het Groene Blad
2010-2 Lente
Inhoudsopgave Van Binnen uit ......................................................................................................................................... 2 Jubileum: 10 jaar project Zorg Voor Natuur ............................................................................................ 3 Wie wordt onze coördinator “Tuin bij de Groenhof”?............................................................................... 6 Voorjaarsbijen in tuin en park .................................................................................................................. 7 Planten voor bijenhotels .......................................................................................................................... 9 Wie gaat het onderhoud verzorgen van de “Tuin bij de Groenhof”? ..................................................... 10 Welkom bij IVN Veenendaal – Rhenen e.o. .......................................................................................... 10 Reacties op Klimaattop Kopenhagen .................................................................................................... 11 IVN Nieuwjaarswandeling 16 januari 2010 ............................................................................................ 11 Weidevogelbescherming ....................................................................................................................... 14 Antwoorden op de vragen van de Nieuwjaarswandeling ...................................................................... 16 EkoPlaza: praktisch duurzaam leven .................................................................................................... 16 Gezocht ................................................................................................................................................. 17 Lente ...................................................................................................................................................... 19 Zoogdieratlas.nl ..................................................................................................................................... 19 Milieurubriek .......................................................................................................................................... 20
1
het Groene Blad
2010-2 Lente
Van Binnen uit 2010 Hoera, onze IVN afdeling bestaat 25 jaar! Het is inmiddels alweer 25 jaar geleden dat een kleine groep enthousiaste IVN-ers besloot om een zelfstandige IVN afdeling Veenendaal op te richten. Nu, een kwart eeuw later kunnen wij stellen dat dit een goed idee is geweest en dat het ons niet slecht is vergaan. Hoe de langzame maar gestage groei van onze afdeling sindsdien tot stand is gekomen gaan wij uitgebreid eind september – begin oktober van dit jaar zien. Houd alvast twee dagen vrij in je agenda: 25 september en onze feestdag 2 oktober. Op 2 oktober zal in ons gebouw “de Groenhof” met foto‟s en collages door alle werkgroepen uitgebreid teruggeblikt en vooruit gezien worden.
Vooruitzien Een jubileum jaar is echter ook een goed moment om vooruit te blikken en ons af te vragen of wij gewoon op dezelfde voet voort gaan of dat wij onze strategie moeten veranderen om ook de komende 25 jaar ons doel - mensen betrekken bij natuur en milieu - zo effectief mogelijk na te streven. De wereld is immers in 25 jaar niet hetzelfde gebleven.
Wij moeten naar de mensen toe Inmiddels staan bij de overheid vele milieu items hoog op de agenda zoals klimaat, energie en duurzaamheid. De overheid hoeven wij wat dat betreft niet meer te overtuigen. Het is nu vooral zaak de bevolking over te halen om mee te doen. Daarom gaan wij ons steeds meer richten op de stedelijke omgeving. Met grote acties gaan wij naar de mensen toe. Het mussenproject is daar een voorbeeld van. In dit lustrumjaar is de fiets als thema gekozen als duurzaam en gezond vervoermiddel, vroeger, nu en voor de toekomst. Wat wij precies daarmee gaan doen, zie daarvoor elders in dit blad en op onze website.
Biodiversiteit 2010 is echter ook het jaar dat door de VN uitgeroepen is als het jaar van de biodiversiteit. En daar komen wij precies bij het punt waarom wij ook de komende 25 jaar nog wel bezig zullen zijn mensen te overtuigen om zuinig te zijn op natuur en leefomgeving. Biodiversiteit ofwel de grote verscheidenheid aan levensvormen, van plant en dier is ook voor de mens van levensbelang. Biodiversiteit is behalve mooi, namelijk ook nuttig en noodzakelijk. Het zorgt voor schoon water, vruchtbare grond, stabiel klimaat, en levert ook voedsel en grondstoffen voor huisvesting, kleding, brandstof en medicijnen op. Natuurlijke hulpbronnen vormen immers de basis voor onze welvaart. En zo draagt de Biodiversiteit bij aan de kwaliteit van ons leven en ons welzijn.
Werk ook voor de komende 25 jaar Om dit te beschermen heeft Europa een belangrijke natuurbeschermingswet in het leven geroepen. Het pleidooi van onze premier om bij de VZ van de Europese commissie persoonlijk, buiten Tweede Kamer en Maatschappelijke organisaties om deze regeling af te zwakken ter voordele van economische motieven omdat het maatschappelijk draagvlak voor natuurbescherming in Nederland af zou nemen, vind ik een teken aan de wand. Alsof natuur en economie geheel tegengestelde belangen kent. Het is mede aan een organisatie als het IVN om uit te blijven leggen aan mensen dat een goed ontwikkelde natuur en een daaruit voortkomende gezonde leefomgeving de economie op den duur juist versterkt. Het helpt immers veel milieuproblemen te voorkomen. En dan hebben wij nog niet eens over de positieve effecten voor onze gezondheid. Hoera, onze IVN afdeling bestaat 25 jaar!!! Maar: Er is nog heel veel werk aan de winkel. Bert de Ruiter
2
het Groene Blad
2010-2 Lente
Jubileum: 10 jaar project Zorg Voor Natuur
Tien jaar werken in het bos met de Scholenwerkgroep en SBB! Op maandagmorgen 15 november 1999 zijn de 22 leerlingen van groep 7a van het Erf de eersten die beginnen met het project “Zorg voor de Natuur”. Onder leiding van boswachter Jelle Bais van Staatsbosbeheer en de IVN-Scholengidsen Marja Sterenborg en Tineke Wouda wordt begonnen met het uitgraven van verlande paddenpoelen, het afplaggen van zonneplekken voor hagedissen en adders en het weghalen van opslag in het terrein aan de Slaperdijk. Het 100-jarig bestaan in 1999 is aanleiding voor Staatsbosbeheer landelijk het project Zorg voor de Natuur te starten i.s.m. het IVN. Doel van het project is dat kinderen betrokkenheid, zorgzaamheid en respect voor de natuur ontwikkelen. Veenendaal is de enige plaats in Nederland waar het project nog volop draait! Alle scholen in Veenendaal krijgen een uitnodiging om gezamenlijk een stukje natuur te adopteren. Vijf scholen reageren en zo komen 182 leerlingen van Het Erf (3 groepen 7), De Schakel (2 groepen) en de groepen 8 van De Beatrixschool, Grondtoon en De Plantage enthousiast opdagen. Ze willen graag de handen uit de mouwen steken. De scholen krijgen lespakketten waar alle groepen in en rond de school mee aan de slag kunnen. Alleen de hoogste groepen doen ‟s winters beheers- en onderhoudswerk in de natuur en komen in mei op de zogenaamde terugkomdag opnieuw in het gebied om te kijken wat er leeft en groeit.
Terugkomdag Direct zijn de inspanningen een groot succes, want bij de eerste terugkomdag vinden we al kikkers, padden en salamanders in de poelen! Aangezien sommige diersoorten beschermd zijn, moeten we naar een ander gedeelte van het terrein verhuizen en de poelen met rust laten. We gaan het ene jaar open plekken zagen in een dicht bos, het andere jaar halen we bomen weg om een heideveld te creëren, dan weer dunnen we een stuk bos uit om grote bomen ruimte te geven. Elk jaar verplaatsen we het werkgebied verder het bos in. Tegenwoordig werken we niet meer in de buurt van de Slaperdijk, maar lopen vanaf de parkeerplaats Elsterkop – vlakbij het boswachtershuis van Prattenburg – naar de plek die Jelle dat jaar heeft uitgekozen. Na het zagen moeten de bomen ook opgeruimd worden en dat kan het beste als je samenwerkt!
3
het Groene Blad
2010-2 Lente
Het werken in het bos is voor de leerlingen een bijzondere belevenis, want welk kind zaagt met een echte zaag een boom om? Het zagen moet veilig gebeuren: werkhandschoenen dragen is verplicht. Jelles uitleg is duidelijk en iedereen roept: “Van onderen!” als er een boom “praat” wanneer deze bijna omvalt. Van 9:00 tot tot 11:15 uur wordt hard gewerkt met een pauze tussendoor. Een jaar of drie hebben we ook nestkastjes op de scholen getimmerd en in het bos opgehangen. Op een gegeven moment hingen de bospercelen te vol en zijn we hiermee gestopt.
Educatieve wandeling Op de terugkomdag krijgen de kinderen tegenwoordig een educatieve wandeling met spellen en allerlei opdrachten. Bijvoorbeeld: zoek in tweetallen vijf verschillende kleine beestjes en stop ze in je loeppotje, bouw een vogelnestje, luister eens 10 minuten stilzittend tegen een boom wat je hoort. Onderweg staat Jelle stil bij allerlei interessante natuurverschijnselen en vertelt bijvoorbeeld over mierenhopen, een door de storm omgevallen boom, het belang van heideveldjes en wat we nog meer tegenkomen. Iedereen hangt aan zijn lippen. Topper is ook altijd Jelles verzameling gipsafdrukken van diersporen.
4
het Groene Blad
2010-2 Lente
Het werken in het bos kan niet zonder de bezielende leiding van Jelle Bais, hij draagt het project. De gidsen van het IVN zorgen voor de ondersteuning, de warme chocolademelk en een lekkere koek. De organisatie om iedereen op de juiste tijd op de juiste datum op de goede plek te krijgen gebeurt door ondergetekende en vraagt aardig wat tijd, maar is de moeite waard omdat iedereen nog steeds enthousiast is! Versterking van onze huidige kleine groep van zeven schoolgidsen is overigens welkom. De deelnemende scholen met in totaal 9 groepen zijn nu Het Erf/Speelkwartier, Beatrixschool, De Schakel, De Grondtoon/School Alex en de Juliana van Stolbergschool.
Vrijdagavond 15 januari 2010 organiseerde Jelle een reünie in de prachtig verbouwde Veldschuur van Staatsbosbeheer in Leersum. Alle IVN-gidsen die in deze 10 jaar hebben meegewerkt zijn uitgenodigd. Om uiteenlopende redenen moet een aantal (ex-)gidsen helaas verstek laten gaan. Na de koffie/thee met appelgebak rond de open haard en een rondleiding door het gebouw, gaan we het nachtelijk duister in, in de hoop bosuilen te kunnen beluisteren. We hebben erg veel geluk want de uilen laten zich tijdens de wandeling in het Leersumse Veld goed horen. In de sneeuw zien we de sporen van reeën, vossen, konijnen, muizen enz. Daarna is het borreltijd en bedanken we Jelle met een cadeau, voor de geweldige avond en voor de prettige samenwerking in al die jaren. Wij zijn blij dat de oudste leerlingen van de basisscholen op een positieve manier bezig kunnen zijn in de natuur dankzij de goede samenwerking tussen SBB en het IVN. Wilt u meer informatie? Zoek oude Groene Bladen op, thuis of in de mediatheek, of kijk op onze site www.ivnveenendaal-rhenen.nl. In het Archief van de website is een aantal jaargangen van het Groene Blad opgenomen, waaronder verschillende verhalen over Zorg voor Natuur. Het af en toe doorbladeren van fotoalbums in de Fotogalerie is ook de moeite waard. Via de plaatselijke kranten zoekt de Scholenwerkgroep zelf publiciteit. Een plaatje plus praatje naar de krant mailen en dan maar hopen dat de kopij geplaatst wordt. Vaak is het raak. Tekst: Jannie van der Linden namens de Scholenwerkgroep Foto‟s: Tineke Wouda
5
het Groene Blad
2010-2 Lente
Wie wordt onze coördinator “Tuin bij de Groenhof”? Rond het IVN gebouw „De Groenhof‟ ligt een educatieve tuin. Hier is een zintuigenhoek, een voelpad, een beestjespad, een vijver en een plukweide aangelegd. De tuin wordt bezocht door o.a. basisscholen en wordt onderhouden door vrijwilligers.
Inhoud functie Hij/Zij is belast met de coördinatie van het onderhoud aan de tuin. Fungeert als aanspreekpunt. Organiseert en coördineert in het voorjaar een tuinwerkdag. Wordt bijgestaan en geadviseerd door deskundigen op het gebied van educatieve en natuurlijke tuinen.
Doel Het in stand houden van de educatieve tuin.
Geschatte tijd Twee halve dagdelen per maand. De maanden dat in de tuin gewerkt wordt zijn april, mei, juni, augustus, september en oktober.
Profiel van de vrijwilliger Affiniteit met natuurlijk tuinieren Enige kennis van natuurlijk tuinonderhoud Goede communicatieve eigenschappen Goed zelfstandig kunnen werken Eigen initiatieven willen ontplooien
Het IVN biedt je Begeleiding van de werkzaamheden Verdieping van kennis door het volgen van o.a. cursussen, gratis of met korting. Gratis gebruik van de IVN mediatheek met zeer veel vogelboeken, - DVD‟s en (vak)tijdschriften Gezellige werksfeer Vrijwilligersdag Voor nadere informatie kun je contact opnemen met: Bert de Ruiter (voorzitter) 0318 – 52 26 17
[email protected]
Itty Koster (coördinator educatieve tuin aftredend) 0318 – 52 08 07
[email protected]
6
het Groene Blad
2010-2 Lente
Voorjaarsbijen in tuin en park Bijen zijn bestuivende insecten, meer dan andere insecten zorgen ze er voor dat de bloemen van zowel wilde planten als cultuurplanten zaden en vruchten kunnen vormen. Andere insecten doen dat ook maar niet zo intensief en systematisch als bijen. Bijen hebben dus een belangrijke plaats in het ecosysteem.
Broedzorg Afgezien van dit nuttige aspect kennen bijen broedzorg. Daardoor zijn ze zeer interessant. Ze maken een nest, bekleden dat met wasachtige substantie en brengen daar nectar en stuifmeel in. Vervolgens wordt er een eitje gelegd, dat zich via een larve tot een volwassen insect (imago) ontwikkelt.
Belevingswaarde Bijen hebben ook belevingswaarde, vooral de grotere soorten. Hommels springen daarbij het meest in het oog. Als we de eerste hommels zien dan is in principe het voorjaar begonnen. Bewust of onbewust doen hommels iets met je. Niet alleen dat ze er goedaardig uitzien, maar ze geven ook een signaal dat de winter zijn einde nadert. Het ongunstige seizoen waarin het moeilijk is om te overleven is dan achter de rug en betere tijden naderen. Misschien zit dat ook wel in het instinct want in de oertijd moest je de winter, een periode van “strugle for life” door zien te komen. Naast hommels zijn er in het voorjaar ook een aantal andere bijensoorten die de aandacht trekken en het voorjaargevoel versterken. Samenvattend: bijen zijn ecologisch van groot belang en dragen bij aan welzijn van mensen.
Welke bijen vliegen er in het voorjaar Het voorjaar is een rekbaar begrip. Als we hier de lente mee bedoelen is het officieel de periode tussen 21 maart en 21 juni. Het weerkundige voorjaar is van 1 maart tot 31 mei. Als we naar de ontwikkeling in de natuur kijken dan zouden de bloei van wilgen een beter referentiepunt zijn. Die bloeien van half maart tot half mei. Dit zijn onder meer boswilg, geoorde wilg, grauwe wilg, kruipwilg en schietwilg. Als de boswilg bloeit, normaal ca. half maart, is het voorjaar in volle gang en als de schietwilg half mei nog in bloei staat begint het voorjaar al zomerse trekjes te krijgen. Afhankelijk van de duur van de winter kan er kan een paar weken verschil in zitten. Tot de echte voorjaarsbijen reken ik de soorten die vanaf ca. half maart tot eind april beginnen te vliegen. Hommels vliegen meestal al veel eerder.
Hommels (Bombus) Dit zijn de meest opvallende bijen. Ze vliegen bijna op alle planten die nectar en stuifmeel leveren. Ze zijn dus niet gebonden aan bepaalde plantensoorten. De hommels die we het vaakst te zien krijgen zijn: aardhommel, steenhommel en akkerhommel. Andere hommels die wel vrij algemeen zijn maar minder vaak zien, zijn tuinhommel, boomhommel, weidehommel. Zodra de eerste krokussen in bloei staan komen de zeer harige bijen te voorschijn. Soms is dat al in februari. Hommels maken hun nest onder meer in oude muizen-nesten in de grond, in holle bomen, in nestkastjes en in spouwmuren.
V.l.n.r.: aardhommel, steenhommel, akkerhommel (bron: KNNV)
Zandbijen (Andrena) Een grote groep bijen die meer dan 70 soorten omvat. De meeste bijen hebben geen Nederlandse naam. Sommige soorten zijn aan bepaalde planten gebonden. Zo vliegen Zwartbronse Zandbij, Vroege Zandbij, Grijze Zandbij alleen op wilg. De andere soorten zijn daar ook op te vinden maar die zijn niet van wilgenstuifmeel afhankelijk. Ze vliegen ook op andere planten zoals paardenbloem en klein hoefblad. Asbij, Grasbij, Roodgatje zijn daar onder meer op aan te treffen. Op bessenstuiken vliegen ook verschillend voorjaarsbijen. De meest opvallende is Vosje. Het springt vooral in het oog door zijn dichte, bruinrode beharing. Zandbijen maken hun nest in zandige bodems.
7
het Groene Blad
2010-2 Lente
Sachembijen (Anthophora)
Gewone Sachembij
De soort die we in vrijwel het hele land het meest zijn is de Gewone Sachembij. Deze bij heeft de grootte van een middelmatige hommel. De Gewone Sachembij vliegt zeer snel door de tuin en vliegt op allerlei soorten planten. Deze bijen vertonen ook territorium gedrag. Tijdens het vliegen maken ze een duidelijk hoorbaar hoger geluid dan hommels en honingbijen. Als je er op let kan je deze bij aan het geluid herkennen. Deze soort vliegt al vanaf half maart op allerlei voorjaarsbloeiers. Vooral vingerhelmbloem en holwortel worden intensief bezocht voor nectar. De Gewone Sachembij maakt zijn nest in leem en kleihoudende bodem.
Metselbijen (Osmia)
Rosse Metselbij
Metselbijen verzamelen, in tegenstelling tot de andere bijen die in dit artikel worden genoemd, stuifmeel met de borstelige beharing aan de onderkant van hun achterlijf. De andere bijen doen dat voornamelijk met de beharing op hun achterpoten. De Gehoornde Mestselbij en Rosse Metselbij zijn beide min of meer bruinachtig behaarde bijen. Ze vliegen op allerlei soorten planten. De Rosse Mestelbij komt in vrijwel alle tuinen met bloeiende voorjaarsplanten voor. Ze metselen hun nest met klei- en leemachtige grond. Ze zijn daarom vaak te vinden op natte onbegroeide plaatsen waar ze grond verzamelen.
Grote zijdebij (Colletes cunicularius) Deze bij vliegt uitsluitend op wilg in de omgeving van open, vrij losse zandgrond. Dat kan midden in de stad zijn maar ook op allerlei andere plekken (in zandgrondgebieden).
Wespbijen (Nomada) Wespenbijen vormen een bijzonder groep voorjaarsbijen. Het zijn slanke, onbehaarde, geel en zwart gekleurde bijen. Vandaar hun naam. Ze maken zelf geen nest maar leggen hun eitjes, net als de koekoek dat doet, in nesten van andere bijen. Wespbijen doen dat uitsluitend bij zandbijen. Voor nectar bezoeken ze allerlei planten, vaak planten die ook door de zandbijen worden bezocht.
Voorjaarsplanten Welke plantensoorten trekken bovengenoemde bijen aan? Dit zijn de meeste voorjaarsbloeiers. Maar ze worden niet allemaal even druk bevlogen. Dat hangt ook van de andere planten in de omgeving af. Vooral verschillende zandbijen vliegen uitsluitend op wilg, de andere bijen kunnen zich een veel ruimer menu permitteren. Op een soort als bosanemoon bijvoorbeeld vliegen zowel wilde bijen als honingbijen. Maar heel vaak worden de bloemen van deze planten niet bezocht. Hoe groter de verscheidenheid van deze plantensoorten in een tuin of in een park is, des te groter is de kans dat verschillende soorten bijen daar gebruik van gaan maken. Er moet natuurlijk wel nestgelegenheid zijn. Deze plantensoorten groeien in sterk uiteenlopende milieus. Binnen de ruimte van dit artikel is het niet mogelijk om daar uitvoerig op in te gaan. Voor uitvoerige informatie per soort wordt verwezen naar het Plantenvademecum en Cd-rom. Zie het kader.
Arie Koster
8
het Groene Blad
2010-2 Lente
Plantenvademecum Dit artikel geeft enige informatie over voorjaarsplanten die door bijen worden bevlogen. Naar mate de zomer nadert, neemt het aantal plantensoorten dat door bijen, maar ook door vlinders en andere insecten wordt bezocht snel toe. In het Plantenvademecum worden ca. 1200 plantensoorten voor bloembezoekende insecten genoemd. 500 soorten daarvan worden bezocht door solitaire bijen en gedeeltelijk door hommels;750 door hommels en gedeeltelijk door solitaire bijen. Bijna al deze plantensoorten worden ook door honingbijen bezocht. Ca. 400 van deze planten worden ook bezocht door dagvlinders. Op de Cd-rom bij het boek staat een database waar zeer uitvoerig naar vrijwel alle mogelijke toepassingen van nectar en stuifmeelplanten kan worden gezocht. Meer dan 1000 plantensoorten die in het boek worden genoemd kunnen in tuinen en parken worden toegepast. Van alle soorten worden de groeiplaatsfactoren genoemd. Koster, A. 2007. Plantenvademecum voor tuin, park en landschap. Fontaine, ‟s-Graveland.
Planten voor bijenhotels In toenemende mate worden er in particuliere en in educatieve tuinen nestkastje voor wilde bijen opgehangen en bijenhotels gebouwd. Dit is toe te juichen. De aandacht voor wilde bijen groeit. We moeten deze aandacht proberen vast te houden. Maar we moeten ook teleurstelling proberen te voorkomen. Nestkastjes voor bijen en minihotels voor bijen worden steeds meer te koop aangeboden. Waar men echter vaak niet bij stilstaat, is dat de bijen die de nestkastjes en hotels moeten gaan gebruiken vaak speciale plantensoorten nodig hebben. Geregeld komen deze plantensoorten niet in de omgeving van kunstmatige nestgelegenheid voor. Dit gebeurt zelfs bij het insecten/bijenhotel van Ecomare op Texel! Met uitzondering van de Rosse Metselbij, zullen de nestkastjes en bijenhotels onbewoond blijven. Omdat te voorkomen heb ik een plantenlijst samengesteld speciaal voor bijen die gebruik maken van kunstmatige nestgelegenheid. De link staat op www.bijenhelpdesk.nl. De meest rechtstreekse Link is: http://www.bijenhelpdesk.nl/pld/FAUNA/PlantBijHotel2.htm Via deze link is ook toegang tot de pagina en de foto‟s van nestgelegenheid voor bijen. Arie Koster
9
het Groene Blad
2010-2 Lente
Wie gaat het onderhoud verzorgen van de “Tuin bij de Groenhof”? Rond het IVN gebouw „De Groenhof‟ ligt een educatieve tuin. Hier is een zintuigen hoek, een voelpad, een beestjespad , een vijver en een plukweide aangelegd. De tuin wordt bezocht door o.a. basisscholen en wordt onderhouden door vrijwilligers.
Inhoud functie Onderhoud aan de tuin. Wordt bijgestaan en geadviseerd door deskundigen op het gebied van educatieve- en natuurlijke tuinen. De functie valt onder de coördinator educatieve tuin. .
Doel Het in stand houden van de educatieve tuin.
Geschatte tijd Twee halve dagdelen per maand. De maanden dat in de tuin gewerkt wordt zijn april, mei, juni, augustus, september en oktober.
Profiel van de vrijwilliger Affiniteit met natuurlijk tuinieren Enige kennis van natuurlijk tuinonderhoud Goede communicatieve eigenschappen Goed zelfstandig kunnen werken Eigen initiatieven willen ontplooien
Het IVN biedt je Begeleiding van de werkzaamheden Verdieping van kennis door het volgen van o.a. cursussen, gratis of met korting. Gratis gebruik van de IVN mediatheek met zeer veel vogelboeken, - DVD‟s en (vak)tijdschriften Gezellige werksfeer Vrijwilligersdag
Voor nadere informatie kun je contact opnemen met: Bert de Ruiter (voorzitter) 0318 – 52 26 17
[email protected]
Itty Koster (coördinator educatieve tuin – aftredend) 0318 – 52 08 07
[email protected]
Welkom bij IVN Veenendaal – Rhenen e.o. B. Riemeijer
Kantmos 16
Veenendaal
Hartelijk welkom als nieuw lid bij de vereniging! En wellicht tot ziens bij één van de activiteiten.
10
het Groene Blad
2010-2 Lente
Reacties op Klimaattop Kopenhagen Lezers van Milieudefensie Magazine reageren op een artikel van Mark Lynas in de Special Klimaattop Kopenhagen. De Engelse wetenschapsjournalist en milieubeschermer Lynas heeft scherpe opvattingen over de oplossingen voor klimaatverandering. Reactie 1 “Het gaat veel over „calculeren‟ en „handelen‟. Of zoals Mahatma Ghandi het zei: „De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte maar niet voor ieders begeerte‟ De westerse landen handelen in rechten op „begeerte‟ en willen in ruil hiervoor wel iets doen aan de „behoefte‟ van arme landen. Maar hun eigen „behoefte‟ aanpassen op het aanbod van de aarde is niet aan de orde. „Begeerte‟ is sterker dan het gezonde verstand, de vervuilende plaatjes en doemscenario‟s ten spijt. Voor mij is er maar één oplossing: belasting op „begeerte‟ en de „behoefte‟ gratis.” Reactie 2 Het is toch té schandelijk voor woorden dat de laatste vier generaties de fossiele brandstoffen opmaken die in honderden miljoenen jaren ontstaan zijn. En néé, dat kernafval valt níet mee: er liggen nu al vaten te lekken in de Noordelijke IJszee. Hoe had Lynas het gevonden als één enkele generatie Neanderthalers afval opgeslagen had waar wij anno 2009 (dus 3000 generaties later) nog angst voor moeten hebben? Tineke Wouda
IVN Nieuwjaarswandeling 16 januari 2010 De route loopt deels door stad en deels door bos- en stadsrand. Lengte ca. 8 km met mogelijkheden om een kortere route te lopen. (LA = linksaf, RA = rechtsaf). De antwoorden op de vragen staan op pagina xx. Route vanaf de Groenhof - Hek uit linksaf 1: Schrijf bij de verschillende straatnamen de vogels die je ziet en hoort
- LA Aart de Gelderstraat - LA Dr Slotemaker de Bruïnestraat - Na ca. 150 meter rechtsaf, achter het buurthuis, het voetpad in 2a: Welke soort bomen staan er tussen het pad en het veldje, aan je rechterhand? 2b: Het hout rekent men tot de Europese hardhoutsoorten, echter de boom is oorspronkelijk zeker niet inheems. Waar komt de soort oorspronkelijk vandaan?
- LA Mr. Dr. Schokkingstraat - RA Dr. Colijnstraat - RA Dr. De Visserstraat 3a: Welke vogelzang staat op 1 in de vogel top-100? 3b: En weet je nummer 2 en 3 ook?
- LA Schimmelpenninckstraat
11
het Groene Blad
2010-2 Lente
4: Welke bomen staan er langs deze weg?
- RA Bergweg 5: Links ziet u het veelbesproken en –bediscussieerde Bergwegbosje. De “Stichting Bergwegbos” heeft tenminste 2 doelstellingen. Kunt u er tenminste 1 van noemen?
- Rondweg oversteken - Zandheuvelweg 6: Bestaat de tuinbegrenzing van Fam. De Kleuver op nummer 4 uit een Beukenhaag of een Haagbeukenhaag?
- Einde rechtsaf - Dijkstraat oversteken - Stukje fietspad - LA Reling - RA Patrijspoort (meteen na het bosje) 7: Wat is het verschil tussen een blad van een wintereik en van een zomereik?
- Links aanhouden - RA Valreep - LA Monding 8: Welke struik staat hier al bijna volop in bloei?
- RA Brederodelaan 9a: Welke struik heeft hier nog rode bessen? 9b: Waarom hangen ze er nog aan?
- LA, voetpad voor waterpartij en park - Vondellaan oversteken - Rechtdoor Vondellaan, richting huisartsenpost 10: Hoe wordt de groenstrook in Veenendaal - West genoemd? 11: Welke organisatie heeft hier een „werkterrein‟ cq opslagterrein?
- Nijhofflaan oversteken - Pad langs het water volgen 12: Van welke vogel is het grote kogelvormige nest geweest in één van de eiken naast het voetbalveldje (aan je rechterhand)?
- Voor het park RA - 1e weg LA, daarna RA; de Jan Campertlaan of de Achterberglaan in. Alternatief: het park in en aan de NW kant verlaten, de Achterberglaan of J.Campertlaan 13: In het park (links) staat een “voorgefabriceerd” ooievaarsnest. Helaas heeft nog nooit een ooievaar hiervan gebruik gemaakt. Door de jaren heen wordt het af en toe wel gebruikt als overnachtingsplaats door “Phalacrocorax carbo”. Wat is de Nederlandse naam van deze vogel? (hulpje: in het Engels heet deze vogel “Cormorant”)
- Einde LA, fietspad richting Slaperdijk - RA Slaperdijk - Spoor oversteken - RA Haspel
12
het Groene Blad
2010-2 Lente
- LA fietspad (tegenover nrs. 17 en 13) 14: Welk verschil in natuur valt op tussen Veenendaal - Zuid en Veenendaal - West? Kunt u meerdere noemen?
- RA Ruisseveen 15: Met welke organisatie samen beheert het IVN de natuurtuin Diddersgoed?
- Componistensingel oversteken - LA Munnikenschans (fietspad langs de Grift) 16: Welke maatregel wordt er in 2010, door het waterschap, langs de Grift getroffen?
- RA Zeezwaluw / De Wiekslag / Boerenzwaluw - LA Verlengde Sportlaan (langs de sportvelden) - RA Rondweg West - Spoor oversteken - Rondweg oversteken - LA Rembrandtpark - RA Ferdinand Bolstraat 17: Welke roofvogelsoort trachten de 3 tuinornamenten uit te beelden bij nummer 2?
- RA Jan Steenlaan - LA Gerard Terborchstraat - RA Petrus Paulus Rubensstraat - LA Karel de Gelderstraat - LA Karel Fabritiusstraat 18: Welke vogel is het „zielepietje‟?
- Terug bij de Groenhof
13
het Groene Blad
2010-2 Lente
Weidevogelbescherming In het Binnenveld, het gebied tussen Ede, Wageningen, Rhenen en Veenendaal zijn sinds de jaren negentig vrijwilligers actief om in samenwerking met boeren weidevogelnesten te beschermen. Het gebied is door het riviertje De Grift verdeeld in Binnenveld-Oost (het Gelderse deel) en Binnenveld-West (het Utrechtse deel). De meest bekende weidevogels zijn de kievit, grutto, tureluur, scholekster, leeuwerik en wulp. In ons gebied komen met name kieviten voor, de andere weidevogels zijn nog (sporadisch) aanwezig, meestal op percelen van Staatsbosbeheer.
Kievit met pas uitgekomen jonge kuikens. Inzet een broedsel van 4 kievitseieren
Landwerkzaamheden Misschien vraagt u zich af wat de vrijwilligers doen om de nesten te sparen. Vanaf half februari beginnen de boeren met landwerkzaamheden op grasland zoals slepen, rollen en bemesten. Op bouwland worden met de werkzaamheden vaak iets later begonnen maar dit hangt vooral af van de grondgesteldheid. Op hoge percelen zandgrond wordt eerder begonnen dan op laaggelegen percelen klei- of veengrond. De bewerkingen zijn hier met name het bemesten, ploegen, eggen en zaaien. Wanneer de nesten niet gemarkeerd zijn, is de kans groot dat de boer het nest niet ziet en de eieren kapot gaan.
Wat doen de vrijwilligers? De taak van de vrijwilligers is dan ook de nesten te vinden en te markeren voordat de boer begint met de werkzaamheden. Uiteraard is het aan te raden de boer ook te waarschuwen dat er een nest op zijn land ligt. De gevonden nesten worden gemarkeerd met bamboestokken die in de rijrichting van de trekker op 2 à 3 meter aan weerszijden van het nest worden geplaatst. De boer kan er omheen rijden of hij stapt van de trekker en legt de eieren even aan de kant en na het passeren maakt hij een kuiltje en legt de eieren ongeveer op dezelfde plaats terug. In ons weidevogelarm gebied waren geen financiële vergoedingen beschikbaar om de boeren te compenseren voor hun medewerking om de nesten te sparen.
14
het Groene Blad
2010-2 Lente
Vrijwilliger verplaatst eieren tijdens landwerkzaamheden.
Studie naar verbetering weidevogelstand Vorig jaar is in opdracht van de WERV-gemeenten en in samenwerking met boeren, weidevogelbeschermingsgroepen en faunabeheer een studie uitgevoerd door CLM (Centrum voor Landbouw en Milieu) naar de mogelijkheden om in het Binnenveld de weidevogelstand te verbeteren. Dit heeft geresulteerd in het rapport “Weidevogelplan Binnenveld” en in een brochure “Help onze weidevogels”. Kernpunten zijn: de boeren worden gewezen op maatregelen die weinig moeite kosten om de weidevogelstand te verbeteren, o.a. stalmest (stromest) verspreiden op grasland en de stoppels op maïsland zo lang mogelijk laten staan. de boeren krijgen een vergoeding voor werkzaamheden die zij verrichten om nesten te sparen o.a. het verplaatsen van nesten of ruim om de nesten heen te werken. Ook krijgen ze een vergoeding voor maatregelen die zij treffen om jonge kuikens meer kans te bieden om te overleven, o.a. vluchtstroken op grasland (strook gras laten staan bij het maaien van de eerste snede) en grasranden aan te leggen op aaneengesloten percelen bouwland. Wilt u helpen om de weidevogels in ons gebied te beschermen dan bent u van harte welkom in onze Weidevogelbeschermingsgroep “Binnenveld-West”. Het seizoen loopt vanaf eind maart tot eind mei. In die periode wordt ongeveer 1x per 14 dagen een beroep op u gedaan om in groepjes van 3-5 mensen een paar uren naar nesten van weidevogels te zoeken. Het is een ontspannende bezigheid in de vrije natuur en het geeft veel voldoening. Mijn naam en adresgegevens staan achter in het Groene Blad, op pagina 40. Willem Kroodsma
15
het Groene Blad
2010-2 Lente
Antwoorden op de vragen van de Nieuwjaarswandeling 1. 2a. 2b. 3a. 3b. 4. 5.
6. 7. 8. 9a. 9b. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
Alle vogels die je ziet en hoort zijn goed. Robinia (Pseudoacacia). Noord Amerika, meer specifiek: het Oosten van de USA. Merel. Nachtegaal en Zanglijster. Haagbeuken. Woningbouw voorkomen (in elk geval buiten de VVV- en Panterpercelen). Bezwaar tegen de voorgestelde ontsluitingswijze van de te bouwen wijk. Beukenhaag. Wintereik heeft gesteeld blad en de zomereik ongesteeld. Hazelaar. Gelderse Roos. Worden niet opgegeten, omdat ze giftig zijn. Groengebied of groenzone of stadpark, beter nog: groene inprikker of groene lob. XMS Breedband Glasvezelnet. Ekster. Aalscholver. De waterpartijen (of andere goed onderbouwde suggesties). De Gemeente Veenendaal. Aanleg van natuurvriendelijke oevers en passages onder de bruggen. De adelaar Waterhoentje bij VARA Vroege vogels.
EkoPlaza: praktisch duurzaam leven Al enige jaren adverteert EkoPlaza in het Groene Blad. Dat doen wij met veel plezier omdat EkoPlaza het IVN een zeer warm hart toe draagt. Bij EkoPlaza staat de biologische landbouw centraal. In de winkel vindt u alle verse levensmiddelen zoals brood, zuivel en vlees, groenten en fruit. Daarnaast een keur van verwerkte biologische artikelen. EkoPlaza vult het assortiment aan met producten die altijd een extra waarde hebben zoals Fair Trade, dieetartikelen o.a. een groot assortiment glutenvrije artikelen en daarnaast steeds meer streekproducten, altijd van biologische komaf. Biologische landbouw heeft veel te maken met landschapsbeheer. De boeren zorgen voor een grote diversiteit door het werken met natuurlijke middelen. Het niet gebruiken van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest leidt automatisch tot diversiteit. Daarnaast zijn goede houtwallen en zoveel mogelijk natuur essentieel om biologisch te kunnen werken.
16
het Groene Blad
2010-2 Lente
EkoPlaza heeft als doelstelling om de producten uit de biologische landbouw beschikbaar te stellen voor de consument. Door de producten zoveel mogelijk te kopen, wordt het lekker praktisch om duurzaam te consumeren. Want men kan wel veel praten over duurzaam maar het doen is de basis. Daarnaast zijn biologische producten vaak veel lekkerder. Dit kunt u het beste proeven bij de basis producten zoals groenten, fruit en zuivel. Als men het heeft over biologische producten dan komt vaak de prijs ter sprake. Het zou duurder zijn. Maar eigenlijk is het vaak de juiste prijs. Pas geleden was er een programma op de televisie waarin de praktijk van de prijs van spruiten ter sprake kwam: 17 cent voor de boer terwijl er een kostprijs is van 45 cent. Iedereen voelt dat dit soort prijzen niet deugt. Ik vind het zelf veel fijner om te weten dat ik voldoende betaal en dat ik de boer de prijs gun voor zijn werk. Maar bij EkoPlaza kunnen wij ook vaak wat met de prijs. In tijden van overvloed liggen de bloemkolen soms voor 1 euro in de schappen. Ikzelf gebruik al meer dan 39 jaar met veel plezier de biologische producten. Ik bezoek vaak de boeren en zie hoe mooi hun vak is en de toewijding om goed met de natuur en de dieren om te gaan. Dat geeft levensplezier en voldoening en dat willen wij graag doorgeven aan de consument. Dus loop eens binnen. U bent van harte welkom. Namens EkoPlaza Veenendaal Jos Kamphuys Zie www.ekoplaza.nl Dit is een bijdrage van een adverteerder in het Groene Blad. De adverteerders worden in de gelegenheid gesteld om éénmalig een kort artikel te leveren. Redactie
Gezocht Tweedehands natuurboeken De verkoop van tweedehands natuurboeken loopt goed. Nieuwe aanvoer kunnen we goed gebruiken. Inleveren op woensdagmiddag op de Groenhof bij de mediatheek of bij mij thuis op de Kerkewijk 183.
Kopers van IVN boeken U kunt via mij boeken uit de IVN catalogus bestellen. Alleen de boeken die in de papieren catalogus en op de IVN site staan (dus niet andere KNNV uitgaven). U bestelt ze bij mij per e-mail. Als ze bij mij binnen zijn, krijgt u een e-mailtje van mij. Ik breng de boeken bij u langs na betaling per giro of als u dat liever heeft kunt u ook bij de bezorging afrekenen. U krijgt de boeken voor de ledenprijs en hoeft geen verzendkosten te betalen. Let op: u moet wel even geduld hebben, want ik wacht met bestellen tot ik een aantal aanvragen heb, anders levert het de vereniging niets op. Suze Hörchner
„De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte maar niet voor ieders begeerte‟ Mahatma Ghandi
17
het Groene Blad
2010-2 Lente
18
het Groene Blad
2010-2 Lente
Lente Opeens ligt er een groene waas op weiden en op akkers paardebloem en madelief zijn overal al wakker De bomen zijn veelal nog kaal toch zwellen dikke knoppen nog af en toe een zonnestraal dan barst het groen weer uit de
doppen
De lucht is blauwer dan voorheen de wolken zijn veel witter een ringslang zont weer op een steen ik hoorde al een kikker De meeste zangers zijn terug doen zich tegoed aan rups en mug een vlinder geel als een citroen wiegelt weer van bloem tot bloem Er zoemt een hommel of een wesp de vogels doen hun opperbest het jubelt van de bomen: de lente is gekomen
Jutta Hiensch
Zoogdieratlas.nl Eind 2008 is de Zoogdiervereniging van start gegaan met Zoogdieratlas.nl. Voor deze digitale zoogdieratlas zijn we op zoek naar zoveel mogelijk waarnemingen van zoogdieren. Door van alle Nederlandse zoogdieren in kaart te brengen waar ze gezien zijn, hopen we een goed beeld te krijgen van de verspreiding. Niet alleen wordt er gekeken naar de verspreiding van zeldzame en kwetsbare soorten als boommarter en otter. Maar zijn we juist ook geïnteresseerd in meer algemene soorten als konijn, haas, vos en egel. Hoe gaat het hiermee en waar worden ze gezien? In natuurgebieden, op het platteland of zelfs in de stad? Zitten ze overal of slechts in delen van het land? Meedoen? Kijk op www.telmee.nl en www.waarneming.nl.
19
het Groene Blad
2010-2 Lente
Milieurubriek Beste lezers, Graag zou ik met jullie de discussie eens aangaan over nut en onnut van windenergie. Nu realiseer ik me dat dat binnen de milieubeweging bijna vloeken in de kerk is, maar het lijkt me toch zinvol.
Energie opwekken kost energie Fossiele brandstoffen raken op relatief korte termijn op en het probleem van de CO2 -uitstoot is een ieder bekend. Om die reden is het belangrijk om naar alternatieven te zoeken. Windenergie is één van die mogelijkheden, er is in onze regio meer dan voldoende wind en de opgewekte energie is schoon. Maar.... en nu komt het..... om windmolens te fabriceren zijn heel veel kostbare grondstoffen nodig, kost het maken heel veel energie, met de daarmee gepaard gaande CO2 -uitstoot en kost het plaatsen en het vervoer ook heel veel energie. En dan denk ik nog niet eens aan de horizonvervuiling en het gevaar voor de( trek)vogels en zoals ik recentelijk in de krant las, de enorme hinder die walvissen, en walvisachtigen ondervinden van het plaatsen van de windmolens in zee. Deskundigen zeggen dat het zware geluid van de boringen kilometers ver is te horen en de communicatie tussen de dieren, die via echolocatie verloopt, ernstig bemoeilijkt. Men verwacht dan ook dat er meer en meer dieren op de kust zullen worden aangetroffen simpel en alleen omdat ze de weg kwijt zijn geraakt. Bovendien is de levensduur van één zo‟n windmolen ca. 15 jaar en dan moet hij vervangen worden. Vervolgens begint de hele energie- en geldverslindende cyclus opnieuw. Ik denk dat het daarom terecht is, dat we ons afvragen of het plaatsen van windmolenparken echt wel zo zinvol en milieuvriendelijk is. Er verschijnen regelmatig artikelen in de pers die daar vraagtekens bij plaatsen. Ik denk dat het van het grootste belang is dat we onze idealen en onze oprechte wil iets aan de klimaatproblematiek te doen, af en toe eens even opzij zetten en ons heel zakelijk af moeten vragen naar welke kant de balans doorslaat. Leveren windmolens, alles overwegende, per saldo echte milieuwinst op, of kost het uiteindelijk meer energie (en dus meer CO2 -uitstoot) dan ze opleveren? Daar zal uiteindelijk uitsluitsel over gegeven moeten worden. Als uiteindelijk zal blijken dat de uitkomst van een eventueel onderzoek ten nadele uitvalt van de door ons zo gepropageerde windmolens, dan rijst natuurlijk wel de vraag, wat we dan doen. Moeten we dan misschien toch nog eens opnieuw naar kernenergie gaan kijken (met alle bezwaren van dien)? Of moeten we het geld dat oorspronkelijk bestemd was voor windmolens in gaan zetten voor een op nog grotere schaal subsidiëren van het isoleren van woningen en andere energiebesparende maatregelen? Ik heb daar niet direct een antwoord op. Het zal een kwestie van en ...en zijn. Waar ik voor waarschuwen wil is, dat we niet blind achter een idee aanlopen, maar dat wij als milieubeweging ook open staan voor een ander geluid!!! Cokkie Gadella
20
