&veiligheid. Veel en veel te druk INHOUD SPECIAL. Storingsdienst draaien in Roosendaal:

SPECIAL

Najaar 2011

INFOBULLETIN VAN strukton rail

Arbo &veiligheid Storingsdienst draaien in Roosendaal:

“Veel en veel te druk” Tijdens een toolboxmeeting op steunpunt Roosendaal sprak uitvoerder René van Manson met monteurs Baan, Seinwezen en Kunstwerken over de belasting van de storingsdienst. Dat maakte heel wat los bij de mannen. Storingsdienst oké, het hoort erbij. Maar het moeten er niet teveel zijn. Monteur Ries Koen kaart al direct een knelpunt aan: de regels rondom de storingsdienst. “Word je opgeroepen voor een storing en ben je ’s nachts voor 2 uur thuis, dan hoef je ’s ochtends niet naar het werk te komen. Ben je voor 5 uur thuis, dan heb je een dag voor je narust. Maar ben je na 5 uur nog in touw, dan moet je de 8 uur volmaken. Eigenlijk een kromme regeling.”

INHOUD

Beperking vrijheid “Mijn privéleven heeft te lijden onder de storingsdienst”, zegt monteur Elektrisch Gerald Koenraadt. “Elke vier weken heb ik een week storingsdienst. Tijdens die week kan ik niet ver van huis. We hebben nog een baby thuis, dus mijn vrouw kan ook niet weg. Naast die week storingsdienst per maand, draai ik ook nog zeker drie weekenden nachtdienst. Begrijp me goed, ik doe mijn werk graag. Maar het is soms wat teveel van het goede.” Monteur Mechanisch Nico Saarloos valt hem bij: “In december tijdens kerst en oud & nieuw worden we dubbel ingeroosterd. Net in de periode dat het thuis gezellig is en je heerlijk zou kunnen eten en

drinken.” “Tja”, zegt uitvoerder René Manson. “Dan heb je nog de sneeuwdienst en in de zomer de hitteschouw.” “Nou, wat dat laatste betreft hebben we deze zomer geluk gehad”, merkt een monteur monter op. Samen oplossen Vooral seinwezenmonteurs hebben het zwaar. Zij worden het meest opgeroepen, soms wel drie keer in een nacht. “En steeds duurt het wel drie kwartier voordat ik weer in slaap val”, aldus een collega. De mannen van Baan en Kunstwerken hebben het wat rustiger. “Ik zou heel graag storingen oplossen samen met een seinwezencollega”, zegt Gerald. “Dat werkt sneller en beter.” René: “Als je moet meten moet je eigenlijk direct een tweede man erbij halen. Anders komt je veiligheid in het geding. Soms kan het erg hectisch zijn bij een storing. ProRail gaat bellen, de treindienstleiding belt, je komt nauwelijks aan de storingsoplossing toe!” Te weinig mensen Een tijd geleden is het aantal monteurs op steunpunt Roosendaal uitgedund van 24 naar 11. “De werk- en tijdsdruk is flink groter geworden. Vroeger hadden we maar een keer per acht weken storingsdienst.” Een oudere medewerker heeft aangegeven minder nachten te willen werken. Dat verzoek is gehonoreerd, ‘mits de dienst het

•Storingsdienst draaien in Roosendaal: 1 •Column: Hijlke Huijzer 2 •Ongevallencijfers •Nieuwe veiligheidscampagne 3 •De winter komt er weer aan! •De beeldschermbril: Het werk gewoon relaxter 4 •Hoogspanningsalarm in werkplaats •Reactie op ongevallen 5 •Denk aan je gezondheid, je moet nog jaren 6

mee •Werkplekinspecties: twee zien meer dan een 8 •Met 9 nieuw formulier naar buiten voor een VGM-inspectie 10 •Andere werkterreinen, andere regels 11 •Bij het lassen komt straling vrij 12 •Omgaan met onregelmatige diensten

V.l.n.r.: Frans Koenraadt, Nico Saarloos, Ries Koen

V.l.n.r.: Chris Smit, Rick Koolen, Gerald Koenraadt

toelaat’. “En dat werkt gelukkig goed.” Konden ze maar meer overdag doen, zoals nu in regio West, zeggen de mannen. “Alles moet hier in de nacht.” Aanrijdtijden Een ander knelpunt zijn de aanrijdtijden. “Het contractgebied wordt steeds groter. Maar ProRail wil nog steeds dat je binnen drie kwartier ter plekke bent. Dat redden we bijna nooit. Zie van hieruit maar eens op tijd Zeeuws Vlaanderen of Moerdijk te bereiken.” Twee monteurs kwamen met een verzoek: “Momenteel duurt een storingsdienst zeven dagen. Deze zou je kunnen opsplitsen in een storingsdienst door de week en een storingsdienst in het weekend. Zou dat niet mogelijk zijn?” René van Manson tot besluit: “Het weer wordt slechter en je ziet dat het ziekteverzuim toeneemt. Het gevolg daarvan is dat we elke week de planning moeten bijsturen, wat weer een extra druk op de medewerkers legt. De belasting van de storingsdienst is hier echt veel en veel te hoog.”

SPECIAL

Arbo &veiligheid

Vooraf ingrijpen of juist niks doen? Preventie is van tevoren regelen dat er geen problemen ontstaan. Dus bijvoorbeeld de oorzaken voor ziekte en ongevallen wegnemen. Binnen ons bedrijf hebben we daar veel voor geregeld: risico-inventarisaties, bijna-ongevallen melden, ongevallen onderzoeken (tripod), keuringen, lesbrieven, toolboxbijeenkomsten. Immers, van fouten moet je leren! Dat schreef Ton van Helmondt hier al eerder en hij doet er alles aan om herhalingen te voorkomen. Maar hoeveel leren we er nou van, vraag ik me af. Als je zelf betrokken bent geweest bij een ongeval of bijna-ongeval, kan de schrik in één keer in je lichaam vastzitten. Je let dan extra op in dezelfde soort situaties. Maar als je zoiets niet van dichtbij hebt meegemaakt, leer je er dan ook van? En let je dan ook echt extra op in zo’n situatie? Onze cultuur is: het werk moet af! En dat komt bij velen van ons op de allereerste plaats. Soms onder hoge tijdsdruk en met weinig mensen. Als echte ‘doeners’ gaan we door tot we klaar zijn. Maar bewust bezig zijn met veiligheid vraagt juist dat je soms even niks doet! Dat je even stilstaat. En denkt over wat je deed. En over wat je wilt gaan doen. En voelt wat er gaande is, je intuïtie gebruikt. Dat je even voor jezelf zorgt tijdens het werk. Nu past niksdoen niet zo erg bij onze cultuur. Sterker nog, biedt onze cultuur wel genoeg ‘veiligheid’ om even stil te staan bij je werk? En oog te hebben voor de ander. Of jagen we elkaar juist op in het werk? Marc Maathuis schreef hier al eerder: wie slim is zorgt dat ie sterk blijft en gebruikt hulpmiddelen om rugklachten te voorkomen. Voor mij is preventie ook een sfeer of cultuur waarin we elkaar toestaan dat we even stoppen met ‘doen’. Zodat we even kunnen denken en aanvoelen over wat er nodig is. Dus de tijd nemen. Om slim te zijn en je lichaam te sparen. En om van fouten te leren en je werk echt anders te doen!

Inzicht in ongevallen

Veiligheidscampagne

Strukton Rail houdt per bedrijfsonderdeel uitgebreide gegevens bij van ongevallen en bijna-ongevallen die plaatsvinden als gevolg van werkzaamheden. Dat gebeurt elke drie maanden. Zo ontstaat zowel per bedrijfsonderdeel als op landelijk niveau (voor Nederland) inzicht in de ongevallen. Mede op basis daarvan treffen wij maatregelen om het aantal ongevallen te verminderen.

Sinds 1 september 2011 loopt bij Strukton Rail een nieuwe veiligheidscampagne. In posters, kaarten en toolboxen wordt elke maand aandacht gevraagd voor het omgaan met risico’s.

Hieronder staan de ongevallencijfers voor Strukton Rail in Nederland over de eerste helft van 2011. De cijfers bevatten uitsluitend incidenten die zijn gemeld. Niet gemelde incidenten ontbreken en kunnen dan ook niet worden gebruikt om inzicht te verkrijgen. Van niet alle bedrijfsonderdelen zijn gegevens ontvangen. De bevindingen in deze rapportage zijn alleen gebaseerd op de aangeleverde gegevens. Gemelde ongevallen en incidenten eerste helft 2011 In de eerste helft van 2011 zijn er 66 meldingen gedaan van ongevallen en incidenten Deze zijn als volgt in te delen in de ongevallencategorieën: Ongevallen met verzuim Ongevallen zonder verzuim Ongevallen met aangepast werk

16 46 7

“In ons vak is veiligheid nog steeds mensafhankelijk”, zegt Norbert Plemper, hoofd afdeling KAM bij Strukton Rail West. “De campagne moet medewerkers bewust maken van veilig werken. Op deze manier proberen we ongevallen te voorkomen.” Speciale posters vestigen elke maand de aandacht op een ander aspect van veiligheid. Daarnaast ontvangt elke medewerker op het huisadres iedere maand een kaart over veiligheid. Deze bevat informatie en praktische tips over een veiligheidsonderwerp. Niet alleen op het werk, maar ook thuis. Tevens bevat de kaart maandelijks een wedstrijdvraag. Hiermee kunnen medewerkers na een jaar een prijs winnen. Bewaar de kaarten dus goed! Een derde onderdeel van de campagne is een toolbox voor medewerkers, waarin elke maand een ander veiligheidsonderwerp aan de orde komt. Norbert: “We vinden het belangrijk dat die toolbox maandelijks wordt gegeven, en gaan dit ook nauwlettend bijhouden.”

Oorzaken van de incidenten in 2011 Als oorzaken van incidenten onderscheiden we een aantal zogenoemde ‘Basis Risico Factoren’ (BRF’s). De belangrijkste BRF’s van de incidenten die over de eeste helft van 2011 zijn gemeld, zijn: Beschermingsmaatregelen 23% Organisatie 13% Training 13%

De winter komt er weer aan! Het koude weer brengt specifieke risico’s met zich mee. Hier volgen enkele tips die van pas kunnen komen als het heel koud is. Goed voor je welbevinden en je veiligheid!

Ongevalsstatistiek Strukton Rail eerste helft 2011 IF. Ongevallenfrequentie 1e helft 2011

Houd bij winterweer rekening met gladheid • Draag je veiligheidsschoenen • Stap in de ballast, en niet op spoorstaven, dwarsliggers of kabelkokers • Loop voorzichtig in de sneeuw, de ondergrond kan instabiel zijn, zet je voet stevig neer • Let op bij sporen die weinig bereden worden, deze kunnen extra glad zijn • Stap rustig uit je auto

Hoe wapen je je tegen de kou? • Draag thermo onderkleding; deze is vochttransporterend, waardoor je minder snel afkoelt • Draag waterdichte werkschoenen en bij hoge sneeuw gevoerde laarzen Draag een overbroek in combinatie met een parka. Deze combinatie is water- en winddicht • Draag meerdere kledinglagen over elkaar heen, zodat je bij temperatuurwisselingen iets uit kunt trekken • Draag handschoenen als je moet werken met metalen gereedschappen of materialen. Dunne handschoenen zorgen voor meer gevoel in de vingertoppen • Zorg voor voldoende warme dranken tijdens pauzes

GV. Gemiddelde verzuimduur 1e helft 2011

Hijlke Huijzer Directeur Personeel & Organisatie Bij reacties sta ik graag even stil. Mail ze naar [email protected]

2

Ongevallenfrequentie IF = 1.000.000 (aantal verzuimongevallen) / aantal gewerkte uren Gemiddelde verzuimduur GV = (totaal aantal verzuimdagen n.a.v. ongeval) / (aantal verzuimongevallen)

3

SPECIAL

Arbo &veiligheid

Reactie op ongevallen

De beeldschermbril:

Het werkt gewoon relaxter “Ik had veel last van tranende ogen tijdens het werk. En als ik thuiskwam had ik van die vermoeide, soms prikkende ogen. Meriam Voers, inkoper bij Strukton Rail Production Support had er vooral last van bij het werken met Excel en het kopiëren van gegevens van rechts naar links. “Op een gegeven moment liepen de tranen mij over de wangen. Nou ja, dat hou je gewoon niet vol.” Ze heeft een speciale beeldschermbril voor haar werk aan de computer. “Het werkt gewoon relaxter.”

Gewoon via de arbodienst “De afdeling P&O heeft me aangemeld voor een beeldschermonderzoek bij ArboNed. Van mijn P&O-er kreeg ik ook een formulier mee. Hierop moest ik een paar vragen invullen. Onder andere over de afstand van mijn oog tot het beeldscherm en van mijn oog tot het bureau. Wat ik sowieso heb gedaan, is deze afstand hetzelfde maken, dan lees je namelijk op dezelfde afstand en hoeft je oog zich niet opnieuw scherp te stellen.”

Volledig betaald “Bij het formulier zat ook een lijst van aangesloten winkels waar je het beeldschermonderzoek kunt laten uitvoeren. Het onderzoek en de bril worden volledig door Stukton vergoed. Ik heb nu zo’n standaardbrilletje. Het ziet er niet uit, maar dan denk ik ‘Ach, lekker belangrijk; ik heb in ieder geval geen hoofdpijn meer’.”

Bij een goede beeldschermbril is de sterkte van de glazen afgestemd op de kijkafstanden van het werk. De voordelen zijn:

Zoektocht “Ach, je wordt wat ouder en je ogen gaan wat achteruit. Ik ben eerst zelf naar een oplossing gaan zoeken. Thuis had ik al zo’n half brilletje, maar voor het werk was dat helemaal niks. Bril op, bril af. Eigenlijk is het beeldscherm dan toch weer te ver weg en zie je de tekst nog niet scherp. Daarna heb ik varifocus lenzen geprobeerd. Hopeloos was dat. Ze zaten te hoog, waardoor ik aldoor tegen dat leesgedeelte bleef kijken. Dus dat was het ook niet. Op een gegeven moment zei een collega: ‘Joh, dat moet je via de bedrijfsarts regelen’.”

• Je kunt gemakkelijker van het scherm lezen • Je maakt minder snel fouten • Je wordt minder snel moe • Je werkt in een betere werkhouding Dit verkleint de kans op nekklachten, oogvermoeidheid, tranende ogen en hoofdpijn

Hoogspanningsalarm in werkplaats:

“Blijf uit het Profiel van Vrije Ruimte” In de NedTrainwerkplaats in Haarlem ging laatst het alarm af dat waarschuwde voor een hoogspanningsstoring. Deze storing was buiten ontstaan, maar omdat de ruimte binnen tot dezelfde sectie behoort, ging de zoemer. Een alarm in de werkplaats betekent dat iedereen zich moet begeven naar een verzamelplaats. Dat was in dit geval bij spoor 4.

specifiek voor het spoor zijn opgeleid; zij zijn zich van sommige spoorgerelateerde gevaren onvoldoende bewust.” Naar aanleiding van dit incident is direct daarna een toolboxmeeting gehouden, waarin de regels bij een alarmmelding nog eens goed zijn uitgelegd. “Bij hoogspanningsalarm - en dat hoor je aan het

signaal - moet je uit het Profiel van Vrije Ruimte (PVR) blijven. Je houdt dus 1,5 meter afstand van de trein”, aldus Pascal. Uitvoerder John Ahrens: “Omdat Pascal van een afstand zag wat er gebeurde, ontdekte hij wat er fout ging. Was hij zelf aan het werk geweest, dan was hij wellicht zelf ook onder de sporen doorgelopen om de verzamelplek te kunnen bereiken.”

Medewerkers van Strukton Rolling Stock waren aan het werk aan spoor 6. Na het afgaan van het alarm begaven zij zich zo snel mogelijk naar de verzamelplaats, twee sporen verder. De kortste weg? Juist. Onderlangs, onder de sporen door. Allround Monteur Pascal Paas kwam op dat moment de hal binnen en zag hoe de mannen zich naar de veilige plek begaven. Hij schrok. “Wat er gebeurde was levensgevaarlijk”, zegt hij. “De aanwezige monteurs realiseerden zich niet dat de spoorstaven vanwege de hoogspanningsstoring onder 1800 Volt zouden kunnen staan. Dat was op dat moment gelukkig niet aan de hand, maar het had gekund.” Het verbaasde Pascal ook niet dat ze het niet wisten. “Hier werken monteurs die niet

4

Reactie op ongevallen In de ongevallenrubriek van de Arbospecial zijn al heel wat ongevallen en bijna-ongevallen aan de orde geweest. Wij zijn achteraf gaan informeren wat er met deze verhalen is gebeurd. Hoe was de reacties van hun collega’s? Positief? En is er daarna iets veranderd?

“Hoe is het er nu mee?” Monteur Elektrisch Thomas van Ammers van Strukton Rail West raakte in de winter 2008 tijdens het tillen van een railspoel met zijn vinger bekneld tussen de railspoel en de lorrie. Zijn vinger lag open tot op het bot en is in het ziekenhuis gehecht. “Dit ongeluk heeft indruk gemaakt op mijn collega’s”, vertelt Thomas. “Er is een toolbox aan gewijd, waarna is afgesproken om meer gebruik te gaan maken van hulpvoertuigen als we weer zo’n zwaar object moeten tillen.” De reacties van zijn collega’s op het verhaal in de ArboSpecial waren zonder uitzondering positief. “Collega’s informeerden regelmatig naar de conditie van mijn vinger. Hoe is het er nu mee?”

“Dat overkomt mij ook wel eens” Lasser Rob Taverne reed na een nachtdienst met zijn auto naar huis. Op een gegeven moment is hij in slaap gevallen, hij werd wakker, moest uitwijken om niet op zijn voorligger te botsen en belandde uiteindelijk op zijn kop in de berm. Rob werd uit de auto geslingerd, maar hield uiteindelijk niets over aan het ongeluk. “De reacties van mijn collega’s op dit verhaal in de ArboSpecial waren zonder uitzondering positief. Velen herkenden er wat in, en zeiden zelf ook wel eens weg te zakken tijdens de rit naar huis. Soms maken ze er een grapje over. ‘Kijk je wel uit?’ vragen ze, of: ‘Rij je niet te hard?’ Maar dat is allemaal heel vriendelijk bedoeld.” Rob zelf is wat voorzichtiger geworden sinds het ongeluk. “Ik was in die tijd behoorlijk moe, ik heb rust in mijn privésituatie gebracht. En verder zet ik de auto sneller aan de kant als ik merk dat ik niet meer geconcentreerd rij. Ik ga dan gewoon even een uurtje slapen.”

“Dan maar tien minuten later naar huis” Monteur Mechanisch John Stolwijk van Strukton Rail Oost bezeerde zijn duim lelijk bij het tillen van een Stumec. Daarover vertelde hij anderhalf jaar geleden in de ArboSpecial. “Mijn collega’s hebben daar goed op gereageerd”, vertelt hij. “Er stond een leuke foto van mij en mijn collega Wilco bij de tekst. Dat helpt.” Hij ziet dat er de laatste tijd steeds meer gebruik wordt gemaakt van kraantjes om Stumecs in en uit het spoor te krijgen. “Soms til ik er nog wel eens een, en dan let ik goed op dat hetzelfde me niet nog een keer overkomt,” zegt hij. “Voor het ongeluk maakte ik nog wel eens haast als ik na een natte of koude dienst naar huis wilde. Dat doe ik niet meer, ik doe de dingen nu met aandacht en denk: ‘dan maar tien minuten later’.” Hij besluit: “Ik zit momenteel in het onderhoud en daar werk je toch met minder zwaar gereedschap dan bij projecten.”

“De jongens herkenden dit”

Pascal Paas voor de sporen 5 en 6: “Van een afstand zag ik ineens hoe gevaarlijk de situatie was.”

Machinist Materieel Arjan Goedhart van Strukton Rail Equipment bleef met zijn overall vastzitten achter een haak. Zijn overall scheurde en Arjan maakte een val waarbij hij twee ribben brak. ‘Echt weer zo’n Arjan-ongevalletje’, waren reacties van enkele collega’s. “Maar niet onvriendelijk hoor”, zegt Arjan. “Ik heb naar aanleiding van het verhaal in de ArboSpecial geen negatieve reacties gehad. Waarom zouden ze?” Arjan kijkt nu wel iets beter uit als hij aan het werk is. “Je leert er wel iets van.”

5

SPECIAL

Arbo &veiligheid Denk aan je gezondheid, je moet nog jaren mee

“Het is een mentaliteitskwestie” Directeur van Strukton Rail Oost, Han Smits: “We steken veel energie in preventie. Op het dragen van Persoonlijke Beschermingsmiddelen voeren we een sanctiebeleid. Wie zich niet houdt aan de regels krijgt een waarschuwing en uiteindelijk kan dit zelfs tot ontslag leiden. Dus als een medewerker zijn enkel verzwikt, dan gaan we na of deze persoon zijn hoge veiligheidschoenen heeft gedragen. Wij

Werken aan het spoor kan een wissel trekken op de gezondheid van onze mensen. De werkroosters zijn onregelmatig. Het gereedschap en de materialen zijn zwaar. De omstandigheden buiten zijn vaak verre van ideaal: we werken in stank, lawaai en stof. En de werkomgeving is vaak onhygiënisch. Kortom: om gezond oud te worden zul je actief op je gezondheid moeten letten. Strukton Rail treft vele maatregelen en stelt hulpmiddelen beschikbaar om ervoor te zorgen dat zijn medewerkers zo gezond mogelijk blijven en nog lang meegaan. De beste Persoonlijke Beschermingsmiddelen zijn voorhanden. Voor het tillen van zware materialen en werkgereedschap worden steeds vaker tilhulpen beschikbaar gesteld. Toch maakt niet iedereen er gebruik van. Hoe werkt dat? Wat doen we er met z’n allen aan?

Bij het invetten van de afspanningen van de bovenleiding liggen de zware ladder en een pot vet in een karretje op luchtbanden. Dat scheelt heel veel sjouwen! Ook draagt elke monteur Elektrisch/ Mechanisch een vlamdovende overall, en voor het werken in de regen zijn goed aansluitende Goretex waterdichte overalls aangeschaft. Ik heb vroeger vijftien jaar als monteur aan het spoor gewerkt, en weet zelf als de beste waar de knelpunten zitten.

Contractmanager bij Strukton Rail Oost Mark Kuin: “Tijdens ons vierwekelijks overleg met het sociaal medisch team bespreken we de medewerkers die frequent verzuimen. We proberen de oorzaak te achterhalen, en waar dat mogelijk is die persoon op een goede plek in te zetten. De uitvoerder speelt hierin een belangrijke rol. Hij kan aangeven dat

Dat helpt enorm. En wat het dragen van Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM’s) betreft: geef als leidinggevende het goede voorbeeld. Dan volgen de mannen vanzelf.”

“Je moet er op blijven hameren” Uitvoerder Gerrit de Zwaan van Strukton Rail West: “Het dragen van de PBM’s is verplicht, dus je zou de medewerkers er eigenlijk niet meer op aan hoeven spreken. Toch hameren we er elke toolbox weer op: ‘Draag ze nou, het is voor je eigen gezondheid, je wilt toch niet op je 65ste doof zijn?’ De helmplicht is ook zoiets. Zeker bij inhuurkrachten dringt het soms niet goed door. We proberen de mannen minder te laten tillen. Als er een krol op het werk is,

zetten we die waar mogelijk in om zwaar gereedschap en materiaal te tillen. Ook beschikken we over een aanhanger met kraantje. Maar zelf tillen van zwaar gereedschap gaat sneller, dus de mannen gebruiken het kraantje niet altijd. Steeds druk ik de jongens op het hart: ‘Gebruik hem nou’. Ik heb regelmatig het gevoel dat we als bedrijf tekort schieten. De tijdsdruk is vaak zo hoog, dat de jongens toch kiezen voor de snellere –

en zwaardere – aanpak. Er zit echt een scheidslijn tussen de productie en de aandacht voor veiligheid.”

“Ik neem nooit onnodig risico” Dennis Faas, monteur Elektronisch bij de PMC Telecom & Technische Installaties van Strukton Systems: “Soms kun je je werk niet doen als je je honderd procent aan de regels wilt houden. Ik werk veel op hoogte, en het beste is dan een hoogwerker of een rolsteiger te gebruiken. Maar dat kan niet

6

altijd. Bijvoorbeeld omdat de plek te klein is of omdat je moet werken op een ondergrond die nog niet bestraat is. Ik zal dan toch een ladder moeten gebruiken. Als ik een ladder gebruik, zorg ik er wel voor dat iemand beneden de ladder vasthoudt en de omgeving goed in de gaten houdt. Soms sjouw ik

goede communicatie draagt ook bij aan veiligheid. Toch blijven er mensen die zeggen: ‘Geef mij maar die oorkappen.’ Het valt me op dat mensen niet erg zuinig zijn op zichzelf. De kern van deze zaak is eigenlijk een mentaliteitskwestie. Daar moeten we als werkgever energie in steken. De medewerkers continu blijven aanspreken. Pas dan denk ik dat het uiteindelijk beter wordt.”

“We kijken wat iemand past”

“Op wielen in plaats van sjouwen” Ton Beckers, uitvoerder van de groep Elektrisch Mechanisch van Strukton Rail Oost: “In Sittard hebben wij een gesloten aanhangwagen gekocht waar permanent de laskisten met gereedschap in staan. De monteurs hoeven niet meer te tillen, maar koppelen de aanhanger snel achter de auto. In de aanhanger is verder alles aanwezig wat een monteur nodig heeft. Dit idee kwam uit de groep en iedereen maakt er nu gebruik van.

willen onze medewerkers zo min mogelijk aan risico’s blootstellen. Maar toch zijn er nog steeds mensen die daar de hand mee lichten. Ik noem dat ‘cowboygedrag’. Dat komt nog te veel voor, vind ik. We geven bijvoorbeeld veel geld uit aan otoplastieken. Goede gehoorbescherming, met filters die de mensen in staat stelt met elkaar te kunnen blijven praten in een lawaaiige omgeving. Een

zwaar gereedschap zelf naar boven, dan is er geen alternatief. Maar ik probeer altijd zoveel mogelijk maatregelen te nemen die de risico’s beperken. Ik let daar wel op.”

iemand bijvoorbeeld goed werkt in de nachtdienst, maar absoluut niet meer tegen de onregelmatigheid van de storingsdienst kan. In onze planning houden wij daar zo veel mogelijk rekening mee. Zo proberen we iedereen zo lang mogelijk gezond aan het werk te houden. Wat het dragen van PBM’s betreft; als een medewerker de noodzaak van een

maatregel inziet, zal hij daar ook naar handelen. Dus als ik iemand zie werken zonder handschoenen zeg ik: ‘Bedenk wel waar je met je handen in zit.’ Dat helpt.”

“Denk over lichtere machines” Productiemanager bij Strukton Rail West Wout van Oosterhout: “Ik zie mannen nog regelmatig zelf een Stumec het spoor in tillen. Nu vind ik dat de tijd waarin we kunnen werken zo kort is, dat als we overal tilhulpen voor zouden inzetten, we wel kunnen stoppen als bedrijf. Ook wordt er nog

steeds gewerkt met zware slagmoersleutels. Ik denk dat het meer zin heeft om nieuwe, lichtere machines te ontwikkelen. Het bedrijf wil dat we erop toezien dat de mannen zich aan de regels houden. Er moet meer nadruk gelegd worden op wie daarvoor verantwoordelijk is. Aan de andere

kant zie ik dat mensen toch steeds meer met hun gezondheid bezig zijn, zeker de jonge generatie. Dat is een goede zaak.”

“We zijn er heel hard mee bezig” Contractmanager bij Strukton Rail West Rinus Hardeman: “Ons managamentteam (MT) is naar diverse bijeenkomsten over het Klein Mechanisch Gereedschap geweest. Wat ons vooral aanspreekt is de aanpassing van de Matisa slijpmachine met een zogeheten ‘middenstempel’, waardoor hij met minimale fysieke belasting gedraaid kan worden. Deze levert een flinke reductie van het tilwerk op. Maar de belasting bij het overbrengen van het gereedschap van spoor naar spoor blijft. Momenteel onderzoekt de TU Delft of kwartsstof kankerverwekkend is, en zo ja in welke omstandigheden. We willen weten hoe ernstig het is. We hebben al lesbrieven gemaakt waarin staat welke bescherming mensen tijdens het lossen van ballast moeten dragen. Daarnaast is iedereen verplicht otoplastieken te dragen tegen het lawaai. In lesbrieven hebben we volledig uitgelegd hoe deze gehoorbescherming werkt, waarom ze beter zijn dan de gehoorkappen. Toch zijn er nog steeds mensen die de kappen prefereren. Via Comfoor, de producent van de otoplastieken, krijgen we te horen wie de gehoorbescherming heeft laten testen en wie niet. Wie de otoplastieken niet draagt, kan rekenen op een ‘goed gesprek’.”

7

SPECIAL

Arbo &veiligheid

Werkplekinspecties: twee zien meer dan een Binnen Strukton Rolling Stock hebben directeur Gert Kwikkers en toenmalig HR-Manager Ellen Linnenkamp regelmatig sessies gehouden waarin ze spraken over veiligheid op de werkplek. “Een goede zaak”, vindt uitvoerder John Ahrens. “Maar eigenlijk zouden ze eens samen met mij een werkplekinstructie moeten doen.”

Op de plek waar de monteurs van Strukton Rolling Stock aan het werk zijn valt het Ellen op dat het er redelijk opgeruimd uitziet. “Orde en netheid blijft voor ons een continu aandachtspunt”, zegt John. “We zijn een productiebedrijf, en er ligt hier heel wat. Gereedschap, verpakkingsmaterialen. Dit is

“Er komt meer informatie boven water” Voor het doen van VGM-werkplekinspecties werd tot voor kort gebruik gemaakt van één standaardformulier. Prima als leidraad, zodat je weet aan welke punten je aandacht moet schenken. Maar niet voldoende om alle onderdelen volledig te kunnen beoordelen. KAM-coördinator Martijn Zeilstra van Strukton Rail West is druk geweest met de herziening van de formulieren. Samen met collega’s maakte hij een voorzet voor een onderverdeling in verschillende onderwerpen. Dat is in goed overleg gebeurd met Sandra de Jong, Hoofd afdeling KAM van Strukton Rail Oost. “Op het oorspronkelijke formulier stonden alle aandachtspunten bij elkaar”, zegt Martijn. “Je kon dan aanvinken of iets in orde was of niet. Er was maar beperkte ruimte voor extra opmerkingen en eventuele actiepunten. Dit formulier was te algemeen.”

Uitvoerder John is momenteel voor Strukton Rolling Stock montage-projectbegeleider. Zijn ploeg is aan het werk in de werkplaats van NedTrain in Haarlem. Elke maand doet hij daar een werkplekinspectie. “Maar ik heb dat nu al zo vaak gedaan; ik ben bang dat de routine erin sluipt. Dat ik ‘blind’ word voor sommige zaken.” Dus John nodigde Ellen Linnenkamp uit om eens met hem mee te lopen. En Ellen nam de uitnodiging aan. Rolpoorten Al tijdens het lopen naast John attendeert zij hem op de rolpoorten. “Daar kun je het beste niet zomaar onderdoor lopen”, waarschuwt ze. “Hier kan ineens een voertuig rijden. Beter neem je deze deur aan de zijkant, die is speciaal voor voetgangers.”

Met nieuw formulier naar buiten voor een VGM-inspectie:

Meer details Inmiddels is voor dertien verschillende onderwerpen een apart formulier gemaakt. Uitvoerders doen eenmaal per maand een inspectie. Martijn stuurt ze dan één van de dertien formulieren toe. “Elk onderwerp wordt nu uitgebreider bekeken”, zegt Martijn. “De uitvoerder handelt niet meer op de automatische piloot, maar kijkt meer in de diepte. Op het formulier is ruimte voor beschrijvingen en opmerkingen. En voor verbeteringen!”

Ellen Linnenkamp en John Ahrens samen op werkplekinspectie.

een punt waar ik steeds op hamer.” John maakt op elke werkplek één persoon verantwoordelijk voor de veiligheid, orde en netheid. “Dat werkt heel goed”, zegt hij. “Ik spreek die persoon dan rechtstreeks aan als er iets niet klopt. In onze maandelijkse toolbox zijn er vaak discussies over dit onderwerp. Dan maken we ook direct afspraken met elkaar.” Toch raapt Ellen nog af en toe een stuk rondslingerend folie op. Ook verwijdert ze samen met

Martijn doet zelf vijf keer per jaar een inspectie. Dan neemt hij drie formulieren mee. “Ik doe inspecties als mensen aan het werk zijn. Dan bekijk ik bijvoorbeeld niet alleen de staat van het gereedschap, maar ook de manier waarop ze er mee omgaan. Of de mannen een trechter gebruiken als ze een machine bijvullen met benzine. Hoe ze omgaan met gevaarlijke stoffen. Of er een brandblusmiddel aanwezig is in de lasbus, etc.” Goed geregeld Het valt hem op dat de zaken over het algemeen goed geregeld zijn bij Strukton Rail. “De Persoonlijke Beschermingsmiddelen zijn overal aanwezig”, zegt hij. “Maar nog steeds zie ik dat ze niet altijd worden gedragen. Niet iedereen houdt zich aan de helmplicht en aan het dragen van otoplastieken. Soms zie ik nog mannen met oorkappen op, en zelfs zie ik nog wel eens iemand slijpen zonder slijpbril. Dit gebeurt meestal in situaties waarbij ze nog even snel iets willen doen.”

Martijn houdt wekelijks bij of er nog actie- en verbeterpunten worden benoemd in inspecties. Deze worden dan behandeld in het MT-overleg voor opvolgacties.

De inspectieformulieren • • • • • • • • • • • • •

Orde en netheid Onderhoud en keuringen Beschermingsmiddelen Milieu Risicovolle situaties Spoorwegveiligheid Aanrijd- en elektrocutiegevaar Fysieke belasting Geluid, licht, trilling en klimaat Magazijnen en werkplaatsen Kantoren en werkplekken Overall inspectie Bedrijfsauto en aanhangwagen

John een houten plaat die plat op een werkbordes ligt. “En wat ligt hier?” zegt ze, terwijl ze wijst naar een dikke kabel, zonder veiligheidskap aan het uiteinde. John: “Dat was me nog niet opgevallen. Er staat natuurlijk behoorlijk wat spanning op zo’n kabel, je moet er niet aan denken dat iemand er koffie overheen morst.” Geen drempel Ellen ziet een trap die net niet helemaal voor de deur van een treinstel staat, en verschuift hem een stukje. “Zo, dat is beter.” Ook ziet ze dat bij de ingang van een treinstel een drempel ontbreekt, waardoor monteurs over een gat heen moeten stappen. Een NedTrainmedewerker: “Dit treinstel wordt zo dadelijk weggereden, daarom zit die drempel er niet meer. Maar daar komt bij: ik vind het zonder drempel prettiger, je moet als medewerker op blijven letten waar je loopt. Dat houdt een mens waakzaam.” Valschermen Ellen bracht een tijdje later nog een bezoek aan de werkplaats in de Zaanstraat. Daar voerde ze weer stevige discussies over de deuren die open stonden bij treinstellen, zonder dat er een valscherm voor aangebracht was. “Hoe zit dat eigenlijk”, vraagt ze aan John. “Wat maakt het ingewikkeld om daar even zo’n scherm te bevestigen? Kan er niet in elke gereedschapskist zo’n net aanwezig zijn?” John: “Die vangnetten zijn moeilijk aan die treinstellen te bevestigen. Beter zou het zijn om flexibele hekjes te plaatsen, maar dat is een stuk duurder.” Ellen: “Geld mag nooit een reden zijn om iets niet te doen. Dat heeft onze directeur ons op het hart gedrukt.”

KAM-coördinator Martijn Zeilstra doet een werkplekinspectie in het Waalhavengebied.

“ Pas op voor bureau- cratie!”

Uitvoerder Joop Erbé is matig enthousiast over de nieuwe aanpak.“Ik ontvang nu maandelijks een inspectieformulier. Dat betekent dat ik niet meer zelf kan bepalen waarop ik inspecteer. Dat vind ik jammer, want er kunnen items zijn die op dat moment actueel zijn en leven op het werk. Daar wil

ik dan graag aandacht aan besteden. De nieuwe formulieren zijn verder prima, daar ligt het niet aan. Ik krijg het gevoel dat ik nu aan de hand word genomen. Dat past niet bij mij. Ik vind: als je niet elke maand vanuit jezelf een inspectie uitvoert, dan ben je niet goed met je vak bezig.”

John legt op verzoek van Ellen een drempel terug bij de ingang van een treinstel.

8

9

SPECIAL

Arbo &veiligheid Andere werkterreinen, andere regels Het komt regelmatig voor dat monteurs aan het werk worden gezet op een terrein waar ze niet bekend zijn. Daar kunnen afwijkende regels gelden. Hoe gaat dat? Wie is er verantwoordelijk voor het geven van instructies?

Over werken in het Rotterdamse havengebied zegt Harm: “Er gelden daar strikte regels omtrent veiligheid. Bij de ingang van de Kijfhoek staat een groot bord: ‘Verboden te roken’. Wanneer onze mannen zich begeven op niet ProRail-terrein, van Shell of van Vopak bijvoorbeeld, dan krijgen ze eerst een film te zien over de veiligheidsregels die daar gelden en vervolgens doen ze een toets. Pas nadat ze deze toets met goed gevolg hebben afgelegd krijgen ze toestemming om het terrein op te mogen. De sancties op het niet dragen van Persoonlijke Beschermingsmiddelen op het niet ProRail-terrein zijn veel strenger dan bij ons. Dat werkt!” Vaste werkplek Veiligheidsfunctionaris Roel Hamilton is een voorstander van vaste mensen op vaste werkplekken. Hij werkt veel in de omgeving van Amsterdam en Amersfoort, maar is nu regelmatig rondom Dordrecht en de Waalhaven te vinden. “Je weet veel dingen niet”, zegt hij. “Hoe de situatie rondom inzetplaatsen is bijvoorbeeld, of dat ruim genoeg is voor je materieel. Hoe je omgaat met beweegbare puntstukken van hogesnelheidswissels. Ik ben

Bedek je huid en je ogen Bij het lassen komt straling vrij. Daarom moeten lassers hun huid en ogen goed beschermen tijdens het lassen. Binnen loop je meer risico dan buiten.

Het overkwam senior monteur Mechanisch John de Jong. “Onze ploeg werktnormaliter op het emplacement Amsterdam. Op een dag werden we ingezet op een rangeerterrein in de Waalhaven. We kregen een goede instructie over ons werk. Maar niet over het feit dat je in de buurt van al die petrochemische industrie niet mag roken en niet mag eten. Dat je goed je handen moet wassen. Ik heb me daar wel over verbaasd.” Contractmanager Harm van der Mijden reageert: “Dit zou niet mogelijk moeten zijn. Medewerkers moeten een instructie krijgen van de uitvoerder in het betreffende gebied over wat ze daar gaan doen en welke voorschriften er gelden. Voor de veiligheidsinstructie zorgt de Leider WerkplekBeveiliging (LWB).” John: “Zou het geen idee zijn als de werkvoorbereiding de regels die gelden voor een bepaald gebied op papier zet? Dat kan dan in de map!” Uitvoerder Caspar Boshuizen: “Wanneer hier in Amsterdam een Rotterdamse ploeg komt werken, dan gaat er altijd iemand mee die plaatselijk bekend is. Vroeger dacht ik ‘spoor is spoor’, maar zo werkt het niet. Elke situatie is toch net weer anders.”

Bij het lassen komt straling vrij

laatst voor het eerst naar Leiden gestuurd, en kon met moeite de weg vinden. Als je werkt waar je niet bekend bent, is het het beste om iemand bij je te hebben die de weg wel weet. Die kan je dan ook vertellen waar je je kortsluitlans moet plaatsen.”

Lassers Joop Hauser en Ronald Dros van Strukton Rail Equipment zijn aan het werk aan de Albert Plesmanweg in de Waalhaven. Joop last al vanaf zijn vijftiende jaar met elektroden. “Ik doe dit werk nu al bijna veertig jaar en ben me goed bewust van het effect van die straling”, zegt hij. “Je moet altijd een overall en handschoenen dragen en een laskap gebruiken. Ook in de zomer!” Joop heeft ervaren dat je extra risico loopt wanneer je in een afgesloten ruimte werkt. “Dan heb je kans dat de straling weerkaatst. Zo heb ik zo’n dertig jaar geleden eens gelast in een liftschacht. Het beton weerkaatste het licht. Ik had mijn nek niet beschermd, en die was ’s avonds dan ook

Een probleem is volgens Roel het gebruik van inhuurkrachten. “Hoe groter het werk, hoe meer inhuur. Vaak krijgen deze mensen onvoldoende instructie en maken ze fouten die te maken hebben met onbekendheid. Ze letten meer op hun omgeving dan op hun taken.” Contractmanager Harm van der Mijden herkent dit, maar vindt ook: “Mensen mogen wel eens wat proactiever zijn. Wie geen instructie krijgt, moet er om vragen!”

helemaal rood en opgezwollen.” Vanwege het risico op weerkaatsing dragen de lassers de donkergele overalls, in plaats van de reflecterende kleding die andere monteurs dragen. “Daarbij zijn deze overalls brandwerend”, zegt collega Ronald Dros. Lasogen Ronald heeft eens een keer lasogen opgelopen. “Ik had teveel in de blauwe vlam gekeken”, zegt hij. “Dat kwam toen ik met twee andere lassers aan één tafel werkte. Ik lette zelf goed op om niet in mijn eigen blauwe vlam te kijken, maar ik keek na het lassen per ongeluk in het licht van mijn collega’s.” Zo’n lasoog is vervelend vertelt Ronald, maar gaat ook weer over. “Je hebt een dag het gevoel alsof je een handvol zand in je ogen hebt gekregen. Je kunt ze nauwelijks open doen, zo hard tranen ze! Maar gelukkig duurde dit maar een dag.” De lassers hebben alle middelen om zich goed te beschermen. “We hebben zelfs speciale laskappen die frisse lucht aanvoeren tijdens het lassen. Die zijn vooral fijn bij het Innershield lassen. Dat is een lasmethode waarbij je gebruik maakt van een gevulde draad. Bij deze lasmethode komt veel witte rook vrij.” De beschermingsmiddelen dragen ze altijd. “Je gaat toch ook niet slijpen zonder bril?”

Tekenen LWB Bert Lokate werkt veel in de Waalhaven. “Op het terrein van chemische bedrijven gelden strenge regels omtrent telefoongebruik, alcoholgebruik en roken. Ook moet iedereen weten waar, in het geval van een calamiteit, vluchtwegen en verzamelplaatsen zijn. “Als er mensen uit Amsterdam bij mij komen werken krijgen ze een instructie van mij waar ze mogen werken en lopen en een routebeschrijving. En iedereen zet een handtekening, ten teken dat hij de instructie begrepen heeft.”

Niet-ioniserende straling Bij het maken van een las komt straling vrij, de zogeheten niet-ioniserende straling. Dit is een verzamelnaam voor een aantal soorten straling die in lage doseringen en zonder langdurige blootstelling niet schadelijk zijn. Toch kunnen er wel degelijk effecten ontstaan: opwarming of elektrische stromen in weefsels en cellen. Blootstelling aan hogere doseringen of concentraties kunnen dus wel gevaarlijk zijn voor de mens. Voorbeelden hiervan zijn:

Wat te doen op onbekende werkterrein • Zorg dat je je op de hoogte stelt van de huis- en veiligheidsregels • Houd je daaraan • Ga zonder instructie niet aan het werk • Heb je geen instructie gehad, vraag er dan om!

• • • • •

Radiofrequente straling van zendapparatuur Infrarode straling van lasbogen Hete voorwerpen (bijvoorbeeld door opwarmen spoorstaven/ thermietlassen) Lasers (bijvoorbeeld de laserwaterpas) UV-straling van lasprocessen

Joop Hauser aan het werk. Goede bescherming tijdens het lassen moet!

In de Arbocatalogus staat ook beschreven hoe je je het beste kunt beschermen tegen de straling. Beheersmaatregelen

Niveau

2. Afschermen lasplaats door plaatsen lasgordijn (in werkplaatsen)

organisatie

3. Direct oogcontact vermijden met de lasboog

gedrag

4. Toepassen lashelm/kap met lasglas en slabben

gedrag

4. Gebruikmaken van laskleding (brandwerend en hittebestendig: leer)

gedrag

Het internetadres van de arbocatalogus ‘Arbo Spoor(t)!’ is www.sas.arbocat.nl.

2 = collectieve maatregelen 3 = individuele maatregelen 4 = persoonlijke bescherming

Voor lassers is ook de arbocatalogus voor de Metaal handig: www.5xbeter.nl

LWB’er Bert Lokate toont een medewerker waar ze precies aan het werk gaan.

10

11

SPECIAL

Arbo &veiligheid

Storingsmonteur Rijk Weverling.

Omgaan met onregelmatige diensten:

“Zo’n nachtdienst tussendoor is moeilijk te verhapstukken” Werken in de nacht gaat het beste als de nachten aaneengesloten zijn. Gebroken schema’s waarin tussen het dagdienstrooster één nachtdienst zit, zijn moeilijk. Ook het draaien van storingsdiensten is zwaar. Jongere mensen gaat het gemakkelijker af dan oudere. Mauries Bakker (30) is monteur Elektrisch bij de PMC Installaties Services van Strukton Systems. Hij werkt regelmatig in de nacht. “Als ik door de week nachtdienst heb, is het geen probleem om de zaterdag- en/of zondagnacht in het weekend te werken. Het wordt ingewikkeld als ik na een week dagwerk één nachtdienst in het weekend moet draaien. En dat gebeurt steeds vaker. Ik moet dan in een korte tijd schakelen met m’n ritme.” Het komt wel eens voor dat Mauries een dienst draait van half 8 ’s ochtends tot 12 uur in de middag en dan ’s avonds weer moet beginnen. “Dat is zwaar en komt gelukkig niet heel veel voor.” Als hij storingsdienst heeft werkt hij gewoon overdag. “Heb ik een storingsoproep tussen 11 en 2 uur ’s nachts, dan heb ik de volgende dag het ochtenddeel, tot 12 uur vrij. Ben ik ’s nachts tussen 2 en 5 uur in touw geweest, dan hoef ik overdag niet aan het werk”, vertelt hij.

12

Hij weet van meerdere collega’s dat ze tijdens de storingsdienst moeite hebben om in slaap te komen, omdat de telefoon kan gaan. “Daar heb ik weinig last van, het gaat mij soepel af, maar ik ben nog jong!” Zwaar vallen Rijk Weverling (55) is monteur Elektrisch bij de PMC Telecom & Technische Installaties van Strukton Systems. Hij werkt veel op en rondom bruggen en tunnels. “Het werken in de storingsdienst begint me steeds zwaarder te vallen”, zo zegt hij. “Je weet dan nooit wanneer je klaar bent met je werk. Je kunt op de gekste momenten opgeroepen worden en dan moet je meteen aan het werk. Vaak in situaties met heel veel stress. We hebben bij Kunstwerken slechts vier monteurs Elektrisch, dus ik ben elke vier weken aan de beurt.” Maar ook het werken in de nachtdienst gaat hem steeds minder gemakkelijk af. “Als ik alleen een zaterdag- en/of zondagnacht heb gewerkt, probeer ik de maandag vrij te krijgen. Als ik een week lang in de nacht werk, dan gaat het best goed. Ik zit dan in een ritme. Maar ik merk nu ook dat het me steeds meer moeite kost om daarna weer in het normale dagritme te komen.” Rijk hoopt dat er

zeker voor de storingsdiensten een oplossing komt. “Er zijn nu twee monteurs in opleiding. Als zij klaar zijn kunnen we naar een frequentie van één keer in de zes weken. Dat zou mooi zijn.”

Deze special is een uitgave van de afdeling Business Processes van Strukton Rail. Coördinatie en productie Afdeling Communicatie, Charlotte Holla, Webletters, Anna Groot Redactionele adviezen John Ahrens, Irene van Dam, Albert Jepma, John de Jong, Henk van der Meijden, Piet Molendijk Tekst Anna Groot Fotografie Anna Groot Cartoon Ad Oskam Vormgeving The Public, Rotterdam Druk & verzending Quadraat, Oud-Beijerland Oplage 3000 exemplaren Voor reacties en suggesties kunt u contact opnemen met de afdeling Business Processes, Henk van der Meijden, +31 (0) 30 248 61 46 Redactieadres Postbus 1025 3600 BA Maarssen E-mail [email protected]