“verandering is de enige constante”
Organisatiecynisme Een risico voor projecten en programma’s?
Harry Rorije 11 januari 2010
Inhoud • Context promotie-onderzoek • Wat is cynisme en organisatiecynisme? • Scepsis en cynisme • Oorzaken en gevolgen van OC • De ‘goede’ kant van cynisme • OC, projecten en risico management
Langdurige ziektepatronen Een organisatie kun je zien als een organisme Net als een organisme kan een organisatie ook lijden aan chronische vorm van ziekten
Voorbeelden: • Emotionele verwaarlozing • Vervreemding: tussen groepen, van klanten, stakeholders • Verslaving (consultants, het blijft bij ideeën, hogere winstmarges) • Onderdrukking van: emoties, kritiek • Paniekaanvallen
Onderzoeksterrein Verbondenheid Emotioneel welbevinden Significante gebeurtenis
Hoe (re)vitaliseren?
Ziek
Gezond
Hoe ontstaan ziektepatronen?
t (in jaren)
Cynisme en organisatiecynisme • Wat is cynisme en organisatiecynisme? • Cynisme • Van oorsprong een Griekse denkschool • Gebaseerd op de Socratarische theorie: kennis is wijsheid • Zich afkerend van de rijkdom in die tijd en zich keren tegen de maatschappij • Wantrouwen van hetgeen anderen vinden en zeggen
• In de jaren 60 onderzoek gestart naar cynisme in organisaties • Cynisme is niet alleen afhankelijk van persoonlijkheidskenmerken • Cynisme is vooral een houding naar een bepaald object
Cynisme en organisatiecynisme Twee belangrijke onderzoekslijnen naar cynisme in organisatie • Occupational cynicism Hoge verwachtingen bij een eerste baan Hieraan wordt niet voldaan Cynische houding ontstaat naar bijv. klanten (zorgsector, politie, maatschappelijk werk) Kan omslaan naar de hele maatschappij Nuttig bij rol-stress Gevolg: minder klantgericht
• Organisatiecynisme: Een houding naar de eigen organisatie of het management Afhankelijk van verschillende organisatorische omstandigheden Nut is het tonen van initiële betrokkenheid Bron: Fons Naus, 2007
Scepsis en cynisme • Kern organisatiecynisme: • Wantrouwen in de motieven van anderen
• Scepsis en cynisme • Scepsis:
Houding van continue twijfel Vragen stellen Vooronderstellingen opsporen Debatteren Gebaseerd op individuele vrijheid van denken
• Cynisme Ook geworteld in twijfel Twijfel zit dieper op: intenties, eerlijkheid en integriteit van personen Voor de cynicus zijn er motieven die je niet kan achterhalen Aanvechten van de vooronderstellingen van de sociale realiteit Zowel wantrouwen in boodschap en zender Kan leiden tot algemene houding van wantrouwen
Bron: Isabella Fortier, 2001
Cynisme als indicator voor ziektepatronen Vervreemding Klanten
Emotionele verwaarlozing
Management Lage betrokkenheid Gericht op
Cynisme
Oorzaak
Geen tijd en ruimte Verslaving (winstmarge)
Laag niveau
Onderdrukking (kritiek)
Onduidelijk beleid
Paniekaanvallen
Synthetron chatsessie Wat gaat er volgens u rond over XX, wat leeft er in de wandelgangen, welke geruchten hoort u?
Ik heb er nog helemaal niets over gehoord, dus het zegt met niets Volgens ons is het echt hoognodig dat er eens wat gebeurt Ik merk dat we er zolangzamerhand niet goed van worden al die veranderTrajecten. Wanneer kunnen we weer gewoon eens ons werk doen? De training was prima alleen ik miste de hoofddirectie. Zoals altijd weer afwezig Waarom stel je je zo afhankelijk op? We kunnen zelf toch ook met de nieuwe methode aan de slag?
Wat leeft er? • Bijna iedereen mee eens? • Mensen op de werkvloer worden niet betrokken bij beslissingen over veranderingen • Te veel mensen nemen te weinig verantwoordelijkheid en als ze die al nemen dekken ze zichzelf heel goed in.
• Ongeveer de helft mee eens? • Je bent en blijft een nummer hier. heb de indruk dat het nu erger is dan vroeger • "Een chef die te veel zegt roepen ze op het matje, die durf op den duur niet meer. elaboreert op ik verwacht dat mijn direkte chef meer kan en mag zeggen"
• Tot 30% mee eens? • Ik verwacht in de toekomst een eerlijke communicatie zonder geheimzinnigheid.
Scepsis en cynisme 70%
60%
50%
40% %cynischtotaal %sceptisch 30%
20%
10%
0% Logica
Van Aetsveld
Provincie Limburg-2
Nationale
Nederlanden-1 Cynisme en scepsis
Scepsis
LNV-2
LNV-1
Provincie Limburg-1
Nationale
Min. van Justitie
GGZ Brabant
Cummins
Dexia
Atos
Umicore
Gemeente Maasgouw
Nederlanden-2
Bron: Harry Rorije, 2009
Scepsis en cynisme • Cynisme is er altijd wel • Niveau van cynisme kan erg wisselen • Scepsis blijft beperkt tot max. 19% v/d uitspraken • Bij steeds hoger wordend cynisme groeit scepsis niet meer
Bron: Harry Rorije, 2009
Oorzaken van OC Belangrijkste oorzaken bij 16 organisaties, die te achterhalen zijn uit de cynische uitspraken • Gebrek aan respect richting medewerker
6%
• Gebrek aan participatie
7%
• Ontbrekende informatie bij medewerkers
13%
• Wantrouwen in vakmanschap veranderaars/managers
18%
• Verkeerde aanpak bij veranderingen
26%
Bron: Harry Rorije, 2009
Gevolgen van OC Belangrijkste gevolgen bij 16 organisaties, die te achterhalen zijn uit de cynische uitspraken • Vermindering openheid organisatie
6%
• Onverschilligheid
8%
• Vervreemding
9%
• Lage organisatiebetrokkenheid
15%
• Slechtere werkperformance
18%
• Onduidelijkheid over de verandering
20%
• Pessimisme slaagkans nieuwe veranderingen
20%
Bron: Harry Rorije, 2009
De ‘goede’ kant van cynisme •
Cynisme heeft niet alleen nadelen
•
Cynisme als defensiemechanisme voor mensen •
Manier van omgaan met onzekerheid, spanningen. Helpt bij verklaringen zoeken Beschermen tegen frustratie en teleurstelling
• •
•
Het hoort er bij dat mensen soms cynisch zijn Door cynisme laat men weten dat men nog betrokken is
Kritisch vermogen voor de organisatie • •
Tegengas geven bij voorstellen voor verandering Niet op voorhand eens zijn met de “wijsheid” van anderen
Organisatiecynisme, projecten en risicomanagement
Cynisme gebruiken • Niet doen! • Onderdrukken • Afdoen als eigenschappen van personen • Rationeel overtuigen
• Wel doen! • Serieus nemen • Laten uiten • Nuttig maken
Implementatie van projecten • Laag niveau cynisme: • • • •
Weinig weerstand? Lage betrokkenheid? Raakt het de medewerkers? Voldoende kritisch vermogen?
• Gemiddeld niveau cynisme: • Weerstand tegen de verandering? • Betrokkenheid creeren? • Communiceren over de verandering?
• Hoog niveau cynisme • Slechte slaagkans van projecten! • Eerst ontladen, andere pijnpunten oppakken?
Stellingen Een project weet niet wat er echt leeft in de organisatie
Cynisme is een vijand voor projecten
Een risico-analyse is niet compleet als er geen inzicht is in het niveau van organisatie-cynisme
Afsluiting
