Vergroeid met de tijd in de Achterhoek

Uit wandelen met de Stentor, deel 8 Terug in de Tijd op de Paaschberg, 12, 8 en

Geologie en geschiedenis

Vergroeid met de tijd in de Achterhoek Tekst en foto’s Erna Lammers

Het startpunt van de route over de Paaschberg bij Lochem is alles behalve heuvelachtig. En het zal ook nog heel wat kilometers duren voor er hoogteverschil merkbaar is. Deze wandeling is ook niet gericht op bergbeklimmers, maar op mensen die meer willen weten van het landschap in dit deel van de Achterhoek, van haar ontstaan. Terug in de tijd naar de Paaschberg, een gemarkeerde wandeling met aandacht voor de geschiedenis en geologie van de Paaschberg en haar omgeving, is de officiële naam van deze route.

Met die kennis krijgen sporen in het landschap betekenis. Maar ook zonder die kennis van geschiedenis en geologie is de wandeling door het Achterhoekse landschap de moeite waard.

De auto blijft achter bij eetcafé de Zonnebloem op de gelijknamige TOP parkeerplaats. Kort daarna passeert de wandelaar Recreatiepark Landgoed Ruighenrode, daar stopt ook lijn 52 van de Syntus buurtbus. Parallel aan het recreatiepark loopt de wandelaar door het bos dat bestaat uit Oostenrijkse den, grove den, berk en eik. De grond bestaat uit stuifzand, afgezet na de middeleeuwen en ongeveer 300 tot 100 jaar oud.

Een van de bomen langs de Ploegdijk draagt een ingegroeid bord.....

Na het oversteken van de Vordenseweg kan de wandelaar kiezen voor de korte versie ( ca 6 km) van deze route over de Gageldijk, of de langere route die verder gaat over het Langen. Er is weinig meer van te zien, maar vroeger bestond dit agrarische landschap uit veen, ingeklemd als het was tussen de dekzandruggen van het Groote Veld en de stuwwallen van de Lochemse berg kon het water hier niet wegzakken. De dichter A.C.W. Staring (1767-1840) woonde op het vlakbij gelegen De Wildenborch, hij liet in 1804 de Wildenborchse en de Barchemse Veengoot graven als afwateringskanalen om het land te kunnen ontginnen.

Na het inslaan van de Veenweg is de Paaschberg voor het eerst zichtbaar als een golvende kam aan de horizon. De afstand lijkt groter dan die is.

Vlak na het oversteken van de Barchemse Veengoot verwijst een kartonnen bordje met handgeschreven tekst de wandelaar naar het “FC Twente museum” in het huis, rechts van de weg. Tegenover het huis graast een kudde Nederlandse landgeiten, een ras dat bijna uitgestorven was. Een bordje langs de wei vertelt daar meer over.

De wandeling gaat verder over de Koopsdijk. Links en rechts van deze weg staan bomen die van vochtige grond houden, de diversiteit is groot. Voordat de eerste glooiingen van de Paaschberg merkbaar zijn kan de wandelaar kiezen voor een tweede verkorting van de route (9 km) en linksaf slaan op de kruising Koopsdijk/Koopmansweg.

De lange wandeling (12 km) gaat rechtdoor langs de velden van de Lochemse Hockey Club. De sporen in het landschap die we hier terug zien ontstonden na de laatste ijstijd. Dit opgewaaide dekzand wordt vanwege haar vorm ‘gordeldekzand’ genoemd en is tussen de 70.000 en 10.000 jaar oud.

Waar de Paaschberg begint is meteen te merken. Het pad is zanderig en stijgt. Hier lopen we op het noordwestelijke deel van de Lochemse berg over bodemlagen die tussen de 600.000 en 130.000 jaar geleden zijn afgezet na de stuwing van het landijs. Deze stuwwallen zouden ooit twee keer zo hoog zijn geweest

Tussen de vrij liggende wortels van de bomen, bijna bovenop de berg, liggen steentjes. Kwarts is hier te vinden en melkkwarts, rolstenen, ijzerkiezels en zwarte lydiet. De VVV folder van deze route vertelt hier meer over. Bovenop de berg staat een bank. Van hieruit is er zicht op het hoogste punt van de Paaschberg, het zandheuveltje rechtsvoor.

Bovenop de Paaschberg wordt de blik al gauw getrokken door een bakstenen toren. Het blijkt een watertoren te zijn uit 1924 met een hoogte van bijna 15 meter. Vroeger werd de toren ook gebruikt als uitkijkpunt, maar nu de bomen boven de watertoren uitsteken heeft dit geen zin meer. Verrassend is de overgang tussen Paaschberg en de bebouwing van Lochem. De Molenbelt is een steile straat, hier stonden honderd jaar geleden tenminste twee molens, waarvan een schuin achter de nog steeds bestaande Bakkerij ten Broeke. Na al het natuurschoon van de afgelopen kilometers is de confrontatie met verkeer, huizen en winkels even wennen, maar biedt ook de gelegenheid om even koffie te drinken of iets te eten. Ook is hier een bushalte. Wie de route wil onderbreken om later af te maken kan dat hier doen.

Achter Plaza Jan Patat ligt de ingang van de oude begraafplaats uit 1830. Boven de ingang hangen teksten van de dichter ACW Staring (1767-1840), op de begraafplaats het graf van diens zoon W.C.H Staring, de grondlegger van de Nederlandse geologie die leefde van 1808 tot 1877.

Terug op de Zutphenseweg naar links, daar ligt schuin aan de overkant een Joodse begraafplaats, eveneens uit 1830. In strakke rijen staan de stenen opgesteld op een stukje grond, ingeklemd tussen de achtertuinen van woningen aan de Bergweg en de Zutphenseweg.

De route gaat verder over de Tusseler, een zijstraat van de Zutphenseweg en even later langs de gesloten ingang van het Openluchttheater uit 1938, dat alleen bij evenementen open blijkt te zijn. Vlakbij hotel de Scheperskamp loopt de route over de Hessenweg, een oude handelsweg aangelegd voor 1750, door Duitse handelaren om de tol te ontwijken van de stad Lochem. Na het verlaten van de stad Lochem domineert de natuur de omgeving weer. De weg volgend, gaat de route na 200 meter weer rechts en verandert het asfalt in een natuurlijker ondergrond. Waar een pijl naar links wijst ligt rechts een grote bult, die ooit hoorde bij de schietbaan van een schietvereniging als kogelvanger.

Kort daarna arriveert de wandelaar in een opmerkelijk stukje natuur bestaande uit allerlei wallen en geulen, de rabatten genoemd. De wallen zijn ooit aangelegd om bomen te kunnen laten groeien boven het grondwaterpeil. Op de rabatten groeien allerlei bijzondere mossen.

Linksaf slaand op de Gageldijk passeert de wandelaar de nieuwe begraafplaats van Lochem, nauwelijks zichtbaar vanaf de zandweg, verscholen onder de bomen om kort daarna de Barchemse Veengoot over te steken en met haar stroming mee te lopen.

In de Barchemse Veengoot groeien verschillende waterplanten, zoals het pijlkruid. Wie liever langs het water blijft lopen kan even later op de Zutphenseweg linksaf, de rotonde oversteken en via de secundaire weg langs de Zutphenseweg het eetcafé de Zonnebloem weer bereiken. De route loopt echter slechts een klein stuk evenwijdig aan de Barchemse veengoot om door het bos te kronkelen en via het Daniel Willemsenpad op de Zutphenseweg uit te komen. Bron geschiedenis en geologie: De VVV route Terug in de Tijd naar de Paaschberg, aangeduid als de Paaschbergroute en voor € 4,05 te koop bij de VVV van Lochem. Bestellen en toe laten sturen is ook mogelijk. De folder gaat dieper in op enkele hierboven genoemde aspecten en leert de wandelaar ook manieren om de leeftijd van een Oostenrijkse den te kunnen bepalen, ontdekken of de grond uit leem of humus bestaat, hoe bepaalde stenen heten en meer wetenswaardigheden. zie http://www.vvvlochem.nl/zien_en_doen/wandelen/wandelroutes/ Praktische informatie Bereikbaarheid per auto: Eetcafe de Zonnebloem, Zutphenseweg 103, 7241 SC Lochem Openbaar vervoer: Arriva Taxivast lijn 52, halte Vakantiepark Landgoed Ruighenrode. NB Niet in het weekend. Dan lijn 56 Deventer station- Borculo Horeca: divers, oa bij start en in Lochem. Zonnebloem is alleen op maandag gesloten Honden aangelijnd toegestaan Toegankelijkheid: minder geschikt voor rolstoelen Bijzonderheden: Voor informatie over de Joodse geschiedenis van Lochem zie de voormalige synagoge aan de Westerwal VVV Lochem, Tramstraat 4, 7241 CJ Lochem, 0573 251 898 Meer wandelingen zie www.destentor.nl/uitwandelen. Foto’s en tekst Erna Lammers (email [email protected])