Binnenaanzicht Begijnhafkerk SINT-TRUIDEN
Begijnhofkerk in Sint-Truiden
Veertig schitterende muurschilderingen
Het dertiende-eeuwse begijnhof van Sint-Truiden lag buiten de stadsmuren, en ligt nog steeds tamelijk vrij aan de rand van de stad. De kerk van Sint-Agnes staat er in het midden. Opvallend zijn vooral de veertig muurschilderingen.
DE BEGIJNHOFKERK
toen eenmaal duidelijk werd wat nu eigenlijk de
Het begijnhof van Sint-Truiden is opgericht in 1258.
grootste schat van de kerk is en door dat houtwerk
Sinds 1998 staat het samen met twaalf andere V laamse
aan het zicht werd onttrokken. Dat is niet het zeld
begijnhoven op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.
zame en gerestaureerde orgeltje uit 1645, maar dat
Zoals andere begijnhofkerken is ook die in Sint-Truiden
zijn de veertig muurschilderingen.
van buiten een eerder sober gebouw, een langwerpige gotische kerk zonder transepten en met enkel een vie
DRIE EEUWEN MUURSCHILDEREN
ringtoren (dakruitertje, zoals dat in het poëtisch bouw
Zomin als de kerk in één fase gebouwd is, zomin zijn
kundig jargon heet).
de muurschilderingen in één periode aangebracht.
De kerk heeft drie delen: het koor voor de priesters, het
Men is daar doende mee geweest van het eind van
middendeel voor de begijnen en het achterste gedeelte
de dertiende tot het begin van de zeventiende eeuw,
voor gelovigen uit de omstreken. In de Sint-Agneskerk
in drie opeenvolgende fases. Je moet dat weten om
vind je een paradisumpoortje, waardoor gestorven be
het te zien, maar het gebruik van verschillende ma
gijnen werden buiten gedragen naar het kerkhof. Het
terialen is dan weer wel heel duidelijk. Zijn de eerste
driebeukige schip wordt steeds smaller naar mate het
muurschilderingen aangebracht in tempera, dat ver
hoofdaltaar vordert.
bleekt, de latere zijn in olieverf geborsteld, en dat
De kerk van Sint-Agnes is in drie fasen gebouwd. Een
hecht en houdt de k leuren beter vast. Het is bekend
eerste vanaf 1258 met de bouw van de westgevel en de
dat er werken overschilderd zijn, maar het originele
eerste vier traveeën van het schip. De tweede is niet later
iconografische programma lijkt wat verloren te zijn.
dan 1300 afgerond met het koor. En vroeg in de vijf
Het is dan ook niet één samenhangend geheel dat ter
tiende eeuw vonden verbouwingen plaats: het begijnen
decoratie dient, het zijn er verschillende, variërend
koor kwam in het midden van de kerk. Later in die eeuw
in tijd en in plaats in de kerk. De oudste staan het
legde men het dak hoger en kwam er een tongewelf in
dichtst bij Christus en bevinden zich in het koor, de
hout.
latere geven heiligen weer die een appèl deden aan
Het valt op dat de preekstoel een onlogische plaats
de begijnen en de allerlaatste (vooraan in de kerk)
heeft gekregen vooraan. Die moest in 1934 wijken
verbeelden taferelen die jan en alleman moesten aan• • •
24
De Geboorte van Christus, begin 16" eeuw - detail: de aankondiging van de geboorte door engelen aan de herders
Gekruisigde Christus met stichteres
(1597)
De Dood en de Terhemelopneming van Maria, begin 16" eeuw
Begijnhofkerk Sint-Truiden Het Huwelijk van Maria en jozef, begin 16'' eeuw - detail
spreken. Daar zijn uitzonderingen op, dus dit schema is vooral gemakshalve. Enkele schilderingen zijn ver dwenen (als ze onderkalkt waren hadden we ze nu wel weer kunnen zien). De oudste uit circa 1300 (!) bevinden zich in het koor, het oudste bouwdeel van de kerk, en geeft apostelen weer als steunpilaren van de Kerk. Paulus, Petrus en Johannes bleven bewaard. Grappig genoeg is Paulus pas later van een zwaard voorzien, het stelde een Ja cobus voor. Dat zwaard was een staf, wat niet te zien is, maar een zwaard zo vasthouden is niet evident. Een Laatste Oordeel is verdwenen en de Kroning van Maria meer een vermoeden dan zichtbaar. Een raad sel blijft een byzantijnse voorstelling met het Ware Gelaat. Uit het einde van de vijftiende/begin zestiende eeuw stamt een samenhangend programma met zeven ta ferelen uit het leven van Maria. De opgang naar de tempel, de verloving, de annunciatie, de visitatie, de geboorte van Jezus, haar ontslapen, tenhemelopne ming en kroning. Zijn de oudste schilderingen nog overeenkomstig met de miniatuurschilderkunst, deze leunen sterk op houtsneden: eerst de contouren, dan de inkleuring. Het sterkst is die ontlening aan de prentkunst te zien op 'De jongeman en de dood' dat rechtstreeks terugvoert op een Duitse gravure. In dezelfde periode is een reeks heiligen op de vier kante pijlers aangebracht en op de noordwand, vrou welijke voorbeelden als Lucia, Cecilia, Genoveva, Elisabeth, Margaretha, Agatha en Gertrudis, allen herkenbaar aan hun attributen. Deze schilderingen zijn te vinden in het voor de begijnen bestemde mid dendeel van de kerk, waar ook de latere olieverf schilderingen van Ursula en Odilia zijn aangebracht. Er waren er nog meer, maar die zijn over de origine len geschilderd en integraal geretoucheerd. Na 1587 werden de laatste schilderingen aangebracht, geba seerd op devotieprentjes. We komen we zowel twee taferelen uit het leven van Christus tegen, diverse heiligen, maar ook de zeven werken van barmhartig heid en voorstellingen van de rozenkrans. Dat zijn complete stripverhalen, die nog zeer goed leesbaar zijn, temeer daar we weten wat ze voorstellen. Voor degenen toch die een basiskennis catechese hebben meegekregen; anderen kunnen het navragen aan an dere bezoekers (altijd goed voor leuke gesprekken en foute interpretaties) of nalezen in de voorhanden informatie. • • •
26
De apostel Paulus, begin 14'' eeuw
H. Dymphna van Geel, begin 16"' eeuw
H. Getrudis van Nijvel, begin 16"' eeuw
De jongeman en de Dood, begin I 6"' eeuw
Hier
uw advertentie
FEESTELIJKHEDEN In 2008 bestaat het begijnhof 750 jaar, een mooie aan leiding om het rijke onroerende en roerende erfgoed in een tentoonstelling en enkele publicaties te belich ten. Daarnaast zijn er lezingen, picknicks, nocturnes, concerten en begeleide wandelingen. De tentoonstel ling wordt in situ vormgegeven door Linde Hermans, winnares van de design prijs Henry Van De Velde voor jong talent. Naast de kerk telt het begijnhof nog tal van
Bereik meer dan
10.000 kunstliefhebbers in Vlaanderen en Brussel.
{
goed bewaarde onderkomens, zoals het Torenhuisje en het huisje van Kamiel Festraets en de zgn. begijn hofwinning, die in het parcours worden betrokken. Daarnaast bezit het begijnhof een belangrijke collectie roerend patrimonium, waaruit al dikwijls verrassende tentoonstellingen ontstonden. Het uitgangspunt van de tentoonstelling is het begij nenleven op zich en hoe dit in Sint-Truiden in het bij zonder in de loop van eeuwen werd ingevuld. Aan de
Vraag onze tarieven bij B-Promotion, Jan Berghmans tel. 03 231 28 00, of via
[email protected]
hand van het roerend erfgoed van het begijnhof, be heerd door de vzw Vrienden van het Begijnhof, wordt deze bijzondere levensvorm van zelfstandige vrouwen geïllustreerd. Hoe was het een godvruchtig leven te lei den, teruggetrokken van de wereld op een ommuurd domein? Eén luik gaat in op de statuten en regels waar aan de begijnen zich dienden te houden, het tweede op de verschillende dagtaken: het spirituele leven en het dagelijkse om in het eigen onderhoud te voorzien. De waardevolle kunstobjecten worden gebruikt om de verschillende thema's uit te diepen. De kunsthistori sche context van de zorgvuldig geselecteerde voorwer pen dient om de geschiedenis te vertellen. We mogen ons verwachten aan schilderijen met taferelen uit het begijnenleven, gepolychromeerde beelden van heiligen die bijzondere verering genoten, kostbare liturgische objecten die een wezenlijke rol speelden in de devotie en waardevol religieus textiel met kunstige borduur sels. De muurschilderingen zullen een logische plaats k rijgen in dit parcours. Valt de tentoonstelling onder de verantwoordelijkheid van de stad Sint-Truiden, de provincie Limburg tekent voor de realisatie van twee publicaties, een bezoekers gids van circa 150 bladzijden, en een brochure van een achttal pagina's. Het V laams Instituut voor Onroerend Erfgoed is verantwoordelijk voor de uitgave van een we tenschappelijke publicatie over het begijnhof van Sint Truiden die gebaseerd is op een studie van het KADOC Leuven en midden oktober zal worden voorgesteld.
Tentoonstelling 9 november
Nog tot
{
Open: woensdag tot zondag van 13.30 tot 17.00
uur
Tei.OII-701700
Bart Makken
•
www.mijnhof.be
