Van Lifestyle naar Mindstyle Elkana Waarsenburg, huisarts Irmi Klijntunte, psychiater
Disclosure belangen sprekers (potentiële) Belangenverstrengeling
Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante geen relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
geen
Honorarium of andere (financiële) vergoeding
geen
Aandeelhouder
geen
Andere relatie, namelijk
geen
• • • • • • • • • • •
Overtuigingen over ziekte en gezondheid Ondersteuning/ Relaties Innerlijke Piloot Werk/Levensdoel Creativiteit/Hobby's Spiritualiteit Seksualiteit Geld Omgeving Mentale gezondheid Lichamelijke gezondheid (beweging, slaap, ontspanning)
• Introductie • Lifestyle • Mindstyle • Stellingen • Feit of Fictie • Recepten!
Biografy becomes Biology!
Mijn inzichten na 1 jaar dokter zijn: 1: Het lukt vaak helemaal niet om mensen beter te maken. 2: Ik weet niet wat ik kan doen om patienten te helpen om werkelijk te genezen. 3: Ik ben helemaal geen goede dokter!
Visie:
• • • •
Een gezonde geest in een gezond lichaam in een gezond leven in een gezonde maatschappij…..
Lifestyle
Stelling: Om de crisis in de gezondheidszorg te overwinnen is het noodzakelijk dat leefstijlinterventies de basis worden
Eens of oneens?
NHS atlas of risk 2012
Hoe groot is het effect van leefstijl verandering?
Willitt et al., 2002, Science
Wat verstaat u onder leefstijl?
Leefstijl Voeding
Alcohol Drugs Diëten Beweging Sport twitter Ontspanning Haast/Druk Druk Druk! Relatie(s) Werk Hobby's Stress Internet Spiritualiteit/Religie Financiën App’s Sociale contacten Maatschappelijke rol Social Media Creativiteit Roken Gamen T.V. Reistijd Seksualiteit Huisdieren Toxines
Lifestyle Medicine Leefstijl Interventies • To lower the risk for lifestyle-related (chronic) diseases or, if such conditions are already present, to serve as an adjunct to the management plan. Lifestyle medicine review 2009 Egger 2008
Effect lifestyle op gezondheid
Feit of Fictie? • Sterk sociaal netwerk is gerelateerd aan een kwart van de kans op hartklachten • Getrouwd zijn verdubbelt de kans op een lang leven • Eenzaamheid doorbreken is belangrijker voor de gezondheid dan stoppen met roken of beginnen met bewegen • Geen vakantie nemen verhoogt de kans op een hartziekte met 10 %
Effect lifestyle op gezondheid
Feit of Fictie? • Sterk sociaal netwerk kan tot 50% bijdragen aan de kans op hartklachten • Getrouwd zijn verdubbelt de kans op een lang leven Feit • Eenzaamheid doorbreken is belangrijker voor je gezondheid dan stoppen met roken of beginnen met bewegen Feit • Geen vakantie nemen verhoogt de kans op een hartziekte met 33 %
Leefstijlinterventies Welke kennen jullie? Welke gebruiken jullie?
Voeding
Feit of Fictie • Vrouwen die één keer per week vette vis eten, hebben 52% minder kans op rheuma... • Mensen die regelmatig (donkere) chocolade eten, hebben 37% minder kans op een hartaanval... • Personen die drie keer per week een glas vers fruit drinken, hebben 50% minder kans op alzheimer...
Feit of Fictie • Vrouwen die één keer per week vette vis eten, hebben 52% minder kans op rheuma... Feit • Mensen die regelmatig (donkere) chocolade eten, hebben 37% minder kans op een hartaanval...Feit • Personen die drie keer per week een glas vers fruit drinken, hebben 75% minder kans op alzheimer...
Ons Recept voor gezonde voeding • • • • • •
Geen pakjes, zakjes, of potjes Vers vers vers! Zo mogelijk biologisch Zo min mogelijk suiker Veel groente en fruit, en alle kleuren per dag! Variatie…… Meer dan 10 soorten groente en fruit per week!
Feit of Fictie: Leefstijl is belangrijker dan erfelijke aanleg voor een hartinfarct
de mens is toch meer in controle over zijn ‘genetische lot’ dan eerder gedacht….
Rots, Hoogleraar Moleculaire Epigentica UMCG, 2015
DNA en Epigenetica
Feit of Fictie?
Een zittend bestaan is doodsoorzaak nummer 3
de Volkskrant, 28 april 2011 “Zittend bestaan gevaarlijk: inactiviteit doodsoorzaak nummer 2”
Gezondheidseffecten van bewegen • Vermindert ernst van hart- en vaatziekten • Verlaagt cholesterol, triglyceriden, bloeddruk en bloedsuiker • Vermindert overgewicht • Verlaagt kans op kanker • Verbetert botdichtheid • Verbetert stressbestendigheid • Verbetert cognitieve vermogens en geheugen • Vermindert angst en depressie • Vertraagt veroudering
Psychische effecten van bewegen (Neuro)biologische verklaringen: •Veranderingen in neurotransmitters (noradrenaline, serotonine, dopamine) •Aanmaak endorfinen en endocannaboiden •Verandering cytokinen-productie en CRP •Verminderde activatie HPA-as: verlaging cortisol •Verminderde stressgevoeligheid •Toegenomen neurogenese (BNDF en NGF!)
Psychische effecten van bewegen Psychologische verklaringen: •Doelen stellen •Succeservaringen opdoen •Doorbreken hulpeloosheid •Verandering copingstijl van passief naar actief •Positiever zelfbeeld •Toename lichaams- en zelfbewustzijn •Toename zelfvertrouwen •Afleiding! •Sociaal contact
Recept voor bewegen • • • • • • • •
Elke dag minstens 30 minuten Veel Aeroob Beetje Anaeroob Beetje Krachttraining Reactiesnelheid Cognitieve uitdaging Sociaal Plezier!
Even op adem komen….
Ontspanning! Wat adviseren jullie hierover aan patienten?
Even op adem komen…. Adem-teken oefening
Feit of Fictie: De afstand tot een “Green Space” is voorspellend voor de kans op hart- en vaatziekten, en dit komt doordat mensen daardoor meer bewegen.
Conclusie:
Allemaal eens met de stelling dat lifestyle interventies de basis moeten zijn van de gezondheidszorg?
Dus, vanaf nu verandert iedereen direct zijn leefstijl????
Evidence voor het probleem: Veranderen is moeilijk…. •
•
•
•
•
Galea, M.N., Weinman, J.A., White, C. & Bearne, L.M. (2013). Do behaviourchange techniques contribute to the effectiveness of exercise therapy in patients with intermittent claudication? A systematic review. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery, 46, 1, 132-141. -> kleine effecten Dale, H.L., Adair, P.M. & Humphris, G.M. (2010). Systematic review of posttreatment psychosocial and behaviour change interventions for men with cancer. Psycho-oncology, 19, 3, 227-237. -> teleurstellende restultaten Michie, S., Jochelson, K., Markham, W.A. & Bridle, C. (2009). Low-income groups and behaviour change interventions: a review of intervention content, effectiveness and theoretical frameworks. Journal of Epidemiology & Community Health, 63, 610-622. -> moeilijk om te vernaderen Hardeman, W., Griffin, S., Johnston, M., Kinmonth, A.L. & Wareham, N.J. (2002). Interventions to prevent weight gain: a systematic review of psychological models and behaviour change methods. International Journal of Obesity, 24, 2, 131-143. -> 1 vd 5 klein effect, follow up nog erger Woman on average go 16 times on diet in their life, 41% sticks to their diet only two months, and looses 4 to 5 pounds with it (Winter, 2014).
Waarom veranderen zo moeilijk is Patiënten:
Waarom veranderen zo moeilijk is Patiënten: - Onwetendheid over het belang en mogelijkheden van leefstijl - Vastgeroeste patronen/verslaving - Te grote stappen, waardoor faal ervaring - Geen behoefte om te veranderen - Willen verzorgd worden/ passief - Gemakzucht/ Gebrek aan discipline - Moeite met plannen en organiseren
Wij zijn geprogrammeerd om: …. Energiezuinig te zijn! Helaas is dat door: Te eten als er eten is en….. Zo vet,zout, zoet en veel mogelijk! En: Niet te bewegen als het niet hoeft….
Wij zijn geprogrammeerd om: …. Onaangename dingen te vermijden Aangename dingen na te streven
Waarom veranderen zo moeilijk is?! Behandelaar:
Waarom veranderen zo moeilijk is?! Behandelaar: - Misvattingen tav effectiviteit van de interventie of overschatting motivatie van de patiënt en vermogen om te veranderen, ondanks gedegen aanbod programma en begeleiding - Bias door aversie mbt ongezonde mensen ( rokers/ alcohol/obees) - Sommige behandelaren vinden het niet hun taak of is het te tijdrovend of moeilijk - Sommige behandelaren hebben problemen met het managen van hun eigen leefstijl, laat staan die ( bemoeien met) van een ander
Waarom veranderen zo moeilijk is?! Omgeving:
Waarom veranderen zo moeilijk is?! Omgeving: - Verwachtingen en oordelen van anderen - Beperkte mogelijkheden en middelen om aan gezonde voeding te komen - Beperkte mogelijkheden om te bewegen - Werk druk - Overal verleidingen!
Wat helpt om te veranderen? • • • • • • • • • •
Bewustzijn Motivatie/ stadia van verandering Kleine haalbare doelen Obstakels aangaan Managen van stress Grip op je gedachten Anticiperen op terugval Ondersteuning Duidelijke afspraken en evalueren Medicatie zo nodig als tijdelijke ondersteuning
Methode Formule voor duurzame gedragsverandering DGV= iD x D x iA
M Appelo 2014; Waarom veranderen ( meestal) niet lukt
Attitude
Datum
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag
Voeding
Beweging
Rust/Ontspanni ng
Hoe ging het?
Fruit, groenten, volkoren producten, suiker, fastfood, cafeine
Welke vorm?
Welke Soort?
Bijzonderheden?
Hoe lang?
Hoe lang?
Coaching session Coach je cliënt een eigen leefstijl-recept te schrijven…
Voorbeeld Recept Elkana
Voorbeeld Recept Irmi
Minstens 3 maal per week
Wat zijn de ervaringen? • Maakte het u meer bewust? • Leuk of vervelend om te doen? • Iets nieuws opgevallen?
Wie wil zijn persoonlijke lifestylerecept voorlezen?
Mindstyle
Casus: 25 jaar Cola en Pizza • Geen motivatie om te veranderen….. • Wat zegt dat over zijn Mindstyle?
Casus: 80 jaar Cola en Kant- en Klaarmaaltijden • Wel motivatie om te veranderen….. En met succes! • Wat zegt dat over zijn Mindstyle?
Wat verstaan jullie onder Mindstyle?
Mindstyle: • • • • • • • • • • •
Optimisme/pessimisme; bagatelliseren/aggraveren, +/Overtuigingen (helpende, beperkende, irreeele) Emotionele stijl, veel voorkomende emoties (+/-) (Learned)helplessness of juist goede coping Prioritering (bv egocentrisch versus altruistisch) Korte termijndenken versus lange termijn denken Planning en organisatie vaardigheden/problemen (Gebrek aan) discipline/gemakzucht Onwetendheid, Struisvogelpolitiek, open, nieuwsgierig (Ver)Oordelen Vijandigheid (naar anderen en/of zichzelf)
Mindstyle
Feit of Fictie?
Verwachtingen en overtuigingen kunnen je ziek maken maar ook genezen.
Verwachtingen en overtuigingen •Verwachtingen en overtuigingen sturen je gedrag •Verwachtingen en overtuigingen bepalen je stressniveau •Verwachtingen en overtuigingen beinvloeden je lichamelijke reacties
Placebo effect zit niet alleen tussen de oren.. Meetbare fysiologische reacties agv placebo: • • • • • • •
Bloeddruk daling Cholesterol daling Maagzuur afname Wondgenezing Toename Dopamine niveau hersenen bij parkinson patiënten Toename activiteit van witte bloed cellen Etc etc.
Het Placebo Complex • • • • •
Positieve verwachtingen Klassieke conditionering Compassie Spontaan herstel Regression to the mean
Maar: Nocebo! • De dokter kan genezing mogelijk maken Maar • De dokter kan ook herstel belemmeren En • De dokter kan zelfs ziek maken! …Negatieve Verwachtingen……
Effect mindstyle op gezondheid: Feit of Fictie? • Gelukkige mensen leven 2 jaar langer • Optimisten hebben 77 % minder kans op hartziekten dan pessimisten • Religie/spiritualiteit is gerelateerd aan 3 extra levensjaren
Effect mindstyle op gezondheid: Feit of Fictie? • Gelukkige mensen leven 7 jaar langer • Optimisten hebben 77 % minder kans op hartziekten dan pessimisten Feit • Religie/spiritualiteit is gerelateerd aan 14 extra levensjaren
Op welke manier werken jullie aan/met Mindstyle?
• • • • • • • • • •
Cognitieve gedragstherapie Acceptance and Commitment therapy Schematherapie Positive Psychology EMDR Mindfulness Metta-meditatie (liefdevolle vriendelijkheid) Compassie-training Zelfregulatie-training Hartcoherentie-training
Effect mindstyle op gezondheid: Feit of Fictie? • Psychotherapie verbetert de suikerspiegels bij mensen met suikerziekte
Hoe kan mindstyle zoveel invloed hebben op het lichaam?
STRESS
Cognitive Bias • Anxiety Mint • Mood Mint
Casus: Grattitude
Stelling: Om de crisis in de gezondheidszorg te overwinnen is het noodzakelijk dat mindstyle interventies een integraal onderdeel van de behandeling van gezondheidsproblemen worden
Voorbeeld Recept Elkana
Voorbeeld Recept Irmi
Wat is jouw persoonlijke Mindstyle Recept?
Wie wil zijn persoonlijke mindstylerecept voorlezen?
Recept: wat ga jij de komende tijd doen in jouw werk met patienten?
Wie wil zijn recept voorlezen?
Feit of Fictie?!
Wie gaat met de prijs naar huis?
Dit was: Van Lifestyle naar Mindstyle!
‘Practice what you preach’ & ‘Walk your talk’ Hartelijk dank voor jullie aanwezigheid, bijdrage & aandacht!
