willen blijven wonen in hun huidige woning, maar ze houden er wel rekening mee naar een verzorgingshuis te gaan. Man, 81 jaar: “Sa lang wy noch sykhelje kinne, bliuwe wy hjir. As it net mear kin, sykje wy wat oars. Wy kinne altyd noch nei in soarchhûs. Dat hoecht no, salang as wy ús sûn fiele, noch net.” Vrouw, 81 jaar: “In principe wil ik hier zo lang mogelijk blijven wonen, maar dit is afhankelijk van mijn gezondheid. Nu gaat het prima met behulp van thuiszorg en huishoudelijke hulp, één keer per week. Als het qua gezondheid echt niet meer gaat, dan ga ik naar het verzorgingstehuis. Ik sta er voor de zekerheid ingeschreven.” De woningbouwcorporatie wordt ook een enkele keer genoemd. De meeste respondenten zijn erg tevreden over de verhuurder. Vrouw, 61 jaar: “Als ik een klacht heb, hoef ik de woningbouw maar te bellen en ze komen. Vooral als alleenstaande is dat heel prettig.” Vrouw, 71 jaar: “De buurt stond slecht bekend, maar is ontzettend opgeknapt. En de woningbouwstichting past hier heel goed op. Ik ben sowieso tevreden over hen. Men komt bijvoorbeeld direct als er wat aan de hand is.” Andere respondenten willen expliciet noemen niet tevreden te zijn over de woningbouwcorporatie. In het geval van burenoverlast en een ongeschikt aanbod worden de respondenten naar hun mening te weinig geholpen. Vrouw, 76 jaar: “De woningbouwstichting heeft geen moeite gedaan om ons te helpen. Ze waren niet behulpzaam.” Vrouw, 69 jaar: “Ik heb mijn verhaal ook gedaan bij de woningbouwstichting, maar hier wordt niet zoveel mee gedaan. De baliemedewerkers kunnen mij ook niet vertellen wat de plannen voor de toekomst zijn. Misschien weten ze het wel, maar mogen ze dit niet zeggen. Er zijn waarschijnlijk wel plannen, maar er wordt op dit moment niks mee gedaan. Het is jammer dat je niet weet waar je aan toe bent.”

34

Ook twee inwoners van Nij Bethanië zijn niet geheel tevreden of zijn bezorgd over de toekomst. Vrouw, 84 jaar: “Ik ben niet tevreden over de samenwerking tussen Nij Bethanië en de woningbouwstichting. Bewoners weten niet bij wie je moet zijn als er wat is. Ook de begeleiding voor nieuwe bewoners kan beter. Ik weet bijvoorbeeld niet waarvoor je de huisbaas mag roepen. Je betaalt er voor maar toch mag je hem kennelijk bijna nergens voor roepen. Kleine technische hulpmiddelen die van vorige bewoners geweest zijn, moeten eerst grondig gereinigd worden voor het naar de volgende gebruiker gaat. Modernisering van materiaal is ook wel nodig. Het alarm heeft het formaat van een koelkast!” Vrouw, 78 jaar: “Ze zeggen dat Nij Bethanië moet worden afgebroken. Dat lijkt me totaal niet nodig. Ze zeggen ook dat sommige mensen tijdens de verbouwing moeten verhuizen naar een andere plaats of naar een ander verzorgingshuis. Ik weet niet hoe het komt.”

35

36

6

Samenvatting en conclusies

Fryslân heeft te maken met demografische veranderingen. De totale bevolking groeit nauwelijks meer. Het aantal senioren neemt toe. Met het ouder worden veranderen de woon- en zorgbehoeften. In de gemeente Franekeradeel is op verzoek van woningbouwcorporatie Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân onderzoek uitgevoerd naar de verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren (60-plus) in deze gemeente. De eerste onderzoeksvraag was welke verhuisbewegingen hebben plaatsgevonden in de afgelopen jaren. De tweede onderzoeksvraag was welke motieven senioren hebben om te verhuizen en of zij naar een specifieke plaats zijn verhuisd. Gelijktijdig is het onderzoek ook uitgevoerd in de gemeenten het Bildt en Súdwest-Fryslân. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden is een combinatie van een kwantitatief en kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Voor het kwantitatieve onderdeel is data van CBS en de gemeente Franekeradeel geanalyseerd. De gegevens over het aantal senioren en de spreiding van de senioren over de gemeente zijn afkomstig van het CBS. De gegevens over de verhuisde senioren in en naar de gemeente Franekeradeel zijn afkomstig van de gemeente. Senioren die zich van buiten de gemeente hebben gevestigd en senioren die zijn vertrokken uit de gemeente zijn in dit onderzoek niet meegenomen. Het kwalitatieve onderzoek bestond uit het afnemen van twintig interviews met senioren die recent zijn verhuisd. In deze gesprekken kwamen vooral de motieven voor verhuizing aan de orde. Senioren in Franekeradeel Toenemend aantal senioren In Franekeradeel is in 2012 25% van de bevolking 60 jaar of ouder. In 2000 was dit nog 19%. Het aantal senioren (60-plussers) in Franekeradeel is de afgelopen tien jaar aanzienlijk gestegen. Vooral het aantal 60-74-jarigen is sinds 2000 sterk toegenomen. Naar verwachting zal het aantal senioren in de komende tijd nog verder toenemen. Meeste senioren wonen in grootste kernen De meeste senioren wonen in Franeker, Tzummarum, Sexbierum en Tzum. Dit zijn tevens de grootste kernen van de gemeente. Met uitzondering van Sexbierum zijn in al deze kernen verzorgingshuizen te vinden. Ook zijn in deze kernen andere woonvoorzieningen voor senioren aanwezig. Afgezet tegen de totale bevolking wonen relatief de meeste 60-plussers in Zweins (maar dit is een beperkt aantal) en Franeker-Zuid. Relatief weinig 75-plussers in kleine dorpen In Franeker, Tzummarum en Tzum wonen relatief de meeste 75-plussers (9-11% van de inwoners). Relatief de minste 75-plussers wonen in de dorpen met minder dan 1.200 inwoners. Hier is gemiddeld minder dan 7% van de bevolking 75-plus. De oudere senioren zijn dus vooral geconcentreerd in de grotere plaatsen van Franekeradeel waar ook de woonzorgvoorzieningen gevestigd zijn. Verhuisbewegingen binnen en naar de gemeente Minder verhuizingen in afgelopen jaren Sinds 2008 is het aantal senioren dat verhuisd is binnen of naar de gemeente Franekeradeel afgenomen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de stagnatie van de woningmarkt, waar ook de senioren mee te maken hebben. Vooral 75-plussers verhuizen Hoewel de leeftijdscategorie 75-plus geringer in omvang is dan de leeftijdscategorie 60-74 jaar, verhuizen de 75-plussers iets vaker dan de jongere leeftijdscategorie binnen de gemeente. 75plussers verhuizen vaker vanwege een toenemende zorgvraag.

37

Nieuwkomers die van buiten de gemeente naar Franekeradeel verhuizen zijn veelal senioren in de jongste leeftijdsgroep, de 60-74-jarigen. Er zijn in beide leeftijdscategorieën meer vrouwen. Vrouwen verhuizen in meerderheid als ze 75-plus zijn, mannen verhuizen vaker als ze jonger dan 75 jaar zijn. In de leeftijdscategorie 60-74 jaar verhuizen vooral gehuwden, terwijl de meeste 75plussers die verhuizen alleenstaand zijn. Vooral alleenstaande vrouwen verhuizen na het verliezen van hun partner. Van de verhuisde personen van buiten de gemeente is een grote meerderheid alleenstaand. Meeste verhuizingen in zelfde kern De meeste senioren, die verhuisd zijn binnen de gemeente, verhuizen binnen de kern waar ze al woonden. 24% van de senioren is naar een andere woonplaats binnen de gemeente verhuisd. Senioren die van buiten de gemeente naar Franekeradeel verhuizen, vestigen zich voornamelijk in de grootste kernen. Trek naar centrumplaatsen De grootste plaats van Franekeradeel - Franeker - trekt in absolute aantallen de meeste senioren vanuit andere kernen binnen en buiten de gemeente. Dit heeft vooral te maken met een aantrekkelijk woonklimaat, waarbij diverse voorzieningen (zorg, winkels, ontspanning) in deze centrumplaats onder handbereik zijn. Ook het gevarieerde woningaanbod voor senioren speelt een rol en de aanwezigheid van verzorgingshuis Saxenoord met daarbij aanleunwoningen. Vanuit Sexbierum, Tzummarum en Achlum trekken de senioren vooral naar Franeker. Nieuwkomers in Franeker van buiten de gemeente zijn vooral afkomstig uit buurgemeenten. Behalve naar Franeker verhuizen senioren ook naar of binnen de kernen: Tzummarum, Sexbierum en Tzum. In deze kernen is een redelijk voorzieningenaanbod aanwezig. Relatief veel senioren vanuit andere kernen in Franekeradeel trekken naar Tzum en Tzummarum, vooral omdat in deze kernen een verzorgingshuis is en aanleunwoningen. Deze plaatsen zijn voornamelijk in trek bij 75-plussers. Daarnaast is Tzummarum ook in trek bij senioren van buiten de gemeente. Vooral vanuit buurgemeente het Bildt trekken senioren naar Tzummarum vanwege de aanwezigheid van het verzorgingshuis. Ook in Sexbierum komen de nieuwe inwoners vooral van buiten de gemeente. Hier vestigen zich vooral 60-74-jarigen. In Sexbierum is een seniorenwooncomplex met een gezondheidscentrum. Verhuismotieven Senioren hebben verschillende motieven om te verhuizen. Vaak verhuizen senioren door een combinatie van motieven. Uit de gesprekken met de senioren die recent zijn verhuisd, komen de volgende motieven om te verhuizen naar voren. Noodzaak of wens voor een ander type woning Veel senioren hebben de wens voor een woning die gelijkvloers is, niet te groot is en waar zorgvoorzieningen beschikbaar zijn. Voor sommige senioren, vaak de 75-plussers, is dit noodzakelijk als zij te maken krijgen met gezondheidsproblemen van zichzelf of van hun partner. Zij kunnen bijvoorbeeld moeilijk traplopen en krijgen moeite met het onderhoud van het huis. Zij verhuizen dan naar plaatsen waar seniorenwoningen beschikbaar zijn, zoals naar Franeker en andere kernen als Tzummarum, Sexbierum en Tzum. Andere senioren kiezen vrijwillig voor een ander type woning. Doorgaans kiezen zij voor een kleiner huis, dat gelijkvloers is en waar weinig onderhoud hoeft plaats te vinden. Zij anticiperen op de toekomst. Zij houden rekening met het verslechteren van de gezondheid op den duur en willen niet afhankelijk worden van een ander. Dikwijls verkoopt men de oude woning en gaat huren. Zo is er meer vrijheid om dingen te ondernemen en zit men niet aan een huis vast. Er zijn echter ook senioren in de leeftijdscategorie 60-74-jarigen die juist nog wel een woning kopen omdat zij deze dan naar eigen smaak kunnen aanpassen. Na het pensioen wil men bijvoorbeeld in een rustige omgeving wonen met een grote tuin. In de buurt van voorzieningen willen wonen (winkels, zorg, activiteiten) Vooral voor vrouwen is het voorzieningenniveau in een bepaalde kern een belangrijk motief om te verhuizen. De concentratie van winkels, zorgvoorzieningen en het aanbod van activiteiten voor senioren speelt een grote rol. Vooral Franeker trekt daardoor senioren uit de omringende dorpen omdat het voorzieningenniveau in deze dorpen veel beperkter is. Deze senioren geven aan dat er voorzieningen verdwijnen en dat het dorp hun niet veel meer te bieden heeft. 38

Vaak zijn deze senioren van oudsher al georiënteerd op de stad Franeker. Sommige senioren trekken naar de grotere kernen met voorzieningen als hun gezondheid achteruit gaat en ze zorg nodig hebben. Voor hen is het dan een noodzaak omdat er in de kleinere dorpen geen voorzieningen en woningen zijn afgestemd op hun behoeften. Andere senioren verhuizen naar de kernen met voorzieningen als ze nog wel vitaal zijn. Zij doen dit vooruitlopend op mogelijke gezondheids- en mobiliteitsproblemen in de toekomst. Onaantrekkelijk woonklimaat in de oude woonomgeving Een ander verhuismotief is dat de oude buurt niet meer voldoet. Men is op zoek naar rust in de nieuwe woonplaats. Burenoverlast is een aantal malen genoemd als reden om te verhuizen. Ook voelt men zich soms qua sociale omgeving toch niet thuis in een dorp. De sociale omgeving, men wil dichter bij familie of vrienden en kennissen wonen De wens om dichter bij familie, vrienden en/of kennissen te wonen of terug te keren naar de omgeving waar men is opgegroeid wordt vaak genoemd. Dit gebeurt dikwijls na het overlijden van de partner of als de gezondheid verslechtert. In Franekeradeel zijn er meerdere senioren die op latere leeftijd weer naar hun geboortegrond zijn teruggekeerd. Ook komt het voor dat men verhuist om bij een nieuwe partner in te trekken. Woningtype en woonvoorkeuren van senioren 75-plussers naar seniorenwoning, 60-74-jarigen naar diverse woningtypen Uit de interviews met de senioren komt naar voren dat de zelfstandig wonende 75-plussers vanuit een rij- of hoekhuis of een vrijstaande woning doorgaans zijn verhuisd naar een seniorenwoning, zorgwoning of levensloopgeschikte woning. Zij zijn naar een ander type woning verhuisd vanwege gezondheidsredenen(de lichamelijke conditie is verslechterd; het traplopen wordt moeilijk) of om kleiner te wonen zonder een grote tuin. Senioren in de leeftijdscategorie 60-74 jaar verhuizen naar verschillende typen woningen. Sommigen verhuizen naar een seniorenwoning, zorgwoning of levensloopgeschikte woning vanwege gezondheidsredenen of door vermindering van de mobiliteit. Anderen verhuizen naar een appartement, eengezinswoning of bungalow die kleiner is dan de vorige woning. De meeste respondenten geven aan relatief snel een nieuwe woning te hebben gevonden op het moment dat zij besloten hadden om te verhuizen. Voor 75-plussers duurt het vinden van een geschikte woning gemiddeld langer, gezien hun specifieke eisen. Vaker een huurwoning na verhuizing De geïnterviewde senioren wonen na de verhuizing iets vaker in een huurwoning dan vóór de verhuizing. Vooral de 75-plussers zijn naar huurwoningen verhuisd. Gezien het beperkte aantal respondenten kunnen hierover geen harde conclusies worden getrokken. De meeste respondenten zijn tevreden over het woningaanbod en de dienstverlening van de verschillende woningbouwcorporaties. Enkele respondenten zijn niet geheel tevreden omdat zij het aanbod niet passend vinden. Enkele respondenten geven aan dat er voor hen, als alleenstaande, geen geschikte woningen zijn in de plaats waar zij zouden willen wonen. Zij willen het liefst zelfstandig wonen, maar nog niet in een specifieke seniorenwoning of in een zorginstelling.

39

40

7

Aanbevelingen

Het aantal 60-plussers in de gemeente Franekeradeel is in de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen en zal naar verwachting ook in de komende jaren blijven stijgen. Door deze vergrijzing is een toenemende vraag naar (senioren)woningen en levensloopgeschikte woningen te verwachten. Vanwege de economische crisis is het aantal nieuwbouwplannen echter verminderd. Dit kan tot schaarste op de woningmarkt voor senioren leiden. Een aanzienlijk deel van de geïnterviewde senioren heeft bij het stijgen van de leeftijd de voorkeur aan een huurwoning boven een koopwoning. Woningbouwcorporaties en overheden zullen bij de woningbouwplannen voor de komende tijd vooral rekening dienen te houden met de groeiende vraag naar senioren (huur)woningen. Behalve door nieuwbouw zou in deze toenemende vraag ook voorzien kunnen worden door het aanpassen van bestaande woningen voor senioren. Aanbeveling 1 Hou rekening met de groeiende vraag naar seniorenwoningen en/of levensloopgeschikte woningen in de woningbouwplannen voor de komende tijd.

De senioren in Franekeradeel zijn vooral (absoluut en relatief) geconcentreerd in de grotere plaatsen in de gemeente. Ook senioren die recent naar een andere plaats zijn verhuisd, zijn overwegend naar de grootste plaatsen verhuisd. Zij verhuizen hier naartoe vanwege voorzieningen (winkels, ontspanning), het woningaanbod voor senioren en de zorgmogelijkheden. Vooral 75plussers verhuizen naar de grotere plaatsen als zij (meer) zorg nodig hebben. De komende jaren zijn er grote veranderingen in de zorg op komst. De zorgsector staat voor een omslag. De verwachting is dat verzorgingshuizen worden ontmanteld en dat zorg meer extramuraal verleend gaat worden. Dit betekent dat senioren langer zelfstandig wonen in een woning die hiertoe geschikt is en waar voorzieningen nabij zijn. Door de toename van het aantal senioren en door de vermindering van de intramurale zorg zal de extramurale zorg aanzienlijk toenemen. De extramurale zorg zal zo efficiënt mogelijk georganiseerd dienen te worden om de kosten te kunnen beheersen. Aanbeveling 2 Concentreer de nieuwbouw van seniorenwoningen in plaatsen waar extramurale zorg efficiënt verleend kan worden.

Uit het onderzoek komt naar voren dat recent verhuisde senioren vooral zijn verhuisd naar de grotere plaatsen in de gemeente. Er zijn echter ook senioren die in de kleine dorpen blijven wonen. Is dit omdat zij mobieler zijn of minder prijs stellen op de nabijheid van een uitgebreid pakket aan voorzieningen? Verkrijgt men ondersteuning uit het informele netwerk? Zijn de sociale cohesie en leefbaarheid in het dorp redenen om te blijven? Of is men hier geboren en getogen en wil men niet meer op deze leeftijd naar een andere plaats verhuizen? Heeft dit te maken met de woningmarkt of ziet men op tegen een verhuizing naar een andere woonplaats? Of is men gesteld op de rust en ruimte en wellicht het weidse uitzicht? Aanbeveling 3 Onderzoek waarom senioren in de kleine dorpen willen (blijven) wonen.

41

De veranderingen in de zorg, zoals de afschaffing van een aantal Zorg Zwaarte Pakketten, hebben als consequentie dat bewoners langer zelfstandig moeten blijven wonen. De veranderingen zijn niet voor alle senioren duidelijk. Zij kennen vaak ook niet de mogelijkheden van extramurale zorg. Om senioren te ondersteunen in het maken van weloverwogen keuzes ten aanzien van het wonen in de laatste levensfase, is het van belang dat zij goed geïnformeerd worden over de mogelijkheden. Aanbeveling 4 Informeer senioren over de veranderingen die in de zorg op komst zijn en de consequenties die dit heeft voor hen. Dit kan door bijvoorbeeld preventieve huisbezoeken, het organiseren van informatieve bijeenkomsten in samenwerking met ouderenbonden of andere organisaties voor senioren.

In de afgelopen jaren is het aantal verhuizingen van senioren verminderd. Dit lijkt vooral te maken te hebben met de verslechterde situatie op de woningmarkt. Hierdoor stagneert de doorstroming van woningen. Senioren blijven in een royaal huis wonen terwijl jonge gezinnen genoodzaakt zijn in een starterswoning te blijven wonen. En senioren blijven in een koophuis terwijl ze liever willen huren. Dit vraagt om nieuwe initiatieven om de doorstroming te bevorderen. Aanbeveling 5 Bedenk creatieve initiatieven om de doorstroming van de woningmarkt te bevorderen, bijvoorbeeld via woningruil tussen generaties of tussen de private markt en de huurdersmarkt.

42

Literatuur Provincie Fryslân (2010) Krimp en Groei, demografyske feroaring yn de provinsje Fryslân. Leeuwarden: provincie Fryslân. Provincie Fryslân (2013) Prognose Fryslân 2013, trendprognose Bevolking en Huishoudens. Leeuwarden: provincie Fryslân. RIGO (2011) Senioren op de woningmarkt: nieuwe generaties, andere eisen en wensen. Den Haag: Ministerie van VROM. Vries, W. de & Pusztay, G. (2012) Fluchskrift Vergrijzing in Fryslân. Leeuwarden: Partoer.

43

Partoer Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden T (058) 234 85 00 www.partoer.nl