Verantwoorde leningen in een veranderende wereld De economische crisis heeft de afgelopen periode flink huisgehouden, met bezuinigingen, oplopende ontslagen en voor veel huishoudens een lager besteedbaar inkomen tot gevolg. Als antwoord op de steeds strengere regels van de bankensector zijn er nieuwe initiatieven ontstaan in de vorm van start-ups, kredietverstrekkers en alternatieve leenvormen voor consumenten. Het wordt zo steeds gebruikelijker om financiering te zoeken buiten de eigen bank om. Inmiddels begint de kredietmarkt geleidelijk aan weer aan te trekken. Steeds meer nadruk komt te liggen op het afsluiten van verantwoorde leningen, waarbij er ook oog is voor een vangnet. Kredietbeschermers en nazorg worden steeds belangrijker om te voorkomen dat consumenten in de toekomst in de betalingsproblemen komen. Zo kan de consument leven met het hart en lenen met het verstand.
Inhoud 1. Ontwikkelingen in de markt 2. Waar in Nederland kun je lenen? 3. Alternatieve leenmogelijkheden 4. Verzekerd zijn van goede zorg 5. Wij kunnen je van dienst zijn
In deze whitepaper vind je achtergrondinformatie over de ontwikkelingen op de kredietmarkt en de verschillende leenmogelijkheden in Nederland. Aan de hand hiervan kun je een weloverwogen keuze maken voor het vinden van een verantwoorde lening.
1. Ontwikkelingen in de markt rondom consumptief krediet Als gevolg van de economische crisis is de concurrentie in de Nederlandse bankensector de afgelopen jaren afgenomen. Staatsingrijpen en nationalisaties zorgden ervoor dat Nederlandse banken steeds meer activiteiten in het buitenland staakten en dat buitenlandse financiers zich uit Nederland hebben terugtrokken. Banken kregen te maken met verscherpte eisen rond hun eigen kapitaalbuffers. Deze moesten omhoog, waardoor banken zich genoodzaakt zagen hun balansen in te korten. Hierdoor zijn ze terughoudender geworden met het verstrekken van kredieten. Zo is sinds eind 2008 het maandelijks verstrekte consumptief krediet bijna gehalveerd naar 350 miljoen euro in september 2013. Toch lijkt het tij zich langzaam te keren. Na een periode van 5 jaar krimp begint de markt weer tekenen van herstel te vertonen. Banken maar ook internationale financiers tonen weer interesse in de Nederlandse kredietmarkt. Door wetswijzigingen op de hypotheekmarkt en verscherpt toezicht in de consumptief kredietmarkt, is de groeiverwachting weer positief. Hieraan gekoppeld groeit ook het consumentenvertrouwen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ligt het consumentenvertrouwen eind 2014 zelfs iets boven het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar. De consumptief kredietmarkt Op de kredietmarkt voor consumptieve leningen hebben de aangescherpte kredietnormen voor spanning gezorgd. Banken verstrekken 82% minder consumptieve leningen dan 10 jaar geleden. Ondanks dat het aantal leningen flink is gekrompen, is het totaal uitstaand bedrag veel minder gedaald. Minder mensen lenen dus steeds meer geld. Volgens de meest recente cijfers van het CBS en De Nederlandsche Bank staat er in Nederland voor ruim 30 miljard euro aan consumptief krediet uit. De helft van deze uitstaande leningen bestaan uit dure leenvormen zoals roodstand op betaalrekeningen, creditcards en postorderkredieten. Voor de grootbanken is consumptief krediet niet de core business. Het heeft voor hen een hoger risicoprofiel waardoor ze meer kapitaal dienen aan te houden. Ze stellen zodoende hogere eisen aan het verstrekken van consumptief krediet en daarnaast hogere rentepercentages. Roodstand en achterstanden Door de verscherpte regelgeving gaan consumenten steeds vaker op zoek naar andere, makkelijke oplossingen. Zo is roodstand in tien jaar tijd verdubbeld. Volgens cijfers van het CBS stonden in 2014 Nederlandse consumenten in totaal ruim 12 miljard euro rood op hun betaalrekeningen. Veel consumenten realiseren zich niet dat bij roodstand vaak de maximale rente (momenteel 14 procent) wordt gehanteerd. Naast de groei in roodstand is er ook een toename van het aantal betalingsachterstanden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door baanverlies. Volgens het CBS hadden 740.000 consumenten in 2013 een betalingsachterstand. Hetzelfde geldt voor achterstanden op de hypotheek. Eind 2013 hadden bijna 95.000 woningeigenaren een betalingsachterstand, terwijl eerder dit jaar dit er nog ruim 77.000 waren.
Hypotheekmarkt De afgelopen jaren zijn er diverse maatregelen doorgevoerd op de woningmarkt die van grote invloed waren op de structuur van de hypotheekmarkt. Zo is de hypotheekrenteaftrek beperkt en neemt de maximale hypotheek ieder jaar met 1 procentpunt af tot deze op 100% van de waarde van de woning ligt in 2018. Dit heeft tot gevolg dat veel consumenten een verbouwing niet meer kunnen meefinancieren in hun hypotheek. Hiervoor gaan zij steeds vaker opzoek naar alternatieven, in de vorm van donaties van ouders of het afsluiten van een consumptieve lening. Volgens het agendaconcept voor 2014 van de AFM ligt de hypotheekrente in Nederland internationaal gezien relatief hoog, ondanks het feit dat de hypotheekrente in ons land op dit moment op een historisch laag punt ligt. Daarbij is het aantal betalingsachterstanden op hypotheken de afgelopen tijd toegenomen, evenals het aantal gedwongen verkopen en aanspraken op de Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Volgens de toezichthouder is een mogelijke oorzaak van de relatief hoge rente, het gebrek aan concurrentie tussen de grote hypotheekverstrekkers. Dit is mede een gevolg van de staatssteun die drie van de vier grote aanbieders hebben ontvangen. Ook de noodzaak tot het opbouwen van hogere kapitaalbuffers ligt hieraan ten grondslag. Door nieuwe hypotheekregels zijn hypotheken eenvoudiger en overzichtelijker geworden. Hierdoor wordt de markt aantrekkelijker voor nieuwe toetreders waardoor Nederlandse en buitenlandse partijen de markt makkelijker kunnen betreden. Een voorbeeld van een nieuwe toetreder is het initiatief rondom de Munt Hypotheken, waarbij pensioenfondsen investeren in kapitaal voor het verstrekken van hypotheken. Oog op de toekomst De komende jaren zal de financiële sector zich sterker gaan richten op het centraal stellen van het klantbelang. De zorg, educatie en energie zijn slechts voorbeelden van sectoren waar de kosten de komende jaren verder zullen gaan stijgen. Door de daling van het aantal banen en de trends op het gebied van het flexibel werken, is de verwachting dat het aantal zelfstandig ondernemers alleen maar zal toenemen. Dit vraagt om oplossingen vanuit de markt. Denk hierbij aan leningen voor bij- of omscholing, zorg, de aanschaf van zonenergie en elektrische auto’s, maar ook aan leenmogelijkheden voor zzp’ers. Grote kansen zijn hiervoor weggelegd via de intermediairs. Banken hebben consumptieve kredietproducten van oudsher vaak als bijproduct beschouwd. Doordat de norm voor hypotheekleningen is verscherpt, is een deel van de hypotheekmarkt omgezet naar een consumptief kredietmarkt. Banken zijn door hun omvang veelal niet in staat om snel in te kunnen spelen op deze verandering. Ze zijn over het algemeen duurder dan kleinere financieringsmaatschappijen en langzamer in het beoordelen van kredieten. Om hun marktaandeel te behouden zullen banken in de consumptief kredietmarkt moeten stappen door samen te werken met intermediairs. Intermediairs werken namelijk veelal samen met een scala aan kleinere en grotere kredietaanbieders, zijn flexibel en in staat om snel kredieten te beoordelen.
2. Waar in Nederland kun je lenen? Geld lenen kan in verschillende leenvormen en op verschillende plekken. Voor veel consumenten ligt het uit gemak- en vertrouwensoverwegingen het meest voor de hand om bij de eigen bank een consumptief krediet af te sluiten. Toch hoeft dit niet altijd de beste optie te zijn. Het kan voorkomen dat de strengere eisen van je eigen bank de leenmogelijkheden beperken of dat je elders een gunstigere rente en of betere voorwaarden kan krijgen die beter bij jouw wensen aansluiten. Het kan dus zeker lonen om verschillende kredietverstrekkers met elkaar te vergelijken. Op de Nederlandse kredietmarkt zijn een groot aantal kredietverstrekkers actief. Zo worden er consumptieve kredieten afgesloten door: Banken De bankensector in Nederland is sterk geconcentreerd in vergelijking met andere Europese landen. Zo wordt de Nederlandse bankensector gedomineerd door vier grootbanken: de ING, Rabobank, ABN AMRO en SNS Bank. Deze banken hebben volgens cijfers uit het jaarverslag (2013) van De Nederlandsche Bank bijna 90% van de totale Nederlandse bancaire activa in handen. Voor veel consumenten blijft de eigen bank de meest vanzelfsprekende plek om geld te lenen, ook omdat de bank dit vaak eenvoudig maakt in de vorm van roodstand op een betaalrekening of een creditcard. Professionele kredietverstrekkers Ondanks het gemak om een lening bij je eigen bank af te sluiten, kan het lonen om eerst verder te kijken. In Nederland bestaat er naast de vier grootbanken een groot aanbod van betrouwbare kredietverstrekkers die diverse financiële producten aanbieden. Denk hierbij aan DEFAM, Interbank, Nationale-Nederland of De Nederlandse Voorschotbank. Een grote som geld lenen is echter geen kinderspel: er komt veel papierwerk bij kijken en kennis hebben van het leenstelsel en je eigen financiën is erg belangrijk. Hierdoor kan het verstandig zijn de hulp in te roepen van een intermediair. Intermediairs Een intermediair werkt samen met één of meer kredietverstrekkers en kan zien welke leenmogelijkheden er voor je zijn met jouw leencapaciteit. Alleen al het berekenen van deze leencapaciteit is ontzettend belangrijk, omdat een onjuiste of onvolledige berekening er voor kan zorgen dat je later in de financiële problemen komt. Daarbij kan je kiezen of je persoonlijk advies wil ontvangen of zelf een keuze wil maken uit de offertes zonder bijbehorend advies. Dat laatste heet ‘execution only’. De intermediair verzorgt dan alleen de administratieve afhandeling van de lening in samenwerking met de kredietverstrekker. Dit wordt vaak alleen aangeraden voor consumenten die kennis en ervaring hebben van het leenstelsel. Direct Writers Direct Writers zijn aanbieders die zonder tussenkomst van een tussenpersoon rechtstreeks met de klant zaken doen. Hierbij is het grote verschil dat ze minder fysiek aanwezig zijn: zaken worden voornamelijk via het internet en de post geregeld. Vaak zijn Direct Writers verzekeraars, maar op de hypotheekmarkt is er ook een tendens zichtbaar richting deze vorm van aanbieden. Het afsluiten van een hypotheek via een Direct Writer is echter alleen aan te raden als je zeer goede kennis hebt van de financiële producten en regels.
Vergelijkingssites Als hulpmiddel maken steeds meer mensen gebruik van vergelijkingswebsites om te beslissen welk financieel product ze waar aan moeten schaffen. Via deze websites is het mogelijk leningen te vergelijken en direct af te sluiten. De AFM adviseert consumenten echter om kritisch naar de aanbieder en de online vergelijkingsresultaten van een site te kijken, en resultaten van diverse sites weer met elkaar te vergelijken. Dit omdat er vaak nog te veel onduidelijk bestaat over de precieze werkwijze van vergelijkingssites, zoals hoe verdienmodellen eruit zien en hoe de vergelijkingen tot stand komen. Vaak zijn vergelijkingssites eigendom van een bank of kredietverstrekker of fungeren als tussenpersoon, hierdoor ontstaat er een onterecht beeld als ‘onafhankelijke vergelijker’.
3. Alternatieve leenmogelijkheden Naast de gangbare leenmogelijkheden zijn er ook alternatieve financieringsmogelijkheden. Door de economische crisis zijn er tal van nieuwe initiatieven ontstaan, als antwoord op de aanscherping van de regels vanuit de grootbanken. Zo is er de mogelijkheid via crowdfunding financiering te vinden of kan er onder goede afspraken worden geleend bij familie of vrienden. De alternatieve financieringsmogelijkheden buiten de grootbanken om zorgen uiteindelijk voor een gezondere markt door meer concurrentie. Tevens vragen ze om extra informatie rondom voorwaarden en risico's. Zo kennen ze allen hun eigen voor- en nadelen: Crowdfunding Bij crowdfunding vragen ondernemers of consumenten geld voor een bepaald project aan een grote groep investeerders, vaak via een platform zoals een site. Investeerders kunnen geld in het project stoppen in ruil voor rente. Deze manier van financiering groeit al enkele jaren explosief. In 2012 werd er met crowdfundprojecten nog 14 miljoen euro opgehaald, maar inmiddels zijn deze cijfers verviervoudigt tot 32 miljoen in 2013 en 63 miljoen in 2014. Dit blijkt uit cijfers van adviesbureau Douw&Koren. Ook wordt crowdfunding steeds vaker ingezet voor persoonlijke projecten. Doorlopend Krediet Een Doorlopend Krediet is een flexibele lening dat zich kenmerkt door vrijheid. Je betaalt maandelijks een minimaal bedrag bestaande uit een variabele rente en aflossing. Stel dat na een aflossing toch weer geldbehoefte ontstaat, dan biedt een Doorlopend Krediet de mogelijkheid afgelost saldo opnieuw op te nemen. Daarom staat de looptijd van een Doorlopend Krediet niet vast en heb je zelf in de hand hoelang de lening loopt. Huurkoop Huurkoop is een vorm van lenen die meestal wordt gezien in de autobranche, maar ook voorkomt in de kunstwereld. Bij huurkoop wordt er een vast termijn afgesproken waarin periodiek een aflossingsbedrag wordt betaald. Pas als alle termijnen zijn voldaan, word je officieel eigenaar van het product. Lenen van familie of vrienden Bij een onderhandse lening worden er afspraken gemaakt met één of meerdere geldverstrekkers binnen de persoonlijke sfeer, zoals een familielid of goede vriend. Doordat de lening vaak op basis van vertrouwen wordt verschaft, kunnen er gunstige leenvoorwaarden worden opgesteld. Zo kan de rente en de terugbetalingstermijn onderling worden afgesproken. Onderhandse leningen worden niet geregistreerd door het BKR. Hierdoor bestaat er geen enkel toezicht, terwijl dit alleen maar in het belang is van de consument. Zodoende vraagt het lenen van vrienden of familie een zekere voorzichtigheid, doordat de persoonlijke relatie onder druk kan komen te staan en er betalingsachterstanden kunnen ontstaan. Persoonlijke Lening Een Persoonlijke Lening kenmerkt zich door zekerheid. Bij het afsluiten van een Persoonlijke Lening wordt het bedrag in één keer geleend, onder een vaste looptijd en een vaste rente. Hierdoor weet je van tevoren altijd wat de kosten zijn en kom je niet voor verrassingen te staan. Iedere maand wordt er een vast bedrag aan rente en
aflossing gevraagd. Extra aflossen is mogelijk. Bij een aantal aanbieders kan dat boetevrij, maar niet altijd. Raadpleeg daarvoor de kredietvoorwaarden. Indien je de Persoonlijke Lening gebruikt voor de verbetering van je eigen huis, zoals een verbouwing of een nieuwe keuken, dan is de rente fiscaal aftrekbaar. Postorderkrediet Bij een postorderkrediet, ook wel verzendhuiskrediet genoemd, kan je producten kopen die per post of koerier worden afgeleverd. Hierbij is het vaak mogelijk om gespreid te betalen. Postorderkrediet is veruit de populairste vorm van krediet, maar door de hoge rente die wordt gevraagd ook de duurste. De maximale rente ligt vaak op 15%. In 2013 werd voor een gemiddeld jaarlijks bedrag van € 1.671 op afbetaling besteld bij postorderbedrijven. Roodstand en creditcards Steeds meer consumenten maken gebruik van roodstand op hun betaalrekening of creditcard. Vaak is dit niet alleen om tegenvallers op te vangen, maar wordt het steeds vaker een structurele behoefte. De gemiddelde roodstand is in 10 jaar tijd verdubbeld en opgelopen tot ruim 4.000 euro. Roodstaan is geen verstandige keuze, doordat de kosten hoog zijn. Vaak wordt er zowel bij creditcards als bij roodstand op een betaalrekening de maximale rente van 15% gerekend. Lening oversluiten In sommige gevallen kan het lonen om je lening over te sluiten naar een andere intermediair of kredietvorm. Hiervoor bestaan verschillende praktische redenen die sterk afhankelijk zijn van jouw persoonlijke situatie en jouw doelstellingen. Voorop staat, dat het geld kan besparen of dat de nieuwe lening beter aansluit op je besteedbaar inkomen. Daarnaast kan een andere kredietverstrekker lagere rentes en/of betere voorwaarden hanteren, of wil je de Persoonlijke Lening omzetten in een Doorlopend Krediet of vice versa. Voorwaarden Wel zitten er voorwaarden verbonden aan een oversluiting. Zo mag er geen sprake zijn van een negatieve BKR registratie of een betalingsachterstand. Ook moet je de lasten van de nieuwe lening kunnen dragen. Dit toetst de kredietverstrekker door een berekening te maken van je inkomsten en vaste lasten. Als aan alle voorwaarden zijn voldaan en de kredietverstrekker akkoord gaat, kan met het nieuwe leenbedrag de oude lening worden afgelost. Afhankelijk van je kredietverstrekker kan hier een boete voor in rekening worden gebracht. Bereken zo goed of het wel goedkoper uitvalt om de lening over te sluiten. Ook is het van belang een betrouwbare kredietverstrekker te kiezen met goede voorwaarden die aansluiten bij jouw persoonlijke situatie.
4. Verzekerd zijn van goede zorg Een weloverwogen keuze maken voor een verantwoorde lening betekent ook voorbereid zijn op de toekomst. De meeste achterstanden ontstaan door een inkomstenterugval, vanwege een echtscheiding, werkloosheid, overlijden of langdurige ziekte. Onvoorziene gebeurtenissen wat iedereen kan overkomen. Gelukkig kan hier van te voren rekening mee worden gehouden. Bij verantwoord lenen hoort immers ook een verantwoord vangnet. Intermediairs bieden dit in de vorm van kredietbeschermers en kunnen je door hun jarenlange kennis en ervaring goed adviseren. Het belang van de klant staat hierbij altijd voorop. Het belang van advies Over een lening beslis je niet zomaar. Vaak heb je er goed over nagedacht, onderzoek gedaan naar de mogelijkheden en heb je een aantal aanbieders met elkaar vergeleken. Toch komen er bij leningen vaak nog zaken kijken waar je van te voren niet aan hebt gedacht. Het belang van gedegen advies kan niet goed genoeg worden onderstreept. Adviseurs kunnen je helpen bij het kiezen van de juiste lening. Financieel advies is de afgelopen jaren een stuk professioneler geworden. Goed advies is eerlijk, betaalbaar, kwalitatief en persoonsgebonden en gaat verder dan inzicht geven in algemene product informatie. Doordat er een verandering optreedt in je maandelijkse vaste uitgaven, moet er rekening worden houden met eventuele inkomensrisico’s. Samen met een adviseur kunnen deze risico’s worden besproken, en kunnen al eventuele oplossingen worden aangedragen. Daarbij houdt de adviseur rekening met de betaalbaarheid van de lening, ook als je de pensioenleeftijd overschrijdt. Een adviseur kan door zijn kennis en ervaring goed in het oog houden welke kredieten het beste bij jouw bestedingsdoelen passen. Is het verstandig bestaande leningen over te sluiten? Of kan de lening worden opgesplitst in een deel Doorlopend Krediet en een deel Persoonlijke Lening? Kredietbeschermers Het is natuurlijk erg vervelend als er een lening is afgesloten en je onverwachts werkloos of arbeidsongeschikt wordt - of in het ergste geval zelfs komt te overlijden. Ineens kan het voorkomen dat je niet meer aan de maandelijkse rente en aflossing kan voldoen, met nare gevolgen van dien. Zo kunnen zware schulden ontstaan met incassobureaus en deurwaarders of in het geval van overlijden worden nabestaanden met de rekeningen geconfronteerd. Zulke situaties wil iedereen natuurlijk graag voorkomen en daarom kan het verstandig zijn een kredietbeschermer te overwegen. Een kredietbeschermer is een verzekering die wordt afgesloten bij een consumptief krediet. Het product verzekert je van het financiële risico van de gevolgen van arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en overlijden. Dit kan in de vorm van één koopsom of via een maandelijkse afschrijving. Mocht het noodlot toeslaan, dan keert de verzekeraar maandelijks een bedrag uit waarmee je het maandbedrag van je lening kan blijven betalen. Bij overlijden keert de verzekeraar éénmalig een bedrag uit waarmee nabestaanden de lening (gedeeltelijk) af kunnen lossen. Intermediairs mogen geen specifieke kredietbeschermers adviseren aan consumenten die deze niet nodig hebben. De AFM heeft sinds 2008 de mogelijkheid om bemiddelaars aan te spreken op de kredietbeschermers, waaronder de koopsompolissen, en controleert hier streng op. Op deze manier word je niets
‘aangesmeerd’ en ontvang je alleen die kredietbescherming waar je ook echt wat aan hebt. Nazorg Als het hele kredietaanvraag- en advies proces is doorlopen en er weloverwogen een lening is afgesloten, betekent dit niet dat het proces ten einde is. Goede kredietverstrekkers en bemiddelaars zullen in contact met je blijven om in de gaten te houden of het aangeschafte product nog wel bij jouw persoonlijke situatie blijft passen. Is er een inkomstenterugval? Ontstaan er betalingsproblemen? Veranderen uw doelstellingen? Dit stukje zorg en controle wordt nazorg genoemd en staat in verbinding met de zorgplicht van financiële instellingen. Nazorg en zorgplicht zijn twee belangrijke termen, maar het verschil tussen de twee kan soms voor verwarring zorgen. Zorgplicht is verankerd in de wet en financiële instellingen zijn hierdoor verplicht om je klantgericht, transparant en eerlijk advies te geven. Nazorg is een essentieel onderdeel van de zorgplicht en een open norm. Dit betekent echter niet dat nazorg niet in de wet staat: het is zelfs verplicht om de klant op de hoogte te houden van productwijzigingen. In de praktijk is nazorg echter nog een stuk meer, maar deze verdere invulling verschilt per kredietverstrekker, vandaar de open norm. Zo bieden een aantal kredietverstrekkers en –bemiddelaars gratis nazorg, om het belang ervan te onderstrepen. De AFM heeft door de jaren heen een invulling gegeven over wat er van instellingen verwacht mag worden betreffende de nazorg. De toezichthouder controleert ook of hier wel aan wordt voldaan.
Wij helpen je graag verder Deze whitepaper is een uitgave van Geldshop.nl B.V., de intermediair voor verantwoord lenen. Geldshop is een financiële dienstverlener met een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Onze dienstverlening bestaat uit adviseren, bemiddelen en het geven van nazorg. Wij adviseren en bemiddelen momenteel in consumptief krediet en kredietbeschermers. Wij beginnen met je persoonlijke situatie. Want pas als we je situatie goed kennen, kunnen we je een passend en verantwoord financieel advies geven, dat rekening houdt met je huidige situatie en wensen, maar ook met de verwachtingen ten aanzien van de toekomst. Wil je meer informatie ontvangen of heb je vragen? Neem dan contact met ons op. Wij zijn bereikbaar via: 088 828 22 22 of kijk op www.geldshop.nl.
