Veni, vidi, vinyl?! Nostalgie in de muziekindustrie: de comeback van vinylplaten
Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in de Journalistiek Academiejaar 2013-2014 Promotor Mevr. Gerti Wouters Student Daisy Fonteyne Howest – departement Professionele Bachelors Kortrijk, Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk
Veni, vidi, vinyl?! Nostalgie in de muziekindustrie: de comeback van vinylplaten
Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in de Journalistiek Academiejaar 2013-2014 Promotor Mevr. Gerti Wouters Student Daisy Fonteyne Howest – departement Professionele Bachelors Kortrijk, Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk
Woord vooraf Elke keer dat ik vertelde wat het onderwerp van mijn bachelorproef was, trokken mensen hun wenkbrauwen op. Vaak kreeg ik de reactie: “Ah, komen vinylplaten dan terug? Dat wist ik niet!”. Oudere mensen, zoals mijn grootmoeder, begonnen over de grammofoonplaten van weleer, die in hun tijd ongelooflijk populair waren. Het was door die grootmoeder dat ik de smaak van het verzamelen van vinylplaten te pakken kreeg. Een dik jaar geleden ontdekte ik de vinylplaat doordat zij mij haar oude platenspeler schonk. Het combineren van de passie voor vinyl met mijn liefde voor schrijven in dit eindwerk vond ik erg boeiend en heeft ervoor gezorgd dat ik nog meer info over vinyl ging verzamelen. In navolging van duizenden artiesten op hun platenhoes wil ik van de gelegenheid gebruik maken om een dankwoordje te plaatsen in deze thesis. Om te beginnen wil ik mijn promotor Gerti Wouters bedanken voor haar feedback en begeleiding. In drie jaar tijd heb ik heel wat van haar geleerd, en ik hoop dat ik die kennis in voldoende mate kan laten zien in deze scriptie. In deze bachelorproef probeer ik op een bescheiden en eenvoudige manier mijn eigen passie, maar vooral de passie van de platenhandelaars, producenten en verzamelaars naar voor te brengen. Uit die groep van duizenden vinylliefhebbers liet ik een kleine selectie aan het woord. Het enthousiasme van mijn gesprekspartners was erg aanstekelijk en gaf me telkens de moed en de kracht om door te zetten met dit eindwerk. Ik wil dan ook graag Kris Dierckx, Kurt Overbergh, Wim Christiaens en Pieter Blancke bedanken voor hun tijd en geduld. Tot slot kreeg ik ook heel wat medewerking en hulp van een aantal Vlaamse platenhandelaars, wiens reacties ik ook aan bod liet komen in mijn bachelorproef. Bij deze wil ik dus ook Frans Van de Plas van VDP Records in Laakdal, Frank Van Brussel van MVC in Paal, Mike Keirsbilck van Consouling Store in Gent, Fernand Van Wassenhove van Topdisc in Torhout en Matias Pardon van Bilbo Records in Leuven bedanken voor hun tijd.
Abstract De vinylplaat, een platte schijf waarin de muziek wordt vastgelegd in fijne groeven. Voor de meesten onder ons is deze fysieke muziekdrager een bekend iets. Maar dat er sprake is van een comeback van de vinylplaat, is iets wat Jan Modaal toch verbaast. Nochtans valt het de laatste jaren op dat steeds meer artiesten hun muziek op vinyl uitbrengen en dat de platenbakken in muziekwinkels steeds groter worden. De vinylplaat wordt dus steeds populairder, maar is dit van korte duur of krijgt de vinylplaat een tweede leven? Kortom: is de comeback van de vinylplaat een hype of een trend? Uit een blik op de geschiedenis van de vinylplaat blijkt dat het zwarte goud – de bijnaam voor de vinylplaat – vooral tussen de jaren 50 en de jaren 70 hoge toppen scheerde. De lancering van de cd in 1982 doet het succes van vinyl fel afnemen, maar de vinylplaat verdwijnt nooit helemaal. In de jaren 90 blijven danceliefhebbers en dj’s vinyl kopen, en in 2005 ontstaat er opnieuw interesse in de vinylplaat. Om die interesse verder te ontwikkelen, wordt er vaak geëxperimenteerd in de productie van vinylplaten. Zo worden er platen geperst uit chocolade, krijgen albums een perzikgeurtje mee of wordt een plaat belegd met puur goud. De verkoopcijfers tonen aan dat de vinylplaat over de hele wereld heel wat harten (opnieuw) verovert. In de grote muzieklanden als Groot-Brittannië en de Verenigde Staten wordt vastgesteld dat het aantal verkochte vinylplaten sterk is toegenomen. Maar ook in Australië, Japan, Finland en ook België, die minder grote muzieklanden zijn, stellen experts vast dat de vinylplaat er succes heeft. Het aantal verkochte vinylplaten is in Finland op een paar jaar tijd zelfs vertienvoudigd. Toch moet de trend genuanceerd worden, want de impact van vinyl in de totale muziekverkoop blijkt niet zo hoog te zijn. In 2013 bedroeg de vinylverkoop minder dan een procent van de totale albumverkoop in Groot-Brittannië. In de Verenigde Staten, maar ook in België, viel dezelfde trend op te merken, want ook daar bedraagt de vinylverkoop amper twee procent van de totale muziekverkoop. Toch is de opkomende populariteit van vinyl te merken in het straatbeeld. In april 2014 openden twee nieuwe platenzaken in Gent hun deuren, en in juni opende platenzaak The Vinyl Touch uit Mechelen een tweede vestiging in Antwerpen. Steeds meer Belgische en internationale artiesten uiten hun liefde voor vinyl, en ook een aantal platenlabels richten hun pijlen op de vinylplaat. Heel wat mensen kiezen dan ook de vinylplaat boven digitale muziekdragers omwille van het materiële en artistieke aspect, maar ook omwille van sentimentele of autobiografische waarde. Op basis van de resultaten van mijn research kan ik dus zeggen dat er wel degelijk een trend gaande is en dat de vinylplaat zijn plaats in de muziekindustrie heroverd heeft. Maar de invloed ervan in de totale muziekverkoop is niet zo groot als wat door muziekliefhebbers wordt verondersteld.
Abstract (Engels) The vinyl record, a flat disc in which the music is recorded in fine grooves. This music medium is well known to most of us. But Average Joe is still amazed by the fact that the vinyl record is making a comeback. In recent years, however, more and more artists release their music on vinyl and the boxes filled with vinyl records in music stores are getting bigger and bigger. Thus, the vinyl record is becoming increasingly popular, but is this popularity of short duration, or is the vinyl record granted a new life? In short: is the comeback of vinyl a hype or a trend? A glance at the history of the vinyl record shows that the success of the black gold - the nickname for the vinyl record - especially remained at a high level from the 50s until the 70s. The launch of the CD in 1982, however, caused a strong decrease of the success of vinyl records, but the vinyl record never disappeared completely. In the 90s, dance lovers and dj's continued to purchase vinyl records, and in 2005, the interest in vinyl records increases again. In order to further develop that interest, vinyl producers often experiment with the production of vinyl records. Some records are pressed out of chocolate, while other albums get a peach fragrance note or get covered with pure gold. The sales figures show that the vinyl records wins the hearts of a lot of people all over the world (again). In the big music countries, like Great Britain and the United States, it is determined that the number of vinyl records sales has increased. But also in smaller music countries like Australia, Japan, Finland and Belgium, experts notice that the vinyl record gains success. The number of sold vinyl records in Finland has even multiplied by ten in the last few years. However, this trend needs some nuancing, because the impact of vinyl in the totality of music sales does not appear to be high at all. In 2013, the sales of vinyl records in Great Britain represented less than one percent of the total album sales. The same trend can be noticed both in the United States and Belgium, because the vinyl sales in these two countries represented barely two percent of the total music sale. Yet the success of vinyl records can be noticed in the streets. In April 2014, two new record stores in Ghent opened up, and in June, record store The Vinyl Touch from Mechelen opened a second store in Antwerp. A growing number of both Belgian and international artists express their love for vinyl records, and a number of record labels are putting their focus on producing and selling vinyl. A lot of people choose vinyl records over digital music players because of the materialistic and artistic aspect, but also because of the sentimental or autobiographical value of vinyl records. On the basis of the results of this research, it can be concluded that there is definitely a trend going on and the vinyl record seems to have regained its place in music industry. But the impact of vinyl records on music sales is not as large as what is reputed by music lovers.
Inhoudsopgave 1. Inleiding ..........................................................................................................................10 2. Wat is een vinylplaat? ....................................................................................................11 2.1. Geschiedenis – opkomst en teloorgang ............................................................................ 12 2.2. Productie .......................................................................................................................... 14 2.2.1. Klassieke productiewijze .................................................................................... 14 2.2.2. Nieuwe evoluties ............................................................................................... 16 3. De revival van vinyl in cijfers............................................................................................18 3.1. Groot-Brittannië ................................................................................................................ 18 3.2. Verenigde Staten ............................................................................................................... 19 3.3. Rest van de wereld ............................................................................................................ 19 4. De revival van vinyl in België ...........................................................................................21 4.1. Producenten - platenlabels ............................................................................................... 21 4.1.1. Vlas Vegas .......................................................................................................... 21 4.1.2. Unday Records ................................................................................................... 21 4.1.3. Petrol Records.................................................................................................... 22 4.1.4 Zeal Records ....................................................................................................... 23 4.1.5. WasteMyRecords ............................................................................................... 24 4.1.6. Play it Again Sam [PIAS] ..................................................................................... 26 4.1.7. Music Mania Records......................................................................................... 26 4.2. Handelaars en producenten .............................................................................................. 28 4.2.1. Handelaars ......................................................................................................... 38 4.2.2. Producenten ...................................................................................................... 30 4.3. Muzikanten en dj’s ............................................................................................................ 32 4.3.1. Muzikanten ........................................................................................................ 32 4.3.2. Dj’s ..................................................................................................................... 34 4.4. Kopers ................................................................................................................................ 36 5. Conclusie ........................................................................................................................40 6. Referentielijst .................................................................................................................42
Persoonlijke verwerking 1. Situering van het thema in de media...................................................................................... 49 1.1. Televisie ................................................................................................................ 49 1.2. Radio ..................................................................................................................... 52 1.3. Print ...................................................................................................................... 55 2. Formatanalyse ......................................................................................................................... 58 2.1. Knack Focus........................................................................................................... 58 2.2. Guido Magazine .................................................................................................... 63 3. Werkplan en scenario voor het eindproduct.......................................................................... 66 4. Biografie gekozen gesprekspartners ....................................................................................... 68 5. Planning en logboek ................................................................................................................ 73 6. Conclusie – Zelfevaluatie......................................................................................................... 76 7. Persbericht ............................................................................................................................... 80 8. Bijlagen .................................................................................................................................... 81 9. Journalistiek eindproduct........................................................................................................ 91
RESEARCHDOSSIER
1. Inleiding “Vinyl is the real deal. It is still alive.” – Jack White In deze bachelorproef probeer ik aan te tonen dat de vinylplaat nog steeds leeft en zelfs bezig is met een opmars. Een opvallende tendens, zeker omdat de verkoop van muziek de laatste jaren blijft achteruitgaan ten koste van (il)legale digitale downloads en streamingsites zoals YouTube. Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook: Is het toenemende succes van de vinylplaat een hype of een trend? Daarbij stel ik twee subvragen. Ten eerste vraag ik me af wat de impact van de vinylverkoop is in de totale muziekverkoop. Daarnaast ga ik ook na of er een verschil is tussen ons land en het buitenland in de evolutie van de verkoopcijfers. Om een dergelijk onderzoek te kunnen voeren, is het natuurlijk nodig om te weten wat een vinylplaat precies is en welke geschiedenis het zwarte goud – zoals vinyl vaak wordt genoemd – gekend heeft. Ook de productie van een vinylplaat wordt onder de loep genomen, waarbij ook voldoende aandacht gaat naar de nieuwste innovaties die worden doorgevoerd om vinyl weer aantrekkelijk te maken. Daarvoor raadpleegde ik verschillende bronnen, zoals woordenboeken, papers, artikels en boeken die specifiek over vinyl gaan. Daarna komt de revival of heropleving van vinyl op zich aan bod, waarbij ik gebruik maakte van doorgedreven cijfer- en bronnenonderzoek. Eerst worden een aantal cijfers voorgesteld van landen over de hele wereld, meestal afkomstig van erkende nationale en internationale muziekorganisaties. Daaruit zou moeten blijken dat de vinylplaat wel degelijk aan een comeback bezig is. Hierna wordt de heropleving van de vinylverkoop in België belicht. Heel wat handelaars reageren op de vinylverkoop, zowel nationale als internationale muzikanten en dj’s geven hun mening over vinyl en de laatste platenperserij van België wordt ook belicht. Een aantal Belgische platenlabels worden ook voorgesteld en tot slot wordt duidelijk wie de kopers van vinylplaten zijn, welk profiel ze hebben en om welke redenen ze vinyl kopen. Voor dit laatste stuk maak ik opnieuw gebruik van kranten- en online artikels, boeken, papers en persoonlijke communicatie.
10
2. Wat is een vinylplaat? Om een degelijk onderzoek naar de vinylplaat te kunnen voeren, moet het eerst duidelijk zijn wat dit voorwerp nu precies is. Met zo’n vraag kunt u het best terecht in het Van Dale-woordenboek. Het woord ‘vinylplaat’ kent de online versie van dit woordenboek niet, maar bij het woord ‘vinyl’ is de volgende uitleg te vinden: 1 vi·nyl (de/het; v(m) en o) bep. kunststof 2 vi·nyl (bijvoeglijk naamwoord) een vinyl grammofoonplaat (Van Dale, 2014) Inderdaad, vinyl heeft twee betekenissen. De eerste betekenis is vooral van toepassing op het vlak van bouw en interieur, waarbij vinyl vaak gebruikt wordt als vloer- of wandbekleding. In dit researchdossier gaat het echter niet over de inrichting van eender welk interieur, maar wel over de grammofoonplaat. Maar hoe definieer je dit begrip? We doen opnieuw een beroep op het online woordenboek van Van Dale:
gram·mo·foon·plaat (de; v(m); meervoud: grammofoonplaten): schijf waarin geluiden zijn vastgelegd in groeven (Van Dale, 2014) Deze definitie is al een stuk bevattelijker. Een grammofoonplaat is inderdaad een schijf met honderden kleine groeven waarin geluid vastgelegd zit. Maar deze definitie roept nog altijd vragen op. Zo is het niet duidelijk welke vorm de schijf heeft en hoe de groeven lopen. Daarom is een uitgebreidere definitie nodig, zoals deze: Een grammofoonplaat is een platte ronde schijf waarbij aan beide kanten (zelden aan één kant) een spiraalvormige groef is ingesneden die van de rand naar het midden loopt en waarin geluidsinformatie is opgenomen in de vorm van kleine horizontale (vroeger verticale, en thans bij stereo horizontale én verticale) afwijkingen. Deze uitslagen naar links en rechts kunnen met een naald op de ronddraaiende plaat worden afgetast en hoorbaar worden gemaakt op een geluidssysteem. Om te zorgen dat een plaat op de juiste wijze op een speler gelegd wordt, wordt er een gaatje exact in het midden van een plaat gemaakt. Het centrale deel van de grammofoonplaat bevat het label, waarop de inhoudsopgave wordt aangegeven. (Van Moen, 2009) Deze definitie maakt alles duidelijk. Een grammofoonplaat is rond en de groef is spiraalvormig. Door deze definitie weten we ook onmiddellijk hoe zo’n plaat eruitziet en kan afgespeeld worden. Maar hoe is deze vinylplaat nu ontstaan? Bestond de vinylplaat van in het begin al in deze vorm? En hoe wordt een lp geproduceerd? Dat wordt duidelijk op de volgende pagina’s.
11
2.1.
Geschiedenis – Opkomst en teloorgang
De oorsprong van de vinylplaat gaat terug naar de negentiende eeuw. Thomas Edison vond in 1877 de fonograaf uit, die de basis legde voor de eerste muziekdrager. Maar Edison zag zijn uitvinding eerder als een soort telefoon of als dicteerapparaat dan als een voorwerp dat via rollen muziek kan afspelen. Hij stond dan ook weigerachtig tegenover de veranderingen die Alexander Graham Bell doorvoerde om de fonograaf geschikt te maken voor het beluisteren van muziek. Graham Bell richtte samen met twee vrienden een onderneming op om deze ‘Graphophon’ te exploiteren. In 1898 vroeg Emile Berliner een patent aan om geluid vast te kunnen leggen op platte schijven in plaats van op de gebruikelijke cilinders. Drie jaar later brachten Berliner en Eldridge Johnson de allereerste grammofoon voor het grote publiek op de markt. Al vlug brak de ‘platte plaat’ door. In 1915 besloten verschillende producenten een vast toerental voor de platen af te spreken. Voordien varieerde het toerental tussen 60 en 90 toeren per minuut. Door deze afspraak ontstond de 78-toerenplaat, de eerste grammofoonplaat die gemaakt werd uit bakeliet en een standaardsnelheid had. (Van Parijs, 2013) Deze plaat kon gemiddeld 4,5 minuten muziek dragen per kant. (Van Moen, 2009) Deze platen werden vooral gemaakt op het 10 inch-formaat (10”) dat 25 cm diameter heeft. Ook het 12 inch-formaat (12”), met een diameter van 30 cm, werd soms gebruikt. Maar ook andere formaten, zoals het 8 inch-formaat of platen met een diameter van meer dan 30 cm, werden geproduceerd. (Van Parijs, 2013) In 1948 ontstond een nieuwe standaard. De 33-toerenplaat werd voor het eerst uitgebracht en platen kregen een diameter van 30 cm, waardoor de langspeelplaat er steeds meer ging uitzien als de lp die we nu kennen. Aanvankelijk werd deze plaat ook geproduceerd op 10”, maar sinds 1970 wordt vooral 12” gebruikt. Het 10 inch-formaat met 33 toeren is echter nog niet verdwenen. Sommige platenlabels brengen nog steeds zulke platen uit, vaak in gelimiteerde versie. (Van Parijs, 2013) Één jaar later, in 1949, ontstond een nieuw concept. Platenlabel RCA ontwikkelt de single, een 7 inchvinylplaat (7”) met een diameter van achttien cm die 45 toeren per minuut draait. De single werd populair door het gebruik ervan in de jukebox, die vooral in cafés te vinden was. (Van Parijs, 2013) Met de komst van de 45- en 33-toerenplaten werd de speelduur van de vinylplaat Het verschil in verhouding tussen een 12”, 10” en 7”-single. De 10”-single wordt meestal op 78 toeren geperst. © Wikimedia Commons
12
verlengd tot een speellengte van 22 tot 30 minuten. (Van Moen, 2009) Tot voor 1950 bestaan er geen cijfers over de omzet van vinylplaten op de Belgische muziekmarkt, maar dit cijfer wordt geschat op zeventig miljoen Belgische frank. Door de economische crisis in de jaren 30 en door de Tweede Wereldoorlog mag er verondersteld worden dat de verkoop van grammofoonplaten in die periodes niet zo vlot verliep. (Ameryckx & De Meyer, /) In 1963 ontstaat de eerste concurrent voor de lp. De Nederlandse elektronicagigant Philips brengt de cassette op de markt, een magnetische drager voor muziek. Deze muziekdrager slaagt er echter nooit in om de kwaliteit van de lp te evenaren, waardoor het succes van de lp steeds groter wordt. De toename van de omzet van cassettes zorgt er wel voor dat de omzetstijging van vinyl geringer wordt. (Van Parijs, 2013) Tot 1979 is er in België altijd een gestage stijging in de omzetcijfers voor vinylplaten te merken. (Ameryckx & De Meyer, /) Dat merkte ook André Willems, zaakvoerder van vinylperserij Disco-Press in het Limburgse Herk-de-Stad. “De jaren 70 waren het hoogtepunt van de platenverkoop. Vroeger bestelde een platenfirma 5.000 platen. Verkochten ze er 3.000, dan was dat goed. Verkochten ze 4.000 stuks, dan was het beter.” (Van Hollebeke, 1998) De petroleumcrisis laat echter zijn invloed blijken en zorgt ervoor dat zowel de prijs voor het papier van de hoes als voor de grondstof vinylite voor de producenten stijgt. Maar de omzet van grammofoonplaten bleef elk jaar stijgen, dus werd vinyl niet duurder. (Ameryckx & De Meyer, /) De uitvinding van de cd in 1982 zorgt echter wel voor een revolutie in de muziekindustrie. Het digitale muziektijdperk ontstaat, waardoor de vinylplaat eind de jaren 80 zijn genadeslag krijgt. Platenverzamelaars verkopen hun collecties of gooien ze weg en kopen massaal cd’s. (Van Parijs, 2013) In 1993 worden er in België voor het eerst meer cd-singles (2,2 miljoen) dan vinylsingles (1 miljoen) verkocht. Een jaar later is die verhouding nog meer uit balans: meer dan 3 miljoen cd-singles tegenover 184.000 vinylsingles. (Ameryckx & De Meyer, /) De verkoop van vinyl was intussen tot nul herleid, maar de vinylplaat verdween echter niet volledig. Lp’s en singles met dancemuziek bleven wel verkopen, zo werden er in 1995 nog altijd meer dan 20.000 vinylplaten verkocht. Muziek op vinyl was namelijk veel makkelijker te mixen voor dj’s, waardoor de vinylplaat niet 100% uit de markt verdween. (Ameryckx & De Meyer, /) In 2005 start een nieuwe algemene interesse in de vinylplaat. De lp kent een definitieve revival in 2010, en nu lijkt het zwarte goud opnieuw even populair als in de jaren 60. (Van Parijs, 2013) Meer info hierover vindt u in hoofdstuk 3, ‘De revival van vinyl’.
13
2.2.
Productie
2.2.1. Klassieke productieproces Vinylplaten bestaan al langer dan zeventig jaar. De laatste zeventig jaar zijn machines in het algemeen geëvolueerd door de industriële revolutie, en dus is het productieproces van vinylplaten in de loop der jaren bijgeschaafd. De kwaliteit van de muziek is aanzienlijk verbeterd en de masteringtechnieken zijn er eveneens op vooruitgegaan. Maar het basisprincipe blijft hetzelfde: muziek wordt getransformeerd tot kleine groefjes in een plastic plaat, waaruit een naald na verloop van tijd terug geluid kan halen. In de begindagen van vinyl werd alle muziek opgenomen op magnetische tape en via een analoge wijze op vinyl gezet. Sommige artiesten staan er op dat deze manier van werken nog op hun muziek wordt toegepast, maar in het algemeen wordt muziek nu digitaal opgenomen. De songs worden in hoge resolutie ingeladen in een computer in de masteringruimte. Soms heeft de muziek nog wat extra mastering nodig, omdat vinyl specifieke kenmerken heeft waaraan de muziek compleet compatibel moet zijn. De gemasterde audio wordt dan via een versterker overgezet naar de snijmachines. Elektrische impulsen worden verwerkt in een koperen schijf die bedekt is met chemische producten of in een schijf op basis van azijnzuur. Normaal gezien is het de ingenieur die tijdens de productie beslist welke productiewijze de muziek het meest recht aandoet. Zowel bij de azijnzuurplaat als bij het koper werkt de snijdraaibank met een naald die een groef maakt in de koper- of laklaag. De naald heeft twee spoelen, die zich tussen twee magneten bevinden. Het audiomateriaal wordt naar de magneten geleid, wat horizontale en verticale trillingen veroorzaakt bij de naald. De diepte van de groef in de vinylplaat hangt af van de intensiteit van het audiomateriaal. Elke koperen schijf of elke azijnzuurplaat is aan een kant bewerkt, waardoor er twee platen gemaakt moeten worden om een gewone lp met twee kanten te bekomen. Van het moment dat de azijnzuurplaat klaar is en gecontroleerd werd, wordt deze overgedragen naar het departement dat zorgt voor het elektrochemisch proces. In dit departement wordt de azijnzuurplaat gegalvaniseerd in een tank die een oplossing op basis van nikkel bevat. Deze oplossing zorgt voor een dunne nikkellaag op het gegroefde oppervlak en wordt dus op een elektrische manier aangebracht. De laag met azijnzuur of met koper wordt hierna afgepeld van de nikkellaag. Deze laag wordt zo het negatief van wat later de lp moet worden.
14
Hierna volgt er een tweede galvanisatieproces, waarbij dit negatief wordt gebruikt om een positieve plaat of een moederplaat te maken. Deze plaat kan gespeeld worden op een platenspeler, om zo de audiokwaliteit te controleren. Zowel de moederplaat als het negatief zijn eigenlijk een paar, want elke plaat is op een kant bedrukt en vormen samen de lp die later in de winkels ligt. De moederplaat wordt nog een allerlaatste keer gegalvaniseerd om de matrijs of drukvorm te creëren. Uit deze negatieve vorm worden de lp’s geperst die later verkocht worden. Tijdens het maken van deze onderdelen worden de labels voor de lp’s geprint op speciaal hittebestendig papier. De labels worden gesneden in hun ronde vorm en krijgen een gaatje in het midden om perfect te passen op de vinylplaat. Op datzelfde moment worden ook de albumhoezen gemaakt. De cover wordt geprint op dun karton en worden geplaatst in een lijm- en plooimachine, die ervoor zorgt dat de hoes zijn bekende vorm krijgt. Wanneer de nikkelvorm af is, wordt het klaargemaakt om goed in de platenpers te passen. Een vorm maakt normaal gemiddeld duizend lp’s. Een bepaalde hoeveelheid van gesmolten pvc (polyvinylchloride) wordt geplaatst of geïnjecteerd tussen de bovenste en de onderste nikkelvorm, die de A- en B-kant van de lp vormen. De drukpers wordt opgewarmd door een stoomboiler. Wanneer de drukpers sluit, drukken de nikkelvormen de groeven in het vinyl onder een druk van 150 bar in twintig seconden. Deze druk benadert een gewicht van ongeveer
Een platenpers met bollen pvc om vinylplaten mee te maken. Vinylplaten kunnen in elk kleur geperst worden. © Passion for Vinyl – Record Industry BV
150 kilogram op één vierkante centimeter. Het overtollige pvc wordt hierna afgesneden, en het resultaat is een lp of vinylplaat. Normaal gezien zijn deze lp’s zwart, maar een vinylplaat kan gemaakt worden in elk mogelijk kleur. Voor elke nieuwe titel of elke extra drukronde van een bestaand album, worden een paar vinylplaten getest. Deze eerste paar platen zijn testdrukkingen en dragen daarom een wit label. Deze allereerste drukkingen worden gecontroleerd bij het kwaliteitscontroledepartement van de drukfabriek. De controleur luistert op nauwgezette wijze naar het oppervlaktegeluid van de lp’s om na te kijken of er enige schade te merken is aan de audio. Die schade kan voorvallen tijdens het maken van de nikkelvormen of het gietproces. De klant, meestal een vertegenwoordiger van een platenmaatschappij of een distributeur, krijgt eveneens een kopie om te luisteren of de lp fouten bevat. Nadat de klant zijn officiële goedkeuring heeft gegeven, wordt het aantal kopieën van de lp geperst.
15
In het verpakkingsdepartement worden de lp’s in de platenhoezen geschoven, iets wat meestal machinaal gebeurt. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij gelimiteerde edities, worden de vinylplaten met de hand in plastic verpakt of verzegeld. Het album is nu klaar om verspreid te worden via platenmaatschappijen, distributeurs en platenwinkels, om zo uiteindelijk in de platenkast van eender welke muziekliefhebber ter wereld te belanden. (Haagsma, 2013)
2.2.2. Nieuwe evoluties Niet alle artiesten volgen vandaag echter nog dit
Elke plaat wordt op het einde van het productieproces automatisch in een platenhoes geschoven. © Passion for Vinyl – Record Industry BV
productieproces. Kele Okereke, de frontman van Bloc Party, releasede zijn nieuwste single in beperkte oplage op een 3D-geprinte lp. (Ilegems, 2013) De Amerikaanse softwareontwikkelaar Amanda Ghassaei zorgde via een algoritme ervoor dat eender welk mp3-bestand naar een 3D-model van een 33-toeren langspeelplaat kan worden omgezet. Het printen gebeurt via een speciale 3Dprinter die hoge resoluties aankan. (van der Ven, 2013) Er zijn echter nog meer mogelijkheden, zo kan je onder meer de assen van een gecremeerde geliefde in een vinylplaat laten persen waarop het mogelijk is om maximaal 24 minuten muziek te plaatsen. (onbekend, 2013) De Kroatische rockzanger Gibonni besliste echter om zijn recentste single, ‘20th Century Man’, uit te brengen op een lp uit chocolade. Gibonni doet het niet enkel voor de aandacht, maar ook omdat hij had gelezen dat chocolade eten zorgt voor dat mensen gelukkiger zijn en een hoger libido hebben, iets wat hijzelf ook wil bereiken met zijn muziek. (gjs, 2013) Daarnaast is er ook nog Third Man Records, het platenlabel van muzikant Jack White, bekend van bands zoals The White Stripes en The Raconteurs. Hij probeert door middel van verschillende innovaties van vinyl opnieuw een jong en hip product te maken. Zo bracht hij met zijn label al lichtgevend en geparfumeerd vinyl uit. Hij bracht ook al een ‘triple decker’ op de markt, een 12” die je met een schroevendraaier moet opensplijten om de binnenin verscholen 7”-single te kunnen beluisteren. (Ilegems, 2013) Hij trachtte ook dit jaar tijdens Record Store Day het wereldrecord van ‘snelst uitgebrachte vinylsingle’ te breken. (Robehmed, 2014) Verder bracht hij ook al een vinylplaat uit die ruikt naar perziken, namelijk The Ghost Who Walks van zijn ex-vrouw Karen Elson. Naar aanleiding van de filmkaskraker The Great Gatsby bracht hij de soundtrack voor de film, gemaakt door rapper Jay Z, uit op een vinylplaat die belegd was met puur
16
goud. (Van Assche, 2014) Tijdens de veelbekeken Amerikaanse televisieshow ‘The Tonight Show’ speelde Neil Young, een artiest die onder zijn muzieklabel zit, het nummer ‘Crazy’, dat ter plaatse op vinyl opgenomen werd. De 7”-singles met de opname van het nummer werden op het einde van de show uitgedeeld werd aan alle aanwezigen. (Onbekend, 2014) Bij Third Man Records releasede Jack White op 10 juni 2014 zijn tweede soloplaat, ‘Lazaretto’. De standaardeditie van deze vinylplaat wordt een ‘ultra-lp’ genoemd omdat een vinylalbum nog nooit op zo’n innovatieve manier in elkaar werd gestoken. De plaat bevat maar liefst tien unieke features of eigenschappen, zo wordt ‘Lazaretto’ geperst op een manier zonder enige vorm van compressie, iets wat zelden wordt toegepast bij de productie van vinylplaten. De plaat weegt 180 gram, wat ervoor zorgt dat de geluidskwaliteit beter is ten opzichte van vinylplaten met een lichter gewicht. De volgorde van de nummers op de vinylplaat zal niet alleen anders zijn dan die op de cd, maar er zijn ook twee verborgen nummers op de plaat te vinden. Deze nummers zijn respectievelijk op 78 en 45 toeren per minuut af te spelen, en aangezien de rest van het album op 33 toeren draait. Daarmee is dit ’s werelds eerste plaat die op drie snelheden kan worden afgespeeld. (D'Hooghe, 2014) Daarnaast werden er nog heel wat andere exclusieve snufjes aan de plaat toegevoegd. Zo is er sprake van ‘Dual Groove Technology’. Indien je de naald van je platenspeler in de ene groef plaatst, krijg je een elektronische versie van de intro van het nummer ‘Just One Drink’ te horen. Plaats je de naald echter in een andere groef, krijg je een akoestische gitaar te horen. De twee groeven komen samen in het midden van het nummer. Op de A-kant is er ook een handgemaakte hologram te vinden tussen het laatste nummer en het label in het midden, iets wat ook nog nooit gedaan werd. Verder zal die Akant van de plaat niet van buiten naar binnen spelen, zoals elke andere plaat, maar wel van binnen naar buiten. Dit laatste werd echter al eerder gedaan, bijvoorbeeld bij de Record Store Day-release van de single ‘Lonely Boy’ van rockband The Black Keys. (D'Hooghe, 2014) Dat de plaat van Jack White zo uniek is, zorgt ervoor dat ‘Lazaretto’ hoge toppen scheert in de hitlijsten. Amper een week na de release van de plaat haalde ze de eerste plaats in de albumlijst van Billboard, ook bekend als de Amerikaanse hitlijst. In een week tijd verkocht Jack White 138.000 stuks van zijn plaat, waarvan er 40.000 exemplaren op vinyl werden verkocht. Volgens Billboard is dat de beste verkoop van een vinylalbum in één week tijd sinds de start van de metingen van de verkoopscijfers en –aantallen in 1991. (Mansfield, 2014) In augustus, amper twee maanden na de release in juni, waren er al 60.000 exemplaren van het album op vinyl verkocht, wat ervoor zorgde dat ‘Lazaretto’ de best verkochte lp is sinds ‘Vitalogy’ van Pearl Jam uit 1994. (onbekend, 2014)
17
3. De revival van vinyl in cijfers De muziekindustrie is in verval. Tussen 2005 en 2012 daalde de verkoop van muziekalbums van 12,2 naar 7,8 miljoen stuks. (onbekend, 2014) In 2005 startte echter ook een nieuwe algemene interesse in de vinylplaat, en in 2010 kent de lp een definitieve revival of heropleving. (Van Parijs, 2013) Maar hoe groot is die revival? Zijn de omzetcijfers zo hoog als tijdens de glorietijden van de vinylplaat?
3.1.
Groot-Brittannië
Uit onderzoek van The Official Charts Company, dat de Britse hitlijsten samenstelt, blijkt dat de verkoop van vinylplaten in Groot-Brittannië in 2012 met vijftien procent toenam. Dat jaar was al het vijfde op rij waarin de verkoop van vinyl significant groeide. In Groot-Brittannië gingen 389.000 vinylalbums over de toonbank. (Theerlynck, 2013) In Groot-Brittannië volgde de verkoop van vinyl opnieuw een stijgende lijn. Volgens de BPI, het officiële orgaan van de Britse platenindustrie, waren er in 2013 tussen januari en oktober al 550.000 vinylalbums verkocht. De BPI voorspelde dat het jaartotaal dit jaar meer dan 700.000 stuks zou bedragen, waarmee de vinylplaat in Groot-Brittannië de beste verkoopcijfers ooit haalt sinds 2001 en een verdubbeling van de vinylverkoop betekent vergeleken met een paar jaar geleden, zoals op de tabel hieronder te zien is. (Dredge, 2013)
De evolutie van de verkoop van vinyl in de afgelopen tien jaar in Groot-Brittannië in aantal stuks. Sinds 2007 is er duidelijk een stijgende tendens te zien. © BPI
18
Dit zou gelijkstaan aan een totale verkoopwaarde van twaalf miljoen pond in dat jaar, waarvan twee miljoen pond werd uitgegeven op één dag, namelijk op Record Store Day op 20 april 2013. “Het feit dat onafhankelijke platenwinkels meer dan twee miljoen pond verdienen aan de vinylverkoop op één dag benadrukt dat ofwel vinyl ofwel de platenwinkels zelf op weg zijn naar nieuwe succesvolle tijden”, vertelde Kim Bayley van de Entertainment Retailers Association (ERA) hierover. Volgens het ERA zouden de driehonderd onafhankelijke platenzaken in Groot-Brittannië in de eerste helft van 2013 meer dan vijftig procent vinylalbums meer verkocht hebben dan in de eerste helft van 2012. (Dredge, 2013) De verkoop van vinyl in Groot-Brittannië is nochtans minder hoog dan het lijkt. Er worden elke week 15.000 lp’s verkocht, maar daarmee bedraagt de vinylverkoop amper 0,8 procent van de totale albumverkoop in het land. (Dredge, 2013)
3.2.
Verenigde Staten
Ook in de Verenigde Staten nam de verkoop van vinyl met 17,7 procent toe. Volgens het muziekblad Billboard werden in totaal 4,5 miljoen albums op vinyl verkocht. De beste verkochte elpee in de Verenigde Staten in 2012 was ‘Blunderbuss’ van Jack White, die van zijn plaat 34.000 stuks op vinyl verkocht. (Theerlynck, 2013) Halfweg 2014 was de opvolger van die plaat, ‘Lazaretto’, al 60.000 keer over de toonbank gegaan, waarmee dit de bestverkopende lp in twintig jaar werd. (onbekend, 2014) In 2013 ging de verkoop van vinyl ook in de Verenigde Staten verder in opmars, een opgang die al twintig jaar bezig is (zie tabel in bijlage achteraan), want de verkoop van vinyl steeg er toen van 4,5 naar 6 miljoen stuks. (Christman, 2014) Uit de cijfers van Nielsen Soundscan, het grootste data- en informatiebureau uit de entertainmentindustrie, blijkt dat de verkoop van vinylalbums in de eerste zes maanden van 2014 opnieuw met 40 procent was toegenomen. (Nielsen, 2014) Dit cijfer lijkt erg hoog, maar niks is minder waar, want de verkoop van vinyl bedroeg in 2013 amper twee procent van de totale verkoop van albums in de Verenigde Staten. (Christman, 2014)
3.3.
Rest van de wereld
In 2012 bedroeg de wereldwijde omzet uit de vinylverkoop 135 miljoen euro, de hoogste omzetcijfers in vijftien jaar tijd. (Ilegems, 2013) Het valt dan ook niet te verbazen dat ook in de rest van de wereld de vinylverkoop in stijgende lijn verloopt. Zo is de omzet van vinylplaten in Nederland in gestegen van zes miljoen euro in 2012 naar zeven miljoen euro vorig jaar. (NVPI, 2014)
19
In Australië worden steeds meer vinylalbums verkocht. In 2010 werden er volgens de Australian Recording Industry Association (ARIA) respectievelijk 39.644 vinylalbums verkocht. In 2013 waren 137.658 exemplaren verkocht, wat meer dan een verdrievoudiging van het aantal verkochte vinylalbums betekent. Dit cijfer moet echter genuanceerd worden, want in totaal werden er in 2013 15.879.413 fysieke en maar liefst 115.841.602 digitale muziekdragers verkocht. (ARIA, 2014) Op het vlak van de verkoop van vinylsingles in Australië geldt deze vergelijking niet, want in 2010 werden er nog 13.677 exemplaren verkocht, terwijl er drie jaar later amper 10.069 exemplaren over de toonbank zijn gegaan. Een sterke daling ten opzichte van het jaar voordien, want in 2012 werden er nog 21.623 vinylsingles verkocht in Australië. (ARIA, 2012) (ARIA, 2014) Ook in Finland verloopt de vinylverkoop in stijgende lijn. Terwijl er in 2012 nog 47.811 vinylalbums verkocht werden, gingen er het jaar erop 72.480 exemplaren over de toonbank. (IFPI Finland, 2014) In 2006 werden er daarentegen 7.359 vinylplaten verkocht in Finland, wat zorgt dat er op zeven jaar tijd bijna een vertienvoudiging is van het aantal verkochte exemplaren. (IFPI Finland, 2008) Ook hier is een nuance nodig, want in 2013 werden er in totaal 3.663.750 fysieke muziekdragers verkocht. (IFPI Finland, 2014) In Japan kent de vinylverkoop eveneens een stijgende tendens. In 2009 werden daar volgens de Record Industry Association of Japan (RIAJ) nog 103.000 exemplaren verkocht, terwijl er in 2013 453.000 vinylalbums door Japanse muziekliefhebbers gekocht werden. Op drie jaar tijd is er dus sprake van meer dan een verviervoudiging in het aantal verkochte vinylplaten in het Aziatische land. Toch is er hier eveneens nuance nodig, want in totaal werden er in 2013 in Japan 218.031.000 fysieke muziekdragers verkocht. (RIAJ, 2012) (RIAJ, 2014) Uit cijfers van het marktresearchagentschap GFK Retail & Technology Benelux blijkt dat ook in België de vinylverkoop toeneemt. In 2010 werden er 46.971 vinylplaten verkocht, terwijl er twee jaar later 78.470 vinylplaten over de toonbanken gingen. (Serrure, 2013) In 2011 was de vinylverkoop al met 39 procent gestegen ten opzichte van het jaar voordien, en de platenhandelaars laten blijken dat de vinylverkoop de jaren erop bleef toenemen. (Delvaux, 2014) Uit cijfers van 2013 van de Belgian Entertainment Association (zie hiernaast) blijkt echter dat vooral cd’s blijven verkopen en het marktaandeel van vinyl ook hier maar twee procent van het totaal uitmaakt. (Belgian Entertainment Association, 2014)
20
4. De revival van vinyl in België Een aantal verschillende partijen spelen een actieve rol in het opkomende succes van platen in België door ze te produceren, te verkopen, te promoten of er zelf de muziek voor te maken. Zowel producenten en platenlabels als handelaars, muzikanten en kopers hebben dus hun aandeel. Hieronder worden deze partijen uitvoerig besproken. Heel wat onder hen vertellen ook waarom ze voor vinyl kiezen en wat er interessant aan is.
4.1. Producenten – platenlabels Belgische platenlabels hebben een groot aandeel in de verkoop van vinyl. Intussen bestaan er tientallen indielabels (kleine onafhankelijke labels) in ons land. In dit researchdossier worden een paar van die independent labels besproken en krijgen we hun visie op de verkoop van muziek te zien.
4.1.1. Vlas Vegas Vlas Vegas is een alternatief platenlabel dat in 1997 opgericht werd. Zoals de naam onrechtstreeks duidelijk maakt, heeft het label Kortrijkse roots. Onder dit platenlabel vallen bands die zich vooral in het lokale underground-muziekcircuit bevinden. Naast het beheer vaneen platenlabel heeft Vlas Vegas ook een eigen platenwinkel: GTO Distro, boven café Gainsbar op de Vlasmarkt in Kortrijk. Daarnaast organiseert ze zelf shows, festivals en showcases. Heel wat van hun platen worden ook verkocht in Komma in de Lucht, een andere platenzaak in Kortrijk. (Vlas Vegas Records, /) Het genre van de bands onder dit label is erg breed. Vlas Vegas wil naar eigen zeggen de bands ondersteunen die anders geen kans krijgen om zelf een plaat uit te brengen. Een aantal van de bands dat Vlas Vegas onder zijn hoede heeft, zijn het elektronische muziekproject Ansatz Der Maschine, de heavymetalband Amenra en de hardcore-rockband Vandal X. (Vlas Vegas Records, /) Bij Vlas Vegas worden zowel cd’s als vinylplaten verkocht, maar uit een interview met het muziekblad RifRaf in juni 2013 blijkt dat er toch een voorkeur bij het label bestaat. “Sinds vijf jaar focussen we ons enkel op vinylplaten. In de punk- en hardcorescene heeft dat altijd al een grotere waarde gehad”, vertelde Mich Decruyenaere van Vlas Vegas toen. (De Bisschop, 2013)
4.1.2. Unday Records Unday Records is een onderdeel van het grotere N.E.W.S. Records, dat vooral in de jaren 90 populair was als dancelabel. In 2011 werd Unday Records opgericht door platenbaas Tim Beuckels en intussen
21
is dit Gentse platenlabel uitgegroeid tot een belangrijk label voor indiebands en singer-songwriters zoals Trixie Whitley, Flying Horseman en Dans Dans. (De Bisschop, 2013) Tim Beuckels van Unday Records werkte al een zestal jaar bij N.E.W.S. Records. Hij richtte Unday Records op, waarvoor N.E.W.S. zorgt voor de logistieke ondersteuning, promotie en distributie. Volgens hem staat de vinyl en de cd hetzelfde lot te wachten, al krijgt vinyl nog altijd extra aandacht: “De cd gaat dezelfde kant uit als vinyl. Het wordt een artefact, iets dat (sic.) je in huis haalt omdat je het leuk en interessant vindt. Het is niet meer een massaproduct om muziek te verspreiden maar wordt iets voor de verzamelaars. Vinyl is gewoon veel cooler en ik merk dat een belangrijk deel van ons publiek dat ook vindt. Als je als label een plaat releaset, vind je ze goed genoeg om er maanden op te werken. Dan moet het ook waard zijn om die investering van vinyl te maken. Als die uitverkoopt, geraak je ook wel uit de kosten. Vinyl is niet per definitie verlieslatend.” (De Bisschop, 2013) In het interview met muziekcentrum Trix vertelt Tim Beuckels over zijn passie voor vinyl. “De tijdloosheid dat (sic.) vinyl uitademt, fascineert mij. Het heeft iets taktiels (sic.), iets sensueel dat een cd niet heeft. De klank is beter, alhoewel niet iedereen die mening deelt. Het komt gewoon meer tot zijn recht.” (onbekend, /) Hij benadrukt in dat interview dat de cd wel blijft verkopen. “Er blijft nog altijd wel vraag naar cd’s, vooral vanuit het publiek dat bands willen steunen. Niet iedereen heeft een platenspeler thuis. Het hangt ook van band tot band af, een plaat als Dans Dans doet het niet zo goed op cd, maar werkt écht wel goed op vinyl. Niche muziek, muziek die niet echt mainstream is, verkoopt gewoon beter op vinyl”. (onbekend, /) Tim Beuckels vertelt in het interview met Trix ook dat Unday Records zijn vinylplaten aan een goedkopere prijs per stuk kan verkopen, omdat het platenlabel kan rekenen op de massaproductie van moederlabel N.E.W.S. Records. (onbekend, /) In een ander interview vertelt hij dan weer over de concurrentie van de vinylverkoop met online streamingsites zoals Soundcloud, YouTube of Grooveshark. “Het is vechten voor aandacht. Je wordt wel opgepikt maar er is zoveel meer nu. Er zijn honderden releases per maand, duizenden media. Zeker digitaal is de aanpak anders. We mikken op zoveel mogelijk exposure zonder onze credibility te verliezen.” (Lesage, 2014)
4.1.3. Petrol Records Het platenlabel Petrol Records ontstond in 2001 toen Flip Kowlier er niet in slaagde om zijn debuutplaat aan de man te brengen bij de grote muzieklabels. Daarom besloten hij samen met
22
Werner Dewachter het album zelf uit te brengen. De bal ging aan het rollen en zo kwamen bijvoorbeeld Gabriel Rios en Yevgueni bij dit label terecht. (De Bisschop, 2013) Werner Dewachter van Petrol Records juicht de opkomst van vinyl toe, al heeft hij ook zijn bedenkingen: “We zijn zelf ook op zoek naar middelen om heel onze catalogus op vinyl te laten persen. Voor mij mag de cd morgen verdwijnen en mag alles uitgebracht worden op lp’s. Maar vinyl zal zeker niet de grote redding van de muziekindustrie zijn.” (De Bisschop, 2013) Petrol Records is op financieel vlak echter niet alleen afhankelijk van de platenverkoop. Ze halen ook inkomsten uit de bookingen van de groepen: “Tien jaar geleden lag het zwaartepunt op het label, terwijl dat nu uit economische noodzaak verschoven is naar de bookingen. We zijn zo zot om te blijven vasthouden aan het platenlabel. Maar Petrol is ons kindje, we kunnen dat niet gewoon aborteren omdat het wat moeilijker gaat. We hopen dat we nooit op het punt gaan komen dat we niet anders kunnen dan de stekker eruit te trekken. Zolang we het net, of eigenlijk net niet, aankunnen, blijven we verder gaan en proberen we creatieve oplossingen te vinden. Eigenlijk doen we het op dit moment uit idealisme.” (De Bisschop, 2013)
4.1.4. Zeal Records Het Leuvense platenlabel Zeal Records draait al sinds 2001 mee en is de thuishaven van bands zoals Isbells, Tomàn, Marble Sounds en Renée. Oprichter Geert Mets liep in 2001 al een eindje met het idee rond om met een eigen label te starten. “Ik had toen een eigen bandje en daarmee wilde ik 7 inch-plaatjes uitbrengen. Ik had er zelfs een naam en een logo voor, maar ik miste de praktische ervaring. Tien jaar terug (sic.) vond ik dan ook de tijd rijp om ermee te beginnen. Ik wilde eigenlijk louter singles uitbrengen, omdat het 45 toerenplaatje mijn favoriete formaat is en blijft. De eerste 15 platen waren op dat formaat, maar ook toen dacht ik eraan dat er misschien iets tofs zou tussen zitten dat groter zou kunnen worden”, vertelde Geert Mets in een interview met DeWereldMorgen in 2011. (De Meester, 2011) In 2001 gaf Zeal Records voor het eerst een plaatje uit. Dat was een 7 inch-singeltje van de Engelse zanger Whip. “Ik had in de Rough Trade shop in Londen een EP’tje gekocht van die man. Daar stond een e-mailadres op en ik heb hem gewoon gemaild. Ik schreef erin: ‘Kijk, ik ben Geert, ik kom uit België en ik ga een label starten. Willen jullie voor mij een 7 inch maken?’ Ik kreeg een enthousiaste mail terug en zo is alles begonnen. Daarna ging ik op dat pad verder: ik contacteerde gewoon internationale groepen die ik graag hoorde en vroeg of ze zin hadden om een single uit te brengen. De artiesten kregen van mij dan 50 exemplaren of een bepaalde som en dat was het. Het verhaal draaide toen uitsluitend rond singeltjes”, vertelde Geert. (De Meester, 2011)
23
Daarna gaf Zeal Records ook Belgische bands een kans. Het begon met de band Confuse The Cat, en via die band leerde Geert Mets de band Tomàn kennen. Zo ging Geert verder tot hij een label had met tientallen artiesten. Van die artiesten bracht hij vooral muziek op vinyl op de markt. Zeal Records heeft ook een Nederlandstalige divisie. Die heet Ziel, en werd opgericht naar aanleiding van het vastleggen van de eerste Nederlandstalige artiest onder het label, Senne Guns. “Senne is lid van Tomàn. Ik zag hem eens live spelen en dat waren Nederlandstalige liedjes. Ik vond dat heel knap. Later vroeg hij mij om advies, want hij wilde een plaat maken in eigen beheer. Toen heb ik hem gezegd dat ik zijn plaat wel bij ons wilde uitbrengen.” (De Meester, 2011) Opmerkelijk is de vertrouwensband die oprichter Geert Mets met de bands heeft. Zo is geen enkele deal contractueel vastgelegd. “Er spelen voor mij twee criteria: ik moet de muziek fantastisch vinden en het moet tussen ons klikken. We zitten eerst uitgebreid samen om te zien of we elkaar liggen. Ik geef toe dat ik geen bands of artiesten uitbreng waarbij de relatie niet echt goed aanvoelt. Daar is een eenvoudige reden voor: ik werk immers niet met contracten en handtekeningen, maar wel met gentlemen’s agreements met heel duidelijke afspraken”, legde Geert Mets uit in het interview. (De Meester, 2011) Volgens Geert Mets heeft de verkoop van cd’s bij Zeal Records het grootste belang omdat die nu eenmaal meer verkopen. “Maar ook op het vlak van kosten-baten is het interessanter: een cd laten drukken kost gemiddeld 4 euro minder dan een vinyl. Als label kunnen we het ons niet permitteren om geen cd meer uit te brengen. Hoe commerciëler het succes van een groep, hoe meer Jan met de pet cd’s zal kopen. Maar vinyl is een product dat waarde behoudt, financieel maar ook emotioneel. Bij een cd is dat anders: de winkels prijzen het goedkoper en na een paar maand zijn ze al aan het ‘midpricen’, waardoor het makkelijk zijn waarde verliest. Waarom maken we nog altijd vinyl? Omdat het gewoon veel mooier is! Als je een cd naast een vinyl zet, dan is vinyl toch veel cooler?” (onbekend, /) Geert Mets haalt in dat interview ook het fenomeen van streamingsites aan. “Het probleem met streamingsites zoals YouTube is dat weinig mensen nog de tijd nemen om een volledig album te beluisteren. Het moet allemaal heel snel gaan tegenwoordig. Er komt zoveel op ons af dat het moeilijk wordt om op de hoogte te blijven van nieuwe releases.” (onbekend, /)
4.1.5. WasteMyRecords Het indielabel WasteMyRecords bestaat pas sinds 2012. Het label is gegroeid uit Munich Records, dat onder meer bands als Balthazar, Amatorski en Milow huisvestte. Het label kiest er bewust voor om het kleinschalig te houden. Het label heeft daarom maar acht bands onder zich:
24
-
DVKES: Brits klinkende, frisse indierock/pop. Tot nu toe geen muziek uitgebracht op vinyl.
-
And They Spoke in Anthems: het project van singer-songwriter Arne Leurentop. Tot nu toe geen muziek uitgebracht op vinyl.
-
Protection Patrol Pinkerton: een indiepopband die catchy muziek brengt. Tot nu toe geen muziek uitgebracht op vinyl.
-
Eriksson Delcroix: Bjorn Eriksson (van rockband Zita Swoon) en Nathalie Delcroix (van folkgroep Laïs) brengen samen een mix van country en folk. Hun muziek verscheen op vinyl.
-
ID!OTS: een band die pure rock ‘n roll brengt. Hun debuutalbum verscheen op vinyl.
-
Bed Rugs: een mix van indiepop en sixties psychedelica. Bracht muziek uit op vinyl.
-
Creature With The Atom Brain: eerst een one-man project, nu een band die psychedelische muziek brengt. Bracht muziek uit op vinyl.
-
King Dalton: een band opzwepende blues- en folkmuziek brengt. Hun debuutplaat verscheen op vinyl. (WasteMyRecords, /)
WasteMyRecords houdt het bewust kleinschalig. “De inkomsten van de muziekindustrie zijn zo danig verkleind dat grote indielabels met meer personeel, zoals Munich Records en Bang!, moesten stoppen”, vertelt Yves Vaes van WasteMyRecords in het gesprek in RifRaf. “Kleinere labels hebben het voordeel dat ze bestaan uit één of twee mensen en kunnen daardoor wel een rendabele onderneming zijn. Bij WasteMyRecords moet niemand leven van de inkomsten van het label en heeft iedereen andere inkomsten. Daardoor hebben we meer vrijheid en kunnen we echt muzikale keuzes maken." (De Bisschop, 2013) Volgens Jona Koekelcoren van WasteMyRecords blijven cd’s van belang bij het label. “Het is een andere manier om naar muziek te luisteren: je hoort alles kristalhelder, met een heel propere mastering. Een cd is ook handiger om in de auto op te leggen.” De verkoop van vinyl gebeurt bij WasteMyRecords puur voor de liefde voor het medium. “Als je het enkel voor de verkoop doet, heeft het weinig zin. De oplage is sowieso beperkter en de winstmarge is ook kleiner.” (onbekend, /) Jona Koekelcoren merkt ook het belang op van YouTube. “Vroeger was de platenwinkel de enige plaats waar je muziek kon kopen. Nu liggen de kaarten anders, en is muziek veel toegankelijker. In die zin is het iets meer knokken, je moet veel harder inzetten op promotie en communicatie. Maar dat houdt ons scherp. We weten dat mensen tegenwoordig gratis muziek willen. Het heeft geen zin om er tegen te vechten, je kan het maar beter omarmen door bijvoorbeeld een gratis download mee te geven.” (onbekend, /)
25
4.1.6. Play It Again Sam [PIAS] Play it Again Sam of [PIAS] Recordings Belgium is met voorsprong het grootste independent label in België. Zij werken in eigen land samen met groepen als Daan, Soulwax/2Many DJ’s, Oscar and The Wolf, Black Box Revelation en The Bony King Of Nowhere. Ook internationale artiesten, zoals Agnes Obel en Editors, hebben een contract bij dit label. Het label heeft ook
Een aantal vinylplaten die de laatste jaren werden uitgebracht door [PIAS]. © Daisy Fonteyne
een elektronische sectie, DIFFERENT. Dit is onder meer het platenlabel van Tiga, Vitalic en MSTRKRFT. Heel wat muziek van deze artiesten wordt zowel op cd als op vinyl uitgebracht. In 1983 werd dit label opgericht door Kenny Gates en Michel Lambot. In de beginjaren distribueerde [PIAS] enkel albums in België, maar door de oprichting van de Europese Unie zag het oprichtersduo heel wat mogelijkheden. Ze besloten om uit te breiden en ook in andere Europese landen te starten met een [PIAS]-platenlabel. Intussen heeft [PIAS] partners over de hele wereld. Ze hebben onder meer een bureau in Nederland, Hong Kong, de Verenigde Staten, Israël, Japan, Spanje, Italië, Polen, Rusland en Zuid-Afrika. In 2007 besloten Kenny Gates en Michel Lambot alle bureaus te bundelen onder de naam [PIAS] Entertainment Group. Op deze manier kunnen ze een groot gamma aan internationale muziek aanbieden dat zich aanpast aan de vraag op de markt. Het hoofdkwartier van [PIAS] Entertainment Group is tot op vandaag nog altijd gevestigd in Brussel, maar intussen bestaan er dus heel wat verschillende sublabels. Zo is er [PIAS] Visuals, dat zich bezighoudt met distributierechten op tv (vooral in sport), zoals voor het EK Voetbal in 2004. Daarnaast bestaat ook [PIAS] Comedy, waarbij dvd’s van comedians zoals Alex Agnew, Gili, Freddy De Vadder en Xander de Rycke werden uitgebracht. (About PIAS Belgium, /) In 2010 zorgde [PIAS] dankzij sponsoring ervoor dat platenzaak Bilbo in Leuven kon heropenen na een faillissement van het bedrijf Sonica, de vorige eigenaar van de BILBO-platenzaken. Door deze zaak te sponsoren, wilde [PIAS] hun klanten rechtstreeks aanspreken en het gat opvullen dat gevallen was door het faillissement van BILBO. (Pardon, 2014 - persoonlijke communicatie)
4.1.7. Music Mania Records Music Mania in Gent opende zijn deuren in 1969 en is bij heel wat mensen gekend als een van de grootste platenzaken van België. Maar de winkel heeft sinds 2010 ook zijn eigen label, Music Mania
26
Records. Karel Van den Audenaerde, de uitbater van Music Mania, merkte dat sommige albums die wel op cd werden gereleased, nooit op vinyl werden uitgebracht. Music Mania Records heeft zich dan ook gespecialiseerd in het uitbrengen van vinylplaten van reeds bestaande albums op cd, en dan vooral van Belgische bands. (Haagsma, 2013) Het begon allemaal met het debuutalbum van de Belgische rockband Absynthe Minded. Dat album verkocht goed, maar was niet te verkrijgen op vinyl. Toen Karel Van den Audenaerde eens praatte met Bert Ostyn, de zanger van de band, besloot hij om de vinylrelease van de plaat te verzorgen. Dat was een groot succes, en sindsdien hebben ze al heel wat platen in eigen beheer uitgebracht. Zo brachten ze al een limited edition live-album van Triggerfinger op de markt en releaseden ze twee 10 inch-platen die deze rockband uitbracht naar aanleiding van Record Store Day. Voor de laatste editie van Record Store Day brachten ze ook vier albums van dEUS opnieuw uit, en in de toekomst is Music Mania Records nog van plan om gelijkaardige releases op de markt te brengen. (Haagsma, 2013)
27
4.2. Handelaars en producenten 4.2.1. Handelaars Volgens een lijst uit januari dit jaar zouden er in totaal 66 platenzaken in België zijn. Deze lijst is echter niet relevant, want ook grote ketens zoals Fnac en MediaMarkt worden in deze lijst meegeteld, terwijl het in dit researchdossier enkel over de onafhankelijke platenzaak gaat. Daarnaast ontbreken er een aantal zaken in de lijst die pas geopend zijn, zoals Consouling Store en Re:Load, twee platenzaken in Gent (zie verder). (Peetermans, 2014) Niet elke artiest heeft het voor de onafhankelijke platenzaak. De Belgische dj Airvalue heeft het volgende te zeggen over platenzaken: “De essentie van een platenzaak verdwijnt. Men koopt er muziek omdat ze er gewoon hun muziek altijd vinden. Als ik vroeger naar een platenwinkel ging, dan was het om muziek te ontdekken. Het was een plaats waar mensen samen kwamen om op zoek te gaan naar geweldige muziek. Dit gevoel mis ik nu wel vaak.” (Peetermans, 2014) Een van de bekendste onafhankelijke platenzaken in België is, zoals gezegd bij punt 4.1.7., Music Mania in Gent. Lorin Deforce verzamelt al jaren vinyl en heeft al meer dan 10.000 platen in zijn bezit. De stap van verzamelaar naar platenboer was voor hem dan ook logisch. Als vertegenwoordiger van platenfirma’s had Lorin een breed netwerk van winkels, beurzen en vinylliefhebbers opgebouwd, en samen met z’n partner Karel Van Audenaerde organiseerde hij in 2008 voor het eerst een platenbeurs in de Charlatan in Gent, dat een opvallend jonger publiek trok dan de meeste andere platenbeurzen. Toen de vorige eigenaar van de bekende platenwinkel Music Mania met drie filialen en een teveel aan personeel het hoofd niet boven water kon houden, besloot het duo te investeren in een doorstart. Daarbij besloten ze niet enkel nieuw materiaal te verkopen, maar ook voor een groot aanbod aan tweedehands platen te zorgen. “In de meeste winkels zie je vandaag quasi hetzelfde aanbod, dus proberen wij het verschil te maken met tweedehands vinyl. Onze troef is, zeg maar, onze bagage. We zijn ondertussen ook met vier en we delen elk onze eigen muziekkennis met onze klanten. We proberen het verschil te maken door als gepassioneerde muziekliefhebbers in de winkel te staan, en de drempel zo laag mogelijk te houden. Er zijn al genoeg norse platenboeren die klanten afschrikken met hun hautaine houding. We hebben in de winkel geen brede toog geïnstalleerd om er maar met twee man aan te gaan hangen.” (Red Bull Elektropedia, 2014) Heel wat handelaars hebben het de laatste jaren aangedurfd om een platenwinkel te openen. Zo ook Mike Keirsbilck, die in april de platenwinkel en koffiebar Consouling Store opende in de buurt van de Vrijdagmarkt in Gent. “'Ik heb er lang en diep over nagedacht. En ik weet niet zeker of het gaat lukken. Maar het voelt juist aan. En ik denk dat het leefbaar is. De muziekverkoop zat in een zware
28
crisis, maar het ergste is achter de rug. Er is een heel nieuwe generatie muziekliefhebbers die zich resoluut afkeert van de illegale downloadcultuur en opnieuw wil betalen voor muziek op een drager. Ik heb zelfs al klanten die vinylplaten kopen, maar zelf geen platenspeler hebben”, vertelt Mike. (Staes, 2014) Stefaan Mommerency, opende op Record Store Day 2014 zijn nieuwe platenzaak Re:Load in de Gentse Kortrijksepoortstraat. Re:Load wordt een conceptstore, omdat de verkoop van vinyl alleen volgens hem niet winstgevend genoeg is. “Je moet al erg veel plaatjes verkopen om er wat aan over te houden. De winstmarges zijn miniem. Je moet creatief zijn. Wij gaan bijvoorbeeld ook kledij, graffitispullen en kunstboeken verkopen. Tegen de officiële opening in juni willen we ook drank en koffie serveren.” (Staes, 2014) Het principe van een conceptstore heeft ook Raf Geenen begrepen. Hij baat in Antwerpen de platenzaak Tune Up Records uit, waar ook koffie verkocht wordt. “In tegenstelling tot vroeger, moeten jongeren niet meer naar een platenwinkel gaan om aan muziek te geraken. De jeugd van vandaag heeft zelfs de opkomst van de cd niet meer meegemaakt, laat staan dat ze weten wat een vinylplaat is. Aanvankelijk verkochten wij alleen tweedehandsplaten, maar om die jongeren aan te trekken, leggen we steeds meer nieuwe platen in de rekken. Maar ook dat is niet genoeg. Door ook koffie aan te bieden, proberen we een atmosfeer te creëren waar mensen op hun uiterste gemak de krant kunnen lezen met steeds goeie muziek op de achtergrond." (Symons, 2011) De platenzaken hebben de laatste jaren wel degelijk succes. The Vinyl Touch, een zaak in Mechelen die enkel vinyl verkoopt, breidde vorig jaar zelfs uit. “De verkoop van platen loopt ongelooflijk: onze jongste klant is twaalf, de oudste zeventig. Ik merk dat vinylplaten de jongste jaren opnieuw een trend zijn geworden. In vergelijking met een cd krijg je bij de aankoop van vinyl veel meer. Het is ook een toffer item om te krijgen dan een cd", vindt zaakvoerder Niels Reussens. (Beyaert, 2013) Onlangs maakte de platenzaak ook bekend dat ze op woensdag 4 juni 2014 een tweede filiaal openen in de Lange Koepoortstraat in Antwerpen. (The Vinyl Touch, 2014) Nochtans kan Bob Driege, de uitbater van Vynilla in Gent, getuigen dat het de laatste jaren moeilijk is geweest. Zijn platenzaak bestaat sinds 1981, waardoor hij alle goede en slechte tijden van de vinylplaat heeft meegemaakt. “De concurrentie met de grote ketens is ontzettend lastig", zuchtte Driege in 2011. "Zij kunnen hun prijzen voor sommige populaire items moeiteloos verlagen, terwijl ik in mijn vel zou snijden als ik hetzelfde deed. Ze proberen zaken als de mijne kopje onder te duwen en dat doet pijn. Ook het internet speelt niet in mijn kaarten.” Toch is Bob Driege niet van plan om zijn zaak op te geven. “Ik blijf vechten voor Vynilla, zo lang ik kan. Ik sta nog elke dag met evenveel plezier in de winkel. Ik snuister graag door tweedehands collecties en ook het contact met de klanten zou ik
29
niet kunnen missen. Als hier iemand binnenkomt die al lang op zoek is naar een bepaalde plaat en ik kan die daarbij helpen... Dat is fantastisch. Puur geluk, dat meen ik.” (Van Synghel, 2011) Een andere handelaar die ook al jaren bezig is, is Lars Cosemans van Coffee & Vinyl in Antwerpen. Hij heeft al meer dan twintig jaar ervaring, omdat hij al sinds zijn studententijd met zijn vader in de zaak mee hielp. “Mijn vader had zelf een platenwinkel in de Aalmoezenierstraat die simpelweg Vinyl heette. Na een tijd ben ik met hem mee in de zaak gestapt en uiteindelijk heb ik het helemaal van hem overgenomen. Drie jaar geleden heb ik de oude winkel gesloten en ben ik hier gestart met Coffee & Vinyl. Ik heb van mijn vader geleerd dat er echt wel een markt is voor vinylplaten en dat bepaalde exemplaren erg gezocht zijn en dus best wel wat kunnen opleveren als je de juiste waarde maar kent.” (Red Bull Elektropedia, 2014) Andere zaken zijn er de laatste jaren echter wel mee gestopt, zoals Studiodisc in Sint-Truiden in 2012. Edward en Gerda Caels, de uitbaters van de – toen nog – oudste platenzaak van Limburg, geven de populariteit van het internet als reden voor hun sluiting. “De sluiting is na 50 jaar een onomkeerbare beslissing. Handel drijven is gebaseerd is op het maken van de nodige omzet, maar in dit klimaat is de muziekbusiness geen haalbare kaart meer.” (JCr, 2012) Ook platenzaak Bilbo Records in Leuven moest in 2011 sluiten, maar een paar maanden later ging de zaak opnieuw open. Nu draait de zaak beter dan ooit. “'Ik geloof in een toekomst voor muziekwinkels”, vertelde uitbater Rudi Claes in 2011. “Ook boeken worden nog altijd verkocht. Sommige mensen hebben hun muziek nog altijd liever in handen.” (Van Tendeloo, 2011) Claes is wel positief over de stijgende lp-verkoop, zo blijkt uit een interview uit 2012. Al dacht hij toen wel dat de platenverkoop bijna aan zijn plafond zat. "Het gaat misschien nog een beetje stijgen, maar daarna zal het wellicht op dat niveau blijven hangen. Van de mensen die er zijn bijgekomen, zal een deel afhaken, maar de echte vinylfreaks blijven dat kopen." Hij merkte toen al op dat steeds meer jongeren muziek op vinyl komen kopen. "Tot een jaar of drie, vier geleden was het een ouder publiek dat kwam voor hun Dylan of Cohen. Maar nu zijn het jonge gasten die de Alabama Shakes of de Blood Red Shoes op lp willen hebben." (Truyts, 2012)
4.2.2. Producenten Bij de opmars van de cd eind jaren 80 ging de vinylverkoop zienderogen achteruit. Daardoor verdwenen de platenperserijen een voor een, maar in Herk-de-Stad bleef de productie van DiscoPress op volle toeren draaien. “De laatste twee jaar merken we zelfs een kleine opflakkering van de platenverkoop”, zei zaakvoerder André Willems in 1998. (Van Hollebeke, 1998)
30
In 1998 produceerde Disco-Press nog elke dag duizenden platen voor binnen- en buitenland, ook al produceerde het bedrijf geen 7”-singles en lp’s meer, maar wel heel wat 12”-singles, die ideaal zijn voor dj’s. André Willems merkte ook op dat de platenverkoop toen al maar klein bier was vergeleken met de cd-verkoop. “Een groot deel van de platen is bestemd voor België, maar we voeren ook uit naar Griekenland, Rusland, ook veel naar Nederland, noem maar op. Vooral vanuit de dance-scene en het house-milieu is er grote vraag naar vinyl. Veel dj's werken liever met platen. En er zijn nog muziekliefhebbers die de plaat verkiezen boven de cd.” (Van Hollebeke, 1998) Ook in 2002 merkte André Willems weinig problemen aan zijn zaak. Zijn enige resterende concurrent in België, Harry’s nv, ging failliet, waardoor Disco-Press in 2002 de enige vinylplatenperserij in België werd. De zaak, die sinds 1977 bestaat, bleef goed draaien, vooral aan de vinylperserij. ”Weet je dat we momenteel dagen hebben van 15.000 vinylplaten. Ik haal werknemers weg aan de cd-lijn om ze bij te zetten aan de vinylpersen. En ik zie het einde nog niet naderen”, zei hij toen. (Vanhoyland, 2002) André Willems merkt een aantal verschillen tussen vinyl en cd’s. “Persoonlijk vind ik een plaat warmer, voller klinken. Bij de cd heb je die metalen klankkleur, klinkt ook iets kouder. En niet te vergeten, de platenhoes natuurlijk. Thuis heb ik nog massa's platenhoezen liggen. Zo een hoes is toch een beetje geschiedenis. Elke hoes vertelt een ander verhaal.'' (Van Hollebeke, 1998) In 2002 merkte André al de invloed van internetdownloads op de verkoop van de cd. De vinylplaat bleef echter altijd goed verkopen. “Toen de cd op de markt kwam, bleek de vinylplaat plots niet meer goed genoeg. Ik heb altijd het tegendeel willen bewijzen. Een vinylplaat die wordt gemaakt van een goede digitale opname, is zeker zo goed, zoniet (sic.) veel aangenamer om naar te luisteren. Veel warmer in ieder geval.” De vinylplaat bleef dan ook verkopen, en het regende dan ook bestellingen sinds het faillissement van zijn enige concurrent. “Eerst en vooral kost een vinylplaat nog altijd maar een derde (sic.) van een cd. En dan is er het genre natuurlijk. Dance en house floreren nu eenmaal veel beter op vinyl.” (Vanhoyland, 2002) In 1998 vertelde André dat een leverancier hem vroeg wanneer hij zou stoppen met de platenperserij. “Nooit zei ik, al moet ik de laatste zijn in België”, lachte hij toen. (Van Hollebeke, 1998) In 2011 ging Disco-Press echter failliet, wat volgens zaakvoerder André Willems ‘voor tien procent’ te maken had met de populariteit van cd’s en vinylplaten. Hij liet echter weten dat hij toen nog niet zeker was dat de zaak definitief zou sluiten. (NRo, 2011) De zaak werd later opnieuw opgestart en werkte onder meer mee aan de release van de 12”-single van de Antwerpse band The Valerie Solanas. (onbekend, 2012)
31
4.3. Muzikanten en dj’s 4.3.1. Muzikanten Voor heel wat binnen- en buitenlandse muzikanten en entertainers is vinyl hun geliefde medium. Zo ook bij Jan De Smet van de Vlaamse groep De Nieuwe Snaar. Hij heeft een grote collectie van hilarische en bizarre platenhoezen in zijn bezit, die in het verleden al werden tentoongesteld in de Brusselse concertzaal Ancienne Belgique. (Overbergh, 2014 - persoonlijke communicatie) De Amerikaanse singer-songwriter Tom Waits is een van de vurigste voorvechters van de vinylplaat. “Ik hou van alles wat kraakt. Ik vertrouw niemand die geen tijd wil maken voor muziek. Toon respect voor tastbare muziek. Het is een van de grootste schoonheden in het leven. Draag er zorg voor dat songs geen digitale wegwerpdata worden." (Van Assche, 2012) Een andere grote voorvechter van de vinylplaat is Jack White, bekend van zijn solo-albums, maar ook van bands als The White Stripes en The Raconteurs. Hij startte daarom met het platenlabel Third Man Records, dat enkel singles en albums op vinyl uitbrengt. Met dat platenlabel neemt hij vaak opvallende initiatieven om vinyl onder de aandacht te brengen (zie punt 2.2.2.). “Vinyl is het echte werk”, vindt Jack White. “Ik heb altijd het gevoel dat je nooit een album echt in je bezit hebt tot je de vinylplaat ervan bezit. En dat heeft niet met mijn manier van zijn of met een of ander romantisch idee uit het verleden te maken. De vinylplaat staat nog steeds overeind.” (Havighurst, 2010) Zangeres Patti Smith, bekend van de hit ‘Because the night’, is eveneens een grote fan van vinyl. "Al je zintuigen worden geprikkeld wanneer de geur van vinyl in je neus glijdt. Of wanneer je een prachtige hoes door je handen laat glijden. Alleen al om die reden geloof ik niet dat elpees kunnen verdwijnen. Vinyl heeft een ziel. Met een computerbestand kun je niet dezelfde emotionele band smeden, hè. Met iets tastbaars wél. Het is zelfs een genot om naar de groeven te kijken. Net zoals een gegroefd gelaat voel je aan een plaat dat die een heel leven herbergt. Dat ontroert me. Het ritueel met vinyl is ook prachtig, bijna sensueel: plaat voorzichtig uit de hoes schuiven, schoonmaken, armpje oplichten, naald opleggen... Het is een magische totaalbeleving." (Van Assche, 2012) Mario Goossens, de drummer van de Belgische rockband Triggerfinger, merkt op dat vinyl al belangrijk was voor de band nog voor de revival startte. “Wij brachten al vinylalbums uit nog voor het trendy werd. Het past bij onze muziekstijl. Vinyl past gewoon bij ons gevoel voor esthetiek. Het ziet er niet alleen zo veel beter uit, maar het klinkt ook zo. Een nieuwe vinylplaat zou een werk van liefde moeten zijn. Zo’n plaat moet kwaliteit, eerlijkheid en toewijding ademen.” In 2013 waren de bandleden de ambassadeurs van Record Store Day in de Benelux. Sindsdien brachten ze al elk jaar een unieke vinylrelease uit op deze feestdag van de platenwinkels. (Haagsma, 2013)
32
Goossens’ medebandlid, Triggerfinger-frontman Ruben Block, merkt dat veel mensen vandaag maar één nummer van een zanger of band kopen, maar dat er tegelijkertijd ook een beweging gaande is in de omgekeerde richting. “Ik geloof niet dat de tijd dat mensen een volledig album kochten voorbij is. Waarom leeft de vinylplaat vandaag op? Waarom hebben we met Triggerfinger bijna evenveel op vinyl als op cd verkocht? Omdat muziek beleven ook een ritueel kan zijn. Mensen zijn, behalve rationale, ook romantische wezens. En een vinylplaat draaien is nog altijd de meest romantische manier om naar muziek te luisteren. Bovendien bestaat er ook zoiets als de kwaliteit. Op dat vlak gebeurt iets dat (sic.) ik niet begrijp. Wij, en de mensen rond ons, maken meer dan ooit werk van de kwaliteit van een opname. Alles om het maar zo groot, dik en vet mogelijk te laten klinken. Tegelijk promoot de industrie MP3, het slechtste formaat dat er bestaat." (Onbekend, 2014) Ook voor de intussen overleden zanger Lou Reed blijft vinyl de beste muzikale drager, al maakt hij wel een belangrijke bedenking. “De vinylplaat is het énige formaat waarop je eigenlijk naar muziek zou mogen luisteren. Tenminste: als je geeft om de hoogste kwaliteit. Het enige probleem is dat je een uitstekend - lees: peperduur - home stereo system moet hebben om ernaar te beluisteren zoals bedoeld werd.” (Van Assche, 2012) Gitarist Tom Morello van rockband Rage Against The Machine nuanceert dan weer de uitspraak van Lou Reed. "Ik ben geen verwoed verzamelaar, maar met haar kraakjes en kleine onvolmaaktheden klinkt een vinylplaat bij élke draaibeurt wonderlijk uniek: dat heb je niet met zo'n (sic.) plastieken schijfjes waarop alles digitaal en clean klinkt. Als vinyl een tempel zou zijn, dan is alle digitale muziek een hospitaal. Eigenlijk hebben vintagefreaks gelijk: muziek klinkt vaak beter onder een naald." (Van Assche, 2012) Ook Dan Smith, de zanger van pop-rockband Bastille, houdt van vinyl. Hun allereerste single, Flaws, verscheen destijds op een gelimiteerde druk van 300 7”-singles. “Het was gewoon zo tof om dat fysieke voorwerp in je handen te hebben, dus hebben we sindsdien al onze singles op vinyl uitgebracht. Er is iets nostalgisch aan, en zeker in deze tijden waarin mensen er niet meer over nadenken om muziek te kopen, maar wel te downloaden of te streamen, is het tof om een fysieke muziekdrager in handen te hebben. We vinden het dan ook fantastisch als onze jongere fans vertellen dat ze ons album op vinyl gekocht hebben en daarna beslisten om een platenspeler te kopen.” (Garvan, 2013) Eddie Vedder, de zanger van rockband Pearl Jam, is ook een grote liefhebber van vinyl. Hij schreef in de jaren 90 de song 'Spin the Black Circle’, die tot op vandaag als dé vinylhymne beschouwd wordt. (Van Assche, 2012)
33
Britt Daniel, de zanger van de Amerikaanse indierockband Spoon, pleit voor een nieuwe traditie: naar platenwinkels gaan. “Platen kopen in platenwinkels en platen bezitten is cool. Het is gewoon iets leuks om te doen, zoals je vroeger altijd naar de bioscoop of naar de kermis ging.” Daarom organiseerde hij met zijn band in juli de actie Vinyl Gratification, waarbij ze mensen aanzetten om naar hun lokale platenwinkel te gaan en muziek te kopen. Bij hun eigen nieuwste album, ‘They Want My Soul’, gaven ze exclusief in de deelnemende platenwinkels een gratis 10 inch-plaat weg met drie singles uit hun album. (Gray, 2014) Ook de Belgische zanger Daan Stuyven houdt van vinyl. Als graficus ontwerpt hij ook de platenhoezen voor zijn eigen albums. Daardoor heeft hij als geen ander aandacht voor de platenhoezen bij vinylalbums, en onderstreept hij ook het belang van de hoes. “Een cd-hoes is zo klein dat je, om ertussenuit te springen in de winkel, simplistisch moet werken. Je kleur, typografie en beeld moeten iconografisch zijn. Terwijl je een elpeehoes kunt opbouwen als een schilderij: je hebt veel meer ruimte en kunt meer details uitwerken. Nee, een platenhoes kun je niet zomaar verkleinen naar cd-formaat.” Daan luistert wel naar digitale muziekbestanden, maar hij vindt ze toch maar banaal, simpel en goedkoop. “Nieuwe muziek zal ik wel digitaal checken, maar als ik iets goed vind, koop ik het op vinyl. In die zin zijn mp3's de redding van de platenhoes. Door de digitalisering worden vormgeving en verpakking weer belangrijker: het is de enige reden geworden om een plaat te kopen.” (mby, 2011) Niet elke muzikant is echter fan van vinyl. Zo ook Robert Smith, de zanger van The Cure. Al heeft dat voor hem niet te maken met het medium op zich. “Eens de songs op vinyl gestanst zijn, worden ze het entertainment van iemand anders. Niét het mijne." (Van Assche, 2012)
4.3.2. Dj’s Bij dj’s liggen deze verhoudingen heel wat anders. Uit een onderzoek van Fuzz Magazine, een Belgisch online magazine voor elektronische muziek bij 34 Belgische dj’s en producers blijkt dat 64 procent onder hen digitale muziekdragers zoals mp3’s en WAV-bestanden prefereert, terwijl 17 procent voor de cd kiest en 19 procent het liefst vinyl koopt. “Mp3 is betrouwbaarder, makkelijker te vervoeren en het aanbod ervan via webshops is gewoon erg groot”, vertelt dj Prinz hierover. Zijn collega Airvalue haalt het prijsverschil tussen vinyl en mp3’s aan. “Jammer genoeg kocht ik vroeger regelmatig enkel vinyl, gaande van 8 tot 12 euro, voor slechts één nummer dat ik dan geweldig vond. Ondertussen kan ik datzelfde nummer apart online kopen voor slechts 1 à 2 euro.” Dj Viktor Bodrovski merkt een ander probleem op aan vinyl dat in het voordeel speelt van digitale muziekdragers: "Je hoeft geen week meer te wachten op je muziek.” (Peetermans, 2014)
34
Solco, een andere dj, haalt een paar pijnpunten aan van vinylplaten. “Vinyl is de fijnste drager qua feeling om te draaien en qua geluidskwaliteit, maar vaak kom ik op plaatsen waar het materiaal op niets trekt. Dan denk ik meteen aan de naalden, platenspelers en bijhorende trilling op die platenspelers.” Zijn collega, dj Le Cousin, vertelt dat hij vooral albums koopt voor het luisterplezier. “Mp3's koop ik voor het gemak, de ruime beschikbaarheid en de minieme tijd en moeite tussen de track te willen spelen en 'm ook effectief op je computer hebben staan. Bij een album vind ik het fysieke nog steeds heel belangrijk. Het kunnen 'toevoegen aan je collectie' en vooral de verzameling en volgorde van de nummers maken het interessant.” (Peetermans, 2014) Een aantal dj’s zijn dan weer wel positief over vinyl. Dj’s Nathaniel, San Soda, Metrobox en Solco vinden dat vinyl veel beter in de hand ligt tijdens het draaien. San Soda benadrukt ook dat het feit dat je maar 60 of 70 platen kan meenemen ervoor zorgt dat je als dj creatiever wordt. Andere dj’s hebben het over het ritueel dat gepaard gaat met het zoeken naar en vinden van vinylplaten en het feit dat heel wat goede dancemuziek enkel op vinyl verschijnt. Heel wat dj’s die nu met mp3’s draaien, vertellen dat ze ooit met vinyl begonnen zijn, en een aantal onder hen kopen het nog altijd voor hun persoonlijke collectie, als verzamelobject voor een collectie die, in het geval van dj Dave Lambert, tot zelfs 20.000 stuks telt. (Peetermans, 2014)
35
4.4. Kopers De kopers van vinyl, dat zijn meestal mensen die een platenspeler hebben en dus platen verzamelen. Natuurlijk zijn er ook een paar enkelingen die platen verzamelen zonder ooit een platenspeler gehad te hebben, zoals vinyl-expert Kris Dierckx, maar deze zijn uitzonderlijk. Maar wie zijn deze personen precies? Uit een onderzoek van de BPI, het officiële orgaan van de Britse platenindustrie, blijkt dat de groep van vinylverzamelaars klein is, maar dat ze wel heel toegewijd zijn. Uit een ondervraging van het BPI bij 1.700 kopers blijkt dat een op vijf van hen minstens een keer per week een vinylplaat koopt. Zeven op tien vinylverzamelaars koopt minstens een keer per maand een plaat. Volgens dit onderzoek heeft de modale vinylverzamelaar 300 lp’s en 80 singles in zijn bezit. Binnen de onderzoeksgroep zijn 87,4 procent van de verzamelaars mannen en zijn 35,3 procent van alle vinylverzamelaars jonger dan 35. (Dredge, 2013) Volgens BBC-journaliste Sinead Garvan zijn de vinylkopers vandaag vooral personen jonger dan 25 jaar. Zij zouden de drijvende kracht zijn onder de stijgende verkoop van vinylplaten in de laatste vijf jaar. Uit een onderzoek blijkt dat deze leeftijdsgroep meer platen koopt dan elke andere leeftijdsgroep. (Garvan, 2013) Nu is er echter één prangende vraag: waarom verzamelen mensen vinylplaten? Om deze vraag te beantwoorden, hielden David C. Giles, Stephen Pietrzykowski en Kathryn E. Clark in 2006 een onderzoek bij twintig Britse muziekconsumenten tussen 16 en 42 jaar oud. Via hun paper, getiteld The psychological meaning of personal record collections and the impact of changing technological forms, proberen deze drie onderzoekers te achterhalen wat deze twintig muziekliefhebbers drijft om muziek te verzamelen. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) Door deze twintig muziekliefhebbers te interviewen en de nodige info te analyseren, werden drie aspecten van het muziek verzamelen ontdekt die als psychologisch belangrijk worden gezien. Het eerste aspect is het verzamelen van muziek als een heilig object. Voor deze verzamelaars zijn vooral fysieke muziekdragers belangrijk, want het gaat hen om het product zelf, dat een visueel statement uitstraalt. Muziekdragers zijn voor deze verzamelaars objecten die op zich wenselijk zijn om te hebben en die een link vormen tussen de artiest en de eigenaar van de muziekdrager. De muziekdrager krijgt vaak een prominente plaats in het huis van de eigenaar om zo de glorie van het werk van de artiest te kunnen laten zien. Deze verzamelaars hechten veel belang aan het eigendom van de muziekdrager, maar ze houden ook vast aan de principes van toewijding en vooral van completisme: het verzamelen van muziek is voor hen erg belangrijk. Deze verzamelaars zijn erg
36
materialistisch en richten zich op de authenticiteit van de muziekdrager. De muziekdrager, vaak een vinylplaat, is voor deze verzamelaar een essentieel artefact. De visuele aspecten aan de vinylplaat vormen een statement over de identiteit van de eigenaar. Mensen die volgens dit aspect muziek verzamelen, houden vooral van traditionele rockmuziek van bands die ongeveer om de twee jaar iets uitbrengen. De verzamelaars luisteren meestal naar hun muziekdrager in hun eigen huis of slaapkamer. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) Voor de Leuvense muziekliefhebber Alain, die zowel cd’s als lp’s koopt, is de geluidskwaliteit de voornaamste reden om vinyl te kopen. Hij beschouwt het luisteren naar muziek dus als een sensuele en emotionele ervaring. "Het is een warmer en zuiverder geluid. Ik geef nog altijd graag geld uit aan platen, maar de prijs is ook van belang. Als de cd enkele euro's goedkoper is, zal ik daarvoor kiezen." (Truyts, 2012) Het tweede aspect is het verzamelen van muziek als een facet van zichzelf. Dit aspect houdt rekening met de interne betekenis die eigenaars geven aan hun muzikale bezittingen, waardoor het niet gaat om artistieke of esthetische belangen, zoals bij het eerste aspect het geval is. Vaak hechten muziekverzamelaars bepaalde herinneringen en gevoelens aan sommige muziek, en dan valt de reden tot verzamelen onder dit aspect. Ook heeft deze vorm van verzamelen vaak te maken met bepaalde culturele fenomenen of hypes rond bands en zangers. Hierdoor kan deze muziek wel negatieve waardering van anderen opwekken. Het bezit van deze muziek kan voor de verzamelaar dus beschamend zijn, maar het was voor de verzamelaar wel degelijk een bewuste aankoop op een specifiek moment. De verzamelaar hecht vaak sentimentele waarde aan de dragers van deze muziek, omwille van de autobiografische betekenis of de herinnering aan een specifieke levensperiode. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) Een persoon die vinyl verzamelt omwille van bepaalde herinneringen en gevoelens aan muziek is de 62-jarige Braziliaan Zero Freitas. Hij heeft de grootste platenverzameling ter wereld in zijn bezit en kocht onder meer de verzameling op van de Amerikaan Paul Mawhinney, die vroeger een muziekwinkel uitbaatte en meer dan drie miljoen lp’s bezat. Freitas heeft intussen een tiental jobstudenten ingehuurd om elke lp en single in zijn collectie te registreren in een computersysteem. Dat werk zal zeker twintig jaar en waarschijnlijk langer duren, aangezien Freitas maar blijft vinylverzamelingen opkopen. Er zijn twee redenen voor zijn verzamelwoede. Ten eerste is er een herinnering aan zijn vader die een muziekinstallatie en 200 lp’s kocht toen Freitas vijf jaar oud was, muziek dat zijn vader dan ook vaak speelde. Maar er is ook de scheiding van zijn vrouw rond zijn veertigste, waardoor zijn platencollectie toen uit zijn voegen barstte en nu naar eigen zeggen ‘een aantal miljoen vinylplaten’ telt. (Reel, 2014)
37
Tot slot wordt het verzamelen van muziek soms gezien als een sensuele en emotionele ervaring. Dit aspect is het enige dat direct verbonden is aan de ervaring van het luisteren naar muziek. Verzamelaars die dit aspect het belangrijkste vinden, luisteren vooral naar muziek omwille van het gemak en zijn vaak niet toegewijd aan muziek. Soms hebben ze zelfs geen interesse in muziek en zien ze het vaak als iets operationeels. Ze investeren vaak niet in muziek en beschouwen het als iets tijdelijk, immaterieel en draagbaar dat makkelijk aan vrienden of familie kan worden doorgegeven. Deze verzamelaars luisteren meestal naar dance- of hiphopmuziek en houden hun muziek bij op hun iPod of een ander elektronische gadget. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) De eerste twee aspecten zijn eerder typisch voor liefhebbers van fysieke muziekformaten, specifiek vinyl. Volgens het onderzoek zal het laatste aspect een steeds belangrijkere rol spelen in de toekomst, al zullen de eerste twee aspecten belangrijk blijven, ook voor jongere consumenten. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) De Leuvense vinylverzamelaar Alexander, die geen cd's meer koopt, is een nostalgische vinylverzamelaar en ziet vinyl dus als een heilig object. "Ik hou van het gevoel van een plaat op te leggen. Het is een soort ritueel, een echte handeling. Je wordt zowat verplicht albums in een keer te beluisteren. Het gaat ook om muziek ontdekken, het doorploegen van eindeloze bakken vinyl, de geur van oud papier en stof." (Truyts, 2012) Mensen verzamelen dus vinyl omwille van het materiële en artistieke aspect, maar ook omwille van sentimentele of autobiografische waarde. (Giles, Pietrzykowski, & Clark, 2007) Volgens BBC-journalist Jim Connolly zijn vinylverzamelaars echter te verdelen onder acht verschillende types. Hieronder een overzicht van deze types met een paar karaktertrekken: -
De nostalgische verzamelaar. Deze persoon is meestal fan van retro, vintage en kitsch voorwerpen in het algemeen, waardoor vinyl niet kan ontbreken in zijn of haar leven. De muziek die deze verzamelaar koopt, is dan ook meestal retro muziek, zoals blues, rock ‘n roll en rockabillymuziek.
-
De nieuwe koper. Dit is een pas gestarte verzamelaar die nog niet zo veel vinylplaten in zijn of haar bezit heeft.
-
De audiofiel en platenbaas. Als platenbaas is deze persoon continu bezig met muziek en met het uitbrengen van albums op cd en vinylplaten. Deze persoon heeft dan ook meestal een collectie van minstens honderden, zo niet duizenden platen. Ze zien het verzamelen van vinyl als een ritueel voor jong en oud.
-
De jonge enthousiasteling. Deze vinylverzamelaar is van erg jonge leeftijd en is nog niet zo lang bezig met het verzamelen van vinylplaten. Hij of zij gaat in tegen de meeste van zijn
38
leeftijdsgenoten door geen muziek te downloaden of online te beluisteren, maar wel muziek op vinyl te kopen. -
De romantische muzikant. Deze persoon maakt zelf muziek en is erdoor gepassioneerd. Hij of zij ziet vinyl als een medium voor echte muziekliefhebbers die op een romantische wijze hun liefde voor muziek willen uitdrukken en bij de muziek betrokken willen zijn.
-
De dj die continu op zoek is. Dj’s vinden vinyl vaak een makkelijker medium om mee te draaien op feestjes. Daarnaast beschouwt hij of zij het ook als hét medium om muziek van vroeger mee te ontdekken dat je vaak niet op een aparte cd of op mp3 te pakken krijgt.
-
De platenverkoper die continu op zoek is. Deze persoon was eerst een verzamelaar, maar besloot om het medium van een andere kant te bekijken en verkoper te worden. De platenverkoper is een ietwat ouderwetse ziel die muziek op vinyl veel meer apprecieert dan muziekdownloads. Hij of zij is er koste wat het kost van overtuigd dat er tal van redenen zijn waarom vinyl beter is dan een ander medium en zal blijven verkopen.
-
De zuchtende scepticus. Deze persoon is nog altijd een vinylliefhebber, maar staat erg sceptisch ten opzichte van de muziekindustrie. Hij of zij vindt de tijden van vroeger, waarin muziek nog echt ontdekt kon worden, beter dan nu, waarin muziek met een klik op je computer belandt. De magie van het spelen van muziek is bij deze persoon dan ook verdwenen. (Connolly, 2014)
39
5. Conclusie Om tot een conclusie te komen moet ik terugkoppelen naar de inleiding van deze bachelorproef. Daar stelde ik de volgende vraag: Is het toenemende succes van vinyl een hype of een trend? Puur op basis van de cijfers met het aantal verkochte vinylplaten is het makkelijk om te concluderen dat er wel degelijk een trend gaande is. In heel wat landen ter wereld, van Groot-Brittannië tot de Verenigde Staten en zelfs Australië en Japan, wordt vastgesteld dat er de laatste jaren steeds meer vinylplaten verkocht worden. Het aantal verkochte vinylplaten is er op een paar jaar tijd zelfs vertienvoudigd. Toch moet de trend genuanceerd worden, want de impact van vinyl in de totale muziekverkoop blijkt niet hoog te zijn en is dan ook niet zoals in de jaren vijftig, zestig en zeventig. Ook al haalt de vinylplaat de beste verkoopcijfers in Groot-Brittannië sinds 2001, dan nog is het aandeel van vinyl in de totale muziekverkoop niet zo hoog. In 2013 bedroeg de vinylverkoop minder dan een procent van de totale albumverkoop in het land. In de Verenigde Staten viel dezelfde trend op te merken, want ook daar bedraagt de vinylverkoop amper twee procent van de totale verkoop van albums. In eigen land valt er geen verschil in evolutie op te merken vergeleken in het buitenland. Van een extreem stijgende tendens, zoals in Finland, is in ons land geen sprake. Toch is ook hier de vinylverkoop in stijgende lijn aan het gaan, want in 2011 was er een stijging van 39 procent vast te stellen in de vinylverkoop vergeleken met het jaar ervoor. Toch maakt de verkoop van vinylplaten ook in België maar twee procent uit van de totale muziekverkoop. Maar ook hierbij moet een belangrijke opmerking gemaakt worden, want in dit researchdossier werden enkel de verkoopcijfers en het aantal verkochte exemplaren van nieuwe, pas uitgebrachte platen opgenomen. Ook op rommelmarkten, op websites en in kringloopwinkels kent de vinylplaat echter steeds meer succes, maar hier is het onmogelijk om dit argument te staven met cijfers en bewijzen. De tweedehandsmarkt is namelijk zodanig uitgebreid en telt zo veel handelaars en verkopers dat een schatting van het aantal verkochte stuks en verkoopcijfers onmogelijk is. Dat houdt de Belgische platenlabels, producenten, handelaars, muzikanten, dj’s en kopers niet tegen om hun passie voor het zwarte goud te laten zien en bij te dragen aan het toenemende succes van het medium. De populariteit van vinyl hangt ook af van het muziekgenre. Zo maakt Mich Decruyenaere van Vlas Vegas Records duidelijk dat vinyl sowieso een grotere waarde heeft in de punk- en hardcorescene. Tim Beuckels van Unday Records geeft hem gelijk: “Niche muziek, muziek die niet echt mainstream is,
40
verkoopt gewoon beter op vinyl.” Zowel Belgische als internationale muzikanten hebben het in het algemeen eveneens voor de vinylplaat. Zoals de – intussen overleden – zanger Lou Reed aangeeft: “De vinylplaat is het énige formaat waarop je eigenlijk naar muziek zou mogen luisteren. Tenminste: als je geeft om de hoogste kwaliteit.” De meningen van dj’s over de vinylplaat zijn dan weer verschillend. Sommigen verzamelen enkel vinyl voor zichzelf en een paar enkelingen draaien ook nog met vinylplaten. De meeste Belgische dj’s geven in een onderzoek echter aan dat ze digitale muziekdragers heel wat betrouwbaarder en goedkoper is. Het is makkelijker te vervoeren, en ook het gespecialiseerde materiaal om met vinyl te dj’en is niet overal voorhanden. Toch houdt dit de Belgische muziekhandelaars niet tegen om vinyl te verkopen. In april van dit jaar gingen in Gent nog twee nieuwe platenzaken open: Consouling Store en Re:Load. De meeste platenzaken combineren de verkoop van vinyl echter met de verkoop van bijvoorbeeld koffie of kledij, naar eigen zeggen omdat de vinylverkoop alleen niet winstgevend genoeg is. Daarom moesten de laatste jaren ook een aantal platenzaken sluiten. Nochtans slaagde platenwinkel The Vinyl Touch, een zaak in Mechelen die enkel vinyl verkoopt, erin om uit te breiden. Platenzaak Bilbo Records in Leuven ging een paar jaar geleden ook failliet, maar draait nu beter dan ooit, en ook de laatste platenperserij van België kwam er weer bovenop na een faillissement in 2011. Hoe dan ook zullen platenverzamelaars altijd muziek blijven verzamelen. Uit een onderzoek blijkt namelijk dat mensen muziek verzamelen om drie redenen. Ten eerste zien ze een muziekdrager als een heilig object, daarnaast zien ze vinyl ook als een facet van zichzelf en tot slot beschouwen ze het verzamelen van muziek ook als een sensuele en emotionele ervaring. Heel wat mensen, zowel ouderen als ook steeds meer jongeren, zien vinyl als een visueel statement of hechten bepaalde herinneringen aan een plaat, en dat zal nooit veranderen. Op basis van al deze punten kan enerzijds gezegd worden dat vinyl wel degelijk bezig is aan een opmars, en gezien de cijfers gaat het duidelijk om een trend. Het is niet van korte duur, zoals een hype, maar is al een paar jaar bezig, en het ziet er niet naar uit dat de verkoop van vinyl op korte termijn opnieuw zal slabakken. Anderzijds bleven een aantal mensen vinyl verzamelen terwijl het niet populair was, en bracht de Belgische band Triggerfinger al vinyl op de markt nog voor het trendy werd. Vinyl is dus nooit echt weggeweest, waardoor er niet helemaal sprake is van een revival of een comeback van vinyl. Toch zijn de cijfers niet te negeren, waardoor ik kan concluderen dat er wel degelijk een nieuwe succesperiode voor de vinylplaat aangebroken is. En dat is hoopgevend voor iedereen in de muziekindustrie, die fel onder druk staat door de digitalisering van de sector.
41
6. Referentielijst Boeken HAAGSMA, R., (2013), Passion for Vinyl - A Tribute to all who dig the Groove, Record Industry BV Haarlem (NL) VAN PARIJS, I. (2013), Vinyl, gids voor de verzamelaar, Brave New Books Red Bull Elektropedia (2014), Belgium – The Vinyl Frontier, Red Bull Elektropedia Kranten en tijdschriften BEYAERT, G. (2013, 17 april), "Een plaat is nog altijd toffer dan een cd", Gazet Van Antwerpen, pp. 43 DE BISSCHOP, H. (2013, juni), Hoe overleven independent platenlabels? We laten ons kindje niet aborteren omdat het even moeilijk gaat, RifRaf – Free MusicZine, pp. 16-17 JCR (2012, 20 oktober), Oudste platenwinkel van Limburg sluit de deuren, Het Belang Van Limburg, pp. 6 KPK (2014, 23-24 november), Topdisc: “Beste verkoopdag dankzij vinyl”, Het Laatste Nieuws MBY (2011, 18 maart), Daan: 'Mp3's zijn de redding van de platenhoes', De Standaard, pp. 29 NRO (2011, 11 augustus), Laatste Belgische vinylperserij in Herk-de-Stad sluit voorlopig deuren, Het Belang van Limburg, pp. 61 SERRURE, B. (2013, 20 juli), Het zwarte goud blinkt opnieuw, De Tijd, pp. 21 STAES, B. (2014, 18 april), De platenwinkel leeft opnieuw op in Gent, Het Nieuwsblad, pp. 24 SYMONS, P-J. (2011, 14 september), De verrijzenis van de vinylshop, De Morgen, pp. 35 THEERLYNCK, S. (2013, 7 januari), Verkoop vinylplaten nog steeds in opmars in Engeland en VS, De Morgen, pp. 24 VAN ASSCHE, G. (2014, 5 juni), De spirit van White, De Morgen, pp. 26 VAN HOLLEBEKE, P. (1998, 8 augustus), De laatste der Mohikanen, Het Nieuwsblad, pp. 12 VAN SYNGHEL, B. (2011, 2 november), Vynilla blaast 30 kaarsjes uit, Het Laatste Nieuws, pp. 16 VAN TENDELOO, I. (2011, 7 april), Platenzaak JJ Records sluit de deuren, Het Nieuwsblad, pp. 55
42
VANTYGHEM, P. (2013, 18 april), Platenwinkel openen? Een nobel gevecht tegen de tijd, De Standaard, pp. D2-D3 Papers DE MEYER, G. en AMERYCKX, K (datum onbekend), De geschiedenis van de Belgische muziekindustrie, Katholieke Universiteit Leuven, pp.33-34 GILES, D. , PIETRZYKOWSKI, S. & CLARK, K. (2007), The psychological meaning of personal record collections and the impact of changing technological forms, Journal of Economic Psychology, pp. 429443 VAN MOEN, S. (2009), Vinyl versus cd versus mp3 – Een noodgedwongen evolutie?, Communicatiemanagement Arteveldehogeschool Gent Persoonlijke communicatie OVERBERGH, K. (2014, juni). (artistiek directeur Ancienne Belgique Brussel). (Muzikant Jan De Smet van De Nieuwe Snaar verzamelt vinyl). Persoonlijke communicatie [interview]. PARDON, M. (2014, mei). (beheerder online verkoop platenzaak Bilbo Records Leuven). (Geschiedenis Bilbo Records Leuven). Persoonlijke communicatie [e-mail]. Websites CHRISTMAN, E., (2014, 3 januari), Digital Music Sales Decrease For First Time in 2013, Billboard, http://www.billboard.com/biz/articles/news/digital-and-mobile/5855162/digital-music-salesdecrease-for-first-time-in-2013 CONNOLLY, J. (2014, 19 april), The eight tribes of vinyl collector, BBC News Magazine, http://www.bbc.com/news/magazine-26990263 DELVAUX, N. (2014, 7 mei), “Vinyl is alive and kicking”, 2jou, http://www.2jou.be/vinyl-is-alive-andkicking/ DE MEESTER, K. (2011, 19 maart), Luisterpost: 10 Jaar Zeal Records: interview met oprichter Geert Mets, DeWereldMorgen, http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/03/19/luisterpost-10-jaarzeal-records-interview-met-oprichter-geert-mets DHOOGHE, P. (2014), Jack White’s ‘Lazaretto’ krijgt ULTRA LP release, MotherLoveMusic Muziekmagazine, http://www.motherlovemusic.be/muzieknieuws-2/jack-white-lazaretto-ultra-lp
43
DREDGE, S. (2013, 17 oktober), Daft Punk and David Bowie have helped UK vinyl sales double in 2013, The Guardian, http://www.theguardian.com/music/2013/oct/17/uk-vinyl-sales-daft-punk-davidbowie GARVAN, S. (2013, 19 april), Under-25s are behind a surge in vinyl sales, BBC, http://www.bbc.co.uk/newsbeat/22208446 GARVAN, S. (2013, 17 oktober), Vinyl sales at highest level for more than a decade, BBC, http://www.bbc.co.uk/newsbeat/24551472 GJS (2013, 9 december), Zanger brengt allereerste eetbare plaat uit, Het Nieuwsblad, http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=dmf20131209_00878932 GRAY, S. (2014, 13 juli), Britt Daniel: “Buying records in record stores is cool!”, Salon, http://www.salon.com/2014/07/13/britt_daniel_buying_records_in_record_stores_is_cool/ HAVIGHURST, C. (2010, 29 april), Jack White's Record Label: Old Sounds, New Tricks, NPR Music, http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=126388123 ILEGEMS, M. (2013, 20 november), Bloc Party-frontman brengt single uit op 3D-geprint vinyl, Knack DataNews, http://datanews.knack.be/ict/nieuws/bloc-party-frontman-brengt-single-uit-op-3dgeprint-vinyl/article-4000454776443.htm ILEGEMS, M. (2013, 20 april), Hoe zou het nog zijn met… de vinylplaat?, Focus Knack, http://focus.knack.be/entertainment/varia/hoe-zou-het-nog-zijn-met/hoe-zou-het-nog-zijn-met-devinylplaat/article-4000283413389.htm KOZINN, A. (2013, 9 juni), Weaned on CDs, They’re Reaching for Vinyl, The New York Times, http://www.nytimes.com/2013/06/10/arts/music/vinyl-records-are-making-acomeback.html?smid=fb-share&_r=0 LESAGE, T. (2014, 15 april), Indiebands, een wereld apart, Record Store Day Project, http://recordstoredayproject.wordpress.com/2014/04/15/indiebands-een-wereld-apart/#more-227 MANSFIELD, B. (2014, 18 juni), Jack White bows at No. 1, sets vinyl record, USA Today, http://www.usatoday.com/story/life/music/2014/06/18/jack-white-lazaretto-tops-billboard-albumschart/10753361/
44
PEETERMANS, J. (2014, 22 januari), Muzikaal koopgedrag Belgische dj's - Deel 1: Muziekdragers, Fuzz Magazine, http://fuzz-mag.be/nieuws/6153/muzikaal-koopgedrag-belgische-djs-deel-1muziekdragers PEETERMANS, J. (2014, 26 januari), Muzikaal koopgedrag Belgische dj's - Deel 3: Cd- en platenwinkels in België, Fuzz Magazine, http://fuzz-mag.be/nieuws/6152/muzikaal-koopgedrag-belgische-djs-deel3-cd-en-platenwinkels-in-belgi REEL, M. (2014, 8 augustus), The Brazilian Bus Magnate Who’s Buying Up All the World’s Vinyl Records, The New York Times, http://www.nytimes.com/2014/08/10/magazine/the-brazilian-busmagnate-whos-buying-up-all-the-worlds-vinyl-records.html ROBEHMED, S (2014, 19 april), Record Store Day 2014: Jack White attempts to record 'world's fastest released record', The Independent, http://www.independent.co.uk/artsentertainment/music/news/record-store-day-2014-jack-white-attempts-to-record-worlds-fastestreleased-record-9271122.html TRUYTS, J. (2014, 21 april), "Wat vroeger een nadeel was, is nu de charme", Deredactie.be, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/muziek/1.1278025 VAN ASSCHE, G., (2012, 7 mei), 'Vinyl: een magische totaalbeleving', De Morgen, http://www.demorgen.be/dm/nl/1010/Muzieknieuws/article/detail/1434366/2012/05/07/Vinyleen-magische-totaalbeleving.dhtml VAN DER VEN, M. (2013, 2 september), 3D-printer maakt van mp3’s echte langspeelplaten, De Tijd, http://blogs.tijd.be/tzine/2013/09/3d-printer-maakt-van-mp3s-echte-langspeelplaten.html VANHOYLAND, M. (2002, 15 april), “Ik blijf geloven in de oude fonoplaat'', Het Nieuwsblad, http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=NBRA15042002_057 Auteur onbekend (2014, 10 februari), Belgische muziekmarkt, Belgian Entertainment Association, http://www.belgianentertainment.be/nl/evolutie-van-de-belgische-muziekmarkt/ Auteur onbekend (2014, 21 januari), Cd- en platenwinkels: hoe het nog wel kan, Deredactie.be, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/terzake/2.31674?video=1.1851772 Auteur onbekend, Vlas Vegas Records, Vlas Vegas Records, geraadpleegd op 4 maart 2014, http://www.vlasvegas.be/
45
Auteur onbekend, About us, [PIAS] Belgium, geraadpleegd op 5 maart 2014, http://www.pias.com/be/about/ Auteur onbekend, WasteMyRecords, WasteMyRecords, geraadpleegd op 5 maart 2014, http://wastemyrecords.com/ Auteur onbekend, Op zoek naar het zwarte goud, Artist in Residence – For the Record, geraadpleegd op 20 april 2014, http://trixonline.tumblr.com/indielabels Auteur onbekend (2013, 26 juli), You can now have your ashes pressed into a vinyl record, The Strut, http://www.thestrut.com/2013/07/26/you-can-now-have-your-ashes-pressed-into-a-vinyl-record/ Vinyl. (z.j.), Van Dale, geraadpleegd op 8 mei 2014, http://vandale.be/opzoeken?pattern=vinyl&lang=nn Auteur onbekend (2012, 20 april), The Valerie Solanas - Strange Goings On, Cobra.be, http://www.cobra.be/cm/cobra/videozone/archief/muziek/1.1278520 Auteur onbekend (2014, 13 mei), Neil Young and Jack White record live straight to vinyl on 'The Tonight Show', NME Magazine, http://www.nme.com/news/neil-young/77267 Auteur onbekend (2014, 4 augustus), Jack White's 'Lazaretto' becomes biggest-selling vinyl album since 1994, NME Magazine, http://www.nme.com/news/jack-white/78954 Auteur onbekend (2014), 2013 ARIA Yearly Statistics, Australian Recording Industry Association Ltd., http://www.aria.com.au/pages/documents/Numbers-2013ARIAWholesaleFigures.pdf Auteur onbekend (2012), 2011 ARIA Yearly Statistics, Australian Recording Industry Association Ltd., http://www.aria.com.au/documents/2011wholesalefigures.pdf Auteur onbekend (2014), Physical Sales, IFPI Finland, http://www.ifpi.fi/tilastot/vuosimyynti/2013/Tallennemyynti%2001-12%202013.pdf Auteur onbekend (2008), Cumulative Sales, IFPI Finland, www.ifpi.fi/tilastot/vuosimyynti/2007/Summary_year_2007.pdf Auteur onbekend (2012), The recording industry in Japan 2011, Record Industry Association of Japan, http://www.riaj.or.jp/e/issue/pdf/RIAJ2011E.pdf Auteur onbekend (2014), The recording industry in Japan 2013, Record Industry Association of Japan, http://www.riaj.or.jp/issue/industry/pdf/RIAJ2013E.pdf
46
Auteur onbekend (2014, 20 februari), Omzet Nederlandse muziekindustrie in 2013 in de plus; omzet uit streamingdiensten compenseert de daling van fysieke dragers, NVPI, http://www.nvpi.nl/nieuws/omzet-nederlandse-muziekindustrie-2013-de-plus-omzet-uitstreamingdiensten-compenseert-de-dal Auteur onbekend, News, The Vinyl Touch, geraadpleegd op 30 mei 2014, http://thevinyltouch.be/site/index.php?page=News Auteur onbekend (2014, 3 juli), Ruben Block in de tuin van Kobe Desramaults: "MP3-formaat is het slechtste dat er bestaat", De Morgen, http://www.demorgen.be/dm/nl/1010/Muzieknieuws/article/detail/1934878/2014/07/03/RubenBlock-in-de-tuin-van-Kobe-Desramaults-MP3-formaat-is-het-slechtste-dat-er-bestaat.dhtml Auteur onbekend (2014), Nielsen Entertainment & Billboard's 2014 Mid-Year Music Industry Report, Nielsen, http://www.nielsen.com/content/dam/corporate/us/en/public%20factsheets/Soundscan/nielsenmusic-2014-mid-year-us-release.pdf Grammofoonplaat. (z.j.), Van Dale, geraadpleegd op 8 mei 2014, http://vandale.be/opzoeken?pattern=grammofoonplaat&lang=nn#.U2zYvFdTbE4 Bronnen formatanalyse MAEREVOET, E. (2014, 10 april), Stefaan Werbrouck stopt als hoofdredacteur bij Knack Focus, Deredactie.be, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/media/1.1936561 Auteur onbekend, Guido Magazine, Guido Magazine, geraadpleegd op 13 mei 2014, http://www.regieguido.be/pdf/TB_2014_GUIDO_MAGAZINE_NL.pdf Auteur onbekend, Knack Focus – Entertainment, Roularta Media, geraadpleegd op 13 mei 2014, http://www.roulartamedia.be/nl/print/redactionele-formule/Products-1194552815656RM.html?AttributeName=productEditorialRegionalWriteup&p=1184697811455 Auteur onbekend, Knack Focus het entertainmentmagazine, Roularta Media, geraadpleegd op 13 mei 2014, http://www.roularta.be/nl/ons-media-aanbod/knack-focus/Products-1194516656907-RC.html Auteur onbekend, Knack Focus CIM 2012-2013, Roularta Media, geraadpleegd op 13 mei 2014, http://www.roulartamedia.be/cs/Satellite/810/868/knackfocuscim12132.pdf
47
PERSOONLIJKE VERWERKING
48
1. Situering van het onderwerp in de media 1.1.
Televisie: Are vinyl records making a comeback? (Steve Evans, BBC News, 1 januari 2014)
De heropleving van vinyl kwam tot nu toe nauwelijks aan bod in de audiovisuele sector. Sites zoals YouTube en Vimeo hebben weinig video’s in de aanbieding en tonen ofwel video’s met dj-sets met vinyl ofwel vlogs of videoblogberichten over vinyl. Verder staan er nog een paar publi-reportages en korte reportages online, maar die zijn van gebrekkige kwaliteit en halen amper een paar duizend kijkers. Op de videozone van deredactie.be, waarop alle uitzendingen en reportages van de openbare omroep VRT worden gebundeld, was in april 2014 amper één korte reportage over vinyl te vinden. Op de website van de commerciële omroep VTM staan wel een paar reportages over vinyl, maar die waren erg kort en bevatten nauwelijks relevante info. De Britse openbare omroep BBC heeft op haar website wel een paar interessante reportages online staan over vinyl, zoals de reportage “Are vinyl records making a comeback?” van BBC News Europe. Deze reportage, gemaakt door Steve Evans, werd op 1 januari 2014 uitgezonden en duurt 2 minuten en 26 seconden. De openingszin van de reportage benadrukt dat vinyl een comeback maakt en heel wat loyale fans heeft, ondanks het succes van de cd en digitale muziek: “It’s back. Old-fashioned vinyl”, aldus Steve Evans. Tijdens het uitspreken van die zin ligt de focus op de camera op een zwart bolletje dat Evans in zijn hand heeft en dat lijkt op de oorschelp van een hoofdtelefoon. Tijdens het uitzoomen wordt duidelijk en hoe de reporter eruitziet. Dankzij de uitleg die Evans geeft wordt ook duidelijk waar hij staat en wat dat bolletje is. In één vlotte beweging wordt overgeschakeld van een shot waarin hij met gezicht en schouders te zien is naar een shot waarin hij volledig in beeld is en waarbij iets duidelijker wordt waar hij staat. Hij bevindt zich net naast een nieuwe, hoogtechnologische fabriek die vinyl perst uit zo’n bolletjes zoals hij er een in handen heeft. Uit het zwarte bolletje dat reporter Evans vastheeft wordt volgens hem dan ook ‘onze toekomstige muzikale droom’ geperst. Deze techniek van uitzoomen zorgt samen met de commentaar ervoor dat de kijker al vanaf de eerste seconde nieuwsgierig wordt en meer wil weten. Deze techniek is erg effectief om de aandacht van de kijker vast te houden en wordt daarom wel vaker gebruikt door BBC. Na deze inleiding wordt er overgeschakeld naar de fabriek zelf. De kijker krijgt, vaak in close-up-beelden, te zien hoe vinylplaten in de fabriek geperst worden en hoe arbeiders de machines bedienen. Intussen vertelt
49
Steve Evans dat de Duitse fabriek probeert te voldoen aan de vraag naar vinylplaten, maar dat dat niet altijd makkelijk is omdat niemand nog persen voor vinylplaten produceert. Toen vinyl dood leek, werden de oude machines afgedankt, waardoor vinylproducenten vandaag de wereld rondreizen om een oude vinylpers te vinden. Dan start het interview met Peter Runge, productiedirecteur van het bedrijf Optimal Media. Runge staat rechts in beeld bij het interview. Hij vertelt dat het moeilijk was om alle machines te verkrijgen, want de bedrijfsleiders zijn zelfs tot in Rusland, Engeland en Zweden geweest om de machines te vinden. Tijdens het interview is een arbeider in de fabriek te zien, en het geluid van de machines is op de achtergrond te horen. Na deze quote wordt overgeschakeld naar een beeld van een vinylplaat op de platenspeler. Dit beeld is eerst wazig, maar wordt dan haarscherp, en dit scherpstellen creëert een speels effect. Dan wordt er overgeschakeld naar beelden uit een platenwinkel. Door de kleur van de muren wordt duidelijk dat het beeld van de platenspeler uit de winkel afkomstig was. Op deze beelden wordt een klant gefilmd die in de platenbakken zoekt, zowel met een overzichtsbeeld als uit close-up. De voice-over van Steve Evans vertelt dat er steeds meer nieuwe winkels geopend worden die in vinyl gespecialiseerd zijn, wat volgens hem net is als teruggaan naar een vorige eeuw. Hij vraagt zich af wat de aantrekkingskracht van vinyl is. Volgens hem zeggen fanaten dat luisteren naar vinyl betekent dat je de tijd neemt om echt naar muziek te luisteren. Opnieuw is een geïnterviewde te horen terwijl de close-up-beelden van de platenbakken nog te zien zijn. Na drie seconden is de geïnterviewde te zien terwijl hij de naald van een platenspeler op een plaat legt, waarop hij begint te dansen op de muziek. De interviewee, Thomas Spindler van Dodo Beach Records, spreekt met grote passie over het luisteren naar platen en welk verschil er is tussen muziek op vinyl en muziek als digitaal bestand. Pas na tien seconden staat hij in de gewone positie van geïnterviewde, met een platenhoes in zijn handen. Midden in het interview wordt ingezoomd om Spindler, zodat de platenhoes minder opvallend te zien is. Net zoals de vorige geïnterviewde staat hij rechts in beeld, waardoor de afwisseling tussen links en rechts niet gerespecteerd wordt. Het is ook storend dat het geluid van de muziek van de platenspeler de quote van Spindler wat overstemt, waardoor niet elk woord uit het interview te begrijpen is. Dat ligt echter ook aan het dialectische accent van de man. Na de quote van Spindler wordt de muziek opgetrokken en gaan we over naar een nieuwe scène. In een zoombeeld wordt getoond hoe platen in platenhoezen gestopt worden. In andere beelden zien we een vrouw die de platen in hoezen steekt en een overzichtsbeeld van de fabriek waarin een
50
aantal werknemers aan het werk zijn. Steve Evans vertelt als voice-over intussen dat de fabrieken tevreden zijn met deze nostalgische retromanie. Volgens hem zal de vinylplaat de digitale muziekdrager niet vertragen. Het medium groeit snel, maar maakt volgens Evans amper twee procent van de totale muziekverkoop uit. In de laatste dertig seconden van de video komt Steve Evans in beeld om een slotcommentaar te geven, iets wat ook typisch is voor BBC-reportages. In de eerste seconden van zijn commentaar zijn de werknemers nog te zien. Door een camerabeweging naar rechts en een andere scherpstelling komt Evans in beeld met een paar platenhoezen in de hand. Evans vertelt in zijn voice-over dat het bestaan van de vinylplaat onlogisch is in dit digitale tijdperk. Maar volgens hem heeft het vasthouden van een platenhoes iets speciaals. Zo kan je de tekst op de platenhoes lezen en kijken naar de foto’s die erop staan. Je kan je eigen verleden én toekomst in handen houden, en volgens hem is dat niet vergelijkbaar met wat je ziet op een computerscherm. Hij sluit af met zijn coördinaten: Steve Evans, BBC News, Noord-Oost-Duitsland. Dit betoog was een sterke afsluiter geweest als hij niet precies hetzelfde had gezegd als Thomas Spindler. Het is echter te begrijpen dat hij deze uitleg herhaalt, want het geheugen van tv-kijkers is klein. Weinig kijkers herinneren zich nog wat Spindler een minuut eerder juist gezegd heeft. Ook het accent van Thomas Spindler is wat storend, want een paar woorden van zijn uitleg zijn – ook deels door de muziek van zijn platenspeler – niet verstaanbaar. Er zitten een paar moeilijke Engelse woorden in de reportage, waardoor niet alles even goed te begrijpen is. Niet iedereen weet wat wordt bedoeld wanneer de reporter zegt dat vinyl persistence heeft en de verkoop ervan soaring is. De grote lijnen van de inhoud is echter goed te begrijpen, door het universele karakter van de Engelse taal. Deze reportage is kwaliteitsvol en is een typische reportage van BBC News, waarbij een reporter zowel in het begin als op het einde in beeld is en uitleg of commentaar geeft. De invalshoek, de stijgende verkoop van vinylplaten, werd op een originele manier gebracht. Zowel de vinylfabriek als de platenwinkel met platenverzamelaar kwam aan bod. Er zijn wel een paar minpuntjes aan de video, zoals de quote van Spindler die door de muziek overstemd werd. Toch is de video interessant en blijft de kijker geboeid. De reportage is gebald en biedt een algemeen en volledig beeld van het succes en de globale verkoopcijfers van vinyl. De commentaar van Evans zorgt voor samenhang tussen de quotes van de geïnterviewden. Op het vlak van beeldmateriaal wordt er gespeeld met scherpstelling, en er is een leuke mix tussen beelden van veraf en close-up-beelden. Ondanks een paar minpuntjes is dit dus een sterke reportage!
51
1.2.
Radio: De kracht van vinyl (Stefanie Demasure, 19 april 2013, Radio 1)
Zowel vinyl als radio zijn onlosmakelijk verbonden met muziek. Het valt dus niet te verbazen dat dit onderwerp al regelmatig aan bod kwam bij dit medium. De Britse digitale radiozender BBC Radio 6 Music, die vooral alternatieve muziek draait, heeft zelfs een programma gewijd aan het zwarte goud, genaamd Vinyl Revival. Zusterzender BBC Radio 4 besteedde in 2006 al eens aandacht aan de comeback van vinyl, via de special Vinyl Junkies tijdens het programma Woman’s Hour. Ook de Vlaamse radiozenders besteedden al aandacht aan vinyl. Zo is er de Radio 1-reportage De kracht van vinyl, uitgezonden in het Radio 1-programma Exit op vrijdag 19 april 2013. De programmamakers van Exit merkten dat Record Store Day eraan kwam en wilden deze gebeurtenis niet zomaar laten voorbijgaan. Radio 1 besloot hierop een lijvige reportage te maken waarin ze aandacht besteden aan de bijzonderheid van vinyl en hoe de toekomst van dit medium eruit ziet. De eerste quote van de reportage is in het Engels. Een vrouw vertelt over de broosheid van vinyl, en het feit dat verzamelaars er fel zorg voor moeten dragen. Na deze korte quote geeft de presentator een inleiding, waarin hij vertelt over hoe vinyl aan populariteit wint in tijden van digitale muziek, en dat de cd zo goed als niet meer wordt verkocht. In deze introductie vertelt de presentator ook dat actrice Keira Knightley in de eerste quote haar liefde voor vinyl verklaarde. Hij sluit zijn inleiding af met een vraag voor de ‘vinyljagers’: waarom verkiezen ze de lp boven andere muziekdragers? Na deze introductie laat de presentator korte quotes horen van verschillende vinylliefhebbers. De liefhebbers vertellen wat hen precies aanspreekt in vinyl: de geur, het opbouwen van een collectie, et cetera. Er komen drie mannen en twee vrouwen aan het woord, waardoor het evenwicht op het vlak van geslacht wordt gerespecteerd. Tussen elke quote wordt een scratch gemonteerd, een typisch geluid van vinyl op een dj-tafel. Na deze vijf korte quotes komt de presentator weer aan het woord. Hij vertelt eerst dat iedereen zijn eigen reden heeft om vinyl te verzamelen, wat mooi aansluit bij de quotes. Hierna stelt hij de vraag of vinyl nu echt opnieuw zo’n succes heeft of als vinyl toch niet wat overgewaardeerd wordt. Hierop leidt hij Karel Van Audenaerde in, uitbater van platenzaak Music Mania in Gent. De presentator geeft wat meer info over de platenwinkel en vertelt wat Music Mania van plan is op Record Store Day. Na deze uitleg komt Karel Van Audenaerde zelf aan het woord. Hij vult aan op de inleiding van de presentator door extra info te geven over Music Mania. Zijn interview werd geplaatst op rockmuziek met onverstaanbare zang die ook iets té hard is voor Radio 1. De muziek wordt fel opgetrokken in de pauzes tussen de quotes, maar wordt in het begin van de tweede quote helemaal naar beneden
52
getrokken. In deze tweede quote geeft Van Audenaerde zijn visie over de verkoop van vinylplaten in het algemeen en de handel in specifieke genres. Na de quotes van Karel Van Audenaerde herhaalt de presentator nog even zijn naam. Dan vermeldt hij even Eddie Vedder, de frontman van de rockband Pearl Jam, die aanzet tot het kopen van vinyl Deze vermelding lijkt er wat tussen geplakt, hoort niet echt thuis in het verhaal en staat ook in fel contrast met wat volgt. De presentator vertelt na deze zin namelijk dat nuance nodig is en kondigt Stefaan Vandenberghe aan. Hij is baas van het platenlabel NEWS en is daarnaast ook dj en platenverzamelaar. Volgens de presentator bevestigt hij dat vinyl een niche blijft. Hierna start de quote met Vandenberghe. Hij vertelt dat de vinylmarkt een markt is met ups en downs, maar wel bevestigt dat artiesten het nog altijd appreciëren als hun muziek op vinyl verschijnt. Na deze quote begint een jazzplaat die zeker een halve minuut lang wordt gespeeld en die – door het lichte geruis en gekraak – duidelijk afkomstig is van een vinylplaat. Het blijkt om Blue in Green van Miles Davis te gaan. Door de muziek creëerde de presentator een mooie overgang tussen twee verschillende invalshoeken over het grote thema vinyl heen. Na dit muziekintermezzo vraagt de presentator zich namelijk af of het wel klopt dat vinyl een superieure geluidskwaliteit heeft. Hierna volgt een quote van een man die vertelt dat de geluidskwaliteit afhangt van de muziekinstallatie, en dat er ook verschillende muziekdragers gecombineerd worden door een cd of gratis download bij de lp te voegen. Er wordt niet verteld van wie deze quote afkomstig is, en door het lange muziekintermezzo zijn de meeste luisteraars waarschijnlijk al vergeten hoe de stemmen klinken van de eerdere geïnterviewden. Dit is toch een kleine fout in de reportage. Na deze quote zegt de presentator één zin: “De vinylkoorts lijkt ook steeds vaker toe te slaan bij jonge mensen.” Deze zin met beeldspraak is een goede overgang naar een nieuwe invalshoek van het thema vinyl: de interesse van jongeren voor dit ‘oude’ medium. Na deze zin volgt een quote van dezelfde persoon die praatte over de verschillende muziekdragers. Hij geeft meer uitleg bij de bewering van de presentator. Opnieuw wordt er niet gezegd van wie de quote afkomstig is. De presentator introduceert na deze quote de twintigjarige Pieter, die sinds enkele jaren vinyl koopt. Pieter schrijft voor de online muzieksite MotherLoveMusic, waardoor hij vaak in contact komt met muzikanten met een passie voor vinyl. In een quote vertelt Pieter over iets wat een van de muzikanten hem over vinyl heeft verteld: dat het medium vroeger top was, maar dat nu alles digitaal wordt gemasterd, waardoor vinyl toch niet zo uniek is in vergelijking met andere muziekdragers. Na deze quote vertelt de presentator over het feit dat vinyl iets van alle leeftijden geworden is. Dit sluit niet echt aan bij hetgeen wat Pieter daarjuist verteld heeft. De presentator gaat echter verder
53
en vertelt over de vrouwelijke ondervertegenwoordiging bij vinylliefhebbers. Hiermee snijdt hij een nieuw aspect aan binnen het thema. Hij introduceert Katrijn, die de liefde voor vinyl van haar man meekreeg. Ze vertelt dat er praktisch geen vrouwen in platenzaken zijn te vinden, en ze vertelt ook kort over het verschil in enthousiasme tussen mannen en vrouwen over vinyl. Hierna volgt de volgende zin van de presentator: “Het verscheiden publiek van vinylkopers lijkt het alvast over één ding eens te zijn: de vinylplaat gaat de tand des tijds doorstaan.” Een ietwat vreemde zin, aangezien er zonet werd aangetoond dat er wel veel jongeren interesse hebben in het zwarte goud, maar dat vrouwen nauwelijks vinyl kopen. Na deze zin komt Katrijn opnieuw aan het woord. Zij vertelt dat vinyl volgens haar sowieso een afzetmarkt heeft en zal blijven hebben. Toepasselijk hierbij: de song “The Future” van The Van Jets speelt als achtergrondmuziek onder deze quote. Er volgt een tweede quote, waarin een man zegt dat vinyl zeker niet zal uitsterven. Opnieuw wordt niet gezegd van wie deze quote afkomstig is. De presentator komt alweer aan het woord en vertelt dat de reportage gemaakt werd door Stefanie Demasure. Hij sluit af door een overzicht te geven van alle activiteiten in Vlaamse platenzaken naar aanleiding van Record Store Day. Het thema van de reportage is duidelijk: de kracht en toekomst van vinyl. De invalshoek lijkt op het eerste zicht Record Store Day te worden, maar uiteindelijk worden heel wat verschillende kenmerken van de vinylverzamelaar belicht, zoals de leeftijd, het geslacht en de reden tot verzamelen. Er is een evenwichtig verhaal, want experts én gewone verzamelaars komen aan bod. Zowel de quote van Keira Knightley in het begin van de reportage als de snelle afwisseling tussen quotes en vinylgeluiden zorgen ervoor dat de aandacht van de luisteraar wordt getrokken. Het muziekintermezzo van Miles Davis zorgt voor een rustpunt, maar het tempo blijft er altijd goed in, waardoor de reportage blijft boeien. Het taalgebruik van de presentator en de geïnterviewden is Algemeen Nederlands, en de uitspraak is van een goed niveau. Het is wel jammer dat de namen van de geïnterviewden niet werden herhaald naar het einde van de reportage toe. Dit is echter het enige minpunt waarop ik reporter Stefanie Demasure en de presentator kan wijzen. Al bij al is ‘De kracht van vinyl’ een topreportage die kwaliteitsvol genoeg is voor Radio 1.
54
1.3.
Print: Het zwarte goud blinkt opnieuw (Ben Serrure, De Tijd, 20 juli 2013)
In de geschreven media kwam de opkomst van vinyl al erg vaak aan bod, en ook De Tijd heeft er al artikels aan besteed. Eén van die artikels, ‘Het zwarte goud blinkt opnieuw’, verscheen op zaterdag 20 juli in de krant. In de weekendeditie van een krant is er vaker ruimte voor onderwerpen zoals dit, dus de keuze voor de datum van publicatie is dan ook logisch. De keuze voor een winkeluitbater, een CEO en een general manager in het stuk zorgt er toch voor dat het stuk goed past in een krant als De Tijd, die iets economischer gericht is. Het stuk is ook in een zakelijke stijl geschreven die typisch is voor deze kwaliteitskrant. De uitspraken van de geïnterviewden, en dan vooral van de winkeluitbater, zorgen er echter voor dat het stuk boeiend blijft en een breed publiek aanspreekt. Auteur Ben Serrure kiest voor een achtergrondstuk waarin hij drie verschillende partijen aan het woord laat. Eerst wordt Koen Van Immerseel geïnterviewd. Hij baat Wally’s Groove World uit, een platenzaak in Antwerpen. Daarna volgt een quote van Sven Degezelle, de CEO van multimediaconcern Mediamarkt, dat eerder uit commerciële redenen iets goedkopere en populairdere vinylplaten verkoopt. Tenslotte wordt Olivier Maeterlinck aan het woord gelaten. Hij is de general manager van de Belgian Entertainment Association, waardoor hij als onpartijdige persoon een neutraal en overzichtelijk beeld kan geven van de verkoop van vinylplaten in België. Het opvallendste element bij het artikel is een afbeelding van een vinylplaat, die een prominente plaats inneemt. Daarnaast staat er ook een foto met bijschrift van Koen Van Immerseel in zijn platenwinkel Wally’s Groove World in Antwerpen. Daarnaast staat er ook een streamer in het midden van het artikel, afkomstig van Olivier Maeterlinck. De quote is gedrukt in goudkleur, een leuke verwijzing naar het zwarte goud, de bijnaam van vinyl. Als laatste extra element staat er een kleine tabel bij het artikel, net onder de afbeelding van de vinylplaat. De tabel, die de verkoop van verschillende muziekdragers in België laat zien, is klein en onopvallend, dus zou je er al snel naast kijken. Er kan wel gezegd worden dat de prominente aanwezigheid van de vinylplaat de aandacht laat leiden naar de tabel toe. In de tabel staat de rij die de verkoopcijfers van vinyl bevat eveneens in een goudkleur aangeduid, wat opnieuw verwijst naar vinyl als het zwarte goud.
55
Na een introstukje dat amper drie zinnen lang is, begint het artikel met een quote in de lead. Die quote spreekt de lezer direct aan, maakt duidelijk waarover het artikel gaat en trekt de lezer mee in het verhaal. Winkeluitbater Koen van Immerseel verklaart in deze quote zijn liefde voor vinyl, iets wat erg herkenbaar is voor vinylliefhebbers en dat de interesse kan wekken bij lezers in het algemeen. Na deze quote volgt uitleg over Wally’s Groove World, Koens platenwinkel die in deze tijden van digitalisering nog altijd bestaat en erin slaagt volk te lokken door een specifiek aanbod van vinylplaten die elders moeilijk te vinden zijn. Die opvallende evolutie in de digitalisering, waarbij mp3’s en iPods ondanks hun gemakkelijkheid toch niet de bovenhand halen van dure en logge vinylplaten, wordt ook aangehaald door de auteur. Serrure bespreekt eveneens de verkoopcijfers van vinylplaten en de aankomende teloorgang van cd’s, die duidelijk blijkt uit de verkoopcijfers. Daarnaast bespreekt Ben Serrure de teloorgang van vinyl in de jaren 90 en het succes dat platen bij dj’s bleven hebben. In de paragraaf die daarna volgt, bespreekt Serrure de nieuwe technologische evoluties waardoor dj’s vinyl ook achterwege begonnen te laten en het nieuwe derde leven dat vinyl krijgt, dankzij de verzamelaars en de verkopers die zich vooral op niches richten. Deze uitleg wordt ondersteund door quotes van Koen Van Immerseel, die vertelt hoe hij met zijn platenwinkel wist te overleven. Bij de quote over nicheplaten haalt Van Immerseel aan hoe mediaconcerns zoals Fnac en Mediamarkt opnieuw zijn gestart met releases op vinyl te verkopen en dus concurrentie vormen voor zijn winkel. Dankzij deze quote kan er binnen diezelfde paragraaf naadloos worden overgegaan naar Sven Degezelle, de CEO van MediaMarkt in België. Degezelle komt enkel in de laatste alinea van die paragraaf aan het woord, en daarin vertelt hij over wanneer en waarom Mediamarkt opnieuw gestart is met vinylplaten te verkopen. Het is in die alinea dat ook de oorsprong van de tussentitel ‘Kraak’ duidelijk wordt: Degezelle haalt aan hoeveel vinylliefhebbers en –verzamelaars houden van het gekraak van muziek op vinylplaten. In de laatste paragraaf komt Olivier Maeterlinck aan het woord. Hij is de general manager van de Belgian Entertainment Association, de federatie die onder meer muziekproducenten en – distributeurs in België vertegenwoordigt. Maeterlinck merkt zelf ook op dat er een hernieuwde interesse voor vinyl bestaat, zowel bij de mensen die met vinyl zijn opgegroeid als de jongere generaties. Als verklaringen geeft Maeterlinck de geluidskwaliteit van vinyl en het feit dat mensen willen terugkeren naar hun roots, naar de tijd van vroeger waarin alles beter was dan nu. Uit deze quote haalde de auteur van het artikel de tweede en laatste tussentitel: Roots.
56
Verder in de paragraaf haalt auteur Ben Serrure de gevolgen van de heroplevende vinylverkoop aan, zoals het ontstaan van Record Store Day, dé feestdag voor vinylverzamelaars wereldwijd. Het artikel eindigt met een quote van Koen Van Immerseel, die beweert dat vinyl voor eeuwig blijft bestaan. Deze quote is een krachtige afsluiter die de lezer met een positief gevoel achterlaat. De invalshoek van het stuk is dus duidelijk: de terugkeer van het succes van vinyl, ietwat gezien vanuit het perspectief van ondernemers. Het artikel is geschreven met behulp van een zakelijk maar niet té stijf taalgebruik. De tussentitels zijn kort en krachtig en maken onmiddellijk duidelijk wat het kernwoord van de paragraaf is die volgt na de tussentitel. Het artikel springt eruit in een zakelijke krant zoals De Tijd, die vooral artikels bevat over economie en financiën. Het stuk leest vlot, bevat goede quotes en interessante info die een zekere interesse voor vinylplaten kan opwekken bij de lezer. Het artikel zou niet misstaan in een kwaliteitskrant of -magazine dat zich iets meer op muziek richt, zoals Focus Knack of de weekendmagazines van De Standaard of de Morgen. ‘Het zwarte goud blinkt opnieuw’ is een goed artikel dat me inspiratie geeft met het oog op de uitwerking van de artikels voor deze bachelorproef.
57
2. Formatanalyse 2.1.
Knack Focus
Concept en missie Knack Focus is een Nederlandstalig entertainmentweekblad over film, muziek, theater en televisie dat sinds 2000 onderdeel is van het Knack-pakket. Het blad, dat op woensdag verschijnt, wil zichzelf profileren als hét richtinggevende magazine voor film en cultuur. Daarnaast bevat Knack Focus, waarvan de redactie zich bevindt in de Raketstraat in Brussel, ook de complete radio- en tvprogrammagids. Het blad wil ervoor zorgen dat het volledige Knack-pakket een nieuw en jonger publiek aantrekt. (Roularta Media, /) De hoofdredacteur van Knack Focus was Stefaan Werbrouck, maar die vertrok op 1 augustus om bij uitgeverij Houtekiet aan de slag te gaan. (Maerevoet, 2014) Knack Focus helpt naar eigen zeggen de lezer zijn weg te vinden in de wereld van cultuur en ontspanning. De nieuwste hypes en trends komen in het blad aan bod, en ook de recentste ontwikkelingen op interactief vlak worden toegelicht, zoals de nieuwste apps en hebbedingen. Maar ook de filmsterren en nieuwe talenten komen aan bod, zowel op film- als op muziekvlak, zoals actrice Lena Dunham of de Amerikaanse band Poliça. Knack Focus bericht enkel over onderwerpen waar de redactie achter staat, en daarbij maakt het niet zo veel uit of het item bekend is. Door deze speciale berichtgeving probeert Knack Focus zich te onderscheiden van de andere bladen uit het Knackpakket. (Roularta Media, /) Muziek, film en media zijn de grote thema’s in het blad dat wil berichten over het reilen en zeilen in de entertainmentwereld. Acteurs en muzikanten worden geïnterviewd in exclusieve gesprekken, maar ook achtergrondverhalen en kritische stukken over alle vormen van entertainment komen aan bod. Ook cartoons krijgen een, zolang alles maar kwalitatief hoogstaand is. (Roularta Media, /) Regelmatig krijgt de lezer in zijn Knack-pakket een Knack Focus-special dat aan een actueel thema wordt gewijd. Zo verschijnt er elk jaar een festivalspecial, maar er worden ook specials besteed aan het Filmfestival van Cannes, de Oscars en het Filmfestival van Gent. Deze bijlagen worden, net zoals de gewone Knack Focus, gedrukt op gestreken houthoudend gesatineerd papier. (Roularta Media, /)
Doelpubliek De oplage van het Knack-pakket bedraagt 118.000 exemplaren, waarvan 9 procent los wordt verkocht. 91% van de opbrengst haalt Roularta, de uitgever van het blad, uit abonnementen. (Roularta Media, /) De CIM-cijfers van 2012-2013 tonen aan dat Knack Focus geen
58
geslachtsgebonden blad is. 50,8 procent van de lezers zijn mannen, terwijl het blad 49,2 procent vrouwelijke lezers heeft. (Roularta Media, /) Knack Focus scoort het best bij personen van 18 tot 44 jaar. Bijna 13 procent van de lezers zijn tussen 18 en 24 jaar oud. 13,3 procent van de lezers zijn tussen 25 en 34 jaar oud, terwijl 12,2 procent tussen 35 en 44 jaar oud is. Het valt wel op dat 36,4 procent van de Knack Focus-lezers ouder dan 55 jaar zijn, en dat 21,6 procent van de lezers gepensioneerden zijn. Voor een blad als Knack Focus, dat een nieuw en jong publiek als doelgroep hoopt aan te trekken, is dit toch een aandachtspunt. (Roularta Media, /) Knack Focus wordt dus vooral gelezen door gepensioneerden, maar ook door bedienden (29,3 procent), leidinggevend personeel (14,8 procent) en studenten (15,1 procent). Het blad is populair bij hoger opgeleiden of mensen die studeren aan een hogeschool of universiteit (57,5 procent). Bijna 30 procent van de lezers heeft hogere middelbare studies afgewerkt of is ermee bezig. Deze cijfers zijn logisch, aangezien alle weekbladen in het Knack-pakket kwaliteitsbladen zijn met niet voor de hand liggende onderwerpen die met een specifieke schrijfstijl worden geschreven. Niet iedereen houdt van deze schrijfstijl en die onderwerpen, waardoor het blad dus zo scoort. (Roularta Media, /) Knack Focus is populair bij de vier hoogste sociale groepen (82,2 procent). De twee hoogste sociale groepen vormen samen alleen al 54,7 procent van de lezers van Knack Focus. Het is dus duidelijk dat Knack Focus mikt op een publiek met een zekere belezenheid en kennis van film, muziek en entertainment. (Roularta Media, /) De artikels trekken elk een eigen publiek. Muziekartikels trekken vooral muziekliefhebbers aan, filmfanaten zullen eerst de artikels over films lezen, et cetera. Alle lezers zullen echter gebruik maken van de tv-gids, ongeacht de leeftijd of het beroep dat die personen uitoefenen. Hetzelfde geldt voor de strip van Boerke, wegens het universele karakter van een beeldverhaal. Voor de cartoon van Karl, vooraan in het blad, geldt dit niet, omdat wel wat kennis van de actualiteit nodig is om de cartoon volledig te begrijpen.
Opbouw van het blad Knack Focus heeft een duidelijke indeling, gezien de inhoudstafel. In prominente letters staat bovenaan de pagina het woord ‘Inhoud’. Dat woord is geschreven in een hoog, smal en geschreefd lettertype, met heel wat ruimte tussen de letters. Geschreefde lettertypes worden gebruikt om de leesbaarheid te verhogen, en dat kan door de letterruimte zeker nuttig en nodig zijn.
59
Kleine balken, die even breed zijn als de afbeeldingen en uitleg die erboven staan, krijgen een prominente plaats in het blad. De zwarte balken tonen de vaste rubrieken aan, terwijl de rode balken verwijzen naar exclusieve of specifieke interviews en achtergrondstukken. Bovenaan staat een bank met de datum van de week. Onderaan staat een zwarte balk waarin wordt uitgelegd hoe de redacteuren van Knack Focus oordelen bij recensies. Nul sterren betekent dat het werk erg slecht is, terwijl vijf sterren een werk als uitzonderlijk goed bestempelt. Bij elk van de zeven vaste rubrieken komt de naam van de rubriek terug in hetzelfde hoge, smalle, geschreefde lettertype. Deze naam komt ook terug bovenaan elke bladzijde die deel uitmaakt van die rubriek, in datzelfde lettertype. De vaste rubrieken in het blad zijn ‘ENTERtainment’, ‘GRRRRonda’ (column van schrijver P.B. Gronda), ‘KARL’ (cartoon), ‘DE LIJST’ (vier series, artiesten, boeken,… met een link), ‘REVIEWS, TV & RADIO’, ‘teleTOBBEN’ (column over een tv-programma door hoofdredacteur Stefaan Werbrouck) en tot slot ‘SHELFIE’ (een selfie van de boeken - of platenkast). Op het vlak van lay-out ziet Knack Focus er sober, degelijk en serieus, maar ook jong en aantrekkelijk uit. Opvallend: het blad bevat nauwelijks advertenties, wat ook belangrijk is voor mijn format!
Analyse: interview Voor dit deel van mijn persoonlijke verwerking analyseer ik een vraag-antwoordinterview met Kobe Dupont en Sander Sterkens van de zeskoppige Kempense band Geppetto & The Whales met als titel ‘Escapisme? We pleiten schuldig’ uit Knack Focus van 15 januari 2014 op pp. 18-21. Zowel Kobe als Sander zijn verantwoordelijk voor de zang en het gitaarspel in de band, wat ook duidelijk blijkt uit de functievermelding, die net na de eerste vraag volgt. Opvallend bij dit artikel: de lay-out op de eerste twee pagina’s, met een foto die de twee pagina’s volledig bedekt, de naam van de band achter de afbeelding en een speciale tekstlay-out. Op de derde pagina staat een opvallende streamer, terwijl er op de vierde pagina nog een foto staat. Geppetto & The Whales heeft hun debuutalbum klaar, ‘Heads of Woe’. Het hele interview staat dan ook in het teken van het nieuwe album. De manier waarop de songs klinken en werden geschreven komt aan bod, en ook over de bandleden en de opnames wordt er gesproken. In de lead komt de voorgeschiedenis van de band even aan bod. Het is een vraag-antwoordinterview, waardoor de quotes van Kobe Dupont en Sander Sterkens zo goed als letterlijk geciteerd worden. De antwoorden zijn vaak nogal kort, op vier pagina’s komen zeventien vragen aan bod. Zowel op de einde van de intro als op het einde van de lead wordt er kort geciteerd, als teaser. Die citaten gebeurden op een correcte manier, al staan ze tussen enkele
60
aanhanlingstekens geplaatst. De intro en de lead staan ook bol van de uitdrukkingen, zoals ‘uit de startblokken schieten’ of ‘arm in arm, de rangen gesloten’. In de vragen worden regelmatig citaten uit vorige interviews aangehaald en verwijst de interviewer naar de liefde van de band voor voornamen als songtitels. Soms zijn de vragen zelfs geen vragen, maar zinnen of stellingen waarop de geïnterviewden kunnen aanvullen. De vragen bevatten dus voldoende info. De vragen en antwoorden sluiten dan weer niet altijd naadloos aan op elkaar en op de stukken ervoor. De eerste vraag gaat bijvoorbeeld over openingszinnen van bepaalde tracks, en de vraag erop gaat over het feit of ze met hun nieuwe album hebben bewezen wat ze kunnen. Daarna wordt er soms nog ietwat bruusk overgegaan naar andere onderwerpen. Toch hangt alles samen onder één thema: het nieuwe album van de band. De inleiding geeft voldoende info, zo is onder meer af te leiden dat de band Geppetto & The Whales behoort tot het genre van Belpopmuziek, dat ze een Kempische band zijn en dat hun debuutalbum ‘Heads of Woe’ klaar is. De titel van het stuk, ‘Escapisme? We pleiten schuldig’ is origineel en zet aan tot lezen. Op inhoudelijk vlak maakt het stuk duidelijk dat Geppetto & The Whales een band is die vooral dromerige muziek maakt, ideaal voor mensen die houden van escapisme. De vragen zijn in het vetjes aangegeven en staan duidelijk los van de antwoorden. Songtitels, eigennamen en stukjes uit de liedjestekst worden vet cursief geplaatst. In de antwoorden van Kobe en Sander (wiens namen in een smal en geschreefd lettertype met hoofdletters geschreven worden) worden deze songtitels en eigennamen eveneens cursief geplaatst. Door het overvloedige gebruik van uitdrukkingen in het begin van het artikel lijkt de zinsbouw soms wat gekunsteld. Toch is er geen enkele fout te vinden in het artikel op het vlak van zinsbouw, en ook de alinea-indeling is correct. Jonas Boel heeft een vlotte schrijfstijl, maar voor mensen die geen voeling hebben met muziek, Knack Focus en/of een tekst vol uitdrukkingen kan het wat moeilijk zijn om het artikel van in het begin te begrijpen. De woordenschat was rijk en afwisselend. Er komen vaak leuke uitdrukkingen aan bod, zoals ‘een prik tegen de winterblues’ of ‘Arm in arm, de rangen gesloten’. Auteur Jonas Boel was tot slot ook niet op een spellingsfoutje te betrappen. De lay-out van het artikel ben ik alvast van plan over te nemen, dus wil ik bij beide interviews een foto die twee pagina’s volledig kan bedekken. Verder wil ik ook zo goed mogelijk proberen een originele titel voor mijn interviews te bedenken en de fantasierijke taal vol uitdrukkingen toe te passen. Mijn lay-out bij beide artikels moet wel verschillen, dus zal ik misschien met twee in plaats van met drie kolommen werken.
61
Analyse achtergrondstuk Voor dit stuk van mijn persoonlijke verwerking analyseer ik een artikel over kunstenaar Camille Claudel genaamd ‘In de winter van onze waanzin’ uit Knack Focus van 22 januari 2014 op pagina’s 24, 25 en 27. Een opmerkelijke paginanummering, want op pagina 26 staat opeens een ander interview. Het nieuwsfeit dat de aanleiding vormt voor dit achtergrondstuk is de lancering van de film ‘Camille Claudel 1915’, over de Franse kunstenares Camille Claudel. Het verhaal gaat over de film die cineast Bruno Dumont maakt over de kunstenares Camille Claudel. In het stuk wordt verteld over Dumont en zijn films, maar het stuk gaat vooral over de levensgeschiedenis van Camille Claudel. Dat is niet onmiddellijk duidelijk, want op de foto staat cineast Bruno Dumont, terwijl zowel de titel als het biostukje over Camille Claudel naast de tekst het vermoeden doen ontstaan dat het artikel puur over Camille Claudel zal gaan. Om te beginnen beschrijft journalist Andreas Ilegems hoe Bruno Dumont actrice Juliette Binoche ontmoette, die de hoofdrol speelt in de film. Verder schrijft de auteur over de films die Dumont al gemaakt heeft, de keuze voor de acteurs en locatie voor de film en de trage filmstijl van Dumont. Maar we leren vooral bij over de turbulente levensgeschiedenis van Claudel. De context achter het nieuws is hierdoor makkelijker te begrijpen. Het stuk is vlot en duidelijk te volgen. Op een aantrekkelijke manier wordt de ontmoeting tussen Bruno Dupont en Juliette Binoche beschreven door te verwijzen naar een ontmoeting tussen actrice Ingrid Bergman en cineast Roberto Rossellini. Daarna wordt de filmgeschiedenis van Dupont en het levensverhaal van Camille Claudel beschreven en volgt een soort making-of van de film. De kop is nogal vaag, maar zet aan tot lezen en pakt de lezer dus mee. De kop is wel niet informatief. Mensen die niet weten wie Camille Claudel is of dat er een film over de kunstenares gemaakt werd, zullen niet weten waarover dit gaat, zeker omdat een man te zien is op de foto bij het artikel. Hierdoor sluit de kop op het eerste zicht niet aan bij de intro, de link is niet onmiddellijk duidelijk. Van een lead is er in het artikel geen sprake, de tekst is een groot blok. De tekst loopt continu door, een lead is niet echt te vinden. Ook tussentitels ontbreken, maar een grote dropcap is wel aanwezig: de lange, smalle letter D loopt door over een lengte van 11 lijntjes. De quote van Dumont op het einde van de eerste alinea kan gezien worden als de basisuitspraak. Hij ontmoette Juliette Binoche en zocht een rol voor haar. “Zo kwam ik bij Camille Claudel uit, een vrouw die me al lange tijd in de ban hield.” Deze zin maakt duidelijk waarover de rest van het stuk zal
62
gaan en toont ook de interesse van Dumont in Claudel aan. Opvallend: in het hele stuk worden quotes weergegeven met enkele aanhalingstekens. Elke alinea heeft één thema. De eerste alinea gaat over de ontmoeting tussen Dumont en Binoche, daarna gaat het over de emotionele persoonlijkheid van Camille Claudel. In de volgende alinea wordt de film vergeleken met een gelijkaardige film uit 1988 over Camille Claudel met Gérard Depardieu. De volgende twee alinea’s gaan over Claudels leven. Daarna gaat het over de films van Dumont, de acteerprestatie van Juliette Binoche, de keuze voor niet-professionele acteurs en de landschappen in de film. De laatste twee alinea’s van het stuk gaan over de trage filmstijl van Dumont. Elk thema wordt duidelijk geformuleerd in een kernzin, bv. “Toch bestaat de cast weer voor een goed stuk uit niet-professionele acteurs.” De kernzinnen staan vaak in het begin van de alinea, maar soms ook op het einde. Ze maken een link met de basisuitspraak, namelijk de quote over Camille Claudel. Het slot van het artikel gaat over de verspreiding van zijn film. Hij vreest dat ‘Camille Claudel 1915’ slechts in een beperkt aantal zalen te zien zal zijn, ondanks de distributie in Frankrijk en Amerika. Een ietwat pessimistisch slot, maar het rondt wel het stuk af. De lay-out van dit stuk is sober en degelijk, maar mooi. Die lay-out wil ik dan ook zo goed mogelijk proberen toe te passen bij mijn artikel. Indien mijn achtergrondstuk vier pagina’s lang wordt, ben ik van plan om een afbeelding toe te voegen aan de twee laatste pagina’s van dit stuk, en mijn artikel zal ook niet onderbroken worden door een ander artikel. De taal in dit stuk wil ik zo goed mogelijk overnemen, maar mijn titel zal een stuk concreter worden dan de titel uit dit stuk.
2.2.
Guido Magazine
Concept en missie Guido Magazine is een gratis magazine dat zich richt op studenten en young professionals. Het magazine kent zijn vijftiende jaargang en verschijnt vijf keer per jaar: in februari, april, juni, oktober en november. De redactie van Guido Magazine bevindt zich in de Bruiloftstraat in Gent en wordt geleid door eindredacteur Herbert De Paepe. Het blad heeft oplage van 80.000 exemplaren, waarvan 45.000 exemplaren Nederlandstalig en 35.000 Franstalig zijn. Intussen verschenen al bijna negentig nummers van het blad, dat wordt verdeeld in de grootste Belgische studentensteden. Sinds dit jaar is het magazine ook gratis te lezen op de tablet. (Guido Magazine, 2014)
Opbouw van het blad Guido magazine wordt onderverdeeld in vijf grote onderdelen:
63
-
Student Life. Het belangrijkste studentennieuws komt in dit katern aan bod. Het blad trekt in elke editie van het blad naar een andere campus om reportages te maken, zoals de Kulak in Kortrijk of de Universiteit Antwerpen. Er worden ook studenten aan het woord gelaten over allerlei onderwerpen, zoals een opvallende stage of niet-alledaagse bijverdiensten. BV’s worden eveneens geïnterviewd in het blad over hun eigen studententijd, zoals standupcomedian en televisiemaker Bart Cannaerts of volleybalster Valérie Courtois.
-
Trend Talk. In dit onderdeel van het blad zoekt de redactie van Guido Magazine naar de nieuwste trends in mode en verzorging, zo bevat het blad artikels over de nieuwste wellnessproducten en sportmode. Ook heel wat gadgets en goodies komen aan bod, zoals een kaartspel over de Rode Duivels en de heropleving van de Tamagotchi. Ook over reizen, auto’s en koken worden artikels geschreven, zo is er een reportage over Noord-Vietnam.
-
Body, Bits & Brains. Dit katern bevat info over lichaam en geest. Bij de ludieke rubrieken ‘Da Love Professor’ en ‘Dr. Jos’ worden studentikoze problemen opgelost. Ook over het internet en multimedia in het algemeen staan artikels in dit katern, waarbij heel wat leuke websites, apps en gadgets worden aangeraden, zoals de nieuwste smartphone, de Samsung Galaxy S5.
-
Media Watch. In dit katern worden de nieuwste strips, games, bioscoopfilms, dvd’s, boeken en muziek besproken. Er komen ook interviews aan bod, zoals met regisseur Dominique Deruddere of met de band School is Cool.
-
Get a Job. In dit katern blikt het blad vooruit op de toekomst. Er staan tips in het blad over solliciteren, het interessantste jobnieuws wordt belicht en jonge ondernemers vertellen over hun bedrijf. Ook BV’s, zoals Peter Van de Veire, vertellen over hun jobparcours. (Guido Magazine, 2014)
Per onderdeel staan er heel wat artikels die telkens een of meerdere foto’s meekrijgen. De titels van de artikels staan telkens in hoofdletters in een schreefloos en felgekleurd lettertype. De artikels zijn eenvoudig geschreven, zijn nooit langer dan drie pagina’s en er is genoeg witruimte voorzien. Daardoor heeft het blad een jeugdige look, maar lijken heel wat artikels gericht op marketing.
Doelpubliek Het blad richt zich in het algemeen op een lezerspubliek van jongeren tussen 16 en 28 jaar oud. Specifiek richt het blad zich op de 18- tot 25-jarige hogeschool- en universiteitsstudenten en young professionals. Door de erg gevarieerde inhoud biedt het blad voor elk wat wils: zowel de strevers als de toeristen onder de studenten vinden hun ding in het magazine. (Guido Magazine, 2014)
64
Analyse reportage Hier analyseer ik het artikel ‘Wilrijk: studeren in het groen’ uit Guido Magazine van april-mei 2014 op pp. 24-25. De reportage biedt voldoende feiten om observaties aan te hangen. Er wordt voldoende beschreven waar de reporter naartoe gaat, en door in de je-vorm te schrijven, wordt de lezer ook meegetrokken in de reportage. Van interviews of van een echt actuele aanleiding is er in het artikel geen sprake. Er wordt in de inleiding enkel uitgelegd dat heel wat studenten in het midden van een studentenstad verblijven, maar ook buiten de stadskern, zoals op de studentenresidentie Fort IV, door anderen Campus Drie Eiken genoemd, in Wilrijk bij Antwerpen. Auteur Herbert De Paepe houdt zich aan zijn invalshoek. Het stuk gaat over Wilrijk en de omgeving van de studentenresidenties daar. De omgeving wordt dan ook uitvoerig beschreven. Soms sijpelt Herberts mening binnen, wat storend kan zijn. Zo verwijst hij naar “weinig opmerkelijke” studiegebouwen met een ‘fantasieloze’ letterbenaming. Elke beschrijving ondersteunt de verhaallijn. De auteur beschrijft hoe alles eruitziet en waarvoor het wordt gebruikt. De lezer wandelt als het ware mee met de auteur door de universiteitscampus. De omgeving wordt voldoende beschreven, wat ook nodig is bij zo’n artikel. Dit artikel is een sfeerreportage, daarbij kan er nooit overbodige sfeer zijn. Dat is dus belangrijk voor mijn reportage! De openingsalinea neemt de lezer meteen mee. De lezer krijgt de geschiedenis van de studentenresidentie en wordt zelfs rechtstreeks aangesproken (“Vraag dat maar aan…”). De slotalinea begint met de woorden “Hier eindigt de campus…”. Er wordt nog even verwezen in die alinea naar het UZ Antwerpen, waardoor het artikel niet echt een plot biedt, maar eerder aanleiding voor een vervolgartikel over de rol van het UZ Antwerpen voor de universiteit. Het overvloedige fotomateriaal past bij het verhaal. De vijf foto’s tonen duidelijk aan dat Wilrijk een groene plaats is om te verblijven. Verder maakt de foto met het gebouw van Universiteit Antwerpen duidelijk dat we wel degelijk op een residentie zijn, al tonen de twee huizen in de achtergrond wel aan dat het ook niet overal groen is. De andere foto’s kunnen zo enerzijds van eender waar komen. Van bijschriften bij de foto’s is er geen sprake, iets wat ik bij mijn eigen artikel wel wil toepassen. Er zijn twee tussenkoppen in de tekst: ‘Konijnenpijp’ en ‘Agora en Japanse tuin’. Op het eerste zicht lijken die niet zo logisch. Wie de tekst echter leest, begrijpt dat de Konijnenpijp de bekendste fuifzaal op de studentenresidentie is en dat de tweede tussentitel verwijst naar de groene openluchtagora met een klassieke Japanse tuin, die zich eveneens op die plaats bevinden.
65
3. Werkplan en scenario voor het eindproduct Voorpagina: eenvoudig maar degelijk. Een originele titel die de lading dekt. Zwart-wittinten met (halve) vinylplaat als aandachtstrekker. Titel: Focus Vinyl. Inhoudstafel: afgaan op Focus Knack. Zo goed mogelijk overnemen! Advertenties: enkel na de voorpagina en op de achterflap. Eén enkele advertentie in het blad zelf kan, maar zeker niet overdrijven. Eerste artikel: interview met Kurt Overbergh over de toekomst van vinyl -
Vraag-antwoord-interview, vier pagina’s.
-
Onderwerpen: de kracht en de passie van Kurt voor vinyl / zijn verzameling kattenplatenhoezen / betrokkenheid van vinyl in de Ancienne Belgique
Tweede artikel: reportage vinyl-Ronde van Vlaanderen -
Twee pagina’s. Een grote foto bovenaan met een kaart van Vlaanderen, een dikke lijn tussen de steden die aan bod komen. Ook vinylplaatjes erin verwerken.
-
Verschillende platenzaken over heel Vlaanderen. Per provincie één, niet altijd de bekendste: Topdisc in Torhout, Consouling Sounds in Gent, Bilbo in Leuven, VDP Records in Laakdal en MVC in Paal.
-
Interviewees: de handelaars van die vijf platenzaken.
-
Sfeerbeschrijving is cruciaal! Kleine en grote platenzaken kunnen onderscheiden, eventueel specifieke platenzaken (die enkel rock of dance verkopen).
Derde artikel: interview vinylexpert Kris Dierckx -
Vraag-antwoord-interview
-
Vier pagina’s, met foto van Dierckx en van zijn platenbeurs (en/of cover van een van zijn boeken)
-
Eerste deel over passie voor vinyl en zijn grote verzameling.
-
Tweede deel over zijn eigen verzameling van Belpopmuziek, ook met nog wat vragen over vinyl op zich. Wat is volgens hem de kracht van vinyl? Verder over zijn oude boeken, zoals Rock over Belgium.
-
Derde deel over zijn beurs, de KDX-fairs. Hoe is hij daarmee gestart, succes, publiek, etc.
-
Tot slot nog over zijn boekenreeks Hits en Tits en zijn eigen toekomst.
66
Vierde artikel: achtergrondstuk over vinyl in Kortrijk -
Twee belangrijke personen/zaken: Wim Christiaens (CinéPalace) en Komma in de Lucht, een nieuwe platenzaak in Kortrijk waarvoor ik vinylverantwoordelijke Pieter Blancke aan het woord laat.
-
Bijkomende quotes van Kris Dierckx (Kdx, zie derde artikel) en Jacques Merlevede van platenzaak Pop Center in Kortrijk.
-
Drie à vier pagina’s, met foto van Christiaens in CinéPalace.
-
Intro: Verwijzen naar populariteit van vinyl en de nieuwe platenzaken in heel Vlaanderen, waaronder Komma in de Lucht. Ook verwijzen naar Wim Christiaens.
-
Eerste deel: kort CinéPalace introduceren, praten over de dj’s die langskomen. Verder in het artikel: Christiaens als verzamelaar op zich. Hoe lang verzamelt hij al, wat verzamelt hij, etc. Ook vertellen hoe hij die liefde in CinéPalace binnenbrengt, bv. via de jaarlijkse beurs VinylPalace.
-
Tweede deel: overgang naar Komma in de Lucht, Pieter Blancke aan het woord laten: hoe is hij in de zaak gerold, verschil met andere Kortrijkse platenzaken, link met bv. CinéPalace, plannen voor de toekomst.
-
Ook nog toevoegen: info over andere platenzaken in Kortrijk, historiek van platenwinkels en de gebouwen die ze nu zijn.
-
Slot: Kort toekomst van cinéPalace en Komma in de Lucht, polsen naar toekomst van vinyl.
Mogelijkheid in geval van paginaruimte die gevuld moet worden: extra advertentie en/of een foto van de platenkast of het rek van Wim Christiaens en net zoals in Knack Focus een rubriek ‘Shelfie’ achterin mijn bachelorproef-magazine maken, waarin Christiaens zijn platenkast voorstelt, met een foto ervan. Bij die rubriek verwijzen naar mijn achtergrondartikel (zie pg. …)!
67
4. Biografie gekozen gesprekspartners Kris Dierckx Kris Dierckx (56) is al 35 jaar godsdienstleerkracht in een school in Westerlo. Maar hij is vooral een platenverzamelaar en een van dé experts op het vlak van Belgische popmuziek. Sinds 1987 verzamelde hij vinylplaten én cd’s in het kader van de Belpop. In 1990 werkte hij al mee aan het boek “Witlof from Belgium”, maar zelf schreef hij ook drie boeken over muziek: ‘The Collector’s Files’ in 1995, ‘Rock over Belgium’ in 1997 (met een remake in 2005) en ‘Sport on Records’ in 2004. ‘Rock over Belgium’, het boek met een zo volledig mogelijke lijst van de discografie van de Belgische popmuziek sinds 1957, is intussen een collector’s item.
© Limburgs Dagblad / De Limburger
In 1992 begon Kris Dierckx, afkomstig uit Laakdal, als standhouder op platenbeurzen, en vijf jaar later richtte hij zelf een platenbeurs op. KDX Fairs werd de grootste organisatie van platenbeurzen in België. In 2013 droeg hij de leiding van deze beurzen over aan handelsingenieur en beursorganisator Thomas Hoebus, maar zelf is hij nog altijd standhouder op deze beurs en houdt hij een oogje in het zeil. Dierckx heeft deze beurzen altijd georganiseerd als hobby: “Het organiseren van platenbeurzen valt niet echt een winstgevende business te noemen. Hier kan je dus niet van leven.” Dierckx had in totaal meer dan 40.000 platen en cd’s in zijn bezit, maar intussen heeft hij de meeste exemplaren overgedragen aan het Muziekcentrum in Brussel. Thuis heeft hij nog een honderdtal exemplaren liggen. Kris Dierckx hoopt dat het Muziekcentrum ooit zijn werk verderzet en een update van zijn boek ‘Rock over Belgium’ op de markt wil brengen, want hij is in 2004 gestopt met het opvolgen en verzamelen van Belpop-muziek op cd en vinyl. In 2008 organiseerde Kris Dierckx de tentoonstelling ‘Hits and Tits’, en in 2013 startte hij met de gelijknamige vierdelige boekenreeks. Het eerste boek uit die reeks, Hoezenpoezen, verscheen in oktober 2013. Het boek toont een verzameling van afbeeldingen van vrouwelijke schoonheden op platenhoezen. Een tweede boek, Covergirls, verscheen dit voorjaar. Dit najaar verschijnt deel drie, Toen niets mocht (en alles toch kon), een puur informatief boek. In het voorjaar van 2015 verschijnt Op het kantje af (en er soms over), over seksueel getinte liedjes uit de jaren 60 en 70.
68
Wim Christiaens Wim Christiaens (43) is een manusje-van-alles. Tijdens een studie beeldende vorming in Gent begon hij als dj Dr. Green te draaien in zijn stamcafé, The Frontline in Gent. Intussen werkte hij ook als theatertechnicus in de Vooruit, de Minardschouwburg en andere theaters. Door het dj’en ontdekte hij de vinylplaat, en de microbe van het
© Jeuk Magazine – Jeugdraad Kortrijk
vinyl verzamelen heeft hem niet verlaten. Intussen heeft hij ongeveer 10.000 vinylplaten in zijn bezit, en zowel het dj’en als het verzamelen van platen zijn altijd passies gebleven. Tien jaar geleden besloot hij om Gent te verlaten en terug te keren naar zijn thuisstad, Kortrijk. Daar is hij sinds 2010 voorzitter van CinéPalace, een alternatief café in de Zwevegemsestraat dat zich profileert als een platform voor creatieve ondernemers en alternatieve levensstijlen. De invloed van Wims passie voor vinylplaten sijpelt daar ook door in zijn bestuur. Enkel dj’s die met vinyl draaien, worden toegelaten om te draaien in CinéPalace. In september vorig jaar organiseerde Christiaens de eerste editie van de jaarlijkse platenbeurs VinylPalace. “VinylPalace was een succes, we hebben er veel reactie op gekregen. Al in januari kwamen mensen vragen om hun platen te mogen verkopen tijdens de nieuwe editie, op 7 september 2014.”
Pieter Blancke Pieter Blancke leeft van muziek. Hij is ongeveer drie jaar aan de slag als projectcoördinator bij concertzaal De Kreun in Kortrijk. Daarnaast maakt hij ook zelf muziek, zo producete hij het album No Food But Lots Of Weapons van Zucchini Drive, uitgebracht bij het Kortrijkse muzieklabel Vlas Vegas Records. Voor diezelfde band drumde hij mee op een andere cd en regisseerde hij de videoclip voor de song Life Coach.
© Focus-WTV
Maar Pieter is ook vinylverantwoordelijke in de nieuwe winkel Komma in de Lucht in de Onze-LieveVrouwestraat in Kortrijk. Deze winkel is een initiatief van de onafhankelijke boekhandel Theoria, het pand naast de winkel. “Ik ben eigenlijk toevallig in die zaak gerold. Mijn vriendin werkt voor de Kortrijkse onafhankelijke boekenwinkel Theoria, dat het initiatief heeft opgestart om Komma in de Lucht te openen. Begin november 2013 wilden de eigenaars van Theoria een stripwinkel openen,
69
maar toen werd beslist om het aanbod nog te vergroten. Daarbij werd besloten om ook vinyl te verkopen, en toen kwam ik erbij”, aldus Pieter. Pieter zorgt wel niet als enige voor het aanbod aan vinylplaten in Komma in de Lucht. Hij krijgt heel wat input van mensen rondom hem die tips geven en hem platen aanraden in genres waar Pieter niet echt in thuis is. Die tips resulteren in een platenaanbod waartussen vooral onbekende pareltjes te vinden zijn. “Wat wij met Komma in de Lucht willen doen, is mensen naar de winkel lokken om muziek te ontdekken, en niet alleen om iets te kopen dat ze al kennen. Daarom staat er ook een platenspeler: om muziek te beluisteren en te ondervinden of de muziek je al dan niet ligt.” In de toekomst wil Pieter ervoor zorgen dat het aanbod aan vinylplaten in de zaak blijft groeien en dat de zaak de eerstvolgende jaren break-even blijft draaien. Daarnaast wil hij ook optredens organiseren in de bovenruimte van Komma in de Lucht, waar nu de vinylplaten staan opgesteld.
Kurt Overbergh Kurt Overbergh (43) is artistiek directeur van de concertzaal Ancienne Belgique (AB) in Brussel. Hij is verantwoordelijk voor het artistieke budget van de concertzaal en kiest als programmator de artiesten die optreden in de AB. Ook naast zijn job is Kurt Overbergh gepassioneerd door muziek. Vooral de vinylplaat boeit hem en maakt naar eigen zeggen veel deurtjes open in zijn hoofd. Hij raakte vooral bekend door zijn
© Poppunt
tentoonstellingen van kattenplatenhoezen, die hij zelf bij elkaar verzamelde. Die verslaving ontstond door een allergie van zijn toenmalige vriendin, waardoor hij zijn twee katten moest wegdoen en dus een surrogaat zocht. Intussen bezit hij honderden kattenplatenhoezen en schreef hij zelfs een manifest over het verzamelen van deze specifieke platenhoezen. Naast die platen heeft Kurt Overbergh nog heel wat gewone vinylplaten in zijn bezit, vooral in het alternatieve genre. Verder treedt hij vaak op als dj White Jazz. Als dj draait hij deels met muziek op zijn laptop, maar ook met oude jazzvinylplaten. Naast artistiek directeur in de Ancienne Belgique en organisator van tentoonstellingen rond muziek is hij ook gastredacteur voor het gratis muziekmagazine RifRaf. In de rubriek ‘Kukl’s Onrustige 10 (of meer)’ selecteert hij elke maand tien of meer songs of albums die volgens hem het beluisteren waard zijn, met een bijpassend biertje om de muziek in een optimale sfeer te beluisteren.
70
Fernand Van Wassenhove Fernand Van Wassenhove is de zaakvoerder van platenzaak Topdisc. Topdisc bevindt zich op de Markt in Torhout en is een cd-, lp- en dvd-speciaalzaak. Fernand startte met zijn zaak in 1989, omdat hij de drang voelde naar een zelfstandig beroep, maar vooral uit liefde voor muziek. In de beginjaren verkocht hij al vinyl, maar daar stopte hij al snel mee omdat het niet winstgevend genoeg was. In 2011 begon hij opnieuw met de verkoop van vinyl in zijn zaak. In een interview met Het Laatste Nieuws in november 2013 geeft hij aan dat het moeilijk is om stand te houden. “In de jaren 90 en begin jaren 2000 was dit nog een lucratieve business en ging alles vanzelf, maar dat is al lang het geval niet meer. Vroeger na school en op woensdagnamiddag kon het hier heel druk zijn, maar dat is met de intrede van het internet en het downloaden totaal veranderd. Wat nu wel opvalt, is dat er de jongste tijd weer meer jongeren langskomen om tweedehands- of nieuwe vinylplaten te kopen. Record Store Day in april, die volledig in het teken stond van vinyl, was dit jaar de beste verkoopdag.” (KPK, 2013) Ook nu vindt hij het nog steeds moeilijk om als platenhandelaar stand te houden, want de vinylverkoop brengt voorlopig nog niet voldoende soelaas om goed te overleven.
Mike Keirsbilck Mike Keirsbilck is de zaakvoerder van de platenzaak Consouling Store in Gent, die op 5 april van dit jaar openging. Ook hij startte met een zaak uit liefde voor muziek, maar dat was niet de enige reden. Hij is namelijk al zes jaar als hobby bezig met het platenlabel Consouling Sounds, dat vooral gitaarmuziek releaset en verkocht via een online shop. Maar na zes jaar was dat label te groot geworden om het als hobby te blijven doen. Toen besloot hij om een platenwinkel en koffiebar in één pand open te houden. In Consouling Store wordt vooral gitaarmuziek verkocht, zoals hardrock, metal en commerciëlere muziek. Deze muziek wordt niet (zo veel) verkocht in andere Gentse platenwinkels, dus was dit voor Mike een gat in de markt dat moest opgevuld worden.
Matias Pardon Matias Pardon (26) werkt voor platenzaak Bilbo Records in Leuven. Voor die platenzaak is hij aan de slag als beheerder van de online winkeldienst van de platenzaak. Bilbo Records bestond al sinds midden jaren 90, onder de namen Music Mania en BILBO. Maar in 2010 ging Sonica, het bedrijf dat eigenaar was van de BILBO-winkels, failliet. Alle BILBO-winkels sloten, behalve de zaak in Leuven. Die kon overleven, dankzij sponsoring van platenlabel [PIAS] (zie ook researchdossier).
71
Sinds de heropening na het faillissement draait de winkel steeds beter. Intussen haalt de zaak ongeveer een derde van zijn omzet uit de vinylverkoop, terwijl dat in 2011 amper tien procent was. Dit komt deels omdat de zaak in de loop der jaren meer vinyl aanbood, maar ook doordat vinyl steeds beter verkoopt. Matias gelooft dan ook dat de vinylrevival geen hype, maar een trend is en dat de zaak zal blijven groeien.
Frank Van Brussel Frank Van Brussel is de huidige zaakvoerder van platenzaak MVC in de Limburgse gemeente Paal. MVC werd in de jaren 90 opgericht en had op een bepaald moment een succesperiode waarin er drie verschillende filialen van MVC bestonden. Nu is de zaak echter herleid tot één filiaal, dat vooral aan verzamelaars verkoopt. Frank verkoopt enkel vinyl in zijn zaak, bij hem thuis, en hij werkt ook enkel op afspraak. Verder verkoopt hij ook heel wat muziek online, en daardoor is de zaak voor hem voldoende rendabel, want hij maakt weinig kosten en heeft geen personeel nodig. Doordat MVC vroeger echter specifiek vinyl voor dj’s verkocht, liggen er nog heel wat dance-, house- en tranceplaten te koop in de zaak, waardoor MVC een niche vormt in de nichemarkt van vinyl.
Frans Van de Plas Frans Van de Plas (60) is de oprichter van platenzaak VDP Records in de Antwerpse gemeente Laakdal. Frans begon op zijn zestiende met vinyl te verzamelen, en VDP Records is het resultaat van deze uit de hand gelopen hobby. Twintig jaar geleden opende Frans deze zaak, waar hij in het begin vooral countrymuziek verkocht. In VDP Records komen vooral oudere verzamelaars, die er zoeken tussen de platen uit de jaren 50 en 60, vooral country-, rockabilly en rock ’n roll-muziek. Onlangs startte Frans met de verkoop van vinyl in beperkte oplages, met succes.
72
5. Planning en logboek 16-17 oktober
Pitch en voorstel bachelorproef
Oktober
Research
31 oktober
Uitgebreid voorstel bachelorproef
November + december
research
16 december
Gesprek stand van zaken
13 januari, 10 uur
Gesprek stand van zaken
Januari
Research + beginnen schrijven
26 januari, 14.30 uur
Interview met vinylexpert Kris Dierckx
5 februari, 17 uur
Interview met vinylverzamelaar Wim Christiaens, eigenaar van CinéPalace
24 februari, 17 uur
Interview met Pieter Blancke, vinylverantwoordelijke in Komma in de Lucht
Februari + maart
Schrijven
26 maart, 9.30 uur
Stand van zaken-presentatie bachelorproef
April
Schrijven
19 april
Record Store Day – dag op reportage
Mei
Schrijven
20 juni, 16 uur
Interview met Kurt Overbergh, artistiek directeur van concertzaal Ancienne Belgique in Brussel
Juni, juli, augustus
Afwerken van researchdossier en bachelorproef
16-17 oktober 2013: Op woensdag 16 oktober, de dag waarop we een bachelorproefvoorstel moesten pitchen voor de jury, stelde ik een ander onderwerp voor, namelijk ‘Mediaverslaggeving over landbouw’. De jury kon zich niet vinden in mijn voorstel omwille van een te hoge betrokkenheid. Direct na mijn pitch wist ik dat mijn B-plan, de toekomst van vinyl en cassettes, een beter onderwerp zou zijn. De dag erop besloot ik mijn voorstel op mail uit te typen en door te sturen naar mijn promotor, mevr. Wouters. Na een extra mail met bijkomende uitleg keurde ze mijn onderwerp goed. 31 oktober 2013: Vandaag stuurde ik het uitgebreid voorstel voor mijn bachelorproef door. Door research kon ik mijn onderwerp verder afbakenen en had ik een beter beeld van mijn voorstel. Hierdoor kon ik alles uitgebreider, en vooral met een specifieke invalshoek, op papier zetten. Mijn idee was toen nog ‘de comeback van vinyl en cassettes’. Voor dat idee had ik een uitgebreide
73
motivatie, onderzoeksvragen en een probleemstelling op papier gezet, net als een eerste idee voor een inhoudstafel en een uitgebreide bronnenlijst met vooral artikels, maar ook papers en een boek. 16 december 2013: Ik had een eerste gesprek met mevr. Wouters in verband met de stand van zaken van mijn bachelorproef. Intussen had ik extra bronnen gevonden en mijn onderzoeksvragen iets beter uitgewerkt, waardoor ik intussen nog meer informatie had. Daardoor wist ik ook dat er nauwelijks iets over de comeback van cassettes te vertellen was. Ik besloot tijdens dat gesprek om het luik over de cassettes te laten vallen en mij specifiek op vinyl te richten. Tijdens dit gesprek stelden mevr. Wouters en ik een eerste, voorlopige opbouw van mijn bachelorproef op. 13 januari 2014, 10 uur: midden in de examenperiode had ik opnieuw een gesprek met mevr. Wouters om de stand van zaken van mijn bachelorproef te overlopen. Ik had een duidelijk schema in mijn hoofd dat ik in de vorm van een bijgewerkte inhoudstafel gegoten heb. Daarnaast had ik ook mijn onderzoeksvragen herwerkt en een lijst van (mogelijke) interviewees opgesteld. Intussen had ik al een stukje van mijn researchdossier uitgetypt en ik had ook al mijn onderwerp gesitueerd in de media. Ik had ook al wat ideetjes voor mijn vier artikels. Voor het achtergrondartikel dacht ik aan een schets van de geschiedenis en toekomst van vinyl, en ik wilde ook een trendwatcher laten praten over de toekomst van vinyl. 26 januari 2014, 14.30 uur: De eerste afspraak voor mijn bachelorproef. Ik heb een uitgebreid gesprek met vinyl-expert Kris Dierckx op de KDX Fairs-platenbeurs in Kortrijk Xpo. Na een gesprek van 50 minuten en een uurtje vinylshoppen keer ik tevreden en vooral een stuk wijzer terug naar huis. 5 februari 2014, 17 uur: Opnieuw een afspraak voor een interview. Dankzij de radioshow ‘Zorgen voor later’, waaraan ik meewerkte in het kader van het vak Crossmediale productie, leerde ik Wim Christiaens kennen. Na de radioshow, die in CinéPalace doorging, sprak ik met Christiaens over mijn bachelorproef en hij toonde onmiddellijk interesse om mee te werken. Ik kon dan ook een afspraak met hem regelen in CinéPalace. In iets meer dan twee uur tijd sprak ik met hem over zijn vinylverzameling over zijn passie als vinyl-dj en over de mate waarin hij vinyl in CinéPalace betrekt. 24 februari 2014, 17 uur: Voor mijn achtergrondartikel, waarvan het idee intussen volledig ontwikkeld was, interviewde ik Pieter Blancke, vinylverantwoordelijke in de nieuwe Kortrijkse zaak Komma in de Lucht. Hiervoor spraken we af in de bureaus van De Kreun, waar hij ook als projectcoördinator aan de slag is. Van Pieter had ik een minder uitgebreid interview nodig, dus na twintig minuten zat het erop en verliet ik De Kreun. 26 maart 2014, 9.30 uur: In het midden van mijn zevende stageweek kreeg ik een verplichte stagevrije dag om op school de stand van zaken van de bachelorproef toe te lichten. Dhr. Van
74
Gijsegem en dhr. Vermeulen gaven me een paar nuttige tips over personen die ik eventueel kon interviewen. Daarnaast wees mevr. Wouters me op het feit dat ik teksten naar haar kon doormailen en dat ik mijn onderzoeksvraag zou moeten aanpassen als ik niet voldoende kan toelichten hoe het zit met de evolutie van de vinylverkoop. Tot slot wees mevr. Mestdagh me op mijn taalgebruik tijdens presentaties, en daar besloot ik mee rekening te houden met het oog op mijn voorstelling voor de jury. Na deze presentatie wist ik iets beter welke kant ik uit moest met mijn bachelorproef. 19 april: Vandaag was het Record Store Day! Ik was van plan om de hele dag in Gent te vertoeven en niks te missen van de hoogdag van de platenwinkels. Maar mijn dag zat jammer genoeg vol pech. Tien masterstudenten journalistiek van de Universiteit Gent hadden blijkbaar het alleenrecht om interviews af te nemen bij platenhandelaars en artiesten. Ik besloot dan naar Antwerpen te trekken, om een bezoekje te brengen aan de zaak Coffee & Vinyl, maar zelfs daar waren de masterstudenten Journalistiek langs geweest. Ik besloot dan maar om het concept voor mijn reportage helemaal om te gooien. Het Record Store Day-idee gooide ik dus overboord om van mijn reportage een soort vinylRonde van Vlaanderen te maken. Daarvoor besloot ik zoveel mogelijk Vlaamse platenzaken te contacteren, om zo een traject van platenzaken door Vlaanderen te kunnen maken. Ik nam me voor om na mijn stage een telefoonronde te doen langs alle Vlaamse platenwinkels om zo korte interviews te doen en mijn reportage te kunnen vullen. Mei: Na mijn stage vloog ik er direct in. Ik contacteerde per provincie een of meerdere platenzaken voor een kort interview. Daarbij besloot ik niet altijd voor de bekende platenzaken te gaan, zo vermeed ik Coffee & Vinyl in Antwerpen en Music Mania in Gent. Intussen deed ik verder research, schreef ik verder aan mijn thesis en probeerde ik mijn bachelorproef af te krijgen. Op 25 mei merkte ik dat de deadline door verschillende redenen onhaalbaar was, dus besloot ik mijn bachelorproef uiteindelijk niet in te dienen. 20 juni, 16 uur: Een van de redenen waarom ik mijn eindwerk niet indiende, was omdat ik niet klaar was met mijn vierde artikel, dat een interview moest worden. Hiervoor contacteerde ik Kurt Overbergh, artistiek directeur bij concertzaal Ancienne Belgique in Brussel. Op het terras boven de AB had ik een uitgebreid interview met deze muziekfanaat, die al sinds 1984 vinyl verzamelt en bij het grote publiek ook gekend is door zijn verzameling van platenhoezen met katten op. Na een goed half uur zat het interview met deze enthousiaste man erop.
75
6. Conclusie - Zelfevaluatie Voor vele studenten is een eindwerk niet minder dan een huzarenwerk, en dat was in mijn geval niet anders. Het schrijven van dit researchdossier en de bijhorende bachelorproef verliep allesbehalve van een leien dakje. Maandenlang heb ik er veel en hard werk in gestopt, en ik heb er letterlijk bloed, zweet en tranen voor gelaten. Hoewel de vinylplaat al tientallen jaren bestaat, was er nog niet zo heel veel over geschreven. Er bestond wel een overvloed aan artikels op het web, in kranten en in tijdschriften. Maar het echt deftige materiaal, zoals boeken en papers, was toch schaars goed, en dat stemde me enigszins tevreden. Het frustreerde me wel dat er mijn onderwerp aan bod kwam in artikels die amper even lang zijn als deze alinea, maar het was voor mij wel bemoedigend dat ik de eerste student was die grondig onderzoek deed naar de comeback van de vinylplaat. Het nadeel hiervan was dat ik grondig en diep moest spitten om degelijke bronnen te vinden waarmee ik mijn onderzoeksvragen kon beantwoorden en mijn argumenten goed kon staven. Via Standaard Boekhandel, muziekorganisatie Poppunt en de bibliotheek van universiteit KU Leuven Kulak in Kortrijk vond ik gelukkig een aantal boeken en papers waarmee ik mijn eindwerk goed kon uitwerken en onderbouwen. “De comeback van de vinylplaat” was een interessant onderwerp dat goed afgebakend was, maar op sommige momenten leek het me iets té afgebakend. Rond de maanden april en mei kwam ik op een punt waarbij ik het gevoel had dat ik alles had geschreven wat ik over mijn onderwerp kon schrijven. Ik mankeerde echter ook de informatie om mijn onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden, en ik wist niet welke kant ik op moest met een van mijn vier artikels voor mijn bachelorproef. Even had ik het gevoel dat mijn maandenlange werk voor niks was geweest, maar gelukkig stootte ik op een avond op een aantal websites die me officiële cijfers konden geven. Soms was ik urenlang bezig met één pagina te begrijpen – de Finse taal is allesbehalve gemakkelijk – maar uiteindelijk gaven die documenten me de gegevens die ik broodnodig had. Ik was blij dat ik op tijd begonnen was aan mijn researchdossier en dat ik daardoor vroeg genoeg kon beginnen met het afnemen van interviews. Toen ik op 10 februari aan mijn stage begon, had ik al twee interviews afgenomen, en twee weken later zat mijn derde interview erop. Al tijdens mijn opleiding aan Howest had ik laten zien dat ik hard kon werken, en dat was bij deze bachelorproef niet anders. Mijn tijdige start stemde me dan ook tevreden, zeker omdat ik op het terugkommoment in maart merkte dat zo goed als al mijn medestudenten nog niet zo ver stonden.
76
Maar toen viel ik stil en kreeg ik af te rekenen met pech. Mijn sfeerreportage op Record Store Day werd een flop en ook de trendwatcher die ik wilde interviewen kreeg ik maar niet te pakken. Ik moest bij beide onderwerpen al sneller overgegaan zijn naar een andere uitwerking of een plan B, maar ik bleef zoeken naar een manier om dat interview en die reportage toch te laten doorgaan. De volgende keer zal ik toch minder koppigheid tonen en overgaan naar een ander idee. Na een tijd besloot ik om het over een andere boeg te gooien, iets wat ik dus al veel sneller gedaan moest hebben. Uiteindelijk contacteerde ik in elke provincie een zaakvoerder of medewerker van een platenzaak en stelde ik op basis daarvan een reportage samen, met als thema “de vinyl-Ronde van Vlaanderen”. Verder volgde ik de tip op die dhr. Van Gijsegem mij eind maart gaf tijdens het terugkommoment en interviewde ik Kurt Overbergh, vinylliefhebber en artistiek directeur van de Brusselse concertzaal Ancienne Belgique. Met dat interview wist ik de uitwerking van mijn bachelorproef in een definitieve plooi te leggen. Maar die passie voor vinyl maakte het mij soms net moeilijk. Ik was al een jaar bezig met platen verzamelen en met het opzoeken van informatie, wat zorgde dat ik al een voorkennis bezat. Enerzijds was dat een voordeel, want ik hoefde me niet zo fel in te werken in het onderwerp. Anderzijds – en dat was iets waarvoor ik op mijn hoede was – moest ik opletten dat ik geen eenvoudige zaken over het hoofd zag. Dit eindwerk zou worden gelezen door mensen die (zo goed als) geen kennis hebben over vinylplaten, en dus moest ik zorgen dat alles zo eenvoudig en bevattelijk mogelijk werd uitgelegd. Vooral bij de eerste hoofdstukken, en specifiek het stuk over de productie van vinyl, was dat iets waar ik heel wat aandacht aan besteedde. Vooral bij de uitwerking van mijn vier artikels merkte ik dat mijn voorkennis me parten speelde. Ik wist niet goed hoe ik mijn artikels moest structureren en ik had het ook moeilijk met het feit dat ik werkelijk elk dingetje, hoe klein ook, moest duiden. Daarnaast moest ik ook nog rekening houden met je lay-out, waarbij je tussen een minimaal en maximaal aantal tekens moet zitten om alle afmetingen te laten kloppen. Aan mijn artikels en de lay-out van mijn magazine heb ik dan ook heel wat tijd besteed, veel meer dan ik op voorhand had verwacht. Tijdens de afspraken met mijn interviewees vergat ik vaak iets wat tijdens het lay-outen van mijn bachelorproef een cruciaal probleem werd: foto’s nemen van mijn geïnterviewden. Vooral bij Kris Dierckx, een man waarvan er nauwelijks foto’s bestaan op het wereldwijde web, had ik moeilijkheden om mijn artikel van goed fotomateriaal te voorzien. Waar ik het nogal moeilijk mee had tijdens het maken van mijn bachelorproef, was de extreem grote mate van zelfstandig- en zelfredzaamheid die van je verwacht wordt. Als student journalistiek aan
77
Howest leer je tijdens je opleiding zelfstandig worden – een must als je het mij vraagt – maar tijdens het maken van deze bachelorproef vond ik het toch van het goede te veel. Toen ik op bepaalde momenten vragen had, werden ze naar mijn gevoel onvoldoende beantwoord en kreeg ik het gevoel dat ik de oplossing beter zelf kon zoeken, door de handleiding op Leho door te nemen of informatie te vragen aan oud-studenten journalistiek. Ik weet dat er in de handleiding van de bachelorproef staat dat de verantwoordelijkheid voor het nemen van bijkomende trajectstappen bij mij ligt, en niet bij mijn docent of mijn promotor. Maar zelfs een aantal van de contactmomenten werden niet nageleefd. Volgens de handleiding moest ik zowel half februari, half maart als in mei zaken bezorgen of een afspraak maken, maar dat is allemaal niet gebeurd. Ook over een maandelijkse stand van zaken bij mijn promotor tijdens mijn stage, volgens de handleiding voor de bachelorproef een verplichting, heb ik nooit iets gehoord. Misschien werd dit vergeten bij de docenten, of misschien moest ik deze stappen ook allemaal zelf zetten en ligt de fout dus bij mij. Toch neemt dit niet weg dat ik tijdens het maken van deze bachelorproef vaak het gevoel had dat ik aan mijn lot overgelaten werd, en ik weet dat ik dit jaar niet de enige student was die dit gevoel had. Gelukkig kon ik terecht bij mijn promotor op de momenten dat ik het nodig had. En al sloeg ik eerste zit over en diende ik dit eindwerk pas in augustus in, toch had ik nooit het gevoel dat ik voor grote verrassingen kwam te staan. Tijdens het maken van mijn bachelorproef kreeg ik ook hulp van mijn geïnterviewden. Zowel Wim Christiaens als Pieter Blancke gaven me tips over interessante interviewees of documentatie die ik zeker eens moest raadplegen. Via Kris Dierckx en Kurt Overbergh leerde ik heel wat bij over de vinylplaat op zich, en ook de platenhandelaars die ik contacteerde zorgden voor nieuwe inzichten in het onderwerp dat ik onderzocht. Voor al deze zaken kan ik hen niet genoeg bedanken, ook omdat mijn interesse voor vinyl hierdoor alleen maar was gegroeid. Die interesse ontstond niet alleen bij mezelf, maar ook bij heel wat anderen. Zowel voor mijn reportage als voor mijn achtergrondartikel interviewde ik iemand die pas een platenzaak had geopend. Heel wat nationale en internationale artiesten en bands releasen hun muziek op vinyl en zijn er trots op. Steeds meer platenlabels brengen bewust (enkel) muziek op vinyl uit. En ook in mijn eigen omgeving merkte ik op dat er meer mensen geïnteresseerd waren in vinyl dan ik zelf vermoedde. Mijn vriend heb ik intussen ook aangestoken met de vinylmicrobe, waardoor ook hij gestart is met het verzamelen van platen.
78
Maar de leukste vaststelling deed ik op de platenbeurs in Kortrijk Xpo, waar ik Kris Dierckx interviewde. Daar merkte ik dat er opvallend veel jongeren rondwandelden en vinyl kochten. En dat was niet altijd recent materiaal, zo herinner ik me nog een meisje dat aan de bar van Kortrijk Xpo pronkte met haar nieuwe lp van Bob Marley. Het deed me veel plezier dat ik daar ter plekke kon vaststellen dat vinyl weer leeft bij jonge mensen, dat ik niet de enige jongere ben die muziek op vinyl begint te kopen en dat het onderwerp van mijn bachelorproef dus niet uit de lucht gegrepen was. De interesse voor vinyl was dus groot, wat ervoor zorgde dat het opzoeken en uitwerken van mijn eindwerk al bij al vrij vlot verliep. Deze conclusie, in feite een zelfevaluatie, is net het deel waar ik het moeilijk mee heb. Het is inderdaad belangrijk om te reflecteren over je werkstuk en het proces ernaartoe, maar over zo’n dingen denk ik liever na onder de douche, in de trein of ’s avonds in bed. Op papier zetten wat je goed hebt gedaan en wat beter kon, heb ik nooit eenvoudig gevonden, ook al is een kritische geest belangrijk voor een journalist in spe. Mijn passie voor schrijven – en voor vinyl – is door het maken van dit eindwerk zeker en vast gegroeid. Op sommige momenten droom ik ervan om parttime een platenzaak te kunnen openen en te kunnen leven van de muziek, in combinatie met freelancewerk voor een regionale krant of misschien wel een muziekmagazine. Maar ergens besef ik dat beide jobs moeilijk haalbaar en moeilijk te combineren zijn. Een platenzaak op zich is nauwelijks winstgevend, zoals verschillende zaakvoerders van Vlaamse platenzaken me vertelden. Freelancewerk in de journalistiek biedt heel wat onzekerheid en vast werk in de journalistiek ligt allesbehalve voor het rapen. Ik heb dus nog niet beslist wat ik wil doen in de toekomst, maar ik ben er alvast van overtuigd dat deze twee passies niet uit mijn leven zullen verdwijnen. Van één ding ben ik wel zeker: Jack White heeft gelijk. Vinyl is inderdaad het echte werk en het is een medium dat leeft, meer dan ooit. Het is bezig met een opmars en heeft voor steeds meer mensen de voorkeur op streamingsites en downloads, zoals bij het meisje met de Marley-plaat op de platenbeurs in Kortrijk Xpo. En misschien zal deze trend zich stabiliseren – zoals Kurt Overbergh beweerde – maar het is ook mogelijk dat de vinylverkoop exponentieel blijft toenemen. Ik zal alles alvast op de voet blijven volgen!
79
7. Persbericht
Veni vidi vinyl?! Vinylplaat wint opnieuw aan populariteit Uit onderzoek blijkt dat het aantal verkochte vinylplaten zowel in België als in het buitenland de laatste jaren fel is toegenomen, wat betekent dat de vinylplaat opnieuw aan populariteit wint. Dit cijfer moet echter genuanceerd worden, want het aandeel van de vinylplaat in de totale muziekverkoop bedraagt amper iets meer dan een procent. Een studente journalistiek aan de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) in Kortrijk ging na in welke mate de vinylplaat steeds populairder werd. Dit gebeurde door een vergelijking van verkoopcijfers – afkomstig van officiële muziekorganisaties – van vinylplaten in België, maar ook van landen zoals Groot-Brittannië, Finland, Japan, Australië, Nederland en de Verenigde Staten. Daaruit bleek dat de omzet- en verkoopcijfers van vinylplaten in elk van die landen – uitgezonderd Australië – sterk vooruitging. In Finland werd op zeven jaar tijd zelfs een vertienvoudiging van het aantal verkochte exemplaren vastgesteld. Maar er moet een nuance gemaakt worden bij deze cijfers, want de verkoopcijfers van de vinylplaat in Groot-Brittannië maakt amper 0,8 procent uit van de totale verkoop van fysieke muziekdragers. In de Verenigde Staten en België ligt het percentage iets hoger, maar twee procent van de totale muziekverkoop is eveneens een klein cijfer. Toch houdt dit de muziekindustrie niet tegen om te springen op deze trend. Steeds meer platenlabels starten met het uitbrengen van muziek op vinyl, en sinds november 2013 zijn er in Vlaanderen vier nieuwe platenzaken geopend. Ook steeds meer nationale en internationale artiesten komen openlijk uit voor hun liefde voor vinyl, met de Amerikaanse rockmuzikant Jack White op kop. In het bijhorende magazine bij deze bachelorproef vertellen vinylexperts Kurt Overbergh en Kris Dierckx over hun liefde voor vinyl en hoe die in hun werk en hun leven tot uiting komt. Verder vertellen dj en vinylverzamelaar Wim Christiaens en Pieter Blancke van de gloednieuwe vinylzaak Komma in de Lucht over hoe het succes van de vinylplaat steeds meer tot uiting komt in Kortrijk. Tot slot komt er in elke Vlaamse provincie een platenzaak aan bod in de “vinyl-Ronde van Vlaanderen”. Voor meer info over het tot stand komen van deze bachelorproef of over de geïnterviewden kunt u terecht bij Daisy Fonteyne, studente journalistiek aan de Hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk, via
[email protected].
80
8. Bijlagen Bijlage 1: tabel vinylverkoop in de Verenigde Staten tussen 1993 en 2013 en het aandeel van de vinylverkoop in de totale albumverkoop in het land. Bron: Nielsen Soundscan
81
Bijlage 2: Artikel Guido Magazine: ‘Wilrijk - Studeren in het groen’
82
83
Bijlage 3: Artikel Knack Focus: Geppetto & The Whales: ‘Escapisme? We pleiten schuldig’
84
85
86
87
Bijlage 4: Artikel Knack Focus: Camille Claudel 1915 – In de winter van onze waanzin
88
89
90
9. Journalistiek eindproduct
91
