Geïnspireerd handelen in een snel veranderende wereld
“The only constant is the change”: ook in de zorgsector, de kerk. Onzekerheid en soms verkramping Twee eenzijdige houdingen : ofwel de eigen identiteit weer sterk in de verf zetten (reconfessionalisering) ofwel spiritueel soelaas bieden zonder christelijke diepgang (dan wordt diakonie een soort van humanistische ethiek of wellness spiritualiteit).
Een eerste bedreiging is het praktische relativisme: handelen alsof God niet bestond, beslissingen nemen alsof de armen er niet zijn, doelstellingen formuleren alsof de anderen niet bestaan. Een gesloten pastoraal discours hanteren waarin men geen rekening houdt met de mens om wie het gaat. Alternatief: =zich laten raken door de ander en de vraag die vanuit de ander op ons afkomt. Dus: vertrekken vanuit de mens die zoekt naar zingeving in de specifieke situatie van ziek zijn oud, zorgbehoevend, eenzaam, stervend…
Een verkeerd soort activisme dat niet spiritueel onderbouwd is en dat leidt tot pastorale lusteloosheid (acedia). Dat wordt veroorzaakt …boven alles door het ‘grijze pragmatisme of het
kerkelijke dagelijkse leven, waarin alles lijkt alsof het normaal zijn gang gaat, maar waar in werkelijkheid het geloof vermindert en degenereert tot een gesloten mentaliteit”.
Eng denken leidt tot een grafmentaliteit waarin Christenen verworden tot mummies in een museum (83). Met andere woorden: een inspiratieloos Christendom. Het evangelie kan hieruit bevrijden
Zonder nieuw leven en een authentieke evangelische geest, zonder de kerk haar ‘trouw aan haar eigen roeping’, zal om het even welke nieuwe structuur ineffectief zijn”.
(26). En wat ideeën betreft: de menselijke werkelijkheid is belangrijker dan de idee Geen visie “die zich richt op management, statistieken, plannen en evaluaties, maar waar Christus afwezig is”.
Eerste en vooral: de ontdekking van een andere taal, een taal die inspireert tot menselijkheid. Professionele taal is goed, maar niet voldoende. Ook pastorale taal kan een discours worden (“geijkte taal waarmee het leven in slaap wordt gewiegd”). De pastorale taal is de facto ook ingebed in een management-taal: disciplinering door het systeem Om de mens ten volle te begrijpen hebben wij de taal van verhaal en beeldspraak nodig. Metanoia: zien met nieuwe ogen, de perspectieven veranderen waarmee men naar de wereld kijkt. Inspiratie
Brassens: Rien n’est acquis à l’homme, ni sa
force, ni sa faiblesse, ni son coeur; mais quand in croît ouvrir ses bras son ombre est toujours celle d’une croix.
Hopkins: “the dearest fressness deepdown things” Rilke: “Durch alle Wesen reicht der eine Raum, Weltinnenraum” Ook het evangelie reikt een taal aan waarmee wij een frisse betekenishorizon kunnen openen: graankorrel, gist, lamp, vijgeboom, mosterdzaadje…
Tegenover elke verstarring een taal van volheid van leven, perspectieven tot groei, human flourishing, wijsheid (sapientia), intelligentie van het hart, vertrouwen… Liefdevolle blik die de mens weer tot mens maakt en zich afkeert van een cultuur van het wantrouwen. Verhaalgemeenschap: de gemeenschappelijke ontwikkeling van een ‘tegendiscipline’: inspiratie om anders naar het leven te kijken en anders te leven.
Economie is de wereld van de schaarste, budgettaire beperkingen, besparingen. Ook in de gezondheidszorg: leven met schaarse middelen. Ook metaforen die het zicht beperken, bv. het leven is geen ‘zero sum game’? (wat de ene wint, verliest de ander; wat je geeft, verlies je elders). Leven vanuit een overvloed aan menselijke gaven: vriendschap, liefde, mededogen… Ook overvloed van betekenis waardoor nieuwe praktijken en nieuwen inzichten ontstaan (Ricoeur “de wereld voor de tekst”).
Niet alleen ‘professioneel’ zijn maar ook compagnons worden van de mensen op hun weg, dat betekent “leren Jezus te vinden in het
gelaat van de anderen, in hun stem, in hun klachten” . Paus Franciscus spreekt hier over een ‘mystieke broederschap’, een ‘contemplatieve
broederschap’, een broederlijke liefde die in staat is ‘de heilige grootheid van onze naaste’ te zien, en “God te vinden in elke mens”. Een volk zijn met een “spirituele zin voor de nabijheid tot het leven van mensen” en deze nabijheid is een bron van vreugde (dat is op zich al belangrijk: christenen stralen vaak weinig vreugde uit).
“Bewogen door zijn voorbeeld …willen wij
delen in het leven van allen, luisteren naar hun bekommernissen, hen materieel en spiritueel helpen om hun noden te vervullen, verheugd zijn met diegenen die verheugd zijn, wenen met wie wenen, arm in arm met anderen engageren wij ons om een nieuwe wereld te bouwen” (Evangelii Gaudium, hoofdstuk 5).
“Jezus wil dat wij de menselijke ellende aanraken, dat wij het lijdende vlees van anderen aanraken. Hij hoopt dat wij ophouden met zoeken naar persoonlijke of gemeenschappelijke schuiloorden die ons beschermen tegen de maalstroom van menselijk ongeluk en [hij hoopt] dat wij intreden in de realiteit van het leven van anderen mensen en de kracht van de tederheid kennen. Telkens wanneer wij zo handelen, wordt ons leven op een wonderlijke wijze gecompliceerd en ervaren wij intens wat het is een volk te zijn, om deel te zijn van een volk” (Evangelii Gaudium, 270) [volk= pelgrims onderweg naar God].
IPB-Forum - Johan Verstraeten
1 maart 2014
12
Tegen de tirannie van de ‘normaliteit’. De eigen kwetsbaarheid onder ogen zien als voorwaarde om de kwetsbaarheid van de ander te zien. De vreemdeling in jezelf erkennen (Kristeva) Je wonden doorleven, niet doordenken “There is a crack in everything, that’s how the light gets in”: niemand is perfet Jean Vanier: “de la force à la vulnérabilité” Paradox: door de kwetsbaarheid ernstig te nemen, ook de veerkracht van de mens aan bod laten komen.
Jezelf liefhebben als tegenovergesteld aan narcistische fixatie: pijnlijke herinneringen en verdrongen duister en angst onder ogen durven zien. Jezelf accepteren (s’assumer). Compassie. De ander accepteren. Wat wij in de ander niet kunnen verdragen is de projectie van onze eigen tekortkoming. Ervaring van eenheid en saamhorigheid (henosis) De ander wordt mijn lotgenoot.
God ontdekken: “in heel gewone dingen van het dagelijkse leven, beginnen wij te ervaren dat een onzichtbare straling van liefde –de alomtegenwoordige kracht van God- overal en altijd aanwezig is” (Freeman, Aspects of Love). Zo kan men in alle situaties de schoonheid van de ander zien
Timothee Radcliffe: “om de goedheid van iemand anders te zien is in veel gevallen een zekere rust nodig. Wij moeten zonder haast bij hen zijn en samen met hen tijd verspillen. Als wij ons haasten, neemt de kans toe dat wij hen functioneel bekijken, als nuttig of hinderlijk voor onze plannen. Volmaakte liefde vereist tijd die beschikbaar is om open te staan voor elkaar en op passende wijze aandacht aan elkaar te schenken”.
Nietzsche: wij leven in een cultuur van de rusteloosheid Uitweg: ruimte maken voor stilte (cf. de weg van Jezus). “Men moet een grote stilte met zich meedragen, ook in het meest actieve gesprek’ (Etty Hillesum). Zonder innerlijke stilte geen aandacht. Wij moeten in onszelf “grote vlaktes van rust ontginnen, steeds meer rust, zodat men die rust weer kan uitstralen naar anderen. En hoe meer rust er in de mensen is, des te rustiger zal het ook in deze opgewonden wereld zijn” Edith Stein: passieve ontvankelijkheid als remedie tegen “burn out”
Spiritueel aanbod aanreiken dat rekening houdt met verschillende leeftijden: de echte wijsheid is de aanvaarding van de tijd en het ouder worden. De tijd is geen probleem maar de oplossing: beter een reële ouderdom dan een niet reële jeugd. Verinnerlijking van de herinnering, niet uit nostalgie, maar om rijker en meer gelouterd de toekomst tegemoet te gaan Angst voor het ouder worden tegengaan met ‘een innerlijke lifting’. Het mysterie van het leven laten ontdekken. Ook de schoonheid van het ouder worden. Talmoed: “voor de onwijze mens is ouderdom een winter, voor de geleerde is het een seizoen voor de oogst”
Laurence Freeman (Christelijke meditatie): onderscheid tussen belief en faith: geloof is een act van vertrouwen (“de moed om te zijn”). Het is geen ‘onderwerping’ aan een vreemde wil, maar vertrouwen in een aanvaarding die mij voorafgaat. Wie alleen ‘belief’ heeft, verkeert in het rijk der woorden (het is wel een matrix waarbinnen het vertrouwen kan groeien). Vertrouwen is geen kunstmatige oplossing, maar een toevertrouwen aan Iemand die met de zieke, eenzame, stervende op weg gaat.
Wij leven in een tijd van diepgewortelde angst Oorzaak: beheersingscultuur (Timothy Radcliffe) Aanvaarden dat wij het leven niet beheersen Vertrouwen is wat gebeuren zal
Mensen helpen ‘herboren’ te worden. Onze identiteit als mens gaat van geboorte naar geboorte… het kind van God dat wij zijn telkens geboren laten worden…(Christian de Chergé) Er is steeds groei naar menselijkheid mogelijk
Oog hebben voor de vertwijfeling waarin mensen terechtkomen. Soms moeten mensen lijden ondergaan dat zinloos, ongerijmd en doelloos lijkt te zijn. Vaak gaat dit gepaard met Godsverduistering (“mijn God waarom heb je mij verlaten”). Zelf omgaan met de duisternis van het geloof is voorwaarde om dit bij de ander te zien en er op te antwoorden. Dat vraagt een gebedscultuur waarin plaats is voor de Godsverlatenheid. Ontroostbaarheid Op zulke momenten: “être avec” (Sr. Emmanuelle)
God neemt mensen zoals zij zijn. Hij stelt zich niet op als een morele waakhond, maar voelt mee waar pijn wordt geleden. Hij is de tedere ‘fellow sufferer who understands’. Diaconie is iets van die tederheid concrete en zichtbaar maken.
Telkens wanneer wij een andere persoon in liefde ontmoeten, leren wij iets nieuws over God. Telkens wanneer onze ogen worden geopend om de ander te erkennen, groeien wij in het licht van het geloof en de kennis van God (Paus Franciscus).
IPB-Forum - Johan Verstraeten
1 maart 2014
24
Etty Hillesum: “God opgraven in de geteisterde harten van de mensen”, te beginnen met het wegnemen van ‘stenen en gruis’ die de weg naar God als bron van leven in onszelf versperren. Dat vereist ‘diep luisteren’ (hineinhorchen).
De verrijzenis is geen voltooid verleden tijd, maar een kracht die mensen tot leven wekt.
