16 maart 2007 - 58e jaargang no. 10
Tony Silva
Suralco streeft ernaar om zodanige werkomstandigheden te creëren dat wij, de werknemers veilig kunnen werken. Onder deze noemer valt dan ook het zodanig inrichten van de werkplek en de werkomstandigheden dat de gezondheid van de werknemers gewaarborgd moet blijven. Een onderdeel van veiligheid en welzijn op de werkplek is de ergonomische omstandigheid van de jobs. Daarom is een ergonomics task force in het leven geroepen. Deze task force heeft als missie meegekregen te garanderen dat er een proces ‘in place’ is om bestaande ergonomische risicofactoren op de werkvloer te identificeren en onder controle te brengen en het ontstaan van nieuwe risicofactoren te voorkomen. Als leidraad gebruikt de task force de Mandatory Standards die zijn vastgelegd door Alcoa. Bij zijn werkzaamheden zal de task force er zeker rekening mee houden dat ergonomie leidt tot verhoging van het welzijn van de werkers, kostenverlaging, pro-
ductiviteitsverhoging, kwaliteitsverbetering en tot afname van absenteïsme als gevolg van aan ergonomie gerelateerde aandoeningen. Van 13 tot 15 maart 2007 was Tony Silva van de Ergonomics Consulting Company Humantech bij onze Ergonomics Task Force te gast. Hij bekeek de ergonomische situatie en hielp risicosituaties inventariseren. De task force staat onder leiding van Firoz Habieb. De overige leden zijn Dew Bhagwandin (Powerhouse), Clement Bailey (Medical), Anand Bhairo (Administration), Jai Gobardhan (Engineering & Services) en Mariska van den Berg (EHS). Wat is ergonomie? Ergonomie tracht om op basis van kennis omtrent de anatomische, fysiologische en psychologische kenmerken van de mens producten, technische systemen, taken en functies zodanig te ontwerpen dat:
1 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
(1) de veiligheid, gezondheid en het welzijn van de mens gewaarborgd zijn, en (2) doelmatig functioneren wordt bevorderd. Producten, taken of functies die ergonomisch niet correct zijn ontworpen, kunnen resulteren in WMSD’s oftewel Work-related Musculo Skeletal Disorders. Het is een verzamelnaam voor een groot aantal verschillende verschijnselen, gepaard gaande met klachten die meestal, maar niet uitsluitend, betrekking hebben op spieren, pezen en/of zenuwen. WMSD-verschijnselen zijn vaak het gevolg van een verkeerde werkhouding in combinatie met overmatige belasting, al dan niet als gevolg van het vaker doen van deze belastende werkzaamheden.
Geschiedenis Ergonomie ontstond op het moment dat men bewust constateerde dat werk en techniek niet vanzelf op de mens worden afgestemd. Toen realiseerde men zich dat werk en hulpmiddelen kundig en systematisch verbeterd moeten worden om vermoeidheid en ongelukken te verminderen en om de prestaties te verhogen. Een belangrijke factor bij het ontstaan van het vakgebied ergonomie was de toenemende industrialisering. Enerzijds kwamen er door massaproductie grote hoeveelheden producten op de markt en moest elk product door een grote verscheidenheid van gebruikers naar tevredenheid gebruikt kunnen worden. Hierdoor ontstond er behoefte aan productergonomie. Aan de andere kant was er bij werken, bijvoorbeeld aan de lopende band (assembly line), meer aandacht nodig voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers, terwijl de werkgevers meer op efficiëntie gingen letten. Hierdoor ontstond er behoefte aan arbeidsergonomie.
- Basis ASAT training - Geven van inzicht in OpEx ASAT vereisten. De training werd verzorgd door leden van het Alcoa Audit Department (Luiz Frazao, Mike Sabad, Mike Rooney en Mike Mazu). Het Audit Department is een afdeling die zich fulltime bezighoudt met audits. Er waren in totaal 37 deelnemers van diverse Alcoa locaties. Vóór de training kregen ze een assignment opgestuurd, die ze in Pittsburgh moesten presenteren. De presentaties gingen over de zestien protocollen van OpEx ASAT. Onder begeleiding van de auditors werden zo alle protocollen doorgenomen. Op 5 en 6 maart j.l. hebben Andy Kromodihardjo (Suralco ABS coordinator), Huo-Ching Yang (OpEx SPA Process Management) en Roy Kleberg (OpEx SPA Maintenance) een OpEx ASAT training gevolgd in het Alcoa Corporate Center in Pittsburgh. De doelen van deze training waren: - Introductie van de “Audit Organization” en het “Audit Process”
Doel van een OpEx audit: Het geven van een onafhankelijke assessment van processen en control environment van iedere locatie aan de Board of Directors, Corporate, BU en Location Management. Identificeren van sterkten en van opportunities voor verbetering Versnellen van ABS implementatie
2 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
Van Suralco – medewerkers en die van contractorbedrijven die maintenance jobs doen, wordt in de komende week de productiviteit gemeten. Het wordt de achtste work sampling sinds 2002 toen de AWA Atlantic Business Unit met productiviteitsmetingen van start ging. Twaalf observers, die op maandag 12 maart j.l. instructies hebben gekregen voor de productiviteitsmeting, zullen routes lopen in de Refinery, Port Operations en Services afdelingen. Hierbij zullen ze in acht categorieën noteren wat ze hebben geobserveerd. Het gaat om late starts and early quits, breaks, traveling, getting tools and materials, planning and instruction, personal time, walking en direct work. Hun bevindingen worden in een computerprogramma ingevoerd om de score te bepalen. Het resultaat van de laatste work sampling (van 31 mei tot 6 juni 2006) deed Suralco op de laatste plaats van de zes AWA Atlantic bedrijfslocaties belanden voor wat maintenance werkuren per metrieke ton alumina betreft. Suralco stond toen op de vijfde plaats voor repair and maintenance materiaalkosten per metrieke ton alumina. AWA Reliability and Maintenance Manager Bill Faragher, die bij alle work samplings van de afgelopen jaren aanwezig was, gaf na de laatste meting improvement oppor-
20 - 23 maart 2007 tunities aan. Deze work sampling moet uitwijzen in hoeverre wij erin geslaagd zijn inefficiënties in maintenance jobs te verminderen, waardoor we hoger op de AWA Atlantic ladder komen te staan.
Firoz Habieb is per 1 maart 2007 de nieuwe ABS Manager. In deze functie heeft hij als uitdaging het Alcoa Business System in ons bedrijf naar de volgende fase te brengen. Refinery Manager Peter de Wit en Production Manager Alumina Michel Pengel bedanken Firoz voor zijn bezielende leiding die tot significante progressie heeft geleid in de afdeling Precipitation, waar hij Area Superintendent was. “We thank Firoz for his excellent contribution and we wish him success in his new role.” Op een later tijdstip zal worden bekend gemaakt wie de nieuwe Precipitation Superintendent wordt.
3 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
,,De vraag naar water neemt drie maal sneller toe dan de groei van de wereldbevolking ondanks het feit dat er geen nieuw water op deze aarde kan worden gecreëerd.” Mahmoud Abu Zeid, President, World Water Council Een studie van wetenschappers van de United Kingdom’s Centre for Ecology & Hydrology en experts van de World Water Council heeft aangetoond dat de de top 10 “Water-rijke” landen zijn: 1. Finland, 2. Canada, 3. IJsland, 4. Noorwegen, 5. Guyana, 6. Suriname, 7. Oostenrijk, 8. Ierland , 9. Zweden, 10. Zwitserland. Deze lijst staat bekend als WPI (Water Poverty Index). Guyana en Suriname zijn respectievelijk op de vijfde en zesde plaats en - ofschoon ontwikkelingslanden - danken zij hun plaats aan de relatieve kleine bevolking en tegelijkertijd goede toegang tot goed en veilig drinkwater, goede sanitaire voorzieningen, een goed onderwijssyteem en een goede gezondheidszorg. Volgens William Cosgrove, Vice President World Water Council en medeoprichter van de WPI, hebben de Verenigde Staten van Amerika de vrij lage rangschikking (32ste), te danken aan hun verkwistende of inefficiënte praktijken met betrekking tot watergebruik. Zij hebben immers het hoogste waterverbruik per persoon in de wereld. Bij de eerder genoemde studie, heeft men gekeken naar vijf verschillende facetten: Bronnen, Toegang, Capaciteit, Gebruik en Milieueffecten.
Wanneer wij onze aarde bekijken vanuit de ruimte, zien wij een ‘blauwe planeet’. Zeventig procent van het aardoppervlak is immers bedekt met water. Als de aarde helemaal vlak zou zijn, dan was ze één zee, 3.700 meter diep. Een onuitputtelijke bron, zo lijkt het. Maar 97 procent van het 1,4 miljard kubieke kilometer aanwezige water is zeewater, en meer dan 2 % is ijs. Wat overblijft, bevindt zich ofwel op grote diepte, of is sterk vervuild. Dit betekent dat slechts 0,003 % onmiddellijk geschikt is om te worden gebruikt voor de drinkwatervoorziening. Het lijkt dan ook logisch dat deze grondstof naar waarde zou worden geschat, beschermd en veiliggesteld voor de volgende generaties. Toch gebeurt dit niet voldoende. Water wordt nog steeds verspild, verontreinigd en ‘misbruikt’. Met als gevolg een dreigende mondiale waterschaarste. Recente prognoses duiden erop dat tegen 2025 meer dan vijftig landen, met samen drie miljard mensen, met waterschaarste zullen worden geconfronteerd, dit ten gevolge van een stijging van de vraag naar water met 650 %.
4 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
(uit: Pidba.be)
In verband met Wereld Waterdag willen wij belichten welke activiteiten met betrekking tot water Suralco ontplooit. Er is een Plant Water Management Team (PWMT) dat aandacht besteedt aan de facetten Gebruik en Milieueffecten. Bij de activiteiten die worden ontplooid met betrekking tot het gebruik, wordt niet alleen maar gekeken naar consumptie van bronwater, maar ook naar die van oppervlaktewater, zoals rivier- en kreekwater. Oppervlaktewater is immers ook een bron om goed en veilig drinkwater te maken, zoals dat in vele landen wordt gedaan die niet over voldoende bronwater beschikken. Vanaf 2005 tot heden, heeft Suralco het verbruik van bronwater kunnen terugbrengen van 850 gallon per minuut naar 560 gallon per minuut. Tien jaar geleden, in 1997, was het verbruik nog 2,200 gallon per minuut. Omgerekend is dit een vermindering van bijna 9 miljoen liter per dag. Dit hebben wij kunnen bereiken door water dat in de refining werd gebruikt voor koeling en het wassen van bauxiettransport-belts, te vervangen door water dat in speciale vijvers wordt opgevangen voor hergebruik. Het PWMT heeft nog enkele projecten geïdentificeerd om het verbruik verder te reduceren.
2005 - 2007
bronwaterverbruik van 850 tot 560 gpm 1997 verbruik 2.200 gpm Zoals eerder vermeld, kijkt Suralco ook naar de milieueffecten, waarbij al het mogelijke wordt gedaan om vervuiling van het oppervlaktewater te voorkomen. Eén van de maatregelen die genomen zijn, is om de afvoer van de septic tanks niet meer rechtsteeks naar de Surinamerivier te sturen, maar via een z.g Sewage Lagoon systeem.
In deze Lagoon vindt er biologischge afbraak plaats dooor bacteriën. Voordat het water zijn weg vindt naar de rivier, gaat het via een tweede vijver, die ervoor moet zorgen dat de afbraak volledig heeft plaatsgevonden en vrij van bacteriën is. Om dit afbraakproces te volgen, heeft het Laboratorium van Suralco een speciaal hiervoor bestemd apparaat aangeschaft, de BOD Incubator. Hiermee wordt de Biochemical Oxygen Demand gemeten.
sample holders
incubator
Biochemical Oxygen Demand is een indicatie van de hoeveelheid zuurstof die zou worden geconsumeerd als al het organisch materiaal in een liter water wordt geoxideerd door bacteriën of micro-organismen. Als deze micro-organismen of bacteriën teveel zuurstof uit het water gebruiken, dan zal er niet genoeg zuurstof overbljven voor vissen, insecten en ander organismen die van zuurstof leven. De rijke biodiversiteit in een rivier, kreek of zwamp kan dan verloren gaan. Dit gebeurt als er teveel organisch materiaal aanwezig is Etensresten, afvoer van septic tanks, dierenafval en kunstmest afkomstig van landbouwactiviteiten, kunnen de BOD verhogen. Het Plant Water Management Team houdt zich ook bezig met het inventariseren van alle afvalstromen die organisch materiaal bevatten, om deze vervolgens te sturen naar de Lagoon voor zuivering via afbraak en uiteindelijk naar het milieu. Op deze manier probeert Suralco een bijdrage te leveren aan de inspanningen van de wereld om het hoofd te bieden aan waterschaarste.
ook voor ons geldt ..... elke druppel telt! 5
Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
Alcoa staat in de top van de rangschikking van FORTUNE Magazine’s 2007 Most Admired Companies. Alleen de beste ondernemingen worden als ‘most admired’ op de jaarlijkse lijst gezet. Alcoa staat al 24 jaar op rij in de top admired ranking. In 2005 werd Alcoa genoteerd in de Hall of Fame lijst van het toonaangevende blad. Die plaatsing had Alcoa te danken aan consistent high performance in de rangschikking van FORTUNE. Voor de survey van 616 ondernemingen in 68 industrietakken heeft FORTUNE meer dan 16.000 industry executives, directors en securities analysts gevraagd om ondernemingen te rangschikken op sleuteleigenschappen. Alcoa handhaafde haar rangschikking op het gebied van ¾ Social responsibility ¾ Financial soundness ¾ Innovation ¾ Quality of products/services.
Een andere, recente onderscheiding die Alcoa ten deel viel, is die van ‘top role model in sustainable business practices’ – toegekend door het World Economic Forum in Davos, Zwitserland. Alcoa is de enige onderneming in de metaalsector en de topgerangschikte Amerikaanse corporation op een nieuwe internationale lijst van ’s werelds top 50 low-carbon pioneers, gepubliceerd door een zustermaatschappij van CNBC Europe. De lijst is samengesteld op basis van gegevens over de manier waarop ondernemingen klimaatveranderingen hebben gekoppeld aan hun eigen activiteiten.
Stoffen die de ozonlaag aantasten, hebben nóg een nare eigenschap: het zijn ook supersterke broeikasgassen. Gelukkig is de productie van deze CFK’s wereldwijd aan banden gelegd, anders lag de wereldtemperatuur nu een stuk hoger. Helaas vormen hun opvolgers ook een bedreiging voor het klimaat.
jaar. Maar toen verscheen er een geruchtmakend artikel in Nature. Mario Molina en Sherwood Rowland toonden aan dat CFK’s de ozonlaag zouden aantasten, het jasje om de atmosfeer dat het aardoppervlak beschermt tegen kankerverwekkende UV-straling. De boodschap werd snel opgepikt door bezorgde consumenten en regeringen. Het gebruik van CFK’s daalde in de jaren daarna licht, maar begon in de jaren tachtig toch weer te stijgen. In 1985 schrok de wereld echter opnieuw. Er werd voor het eerst een gat in de ozonlaag gevonden boven de Zuidpool. Het werd nu echt menens. Het ozongat leidde tot snelle internationale actie, die uitmondde in het Montreal-protocol van 1987. Daarin
Ozonalarm hielp ook klimaat
Het ozongat boven Antarctica werd voor het eerst waargenomen in 1985. Dit is de toestand in september 2006, voorlopig het grootste gat ooit.
Het leken zulke ideale gassen. Chloorfluorkoolwaterstoffen, kortweg CFK’s, werden sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw gebruikt in koelsystemen, spuitbussen, brandblussers en schuim. Ze waren stabiel, goedkoop en onschadelijk voor de gezondheid. Tussen 1960 en 1974 groeide de productie van deze stoffen met tientallen procenten per
6 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
spraken bijna alle landen van de wereld af om het gebruik van CFK’s en andere ozonaantastende stoffen snel
,,Het leek eerst ook niet zo’n probleem. Vrijwel alle deskundigen verwachtten in de jaren negentig dat
economie. In dat geval zou de broeikasbijdrage van de CFK’s in 2010 dubbel zo groot zijn als nu te ver-
Stoffen die de ozonlaag aantasten, hebben nóg een nare eigenschap: het zijn ook supersterke broeikasgassen. Gelukkig is de productie van deze CFK’s wereldwijd aan banden gelegd, anders lag de wereldtemperatuur nu een stuk hoger. Helaas vormen hun opvolgers ook een bedreiging voor het klimaat. af te bouwen. En dat gebeurde ook. Het gat in de ozonlaag is er nog, omdat de bestaande CFK’s heel langzaam worden afgebroken, maar het wordt sinds enkele jaren niet groter meer, uitschieters daargelaten. Het Montreal-protocol is dus een groot succes. En niet alleen vanwege de ozonlaag, schrijft een vijftal wetenschappers in de interneteditie van het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Het heeft namelijk ook een stevige extra opwarming van de wereld tegengehouden, terwijl het akkoord daar in eerste instantie niet eens voor bedoeld was. ‘Montreal’ heeft nu al zes maal zo veel opwarming weten te voorkomen als het Kyoto-protocol tussen 2008 en 2012 zal doen, áls ieder land zijn doelstellingen haalt. Dat zegt Guus Velders, de belangrijkste auteur van het artikel. ,,Het is voor het klimaat dus een veel belangrijker verdrag gebleken dan ‘Kyoto’, en het gekke is dat vrijwel niemand zich dat realiseert.” Velders werkt bij het Milieu en Natuur Planbureau. ,,Wat in Montreal buiten beschouwing werd gelaten, is dat CFK’s enorm krachtige broeikasgassen zijn. CFK-12, destijds één van de populairste stoffen, houdt elfduizend keer zo veel warmte in de atmosfeer vast als een gelijk gewicht aan CO2! Kleine hoeveelheden kunnen dus grote gevolgen hebben.” Vakgenoten die het artikel vooraf hebben gelezen, wisten dat wel. Maar toch schreven ze dat ze verbaasd waren over de grote invloed van CFK’s op het klimaat, zegt Velders.
CFK’s werden veel gebruikt als drijfgas in spuitbussen. Dat is nu verboden.
Hier zijn de concentraties van de twee belangrijkste CFK’s in de atmosfeer uitgebeeld. De doorgetrokken lijn is de werkelijke situatie. Het had veel erger kunnen zijn als de wereld in de jaren zeventig niet zo was geschrokken (groen) of als er in 1987 geen maatregelen waren genomen (blauw).
het netto effect van deze stoffen rond de nul lag. Het verdwijnen van ozon heeft namelijk een verkoelend effect, en dat zou het broeikaseffect van de CFK’s compenseren. Maar dat doet het maar voor een procent of twintig, weten we nu.” ,,We hebben uitgerekend wat er was gebeurd als er geen Montreal-protocol was gekomen, waarbij we ervan uitgingen dat het CFK-gebruik was blijven meegroeien met de wereld-
wachten is, en daarna nog groter.” Bovendien zouden er natuurlijk fors grotere gaten zijn ontstaan in de ozonlaag aan de Noord- en de Zuidpool. Met de ozonlaag komt het uiteindelijk wel goed, dankzij ‘Montreal’. Maar qua broeikasbestrijding valt er nog veel te verbeteren aan het gebruik van CFK’s en hun opvolgers. ,,Daar valt echt nog veel te halen. Het vernietigen van bestaande CFK’s is nu in geen enkel verdrag geregeld, terwijl er nog volop schuimen en koelsystemen zijn waar deze gassen inzitten. Zonder maatregelen komen die uiteindelijk in de atmosfeer terecht, waar ze wel honderd jaar kunnen blijven hangen.” De opvolgers van de CFK’s, de HCFK’s en HFK’s, zijn ook niet zonder problemen. ,,Ze tasten de ozonlaag weliswaar niet aan, en het zijn niet zulke extreem krachtige broeikasgassen als de ergste CFK’s. Maar ze leveren toch wel een flinke bijdrage aan het broeikasprobleem. Er komen nu nieuwe alternatieven op de markt, die dat nadeel niet hebben. Helaas hebben die weer andere nadelen, ze zijn bijvoorbeeld duurder of schadelijk voor de gezondheid. Daarom zullen ze zonder overheidsingrijpen niet snel de markt veroveren.” Guus Velders, Stephen Anderson, John Daniel, David Fahey en Mack McFarland: ‘The importance of the Montreal Protocol in protecting climate’, PNAS Early Edition, 6 maart 2007
Noorderlicht Nieuws 7
Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
Reuma is een verzamelnaam voor een aantal zeer uiteenlopende aandoeningen die pijn en/of misvormingen veroorzaken in de gewrichten, de gewrichtskapsels, de spieren, de pezen, de slijmzakjes en het bot. In feite gaat het dus om alle aandoeningen van het voortbewegingsapparaat. Zoals men in het algemeen spreekt over ‘huidziekten’, ‘hartziekten’, ‘longziekten’ enz., kan men ook spreken over ‘reumatische ziekten’. De reumatische aandoeningen kan men onderverdelen in vier grote groepen: 1. De ontstekingsreuma’s. Bij ontstekingsreuma gaat het om aandoeningen die worden gekenmerkt door langdurige gewrichtsontstekingen. Eén van de meest voorkomende vormen is reumatoïde artritis (RA). Een specifieke vorm, de ziekte van Bechterew, kenmerkt zich door ontstekingen in de gewrichten van de wervelkolom en het bekken. Door deze ontstekingen kunnen wervels in de rug vastgroeien. Onder de verzamelnaam ontstekingsreuma vallen ook systeemziekten, waarbij de ontstekingen niet alleen voor in gewrichten voorkomen, maar ook in andere organen (o.a. nieren, huid en slijmvliezen, longen en hart). 2. De artrosen of slijtagereuma’s. Artrose is een aandoening waarbij de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen achteruit gaat. Uiteindelijk kan het kraakbeen zelfs geheel verdwijnen. Artrose komt voornamelijk voor in de gewrichten van de handen, knieën en heupen, maar begint meestal in de grote gewrichten die gewicht moeten dragen. Artrose komt het meest voor van alle gewrichtsaandoeningen. Voor een groot deel is dit te wijten aan het natuurlijke proces van het ouder worden. Het is een aandoening die zelden ernstige problemen veroorzaakt en er zijn geen levensbedreigende risico’s aan verbonden. Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening onder ouderen. Pijn, zwelling en stijfheid in het aangedane gewricht staan centraal. 3. De weke-delen-reuma’s (de reuma’s buiten de gewrichten). Weke-delen-reuma komt voor in spieren, pezen, banden, kapsels, slijmbeurzen en
tussenwervelschijven. 4. De reuma’s van het skelet.
stijfheid kunnen vooral ‘s morgens of na een tijd stil zitten erg zijn.
RA Reumatoïde artritis gaat uit van een woekerend gewrichtsvlies. Het tast zowel het kraakbeen als het omliggend bot aan. Dit leidt dikwijls tot ernstige gevolgen. De ziekte, die vaker bij vrouwen voorkomt dan bij mannen, kan op alle leeftijden optreden, maar het meest frequent tussen veertig en vijftig jaar. De juiste oorzaak is onbekend, maar waarschijnlijk is bij de ziekte het afweersysteem van het lichaam ontregeld waarbij het li-chaam zijn eigen weefsels aanvalt en er ontstekingen in diverse gewrichten ontstaan. Vooral de kleinere gewrichten in de handen en de voeten worden getroffen. Het gewrichtskapsel raakt geleidelijk aan ontstoken en opgezwollen en dit heeft ontsteking van andere delen van het gewricht tot gevolg. Als de aandoening verder gaat, kunnen de botten die met het gewricht in verbinding staan, zwak worden. Meestal zijn er ook afwijkingen in het bloed : - een verhoogde bloedbezinkingsnelheid, - bloedarmoede, - ijzertekort, - (soms) positieve reumafactoren in het bloed. Symptomen Alarmsignalen van een artritis zijn o.a.: een plotseling optredende pijn en zwelling in één of meerdere gewrichten, stijfheid en verlies aan kracht. De pijn en
8 Bauxco Nieuws no. 10 - 16 maart 2007
De ziekte kan een algemeen gevoel van ziekelijkheid en vermoeidheid geven, vergelijkbaar met het gevoel bij griep. RA begint (meestal) ter hoogte van de gewrichtjes van de handen en de voeten. Soms kan RA zich naar andere gewrichten uitbreiden. Na enkele maanden of jaren evolutie treedt vaak een typische misvorming op: een zijwaartse afwijking van de vingers. Meestal treedt de ziekte symmetrisch op: wanneer een gewricht aan een kant van het lichaam is aangetast, dan is meestal ook hetzelfde gewricht aan de andere kant aangetast. Preventie Het ontstaan zelf van een ontstekingsreuma kan men niet voorkomen. Wel kan men er voor zorgen dat de diagnose zo vlug mogelijk gesteld wordt en een adequate behandeling gestart wordt. Elke dag is kostbaar omdat de ziekte op korte tijd zeer hevig kan toeslaan met onherstelbare gewrichtsmisvormingen als gevolg. De laatste jaren is men er meer van overtuigd geraakt dat het vooral tijdens de eerste maanden van de ziekte is dat er onomkeerbare schade aan de gewrichten wordt aangericht en dat het er op aankomt tijdens die maanden zo krachtig als nodig en mogelijk, te behandelen. bewerkt naar: NHG Ziektebeschrijvingen
