NIEUWE PERSPECTIEVEN
Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak slagen wij er in de ziekte onder controle te krijgen. Helaas lukt dat niet bij iedereen. Daar komt bij dat de huidige behandelingen vaak gepaard gaan met onaangename en soms gevaarlijke bijwerkingen. Voor de afdeling Hematologie van het LUMC ligt hier een uitdaging. Samen met onderzoekers uit binnen- en buitenland ontwikkelen we zogeheten levende geneesmiddelen die zeer doelgericht kwaadaardige cellen bestrijden. Het is onze ambitie deze nieuwe therapieën de komende jaren naar de kliniek te brengen. Daar is veel voor nodig: visie, talent, energie, concentratie. En niet te vergeten: geld. Hoe meer donaties er binnen komen, hoe meer wij kunnen bereiken. Mogen wij namens het Doelfonds Leukemie een beroep op u doen om dit hoopgevend onderzoek te steunen?
Prof. Dr. J.H. Veelken, afdelingshoofd Hematologie (links) en Prof. Dr. J.H.F. Falkenburg, hoogleraar Hematologie (rechts)
COMPLEXE ZIEKTES
Aandoeningen van bloed, beenmerg of lymfklieren Leukemie Leukemie is een kwaadaardige woekering van beenmergcellen die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van bloedcellen. Er bestaan verschillende vormen. Acute leukemie kent een snel beloop. Hiervoor zijn zware therapieën nodig. Chronische leukemie kan worden behandeld met mildere medicijnen. Helaas wordt de ziekte in veel gevallen slechts tijdelijk tot stilstand gebracht. Lymfklierkanker Kwaadaardige lymfomen lijken op leukemie, maar deze aandoening blijft veelal beperkt tot de lymfklieren. We onderscheiden verschillende vormen. De ziekte van Hodgkin is de meest bekende en het best te behandelen. Overige vormen worden aangeduid als non-Hodgkin-lymfomen. Lymfklierkanker wordt bestreden met chemotherapie en antilichaamtherapie.
In deze opname van de fluorescentiemicroscoop kijken we naar de interactie tussen de leukemie-reactieve T-cellen (rood) en huidcellen van de patiënt (groen). Het doel van onze therapie is dat de T-cellen (het levend geneesmiddel) de tumorcellen aanvallen zonder de gezonde cellen aan te tasten.
‘Het levend geneesmiddel moet kwaadaardige cellen aanvallen en gezonde cellen met rust laten’ Prof. Dr. J.H.F. Falkenburg, hoofd onderzoeksteam
Multipel myeloom Multipel myeloom of de ziekte van Kahler is een kwaadaardige aan doening waarbij bepaalde afweercellen een abnormaal eiwit aanmaken. Beenmerg, botten maar ook andere organen kunnen worden aangetast. Er zijn veel geneesmiddelen om de ziekte te remmen. Genezing wordt echter maar zelden bereikt.
LEVEND GENEESMIDDEL
De kracht van het gezonde afweersysteem
Opname van de fluorescentiemicroscoop waarin we kijken naar leukemie-reactieve T-cellen (rood) die een leukemiecel (groen) aanvallen.
Stamceltransplantatie Stamceltransplantatie speelt bij de genezing van leukemie, lymfklier kanker en multipel myeloom een belangrijke rol. Eerst krijgt de patiënt een behandeling met middelen die zowel de kwaadaardige als de normale bloedcellen onderdrukken. Vervolgens worden gezonde stamcellen van een donor toegediend aan de patiënt. Vanuit deze stamcellen vindt dan in het lichaam van de patiënt nieuwe aanmaak van gezonde bloedcellen plaats. Afweersysteem Stamceltransplantatie met cellen van een gezonde donor wordt inmiddels op grote schaal toegepast. Het afweersysteem van de donor is essentieel voor het uiteindelijke succes van de therapie en vormt de basis voor het levend geneesmiddel dat tot genezing moet leiden. We maken hierbij gebruik van de functie van het afweersysteem om gevaarlijke indringers in het lichaam te herkennen en uit de weg te ruimen. Gezonde afweercellen Een belangrijke taak is weggelegd voor de zogenaamde T-cellen. Deze afweercellen zijn in staat om bedreigende lichaamsvreemde eiwitten, bijvoorbeeld afkomstig van virussen, te herkennen en de geïnfecteerde cellen op te ruimen. Op soortgelijke wijze hebben de T-cellen van een gezonde donor het vermogen om kwaadaardige cellen in de patiënt op te sporen en uit te schakelen.
Doelgerichte afweerreactie Als de afweerreactie van de donor-T-cellen zich specifiek richt op de kwaadaardige cellen, geeft dit een zeer gunstig effect. Breidt de reactie zich uit naar de normale cellen van de patiënt, dan kunnen ernstige bijwerkingen en complicaties ontstaan. Om dit te voorkomen ontwikkelt de afdeling Hematologie van het LUMC nieuwe methodes waardoor de afweerreactie doelgericht kan worden toegepast.
MINDER BIJWERKINGEN
Selectie van de juiste afweercellen Cellulaire immunotherapie Doelgerichte bestrijding van kwaadaardige cellen met behulp van afweercellen wordt cellulaire immunotherapie genoemd. Hierbij wordt het gezonde immuunsysteem van de donor in stelling gebracht. Ons onderzoek is er op gericht om de T-cellen uit het bloed van de stamceldonor in het laboratorium te trainen of te veranderen en daarmee s pecifiek de tumorcellen in de patiënt aan te vallen. Specifieke afweercellen Bij cellulaire immunotherapie is de selectie van de juiste afweercellen de grootste uitdaging. Het gaat om specifieke T-cellen die de kwaadaardige cellen aanvallen zonder de normale cellen in gezonde organen en weefsels aan te tasten. Hiervoor ontwikkelen we diverse strategieën. Onderzoekstrategieën Eén strategie begint met het karakteriseren van lichaamsvreemde eiwitten die dienen als doelwitstructuren voor herkenning door de afweercellen. Vervolgens wekken we in het laboratorium een afweerreactie op die specifiek gericht is tegen de doelwitstructuren die uitsluitend voorkomen op de kwaadaardige cellen en dus niet op de omringende normale weefsels en organen. Na selectie worden deze afweercellen toegediend aan de patiënt. Een andere strategie houdt in dat we het s pecifieke karakter van de T-cellen met behulp van gentherapie overzetten naar andere cellen van het afweersysteem. Het gaat hierbij om het herkenningsmechanisme van de T-cellen, de zogeheten T-cel-receptor.
Stafleden wetenschappelijk onderzoek Dr. M. Griffioen, Dr. I. Jedema, Dr. M.H.M. Heemskerk.
‘Cellulaire immunotherapie is voor de patiënt minder belastend en kan grotendeels poliklinisch worden toegepast’ Dr. P.A. von dem Borne, Chef de Clinique Hematologie/Beenmergtransplantatie
Antilichaamtherapie Naast T-cellen bevinden zich in het afweersysteem ook B-cellen, die antilichamen produceren. Antilichamen zijn eiwitten die zich specifiek binden aan doelwitstructuren op cellen of op virussen en bacteriën. Zo worden schadelijke elementen beter herkenbaar voor de opruimers van het afweersysteem. Effectieve behandeling Antilichamen zijn ook inzetbaar voor de doelgerichte bestrijding van kanker. Hiervoor is het van groot belang om nieuwe doelwitstructuren op kwaadaardige cellen te karakteriseren. Antilichaamtherapie kan in samenspel met levende afweercellen essentieel bijdragen aan een effectieve behandeling met minder bijwerkingen. Een beperkt aantal therapeutische antilichamen is momenteel op de farmaceutische markt beschikbaar.
‘In het laboratorium trainen we de afweercellen van gezonde donoren als doelgericht levend geneesmiddel’ Dr. I. Jedema, staflid onderzoeksteam
Het LUMC heeft substantieel geïnvesteerd in dit geavanceerde laboratorium, waar de afweercellen bestemd voor patiënten onder de meest ideale condities worden geproduceerd.
KOSTBAAR ONDERZOEK
FINANCIËLE STEUN
Van wetenschappelijke vinding naar klinische toepassing
Kleine en grote donaties meer dan welkom
Interactie Als onderzoekers van de afdeling Hematologie ontwikkelen wij vernieuwende methodes om het afweersysteem in te zetten bij de bestrijding van leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom. Essentieel hierbij is dat er een vertaalslag wordt gemaakt van het basale onderzoek in het laboratorium naar de praktijk in de kliniek. Dit is wat we verstaan onder translationeel onderzoek. Kenmerkend is dat deze interactie tussen wetenschap en klinische toepassing tijdrovend en dus erg kostbaar is.
Extra financiering Translationeel onderzoek naar de ontwikkeling en optimalisatie van nieuwe levensreddende behandelmethodes voor leukemie, lymfklierkanker en multipel myeloom is, zoals eerder gezegd, uiterst kostbaar. De farmaceutische industrie houdt zich niet bezig met de productie van levende geneesmiddelen. En helaas zijn de reguliere geldstromen niet toereikend. Daarom is naast subsidies van KWF Kankerbestrijding en ZonMW/NWO aanvullende financiering geen luxe maar regelrechte noodzaak.
Maatwerk Het gaat om een levend geneesmiddel met bijzondere eigenschappen die specifiek moeten worden afgestemd op de patiënt. Dergelijke medicijnen kunnen niet op reguliere wijze door de farmaceutische industrie worden geproduceerd. Daarom heeft het LUMC samen met andere universitair medische centra de taak op zich genomen om deze maatwerktherapie te ontwikkelen.
Uw donatie Samen met u kan de afdeling Hematologie van het LUMC voorop blijven lopen in de strijd tegen kwaadaardige bloedziektes. Nu en in de toekomst. Wilt u uiting geven aan uw betrokkenheid? Dat kan met een klein of een groot bedrag. Eenmalig of periodiek. Via nalatenschap of schenking. Als particulier of als bedrijf. In alle gevallen is uw gift bij het Doelfonds Leukemie van de Bontius Stichting in goede handen.
‘Het verminderen van bijwerkingen zal echt een enorme winst zijn voor onze patiënten’ T.L. Nering Bögel, verpleegkundig specialist
Stafartsen in overleg over het behandelingsbeleid
Nadere informatie Wilt u meer weten over de manieren van doneren en de fiscale voordelen? Bent u benieuwd naar de voortgang van ons onderzoek en de resultaten die daarmee worden behaald? Alle betrokken onderzoekers en artsen willen graag persoonlijk met u van gedachten wisselen en overleggen over de verschillende mogelijkheden. Aarzelt u niet om contact op te nemen via ons stafsecretariaat: 071-526 2271 of
[email protected]. Nadere informatie vindt u ook op www.doelfondsleukemie.nl en www.bontiusstichting.nl.
‘Wetenschappelijke vindingen omzetten naar nieuwe medische toepassingen. Helpt u mee om dit internationaal toonaangevende onderzoek mogelijk te maken?’ Prof. dr. F.C. Breedveld Voorzitter Raad van Bestuur LUMC
Giften Uw bijdrage is welkom op rekening 115111 t.n.v. Bontius Stichting – Doelfonds Leukemie. U kunt ook de antwoordkaart achter in deze brochure gebruiken.
