Schetsboek
Verhalen vertellen Sinds mensenheugenis vertellen mensen elkaar verhalen middels woord, maar ook met beeld. Verhalen om te communiceren, om informatie uit te wisselen…… maar ook om elkaar te inspireren en te verleiden. De handgemaakte tekening is bij uitstek geschikt om zo’n verhaal te vertellen. Dit boek gaat over de schets als persoonlijk handschrift. Het geeft inzicht in de denkwereld van de maker en zijn identiteit. De droomwereld in dit boek betreft de gebouwde omgeving. In het ontwerpproces wordt een schets vaak gebruikt om gedachten of ideeën te visualiseren. Door het schetsen van een idee worden de gedachten tijdens het ontwerpproces geordend. Een schets is een niet uitgewerkte tekening, vaak bedoeld om iets op een eenvoudige manier duidelijk te maken. Het is een vorm van studie. Fantaseren gaat over het vermogen om je in situaties in te leven of verhalen te bedenken. Verbeeldingskracht is hierin de basis voor inspiratie en nieuwe ideeën. Verbeelding is ongrijpbaar en kan op verschillende manieren worden ervaren, geïnterpreteerd en gewaardeerd. In een droomwereld is alles mogelijk. Dat maakt het voor mij zo aantrekkelijk. Schetsen kunnen ook de start zijn van een nieuwe wereld. Uitgewerkte schetsen helpen het verhaal van een architectonisch ontwerp te vertellen en mensen te overtuigen van de sfeer die een nieuwe omgeving kan uitstralen. Het boek laat een verzameling schetsen zien van projecten waar ik de afgelopen jaren aan gewerkt heb. Het raakt de verschillende schaalniveau’s van de wereld waarin wij ons dagelijks begeven. Veel van de schetsen zijn gerealiseerd. Bovenal gaat dit boek over plezier. Het plezier van ons vak, van het maken van architectuur.
Spaarndam Als een antwoord op het oude dorp, komt aan de overzijde het nieuwe dorp. Hierdoor ontstaat een omarmend gebaar om het Spaarne heen. Zoals het oude dorp zich groepeert rondom het haventje, zo ook het nieuwe dorp. Gestreefd is de nonchalante, argeloze dorpse sfeer wederom te vertalen in het nieuwe plan; dit niet strikt in een historiserende planopzet maar vertaald op eigentijdse wijze met hedendaagse architectuur, in harmonie met de omgeving.
Spaarndam De bouwblokken dienen zoals in een dorp gevarieerd en argeloos in samenstelling te zijn. Verschillende thema’s worden hiertoe ingezet: pandsgewijze of clustergewijze opbouw, aaneengesloten of los, variatie in massa, kapvormen, en wisselende plaatsing op de kavel. Tegelijk met deze thema’s wordt een “zweem” van intensiteit over de bouwblokken gezet: dichter bebouwd rondom de haven, losser naar de randen. De architectuur is in onderlinge samenhang, maar kan zowel historiserend als hedendaags en eigenzinnig zijn. Om één en ander bouwkundig in de hand te houden wordt een opbouw in maatsysthematiek nagestreefd.
Spaarndam
Spaarndam
Bij het binnenkomen van het nieuwe dorp staan speciale woningen. Deze staan vrij in de ruimte, los van de bouwblokken, en zijn eigenwijs van karakter. Des te centraler in het nieuwe dorp, des te steniger het karakter wordt. Net als de kerktoren in andere dorpen de aandacht trekt, brengen deze torentjes oriëntatie in de stedenbouwkundige opzet. De alzijdigheid van de gevels versterkt de autonome identiteit. De gevels hebben een verrassende verscheidenheid aan openingen. Deze brengen schaal en menselijke maat.
De woningen staan met hun voeten in een rietkraag. De associatie met boothuizen en molens ligt voor de hand. De woningen zijn verticaal georganiseerd met houten terrassen en vlonders en kennen geen tuin. De huizen zijn onderling verschillend; dit kan in hoogte, lengte maar ook in verschijningsvorm. Het totaal kent een nonchalante compositie. Het gebruik van hout en riet past in deze sfeer.
Vleuten de Meern Wonen in een dorpsachtige bebouwing aan een perenlaantje. Een sfeer van overdadig groen met wadi’s en fruitbomen, geen auto’s, kortom woonkwaliteit. De schetsen laten een gevarieerd kappenlandschap zien. De bouwblokken staan niet in elkaars verlengde, waardoor overhoeks een steeds wisselend beeld ontstaat. Om kleinschaligheid in de blokopbouw te bereiken, wisselt de gootlijn in hoogte. Tevens wordt de lengte van de gevel hierdoor onderbroken. Eenvoudige raampartijen en erkers met veel glas, benadrukken de dorpse sfeer.
Vleuten de Meern De kopgevels hebben specifieke houten balkons. Deze verwijzen naar de veranda’s verderop in het perenlaantje. Gekozen is voor een natuurlijk materiaalgebruik. De houten gevelbekleding met lichte kozijnen creëert een uitgesproken sfeer. Deze is op meerdere plekken aan de rand van het bestaande dorp te zien.
De Lier. Als onderdeel van een groot stedenbouwkundig carré is een gesloten bouwblok ontworpen met specifieke hoekoplossingen (atelierwoningen en kleine appartementen). De lengte van de straatwanden is samengesteld uit één woningdoorsnede, alternerend toegepast. Zinkkleurige kapvormen in combinatie met platte daken, geven variatie in massa. Een aantal binnenhoven doorbreekt het gesloten karakter. Het ensemble wordt beëindigd met een haakvormig appartementengebouw. De ronde entreehal benadrukt de hoek van het grote carré. De gevels zijn samengesteld uit prefab-metselwerk. De verticale raampartijen geven een klassiek beeld. Om de eenheid te benadrukken is gekozen voor één leerkleurige steen.
Haarlemmermeer Als onderdeel van de eilandenverkaveling binnen Vinexwijk Floriande, wordt voor eiland 9 het concept “polderlandschap” gekozen. Dit als een verwijzing naar het omringende landschap. Het eiland wordt omzoomd met een dijkprofiel, gedeeltelijk verbasterd naar woningen met een gemetselde scheggenstructuur: “de deltawerken”. Het regenwater van de platte daken wordt met een open stalen profiel over deze scheggen geleid. Op de koppen van het eiland kijken dijkwoningen met een panoramavenster over de omgeving. Binnendijks ligt een lieflijk dorpje. De massa’s (twee lagen met kap) verspringen, heggen en bomen bepalen mede de sfeer. Buitendijks staan de woningen nonchalant in een rietkraag. Het robuuste plan is uitgevoerd in genuanceerd metselwerk. Dit verzacht de uitstraling. Zoals iedere polder een gemaal kent om de voeten droog te houden, kent dit eiland een woontoren. Een baken in het open landschap.
Enschede In het centrum van Enschede ligt een groen binnenterrein verborgen: het Blencken-Koelinkterrein. Het stedenbouwkundig plan wordt gevormd door een zestal appartementengebouwen in een parkachtige setting. De openbare ruimte verbindt het verscholen plangebied met zijn omgeving, en breekt het open. Specifiek vormgegeven routes leiden de bezoeker het park in. Het gebruik van houten materialen versterkt het beoogde natuurlijke karakter. Bankjes en verlichting ondersteunen op detailniveau het concept van het “tapis roulant”.
Helmond Een buurt in verval, dichtgespijkerde panden, parkeeroverlast en sociale onrust. Op basis van een nieuwe stedenbouwkundige structuur, vindt kaalslag van de rotte plekken plaats. Hierdoor kan de aanwezige kwaliteit versterkt worden, en het parkeerprobleem binnen de nieuw toe te voegen bouwblokken opgelost worden. De pleinen en straten ademen hierdoor de sfeer uit van een groen en aangenaam verblijfsgebied. Behouden blijft de prachtige “jaren dertig” architectuur. De schetsen zoeken een naadloos samengaan met de bestaande omgeving, en een nieuwe impuls voor de identiteit van de buurt.
Helmond Om de sociale controle in de buurt te versterken wordt het wonen zowel straat- als tuingericht gemaakt. Gekozen is voor een woningtype met een erkerraam, en een voorruimte met zitje aan de straat. De tussenwoningen zijn eenvoudig vormgegeven, om daarna op de hoeken van de blokken uit te pakken met dwarskappen en enorme dakoverstekken. Ook op deze hoeken wordt de sociale controle met woonprogramma versterkt. Ritmisch vormgegeven tuinmuren met plantenbakken, sluiten de binnenterreinen van de bouwblokken af. Poortaccenten en verfijning in detail middels metselwerk en betonbanden, brengen karakter en menselijke schaal.
Wonen in de binnenstad In het centrum van Hoorn, ingeklemd tussen de grachten, lag een verlaten industrieterrein dat gebruikt werd als parkeerterrein. Het gebied heeft een transformatie ondergaan naar een nieuw stukje binnenstad. Hierbij is gezocht naar aansluiting op de grachtenstad-typologie van Hoorn. De straatwanden volgen de belijning van de grachten. Stedenbouwkundig ontstaat hierdoor ruimte voor een binnenstraat en een verborgen groene hof, waardoor het binnenstadgevoel versterkt wordt. Het gehele ensemble staat op een ondergrondse parkeergarage. De straatwanden worden samengesteld uit hogere en lagere grachtenpanden. De schetsen laten een eigentijdse vertaling van de klassieke opbouw van “plint-tussen-kroonlijst” zien. Er wordt gebruik gemaakt van diverse soorten metselwerk en verbanden, zoals elders in de Hoornse binnenstad.
Hoorn In de gevels wisselen grote gebaren en kleinere raampartijen elkaar af. De overgang openbaarprivé wordt vormgegeven middels “paaltjes met kettingen” op de stoepen. Bewoners plaatsen hier bankjes en bloembakken. Bestratingmaterialen, verlichtingsarmaturen etc. versterken het “binnenstad gevoel”. De bomen aan de grachten zijn geplaatst in grote plantenbakken in de ondergrondse parkeergarage.
Doesburg De schetsen vertellen het verhaal van een stedenbouwkundige en architectonische aanpassing in de binnenstad van Doesburg. Een toekomstige passage gaat de winkelstraat verbinden met het achtergelegen openbare parkeerterrein. Programmatisch wordt een grote AH-supermarkt met bovengelegen appartementen toegevoegd. Gezocht is naar een oplossing die als vanzelfsprekend voelt: “het is eigenlijk altijd zo geweest”. Architectonische kenmerken uit de omgeving, zijn de inspiratiebron voor de nieuw toe te voegen bebouwing.
Nuenen Aan de rand van de oude dorpskern wordt een nieuw dorp ontworpen. De sfeer is kleinschalig en kent de Nuenense maat. Gekozen is voor het concept van de “informele tuin”: een parkachtige setting met in het hart een vijver. De tuin is autovrij. Contrasten in bebouwing (Hoven, Parkvilla’s en de Vijver) maken het plan spannend. Alle woningen hebben contact met de tuin middels veranda’s, terrassen en serres. Kleinschalige moderne appartementenclusters presenteren zich als villa’s in het groen. De villa’s liggen verhoogd (kleine terpen), waardoor ondergronds het parkeren opgelost kan worden. Variatie in kapvorm, schakeling van de woningen en plaatsing in de tuin, maken de verschillende ensembles tot herkenbare eenheden. Een informele padenstructuur verbindt de ensembles. In de vijver drijft een kleinschalig villadorp, wat volledig op het water is georiënteerd. De vijver is tevens het openbare hart van het plangebied, met een drijvend terras en paviljoen in het midden.
Helmond Als entreegebaar voor de wijk Dierdonk is een “poortgebouw” ontworpen. Het concept vertaald zich programmatisch in twee gesloten bouwblokken. De massauitdrukking is symmetrisch en monumentaal: een gebogen kapvorm met hoektorens. De gekozen “jaren dertig” architectuur sluit aan op de sfeer in de rest van de wijk. De vormgeving is ritmisch en horizontaal van karakter.
Son en Breugel Het woonblok met daaronder diverse commerciële ruimtes maakt onderdeel uit van het centrum vernieuwingsplan van dit Brabants dorp. Door het toevoegen van een nieuwe massa wordt het 17 Septemberplein ruimtelijk omgebouwd naar een driehoekig plein. Een ruimtevorm die in Brabantse dorpkernen vaak is ontstaan door een samenkomen van historische routes. Op de begane grond is een supermarkt gesitueerd met een overdekte expeditiestraat. Onder het hele, uit robuust metselwerk opgetrokken complex, is een parkeergarage gesitueerd. Franse balkons en verfijnde detailleringen geven de appartementen allure. De tekening laat zien, hoe een grote massa te vertalen naar een dorpse schaal.
Almere Het stedenbouwkundig plan van het Europakwartier laat zich kenmerken als een stedelijk gridpatroon. Straten, pleinen en boulevards vormen zich hierin op natuurlijke wijze. Om het geheel een menselijke schaal mee te geven, worden de gevelwanden vormgegeven als een “verzameling huizen”. Kleinere gezinshuizen en grotere appartementenhuizen. Zoals in de 19e-eeuwse Amsterdamse wijken zijn de raamopeningen rustig van opzet, maar per pand net even anders.
De panden krijgen een moderne vertaling van het klassieke thema “plint en kroonlijst”. Wisselingen in metselwerksoorten en -verbanden, accentueren de onderlinge verschillen. Op de hoeken van het bouwblok wordt uitgepakt met extra hoogte. Speciale entreepartijen en hoekerkers versterken dit effect. Dit doet sterk denken aan klassieke hoekoplossingen. Bij wijze van “toeval” is in het bouwblok een schoolgebouw opgenomen. “Het gevoel van de 19e-eeuwse Amsterdamse wijken van weleer”.
Woudenberg Een klassiek koetshuis op het landgoed Geerestein, ondergaat een transformatie naar een meer creatieve uitstraling. De plattegrondstructuur met “kamertjes” wordt verlaten, een open en ruimtelijke sfeer wordt geïntroduceerd. Wanden en plafonds van wit stucwerk ondersteunen dit idee. In contrast met de “nette” materialen van het klassieke pand, worden “ruige en doorleefde” materialen gebruikt. Bij de parketvloer wordt de onderzijde boven gelegd. Hierdoor krijgt de ruimte het karakter van een industriële werkvloer. Bestaande kasten worden hergebruikt, en van andere toepassingen voorzien. Over de gehele lengte van de ruimte worden metalen platen bevestigd. Schetsen, foto’s en andere creatieve uitingen kunnen met magneten aan deze wand worden opgehangen. De ordening van de “ambachtelijke” tekentafels wordt ruimtelijk versterkt met drie lange rijen verlichtingsarmaturen.
Jan van Gils
[email protected] Weesperstraat 3 Postbus 967 1000 AZ Amsterdam T +31 (0)20 421 24 22 E
[email protected]
www.inbo.com
