VOORGEWASSEN
EN VOORGESNEDEN GROENTEN
Verbruiksklaar maar wacht Net als zoveel andere 'moderne' ontwikkelingen vergemakkelijken gebruiksklare groenten het leven van wie gehaast is. De (te) lange bewaartijd op het etiket roept echter vragen op met betrekking tot de voedselveiligheid: zijn deze producten wel altijd vers en houden ze geen gevaar in voor de gezondheid ? Geen tijd te verliezen, zakje open en opdienen maar. Gebruiksklare, voorgewassen en voorgesneden salades vindt men naast de onverwerkte groenten in de afdeling verswaren. Deze groenten van het zogeheten 4de gamma bestaan al meer dan twintig jaar en hebben hun marktaandeel veroverd. Het aanbod aan gemengde salades en soepgroenten is aangegroeid en uitgebreid met geraspte kool en wortelen, gehakte peterselie en ui, die men steeds vaker aantreft, hoofdzakelijk in grootwarenhuizen. Tijdwinst en gebruiksgemak zijn de voornaamste argumenten in het voordeel van groenten uit het 4de gamma, maar wij wilden onderzoeken hoe het met het aspect hygiëne zit. Doordat ze rauw verkocht en vaak ook zo verbruikt worden, zijn deze producten immers
mengde salades zijn bijvoorbeeld alleen harde of knapperige slasoorten opgewassen tegen de behandeling - ijsbergsla, Batavia, andijvie of Chinese kool. Kropsla is niet geschikt omdat de bladeren te zacht en kwetsbaar zijn.
Verwerking Na de oogst worden de groenten gesorteerd en verwijdert men de onbruikbare delen. Er is enorm veel afval, vooral voor salades omdat men alleen de hardere bladeren uit het hart van de krop gebruikt. Dat valt te betreuren, zeker als men weet dat de vitamines vooral in de buitenste bladeren zitten. Vervolgens worden de groenten geschild, gesneden of geraspt alvorens te worden gewassen en eventueel onts-
De groentegamma's op een rijtje Dit zijn de categorieën die de producenten hebben ingevoerd om de aanbiedingsvormen te onderscheiden: J het 1ste gamma verwijst naar verse groenten J het 2de gamma verwijst naar conserven en halfconserven J het 3de gamma omvat de diepgevroren groenten J het 4de gamma omvat gesneden en schoongemaakte rauwe groenten J tot het 5de gamma behoren de groenten die in hun verpakking klaar zijn om te bereiden.
bijzonder vatbaar voor bederf onder invloed van bacteriën.
Van akker naar zakje Niet alle groenten kunnen voorgesneden en voorgewassen worden. Voor ge-
met. Door te ontsmetten wil men het aantal bacteriën verminderen. In tegenstelling tot de Verenigde Staten en Engeland is er in Europa een tendens om ontsmettingsproducten met een lagere concentratie te gebruiken. Ten slotte worden de groenten zorgvuldig gespoeld en vervolgens gedroogd in een centrifuge. 10 TEST-AANKOOP - NR. 462 - FEBRUARI 2003
Verpakking Het verpakken is een van de delicaatste stadia. Enerzijds worden bepaalde groenten spoedig bruin in aanwezigheid van zuurstof. Anderzijds is een hoeveelheid zuurstof noodzakelijk voor de "ademhaling" en om fermentatie te voorkomen. Daarom gebruiken de producenten speciale verpakkingen die een behoorlijk compromis opleveren tussen het oxidatierisico en het gevaar voor fermentatie, waardoor de inhoud ongeveer een week lang bewaard kan worden. Het gaat hierbij om een techniek van verpakken onder beschermende atmosfeer. Die houdt in dat men het aandeel van de gassen die normaal in de atmosfeer aanwezig zijn (stikstof, zuurstof, koolstof) wijzigt om de producten te bewaren in een optimale omgeving die het bederf van de groenten tegengaat.
Bewaring Zodra de groenten gesneden zijn, worden ze op een temperatuur tussen 4°C
er niet mee
en 7°C gehouden, en dat moet zo blijven tot ze verbruikt worden. Ze moeten dus koel bewaard worden, d.w.z. op de koudste plaats in de koelkast, zowel bij de handelaar als thuis.
Onze test Uit de waaier van beschikbare producten hebben wij een vijftigtal stalen onderzocht (gemengde salades, rode en witte kool, wortelen, uien, peterselie, knolselder en scheuten) met de bedoeling een representatief beeld te krijgen van de markt van het 4de gamma. Een tiental van de geteste producten waren bio- of natuurproducten met het Biogarantie-label of het Nederlandse label "Milieukeur" (dat minder veeleisend is dan Biogarantie) of waarop "geteeld zonder pesticiden of kunstmest" stond.
©
Etikettering
Hygiëne
Van de verschillende gegevens die het etiket moet vermelden is de benaming van het product doorgaans duidelijk, net als het nettogewicht. De houdbaarheidsdatum wordt over het algemeen vermeld - behalve op het etiket van luzernescheuten Legumex, die een E krijgen - maar de productie- en verpakkingsdatum helaas niet. Gezien de korte levensduur van deze producten lijkt die vermelding ons echter niet overbodig, ook al is ze niet bij wet verplicht. Kijken we naar de additieven, die voor dit soort producten verboden zijn (behalve citroenzuur om bruinverkleuring tegen te gaan en het bewaarmiddel ascorbinezuur), dan vonden we 9 stalen die dat wettelijk verbod op hun etiket omsmeden tot een commercieel argument door te vermelden "zonder additieven of bewaarmiddelen". Bewaartips worden op alle producten gegeven, behalve op de geraspte wortelen van Bio Source Cora, Bio Delhaize en Lidl en ook niet op de peterselie van Delhaize. Voor producten die zo bederfbaar zijn is dit soort informatie van belang, reden waarom we die 4 producten slechts een D hebben gegeven. Ook het vermelden waard is dat het adres van de producent of de verdeler voor België in één geval op vier ontbreekt. In bijna de helft van de gevallen ontbreekt jammer genoeg ook een gebruiksaanwijzing: zijn de groenten gebruiksklaar, moet men ze al dan niet nog wassen voor men ze verbruikt?
Enerzijds speurden we naar micro-organismen die de grootste invloed hebben op het bederf van de groenten: totaal kiemgetal, melkzuurbacteriën, gisten, schimmels en sulfietreducerende clostridia. De analyse gebeurde op de uiterste houdbaarheidsdatum die op het etiket stond en bracht aan het licht dat 14 van de 54 stalen (26 % dus) niet voldoen aan de microbiologische vereisten, wat vooral in het oog springt voor knolselder, peterselie, wortelen en uien. Bij de gemengde salades en de scheuten werd daarentegen geen enkel probleem van microbiologische aard vastgesteld. Anderzijds werd geen enkel potentieel ziekteverwekkend micro-organisme (Escherichia coli, salmonella, Listeria monocytogenes, Bacillus cereus en Staphylococcus aureus) gevonden. Wel werd Listeria monocytogenes aangetroffen in witte kool van Fresh Quality Mestdagh en in peterselie van DV Fresh Cora. Niets om zich zorgen over te maken echter, aangezien de gevonden hoeveelheden veel te gering zijn om een gevaar voor de gezondheid in te houden. Wat het fysiologisch bederf betreft is de situatie dus niet perfect, maar inzake voedselveiligheid is ze wel bevredigend.
Controle van het nettogewicht De controle van het op de verpakking vermelde nettogewicht leverde geen grote problemen op. Bij 4 stalen lag het reële gewicht lager (de gemengde salade, de peterselie en de ui van DV Fresh, evenals de Indiase preischeuten van Meli-jo), maar we vonden in 11 gevallen ook verpakkingen met een hoger gewicht (meer bepaald voor ui en peterselie).
11 TEST-AANKOOP - NR. 462 - FEBRUARI 2003
Smaakproef Op de uiterste houdbaarheidsdatum werden de groenten eveneens vanuit organoleptisch oogpunt (smaak, geur enz.) getest, zowel door een jury van beroepsmensen als door een panel van amateurs. Er werd rekening gehouden met de geur bij het openmaken van de verpakking en 20 minuten na het openen, met de verkleuring aan de snijvlakken, met de kleur en textuur van de groente zelf en uiteraard met de smaak en de algemene versheid. Uit dat alles bleek dat een derde van de producten (18 van de 54 stalen) niet voldoet aan de sensorische vereisten, meer bepaald binnen de knolselders, gemengde salades, uien, peterselie en
r A : zeer goed voo
GROENTEN VAN HET 4e GAMMA: BESCHRIJVING EN RESULTATEN
Gemiddeld per kilo
0
100
EINDBEOORDELING
Per verpakking
Commentaar van de kenners (degustatie op de uiterste houdbaarheidsdatum) Versheid
Smaakproef
Merk
PRIJS in augustus 2002 (in €)
Hygiëne
Etikettering
Benaming
Opgegeven gewicht (g)
dit criterium goed redelijk zwak slecht niet van toepassing : n. uitg.: uitgesloten
B: C: D: E:
2,45
6,04
Gemengde sla AFB 400
B
AFB een mooi en zeer vers product
AFB AFB
400
B
AFB een mooi en zeer vers product
AFB AFB
B
200
B
AFB een mooi en zeer vers product
AFB AFB
0,97
4,75
C
200
B
AFB een mooi en zeer vers product
AFB
0,99
4,83
1,46
9,50
Champion (Mestdagh)
Gemengde sla
Carrefour
Gemengde sla
B
Sla
(merkloos bij Carrefour)
Gemengde sla
Delhaize
Gemengde sla
B
150
B
B
een mooi en vers product
B
B
DV Fresh
Salad mix
C
200
B
C
sla niet meer zo fris, bruinverkleuring aan de snijvlakken
C
C
1,21 - 1,46 7,79
Fijnproeverssla
B
200
B
C
sla niet meer zo fris, rotte stukjes aanwezig
C
C
1,96 - 2,00 9,88
1 er prix
Salade mixte
C
200
B
C
sla niet meer zo fris, verkleuring aan de snijvlakken
C
C
Legumex
Fijnproeverssla
C
400
B
CFD sla niet meer zo vers, beginnende rotte stukjes aanwezig
Slamengeling voor Fijnproevers
B
200
B
CFD sla niet meer zo vers, beginnende rotte stukjes aanwezig
Mengsla
C
200
B
D
geen verse sla, rotte stukjes aanwezig, zeer vochtig product
D
D
(merkloos bij Aldi)
Gemengde sla
B
200
B
D
geen verse sla, een slap en vochtig product
D
D
0,95
4,67
Lara's Fresh World
Gemengde sla
C
200
B
E
veeleer bedorven sla, verkleurd product, muffe smaak
DFE
E
0,95
4,65
Salade Mêlée
C
200
B
E
veeleer bedorven sla, verkleurd product, muffe smaak
DFE
E
Gemengde sla
B
250
B
E
bedorven product, rotte stukjes aanwezig, zeer vochtig en uitgezakt onderaan in de verpakking
E
E
Sla en rauwkost (Carrefour)
Witte kool
B
250
B
AFB mooi en zeer fris product
Legumex
Witte kool
B
500
B
Delhaize
Rode kool
C
500
Fresh Quality
Rode kool
C
250
Derby (Delhaize)
Cora
Match
Florette
Saint Eloi
Nice and Easy (Colruyt)
B
2,20 - 2,95 5,90
0,94
4,43
CFD CFD
2,9
7,36
CFD CFD
1,96
9,90
1,71 - 2,21 9,76
1,70 - 1,95 8,62
1,59
6,43
AFB AFB
0,95
3,77
AFB mooi en zeer fris product
AFB AFB
1,25
2,48
B
BFC fris product, maar licht gefermenteerde (zure) geur
BFC BFC
1,12
2,19
B
BFC fris product, maar licht zure geur
BFC BFC
Witte en rode kool
1,12 - 1,20 4,59
Rode kool
B
500
B
C
niet meer zo vers
C
C
1,25
2,48
Bio Gesneden Rode kool
C
250
D
D
niet fris, zure geur, gefermenteerd product
D
D
0,95
3,78
DV Fresh
Witte kool
C
200
B
D
geen fris product, zeer sterk verkleurd
D
D
0,59 - 0,72 3,04
DV Fresh
Rode kool
C
200
B
D
geen fris product, sterk verkleurd en uitgedroogd
D
D
0,59 - 0,72 3,18
Fresh Quality
Witte kool
C
250
D
BFC fris product, maar licht zure geur
D
D
Florette
Geraspte wortelen
C
250
B
AFB mooi en zeer fris product
AFB
B
Bio Delhaize
Geraspte wortelen
D
150
B
AFB mooi en zeer fris product
AFB
B
Legumex
Geraspte wortelen
C
200
B
BFC fris product, maar licht uitgedroogd
Match
Geraspte wortelen
C
200
B
BFC fris product, maar licht uitgedroogd
Legumex GB (Carrefour)
1,20
4,84
Wortelen
12 TEST-AANKOOP - NR. 462 - FEBRUARI 2003
1,46 - 1,80 5,94 0,72
4,63
BFC BFC
0,65
3,12
BFC BFC
0,87
4,18
r A : zeer goed voo
GROENTEN VAN HET 4e GAMMA: BESCHRIJVING EN RESULTATEN
D
150
B
Delhaize
Geraspte wortelen
C
250
D
B
een mooi en fris product
C
C
0,97
3,77
Sla en rauwkost
Geraspte wortelen
C
200
D
C
vrij droog product
D
D
0,90
4,18
Wortelsalade
C
150
D
B
een mooi en fris product
D
D
0,75
5,36
Wortelen geraspt
D
300
D
D
veeleer bedorven product,
D
D
0,59
1,96
BFC fris product, maar licht uitgedroogd
0
BFC BFC
100
EINDBEOORDELING Versheid
Merk
Commentaar van de kenners (degustatie op de uiterste houdbaarheidsdatum)
Gemiddeld per kilo
Geraspte wortelen
Benaming
Per verpakking
Bio Source (Cora)
passing n. : niet van toe uitg.: uitgesloten
Smaakproef
Hygiëne
PRIJS in augustus 2002 (in €)
Opgegeven gewicht (g)
dit criterium goed redelijk zwak slecht
Etikettering
B: C: D: E:
0,72 - 0,90 5,24
(Carrefour) Fresh Quality Lidl
zure geur en smaak Ui Ajuin
C
70
B
B
een mooi en fris product
B
B
0,72
7,01
Gehakte ajuin
C
80
B
B
een mooi en fris product
B
B
0,95
9,93
Gesneden ajuin
C
70
B
BFC fris product, maar vrij glazig
BFC BFC
0,62
6,20
Legumex
Ajuin
B
80
D
CFD niet meer zo fris product, glazig
CFD CFD
0,70
7,78
DV Fresh
Ajuinblokjes
C
100
D
DFE
E
0,70
8,08
Delhaize Sla en rauwkost (Carrefour) Match
E
veeleer bedorven product, glazig, vochtig en slijmerig
Peterselie Florette Sla en rauwkost
Peterselie
C
50
B
AFB mooi en zeer fris product
AFB
B
1,46
25,17
Gehakte peterselie
C
50
B
AFB mooi en zeer fris product
AFB
B
1,20
19,25
Gehakte peterselie
C
50
B
B
mooi en fris product
B
B
0,87
12,70
Peterselie
C
50
D
A
zeer mooi ogend product, mooi los van
C
C
1,40
35,00
(Carrefour) Match DV Fresh
elkaar, zoals vers gehakte peterselie Legumex
Peterselie
B
50
D
D
geen fris product, vochtig en slap
D
D
1,05
15,14
Delhaize
Peterselie
D
50
D
D
geen fris product, vochtig en slap
D
D
1,12
20,12
Steve
Geraspte knolselder
C
500
B
Sla en rauwkost
Geraspte knolselder
C
200
D
Knolselder CFD niet meer zo fris product, licht zure geur C
(Carrefour)
fris product,
CFD CFD D
D
3,09 1,20
5,03
maar bruinverkleuring aan de nerven Knolselder
C
200
D
E
bedorven product, slap en slijmerig
E
E
0,97 - 1,10 4,85
Geraspte selder
C
250
D
E
bedorven product, slap en slijmerig
E
E
1,96 - 2,60 8,36
Germ'line
Linzescheuten
C
100
B
AFB
B
0,97
8,93
Delhaize bio
Trio gourmand
C
100
B
B
fris product, mooi los van elkaar
B
B
1,96
19,60
Meli-jo
Lookscheuten
C
40
B
B
fris product, mooi los van elkaar
B
B
1,25
25,00
Radijs
C
80
B
B
fris product, mooi los van elkaar
B
B
1,25
14,65
Indiase prei
C
50
B
1,14
26,93
Luzerne
E
100
B
0,95
9,25
DV Fresh Florette Scheuten
Bio Carrefour Meli-jo Legumex
AFB zeer fris product, mooi los van elkaar
BFC fris product, mooi los van elkaar B
fris product, mooi los van elkaar
13 TEST-AANKOOP - NR. 462 - FEBRUARI 2003
BFC BFC B
BFC
De salades worden gesorteerd, versneden, gewassen en gaan dan in de centrifuge.
kolen. De commentaren hierop vindt u terug in de tabel.
Versheid De beoordeling voor versheid in de tabel slaat op de resultaten van de microbiologische analyse en van de organoleptische beoordeling (smaakproef). In 40 % van de stalen (22 van de 54) waren de producten niet vers. De slechtste resultaten werden vastgesteld voor geraspte knolselder, waarbij niet één staal als vers kon worden beschouwd! Bij de scheuten daarentegen werd geen enkel versheidsprobleem opgetekend. Merk op: 3 van de 10 biologische/natuurlijke producten (Bio rode kool van GB evenals Fresh Quality rode kool en wortelsalade van Mestdagh) kregen een negatieve beoordeling. Ook bijna de helft van de gemengde salades voldoen niet, louter en alleen vanwege het fysiologische bederf, ook al waren de resultaten van de microbiologische analyse goed. Dit brengt het probleem terug tot de bewaaromstandigheden en meer bepaald tot de al te ruime uiterste bewaardata. Toen wij de producten inkochten hebben we verpakkingen ontdekt waarvan de inhoud geacht werd nog tot 8 dagen later goed te blijven. Er is tot op heden helaas geen specifieke wetgeving voor producten uit het 4de gamma, maar de wet op koel te bewaren voedingswaren verplicht de producenten erop toe te zien dat de bewaartemperaturen die zij op het etiket vermelden in acht worden genomen. De wetgeving vermeldt evenwel niets over de uiterste bewaardatum; de verantwoordelijkheid om die te bepalen,
rekening houdend met realistische omstandigheden, ligt dus bij de fabrikant of verdeler. Wij zijn niettemin van oordeel dat deze producten bij een temperatuur van 7°C maximum 5 tot 6 dagen "vers" blijven.
€ 5,33/kg tegenover € 0,60/kg onverwerkte knolselder. Binnen een zelfde categorie van producten kunnen de prijzen eveneens fors variëren, zonder dat dit verband houdt met de kwaliteit. Het is dus aan de consument om goed op te letten.
Besluit
De uiterste houdbaarheidsdatum staat meestal weergegeven, maar niet de productie– en verpakkingsdatum.
Gemiddelde prijs per kilogram Geschild, gesneden, gewassen, drooggezwierd... de groenten van het 4de gamma zijn gebruiksklaar. Aan die voorbereiding hangt een prijskaartje. Om te kunnen vergelijken hebben we voor elk product de gemiddelde prijs per kilo berekend. Voor gemengde salades bedraagt de gemiddelde prijs € 6,97/kg of meer dan het dubbel dan dezelfde groenten niet gebruiksklaar (€ 2,90/kg). Voor rode en witte kool zakt de (gemiddelde) prijs van € 3,37/kg voor voorverpakte producten tot € 0,40/kg voor de niet gebruiksklare versie. Geraspte wortelen kosten € 4,26/kg tegenover € 0,60/kg voor "gewone" wortelen; gehakte ui kost € 21,23/kg terwijl voor hele uien slechts € 9,70/kg wordt betaald; en de prijs voor geraspte knolselder bedraagt 14 TEST-AANKOOP - NR. 462 - FEBRUARI 2003
Groenten van het 4de gamma zijn verwerkte maar nog steeds rauwe producten, die dus erg vatbaar blijven voor aantasting door micro-organismen die soms ziekteverwekkend zijn. Daarom is het van belang dat ze gedurende heel het productieproces met zorg worden behandeld om de risico's voor de gezondheid te beperken. Op het gebied van de voedselveiligheid hebben onze analyses geen problemen vastgesteld. Dat geldt niet voor de versheid, die in 40 % van de gevallen te wensen overlaat (bij analyse op de uiterste houdbaarheidsdatum)! Vooral op het vlak van de bewaring blijft waakzaamheid geboden. Koop deze groenten alleen indien ze in een koelkast of koelruimte liggen en bewaar ze altijd in het koudste gedeelte van uw eigen koelkast (4-7°C). Aangezien het etiket, dat doorgaans voldoende informeert, slechts zelden de productie- en/of verpakkingsdatum vermeldt, is de "leeftijd" van het product moeilijk te achterhalen. Precies daarom kiest u het best groenten waarvan de uiterste houdbaarheidsdatum zo ver mogelijk verwijderd is en verbruikt u ze ook zo snel mogelijk na de aankoop. ■ S. Lauryssen en G. Starquit
