VALCKENBOSCH UITGAVE VAN HUIZE SINT-JAN e jaargang nr. 2 COLOFON: REDACTIE: Jolanda Gevers Leuven Nelly Moens Yvonne van de Staaij

UITGAVE

VAN

HUIZE

‘VALCKENBOSCH’ SINT-JAN 2014 16e jaargang nr. 2 COLOFON: REDACTIE: Jolanda Gevers Leuven Nelly Moens Yvonne van de Staaij

KOPIJDATUM MICHAËLNUMMER: 1 september 2014

REDACTIEADRES: Huize ‘Valckenbosch’ Van Tetslaan 2 3707 VD ZEIST e-mailadres: [email protected]

1

VAN DE REDACTIE Sint-Jan. Een feestdag die in de loop der jaren op de achtergrond geraakt is. Iedereen kent wel de langste dag: het begin van de zomer. Velen maken zich in deze periode op om op vakantie te gaan. Dat er op de 24ste een christelijk jaarfeest werd gevierd, ontgaat veel mensen. In Valckenbosch wordt wél ieder jaar het feest van Sint-Jan gevierd met muziek, heel veel bloemen, dansen en een SintJansvuur. Dat Sint- Jan ook een andere kant heeft, wordt duidelijk gemaakt in het stuk van mevrouw de Boer, priester in de Christengemeenschap, die jaren geleden in Valckenbosch woonde en de bijdrage van Yvonne van de Staaij. En verder biedt ons blad weer een neerslag van wat er zoal in huis gebeurt. Wij wensen u een mooie zomer toe!

2

SINT-JAN – ZOMERZONNEWENDE Vier grote christelijke feesten, respectievelijk feesttijden, kent ons jaar. In het beleven van die cyclus worden we op het noordelijk halfrond vanuit de kosmos geholpen door het zonnelichtgebeuren: Kerstmis:

de geboorte

winterzonnewende -

van Jezus

langste nacht – licht gaat toenemen

Pasen:

Sint-Jan:

Michaël:

opstanding

voorjaarsevening -

dood/leven

nacht/dag even lang

kosmische Christus

zomerzonnewende –

bekeert u

langste dag –

rijk der hemelen

licht gaat afnemen

engelenoproep

herfstevening -

engelenhulp

dag/nacht even lang duisternis neemt toe

Dit lichtgebeuren is niet alleen fysiek en zintuiglijk waarneembaar. Het is mede uitdrukking van de geestelijke realiteit en zodanig beleefbaar voor wie zoekt.

3

Hoe is dat met Sint-Jan? Hoe beleven we het? Wat doet het aan ons en hoe gaan we er mee om? Juni en juli zijn zomermaanden. Beleven we iets van de geestelijke realiteit of verliezen we ons in het natuurgebeuren, meegezogen in licht en warmte? Moeten we vakantie houden – eropuit, reizen, ver weg en hoogten en verten beleven? Of genieten we in onze eigen tuin: van bloemen, geuren, kleuren, vlinders, vogelzang en de hemel die zich boven ons welft als een machtig stralende koepel? Hoe dan ook, we groeien als het ware boven onszelf uit en verliezen ons 'dromend' in de ruimte – een toestand waarvan we vaak wensen dat die zal voortbestaan. We verzuchten: 'Bleef het maar zo.' Maar we weten dat dit niet kan blijven, de tijd schrijdt voort! Het buiten-ons-zelf-zijn kunnen we alleen maar kunstmatig voortzetten door steeds maar weer verstrooiing en afleiding te zoeken. We kunnen op bezoek gaan, bezoek ontvangen, televisiekijken en de stilte, de rust en het alleen zijn ontlopen. Maar dan klinkt, ook voor ons, het woord van Johannes de Doper: 'Kom tot inkeer – het rijk der hemelen is nabij.' Dat wil zeggen: van 'uit'leven naar 'in'leven. De uitbundigheid van de natuur en het licht verminderen, vruchtzetting en zaadvorming zijn begonnen – stil van binnen. 4

Dat kan ook bij ons als we stil bewaren en leven met wat we mochten ontvangen. In deze ommekeer, de inkeer waartoe Johannes ons roept, kunnen we gaan beleven dat de kosmische Christus zich met de aarde verbonden heeft en dat daardoor in ons het rijk der hemelen als kiem leeft. Het behoeden en verzorgen van deze kiem brengt vruchten voort, die we straks op Michaëls weegschaal mogen leggen. Mevrouw de Boer-van Geer

Wind door het koren Een goudlichtende branding bruisend over het land Lita Vuerhard

5

EEN SINT JANSMOTIEF Het Het Het Het Het

is de roep om jezelf niet te verliezen in de zomer. is de volharding in je keuze. is het streven naar het zoeken van rustpunten. is het opgeroepen worden tot in-keer. is een wilsbesluit.

En... wie op dood spoor zit, moet omkeren. Dat is wat Johannes de Doper feitelijk zegt. Dat is wat hij heeft verkondigd. In de woestijn van Judea sprak hij: 'Komt tot inkeer, want het Rijk der Hemelen is nabij gekomen...' Sint Jan is de boodschapper van de confrontatie. Met onszelf. Hij schudt de mensen wakker. Soms best pijnlijk, maar hij helpt ons wel. Door te leren om een beetje afstand te nemen en onszelf eens te bekijken door de ogen van de ander…, vooruit! Van de ander, dagelijks om ons heen; van de ander, een beetje verder weg; van de ander, die een open blik kan hebben op wie we zijn, hoe we ons gedragen in het leven van alledag. 6

Ik dacht net even... Dan weet ik wat mij betreft nu wel genoeg! Inderdaad... heel confronterend. Maar ik geloof tegelijkertijd wel, dat het zo nu en dan stilstaan bij wat je zegt en wat je doet ook louterend kan werken en wat de bedoeling is van Johannes – dat wij onszelf de kans geven en de gelegenheid bieden om tot die situatie van inkeer te komen. Het is zo paradoxaal: we vieren de aanstaande zomer. We "vliegen er-uit" en dan moeten we zo nodig weer worden wakker geschud en tot inkeer komen. De ommekeer. Liefst het leven 180 graden draaien, als het even kan. Ik weet niet hoe het U vergaat, maar persoonlijk kan ik dat zomaar niet zonder voorbeeld, dacht ik. Ik heb ten minste iemand nodig, aan wie ik mijn gedachten kan toetsen. Iemand, die voor mij herkenbaar is, aan wie ik me kan optrekken. Voorbeelden van hoe ik me dan kan ontwikkelen. Een zware inspanning ga ik niet uit de weg, echt niet, omdat ik heel goed weet, dat alleen een moeilijke weg kan resulteren in de ommekeer die Johannes bedoelt.

7

Maar wie is dan mijn voorbeeld, dacht ik steeds… Ik heb overal in de literatuur ernaar gezocht.. Heiligenlevens, fabels, moderne en klassieke literatuur... Wie kon mijn voorbeeld zijn? U begrijpt, de weg naar inkeer was inmiddels ingezet en... ik moest Zelf het antwoord vinden. Veel van hun levens herken ik. Zeker. Maar wat was ik blij en opgelucht, toen ik na heel lang zoeken eindelijk mijn eigen ommekeer had gevonden. Bij het wakker worden, slaperig nog. Kijkend in mijn eigen spiegel zag ik opeens heel duidelijk de bedoeling van mijn eigen Sint Jan. Yvonne van de Staaij

8

9

HET LITERAIRE CAFÉ

Vlak voor Pasen kwamen verrassend veel poëzieminnaars – ik telde zo’n 30 deelnemers – naar de grote zaal, al dan niet gewapend met dichtbundels en losse gedichten. Het was de tweede keer dat in Valckenbosch een poëziemiddag werd georganiseerd en de stemming zat er goed in. Waar bij de eerste keer nog veel luisteraars waren, hadden nu veel meer mensen de stoute schoenen aangetrokken en meegebracht wat hun ziel beroert. Na een feestelijk 'hapje en sapje' werd nog even teruggekeken naar de eerste middag, in de herfst van 2013. Toen was het thema Zuid-Afrikaanse poëzie, onder andere van de jong gestorven dichteres Ingrid Jonker, van wie Nelson Mandela het gedicht Die kind bij zijn inauguratie in 1994 voordroeg. Het thema van deze middag was Lichtkracht in kleur,

opstandingskrachten. Het is jammer dat niet alle gedichten die werden voorgedragen geplaatst kunnen worden – we zouden er een paar Valckenvluchten mee kunnen vullen. Er is dus – lukraak – een keuze gemaakt.

10

Els Backhuijs bracht dit gedicht van Martinus Nijhoff mee. Een prachtige opmaat in de Stille Week voor het komende paasfeest. HET LICHT Het licht, Gods witte licht, breekt zich in kleuren: Kleuren zijn daden van het licht dat breekt. Het leven breekt zich in het bont gebeuren, En mijn ziel breekt zich als ze woorden spreekt. Slechts die zich sterven laat, kan ’t leven beuren: O zie mijn bloed dat langs de spijkers leekt! Mijn raam is open, open zijn mijn deuren – Hier is mijn hart, hier is mijn lichaam: breekt! De grond is zacht van lente. Door de bomen Weeft zich een waas van groen, en mensen komen Wandelen langs de vijvers in het gras – Naakt aan een paal geslagen door de koorden, Ziel, die zichzelve brak in liefde en woorden: Dit zijn de daden waar ik mens voor was.

Meneer Sharon droeg Het schone bewonderen voor. Een avondklokkengebed dat Rudolf Steiner voor een jongetje dat moeilijk slapen kon, schreef. Maar ook las hij het Ik zie rond

in de wereld, de spreuk voor de bovenbouw van de vrijescholen. 11

Ik zie rond in de wereld Waarin de zon haar licht zendt Waarin de sterren fonk’len Waarin de stenen rusten…

Kätie bracht Het geitenweitje van Jacqueline van der Waals mee, zo’n ‘gouwe ouwe’, waarvan we bijna allemaal in gedachten het eerste couplet konden meespreken . Op het geitenweitje Staat het kleine geitje Bij de groote geit. Geiteke, wat moet je Met je fijne snoetje, Dat zoo klaaglijk schreit…?

Mevrouw van de Hoorn koos De Prunusboom van Martien Beversluis uit. Op een voorlentenoen stond als een wit festoen temidden van ‘t eerste groen de prunusboom. Gelijk een breed bouquet Voor stille lucht gezet, Gelijk een zacht en smettelooze droom

12

13

Marijke Hofstra had De eenzame Christus van Christian Morgenstern uitgekozen. DE EENZAME CHRISTUS Waak en bid met mij! Mijn ziel treurt tot de dood toe. Waak toch en bid samen met mij. Je ogen zitten vol slaap, kun je niet waken? Ik ben bezig je te geven het laatste wat ik nog heb, en jij blijft maar slapen! Eenzaam sta ik hier terwijl iedereen maar slaapt! Eenzaam voltrek ik het werk van mijn folter-uur. Waak toch, bid toch met mij! Kun je dan niet waken? Ik draag je allen in mijn hart maar in wiens hart woon ik? Wat weet je van mijn liefde, wat voel je van mijn zielepijn? O eenzaam! Eenzaam! Ik geef mijn leven voor jou, en jij blijft maar slapen, je slaapt en slaapt.

14

De VOGEL Kwam een vogel gevlogen in de pracht van zijn vlucht, ─ waar zijn wieken bewogen lag er kleur in de lucht. Kwam een vogel gevlogen en mijn hart boog zich neer: ─ wat mij zó heeft bewogen, laat het stem krijgen, Heer. Kwam een vogel gevlogen over water en wei; in het licht van mijn ogen streek hij neder bij mij. Ida Gerhardt

Iets van het eerste gedicht is in dit gedicht, dat Erika Kramer voorlas, terug te vinden. Toen Jacqueline aankondigde dat in de herfst het literaire café weer open zou zijn, kwam de dringende vraag toch vooral ook in de zomer een poëziemiddag te organiseren. JGL 15

AANDACHT VOOR IDENTITEIT! Mijn eerste werkdag bij Huize Valckenbosch, op 4 maart, viel samen met de tweede dag van de basiscursus Tijd voor

antroposofie in de zorg. Het was duidelijk: bij Antroz is aandacht voor de identiteit. In de maand april werd door de identiteits-commissie van Antroz een boekje uitgebracht met als titel: Aandachtig

aanwezig. In juni krijgen alle medewerkers en vrijwilligers van Huize Valckenbosch dit tweede deeltje uit de inspiratiereeks uitgereikt. Maar er is meer. Naast de basiscursus Tijd voor antroposofie

in de zorg, die bestemd is voor de managers en staffunctionarissen van Antroz zijn er ook oriëntatiecursussen, lezingen en workshops voor de verzorgenden. Nieuwe medewerkers worden vertrouwd gemaakt met onder andere de jaarfeesten.

Tijd voor antroposofie in de zorg is een inspirerende en informatieve cursus die aansluit bij de dagelijkse ervaringen. Antroposofie is als holistische en levende menskunde een inspiratiebron', zo stond te lezen in de inleiding van de cursus.

16

Hoe kun je door de antroposofie gemotiveerd raken en blijven op de plek waar je werkt? De cursuscoördinatie werd gedaan door Martin Niemeijer, onderzoeker bij het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg van Hogeschool Leiden. Het programma bestond onder andere uit: de mensbeelden – het drieledig en vierledig mensbeeld –; de scholingsweg; antroposofie en organisatieontwikkeling; levenslooppsychologie en salutogenese. Op de laatste twee cursusdagen waren er ’s middags presentaties van onderwerpen die de deelnemers geïnspireerd hadden. In de laatste cursusmorgen werd de salutogenese behandeld. Hierbij wordt gezocht naar de bronnen die de gezondheid bevorderen én er werd gesproken over het creëren van een helende omgeving. Ik ben lang hoofd facilitaire dienst geweest. Inrichtingen met meerdere zorggebouwen hoorden tot mijn werkveld, dus deze ochtend was een heel interessante ochtend voor me. Truida de Raaf, GZ-psycholoog, vertelde over het vierledige mensbeeld en de ontwikkeling die een mens op zijn levensweg

17

doormaakt. Bij het oud worden is echter een omgekeerde beweging te zien: je groeit van je lichaam weg. We hebben ons verdiept in wat voor ouderen in de praktijk nodig is. Heel belangrijk is aandacht: 'even' de tijd nemen, tot 10 tellen voordat je bij een bewoner naar binnen gaat, zodat je niet met je hoofd bij allerlei andere zaken bent die ook nog moeten gebeuren, maar aandacht kunt hebben voor de bewoner voor wie je op dat moment komt. Deze ochtend – maar ook het boekje van Adriaan Beckman over antroposofie en organisatieontwikkeling dat we kregen – vond ik erg inspirerend. Beckman is een voorstander van zelfsturende teams. De leiding moet de richting aangeven, de organisatie dragen en de 'professionals', de vakkrachten, ondersteunen, zodat zij hun werk – het eigenlijke werk – kunnen doen. Wil je als manager goed zijn in je werk dan moet er verbondenheid zijn met de gemeenschap waar je voor werkt. In Huize Valckenbosch ben ik leidinggevende, ik heb mijn presentatie dan ook gehouden over: 'vakkrachten meer aan de leiding in Huize Valckenbosch' en zal deze presentatie op verzoek van de eerst verantwoordelijke verzorgenden ook houden tijdens een EVV-overleg.

18

Tijd voor antroposofie in de zorg is een heel inspirerende cursus, waar nog lang over na te denken en uit te putten valt. En identiteit… Huize Valckenbosch heeft er aandacht voor! Agatha Steenbergen waarnemend vestigingsmanager

Pluk iedere dag als een bloem voor een boeket die je heel zorgvuldig in de levensvaas zet. Dan wordt het leven nimmer een sleur, want iedere dag heeft een andere kleur

Bovenstaande spreuk is van Leny Remkes die vroeger in Valckenbosch woonde en die ondanks pijn en beperkingen kleur in haar leven wist te brengen. De bloemen met een bij zijn getekend door meneer Zaagman.

19

KIJKEN NAAR KUNST Het thema van de paastijd was: 'Licht-Kracht in Kleur'. Een mooier motto is niet te bedenken voor de schilderijen van Beppe Assenza, die van kort vóór Pasen tot na Pinksteren in de gang naar de zaal hingen. Licht en kracht zijn de elementen die deze schilder geïnspireerd moeten hebben. Het licht als krachtbron en de ziel als de bron van licht die samen prachtige kleuren en vormen genereren. Wat Assenza als kunstenaar nastreefde was in feite een evenwichtig samengaan van kleuren en vormen in een uiterste volmaaktheid: een volmaakte totaliteit. In de muziek zijn het de tonen, de intervallen en de motieven die bepalend zijn voor de dynamiek van een compositie; Assenza streefde al schilderend dat evenwicht na. Meerdere keren heb ik zijn werk bijna meditatief bekeken en het viel me op dat ik als het ware de voortdurende opeenvolging van bepaalde kleuren kon waarnemen, waardoor feitelijk het ethische proces van het aanbrengen van de kleur de creatie van de uiteindelijke vorm aankondigde en uiteindelijk bepaalde. Dus een opeenvolging van kleuren als opbouw van de vorm. Voor mijn beleving is dit kenmerkend voor de kunst van Assenza. Hij bleef tijdens het schilderen ook steeds zeer waakzaam. 20

Toen hij later zijn studenten leerde hoe te schilderen, wees hij ze er voortdurend op zich te blijven trainen in het observeren. Wat doen de kleuren? Wat is hun eigen 'zielekleur? Waar liggen de intervallen, de spanningen en de contrasten. Waar ligt de uiterste helderheid, het zogenaamde 'chiaroscuro' of clair-obscur? Hoe is het perspectief? Over alle deze onderwerpen moest worden nagedacht. Toen ik zijn techniek een beetje begon te begrijpen, ontdekte ik dat al deze aandachtspunten kwaliteiten zijn die in de kleuren liggen besloten. Dat ontroerde mij, want het wil zeggen dat de schilder vanuit zijn diepste wezen, vanuit de eigenheid van zijn zielebewegingen de kleuren aan het doek had overgedragen, met als metgezel en drager de verf die uiteindelijk de begrenzing weergeeft. Maar Beppe Assenza had nog een tweede metgezel. Hij kon daar heel lang over tobben. Hij vond namelijk het materiaal waar hij mee werkte heel belangrijk. Geen wonder dat de keuze van de penselen veel tijd in beslag nam. Heel begrijpelijk, want door de keuze van zijn penseel kon de uiterlijke vorm worden gerealiseerd. Ook daarin toonde hij zich zuiver en origineel. De verf op het penseel genereert het licht/donker en uiteindelijk de vorm en structuur.

21

Het bijzondere van Assenza’s werk is dat het kijken ernaar uitnodigt tot een soort actieve ontvankelijkheid. Eigenlijk moet je er in eenzaamheid bij gaan zitten om tot een meditatieve beschouwing te komen, zoals Christus bewust de eenzaamheid opzocht – een eenzaamheid in het gebed – vanaf de verzoeking in de woestijn tot Gethsemane. Wat Beppe Assenza ons heeft nagelaten is niet alleen een verzameling schilderijen; ik beschouw zijn werk als een geschenk van waarheid en schoonheid, het geschenk van het artistieke leven van deze kunstenaar die zich in zijn leven en werken gewetensvol en met liefde door zijn grote talent heeft laten leiden. Zijn werk is werkelijk lichtkracht in kleur.

Rosarion Guiseppe Assenza werd in 1905 in Modica op Sicilië geboren. Vanaf zijn vroegste jeugd toonde hij een groot artistiek talent. Al heel jong kreeg hij opdrachten om werk te maken voor kerken en andere gebouwen. Maar hij bekwaamde zich ook in de portretkunst en stond open voor andere kunstenaars zoals Franz Marc, August Macke, Emil Nolde Jawelenski en Paul Klee. In 1957 verhuisde hij naar Dornach, waar hij Goethes kleurenleer bestudeerde en zich de gedachten en aanwijzingen van Rudolf Steiner over de aard van de kleuren 22

eigen maakte. Hij werkte niet alleen hard aan het technische aspect van zijn kunst, maar 'experimenteerde' innerlijk met het overlappen, de verhoudingen en de expansie in ruimte en tijd van de kleuren. Beppe Assenza is in 1985 op 80-jarige leeftijd overleden. Yvonne van de Staaij

23

TRIPJES VANUIT DE LUIE STOEL Evenals in vorige jaren zullen er door de groep Opgang weer vier 'tripjes vanuit de luie stoel' worden georganiseerd.

10 juli

Irene en Frank Storm over Namibië

24juli

Annechien Ingenhousz over Sumba

7 augustus

Cor Verboom over Zeist

21 augustus

Charles Dufour over Jemen.

De avonden beginnen om 19.00 uur en duren ongeveer een uur. Uw bezoek is ook van harte welkom!

24

OPGANG 'Het moet een en al leven zijn. Huize Valckenbosch moet niet alleen de beste keuken van de provincie Utrecht hebben, niet alleen de beste concerten van het land, maar mensen die hier langs komen moeten zich afvragen: Wat gebeurt hier? Is dit een verzorgingshuis?' Met deze woorden haalde Erwin van Asbeck eind 1995 Victor Swillens over om een nieuwe initiatiegroep in het leven te roepen: de werkgroep Opgang. De bedoeling van de werkgroep is de bewoners van Huize Valckenbosch iets te bieden dat als ‘voedsel voor de ziel’ bestempeld kan worden en in de afgelopen 20 jaar passeerden een keur aan onderwerpen de revue: Levensloop en lotsbestemming; Het beeld van de laatste levensfase; Het leven na dit leven; Oude en nieuwe inwijding; Omgang met engelen; Deugden… enz. enz. En meer recent: Cultuurstromingen; De kathedraal van Chartres. 25

Hoewel in de laatste jaren in de opzet van de bijeenkomsten iets is veranderd, is de oorspronkelijke bedoeling hetzelfde gebleven namelijk: Voorkomen dat het potentieel aan levenservaringen en wijsheid verdroogt door de afzondering van het grote maatschappelijke geheel. De lezingen die door Opgang georganiseerd worden, zijn vanaf het begin ook opengesteld voor mensen van buiten en er wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Om echter deze ochtenden in voor- en najaar door te kunnen laten gaan, hebben we meer man- of vrouwkracht nodig. Het zou fijn zijn als een of twee mogelijk wat jongere mensen de initiatiefgroep zouden willen versterken. We zijn tenslotte geen van allen zo piep en pril meer. Dus bij dezen: Wie kan ons groepje komen versterken? Vóór de acht jaarlijkse lezingen komen we ter voorbereiding een aantal malen bij elkaar om een onderwerp te bedenken en daar sprekers bij te vinden. Voor de bijeenkomsten moet de zaal ingericht en na afloop weer in oude staat hersteld worden, we schenken koffie en thee en ontvangen de spreker. En wie belangstelling heeft voor geluidsapparatuur en opnameapparaten… van harte welkom! JGL 26

DE LANGSTE DAG, DE WARMSTE ZORG Vanaf maart dit jaar hebben een aantal leidinggevenden van Antroz een antroposofische cursus gevolgd. Deze bestond uit 8 bijeenkomsten waarbij de belangrijkste items van de antroposofie aan de orde zijn gekomen. Onder andere passeerden onderwerpen als de driegeleding, de viergeleding, de eigen verdieping vanuit een levenshouding/discipline, antroposofie in organisaties, antroposofische medische zorg, het belang van de biografie en er was een kennismaking met de verschillende therapieën. De cursus werd afgesloten met een eigen presentatie aan de overige deelnemers. Vanuit Huize Valckenbosch hebben Philo van der Speld, Agatha Steenbergen en Marian Martens deelgenomen evenals Marijke Janmaat (coördinator opleiding) en Hans Altenburg (medewerker kwaliteit). Philo hield een voordracht over een onderzoek dat inzicht geeft in de manier waarop kennis en scholing aan niveau 2 en 3 medewerkers zo goed mogelijk kan worden aangeboden. Agatha propageerde de visie van Adriaan Beckman die stelt dat medewerkers zoveel mogelijk zelf organiserend in hun werk zouden moeten zijn, een visie die mooi past bij de antroposofische visie op ontwikkeling. Mijn presentatie ging over antroposofie en de Presentie benadering; in deze

27

benadering staat met name het contact en de relatie tussen de bewoner en de zorgmedewerker centraal. Het belangrijkste in de langdurige zorg is wellicht niet het doen van een zorghandeling. Minstens zo belangrijk is dat de bewoner met oprechte aandacht gezien wordt, dat er erkenning is voor wat van groot belang is voor die bewoner. De kern van de zorg kan soms bijna zoek raken in alle dagelijkse beslommeringen terwijl het juist dát is, waarom ik en vele anderen, ooit gekozen hebben voor een beroep in de zorg. Ik sta gelukkig niet alleen met deze ervaringen. Tot mijn plezier las ik een stukje van Gerlach Cerfontaine waaruit ik citeer. In 1986 werkte ik als verpleegkundige in het toenmalige AZU, Gerlach Cerfontaine was daar net directeur geworden na het vertrek van Els Borst. In de jaren daarna heb ik hem bij verschillende gelegenheden horen spreken: een bevlogen spreker, met kennis en liefde voor de medische zorg. Dat kon hij voortreffelijk overbrengen, een charismatische bestuursvoorzitter. Hij houdt een pleidooi voor het terugbrengen van compassie in de zorg. ‘Het roer moet om’ heet het stuk, waarin hij zich de vraag stelt wat barmhartigheid eigenlijk mag kosten. Deze vraag dringt zich op omdat het Nederlandse zorgsysteem in een crisis verkeert die te lijf wordt gegaan met het opleggen 28

van steeds meer regels. Teveel aandacht voor de middelen, te weinig voor de inhoud. ‘Barmhartigheid, mededogen, empathie

en compassie zijn sleutelbegrippen die niet zijn terug te vinden in DBC’s en niet zijn om te rekenen in tijd of euro’s’, zo stelt Cerfontaine. Ik ga nog even verder met wat mij deze week onder ogen kwam. Zo las ik ook een artikel van Gert van Dijk, ethicus artsenfederatie KNMG. Van Dijk verbaast zich over ‘de

worsteling in de zorg over het begrip kwaliteit, waarbij overheid en samenleving om het hardst roepen dat de zorg transparanter moet, maar waarbij niemand kan aangeven wat kwaliteit nu eigenlijk is. Daardoor worden in het systeem prikkels ingebouwd waarbij het niet zeker is of deze de kwaliteit bevorderen. Je kunt kwaliteit in zijn algemeenheid niet uitdrukken in een cijfer. Tegelijkertijd: hoe meer indicatoren des te groter de administratieve last voor de zorgprofessional. Meer transparantie en minder administratie zijn twee krachten die elkaar tegenwerken.' Tja, wat is er veel gaande in de zorg. Wat doen we allemaal ons best en komen soms toch niet uit waar we gedacht hadden. Wat kunnen we soms de eenvoudigste dingen over het hoofd zien en verstrikt raken in regelingen en protocollen. Wat kunnen we eindeloos bezig zijn met begrippen die misschien niet te definiëren zijn; dat doen we dan vooral 29

vanuit de eis en de behoefte om veilig te werken. Kan zorg echter ooit helemaal veilig zijn? De andere kant is dat we met een klein gebaar op het juiste moment veel goed kunnen doen. Dat geldt voor alle medewerkers die dagelijks hun werk doen en daarin hun ziel en zaligheid leggen; het geldt ook voor alle bewoners die dagelijks hun lijf, leden en ziel en zaligheid toevertrouwen aan medewerkers. Zorg verlenen is een prachtig beroep, het bestaat uit heel veel kleine en soms grote dingen, uit dichtbij blijven en afstand nemen. Zorg hebben voor elkaar is warmte voelen. Het is bijna midzomer, de langste dag, warmte en vuur. Laten we die warmte, als een brandend vuurtje meenemen naar koudere periodes van het jaar. Laten we die warmte, die als kern ook in de zorg zo aanwezig is, bovenal koesteren en eren. Marian Martens

30

DE PINKSTERVIERING een impressie

Het valt me steeds weer op hoe bloemen de sfeer in een ruimte kunnen beïnvloeden en ook wat kaarslicht daaraan bijdraagt. Door de zaal verspreid stonden bij deze Pinksterviering vazen met roze pioenrozen en midden in de kring een tafeltje met 13 kaarsen – de twaalf en de dertiende – die in alle rust werden aangestoken. De kleur, het kaarslicht en de rust bepaalden mede de intieme sfeer die deze middag in de zaal hing. Huub Hansen opende met het lezen van het evangelie: 'Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak, waren zij allen bijeen. En plotseling klonk er uit de hemel een geluid als het waaien van een machtige wind en dit vulde het hele huis waar zij gezeten waren. En voor hun schouwen verschenen tongen van vuur die zich verdeelden, en dit kwam op ieder van hen. En zij werden allen van de Heilige Geest vervuld en begonnen te spreken in andere talen zoals de Geest het hun gaf zich te uiten.' Daarna speelden Marieken en Daniel Steinbuch en Lodie Steenvoorden (twee dwarsfluiten en cello) een deel uit de

31

Londoner trio’s van Haydn; muziek die prachtig aansloot bij de stemming in de zaal. Door de reproducties van El Greco en Titiaan konden wij ons een beeld vormen van wat er bij de uitstorting van de Heilige Geest met Pinksteren gebeurde. Bij Titiaan krijg je een indruk van de kracht van de Geest die als duif in een stralend licht verschijnt. Het is licht dat niet verblindt, maar dat toch de 'tongen van vuur' op de hoofden van de aanwezige apostelen en Maria verre overstraalde. Het symbool van de duif komen we ook bij andere gebeurtenissen in de Bijbel tegen. Veel middeleeuwse schilders, bijvoorbeeld Grünewald, hebben bij de aankondiging van de engel Gabriël aan Maria een duif geschilderd die in een lichtlijn naar beneden komt. Bij de doop in de Jordaan wordt ook over een duif gesproken. In sprookjes is de duif een dier dat de weg wijst. El Greco heeft in de gezichtsuitdrukkingen van de apostelen weergegeven wat er met hen gebeurd is in de dagen na Hemelvaart. Het zijn door leed gelouterde gezichten, waaruit bij sommigen al een vastberadenheid straalt. Zij weten wat hun opdracht is. Maria neemt een centrale plaats in. Haar reactie is anders dan die van de apostelen, die het oude gebedsgebaar, het orantengebaar laten zien. Zij drukt haar handen tegen elkaar. 32

Misschien heeft haar gebaar te maken met de uitspraak:'... en Maria bewaarde alles in haar hart.' Door dit weten kan de uitstorting van de Heilige Geest eerder een bevestiging dan een verrassing voor haar geweest zijn. De Heilige Geest, er zijn verschillende uitdrukkingen met 'geest': de geest krijgen, tegenwoordigheid van geest en geestdrift, ergens voor in vuur en vlam raken. Deze laatste uitdrukking had Marieken aangegrepen om een vraag te stellen: Waarvoor raak je in vuur en vlam? Huub Hansen reageerde met: 'Wat we hier te zien krijgen.' Iemand anders raakt begeesterd door de Dieptetuin. Ruben Steinbuch vertelde over een uitstapje naar een dierentuin om de olifanten, zijn lievelingsdieren, te zien. Er was net een baby-olifantje geboren, '… en daar werd ik enthousiast van!' De bijdrage van mevrouw Riemens is hiernaast afgedrukt De bijeenkomst werd besloten met het lezen van het Veni

Creator Spiritus. De keuken had een heerlijke bowl klaargemaakt, zodat iedereen niet alleen geestelijk maar ook lichamelijk gesterkt naar huis ging. JGL

33

PINKSTEREN 2014 Voor het pinksterfeest in ons huis werd gevraagd onze gedachten te laten gaan over de vraag: 'Waarvoor raak je zelf in vuur en vlam?' Desgevraagd heb ik het tijdens deze mooie viering vertelde opgeschreven. In de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw raakten (eindelijk) de vervuiling en uitputting van ons aller milieu in opspraak. Ook ik werd erdoor aangepakt, mede door de verontrustende rapporten en verslagen van biologen, werkzaam bij het Rijksinstituut voor Onderzoek en Natuur (RIVON) waar ook mijn man werkzaam was. Menig waardevol rapport van dit Instituut belandde in een bureaula bij de overheden. Dit vaak horende begon het bij mij te popelen. Op een dag kwam mij ter ore dat er een kadercursus op komst was voor vrouwen die eveneens verontrust waren over ons milieu. Dáár wilde ik aan deelnemen!. Maar eerst moest geregeld worden dat tijdens mijn afwezigheid het gezin, plus pleegkinderen, verzorgd werd. Laat het mij nou gelukken hiervoor prima 'oppassers' te vinden!

34

In april 1970 startte deze cursus met ongeveer 120 vrouwelijke deelnemers, komend uit alle delen van ons land. We kwamen elke week bijeen in het gebouw van Kunsten en Wetenschappen in Utrecht. De motivatie en het begeesterde enthousiasme waren enorm! We kregen van 9 tot 5 uur voordrachten en colleges over uiteenlopende onderwerpen inzake natuur en milieu. Een heilig vuur doorstroomde allen, ook toen men halverwege inzag dat dergelijke bijeenkomsten zonder mannelijke denkers niet succesvol zouden zijn; die kwamen er dan ook gelukkig bij. Deze intense dagen, waarin ook hevig werd gediscussieerd, zijn onvergetelijk gebleken. Kortom, de begeestering, de grote zorg om onze aarde, was en bleef voor menigeen een belangrijke leidraad in het verdere leven. Zo ook voor mij. Wij zijn slechts gasten op deze aarde en hebben de plicht deze te behouden en de schoonheid te bevorderen... met dank aan de Schepper, voeg ik hier – vol vuur – aan toe. BMR

Moeder aarde lijdt door hebzucht en nijverheid Géést stille dit leed

35

VENI CREATOR SPIRITUS Kom Heil’ge Geest met scheppermacht. Want onze zielen zijn van U. Vervul met Uw genadekracht het hart dat gij geschapen hebt Uw naam is Trooster, Parakleet, Geschenk van d’allerhoogste God; De levensbron en ’t liefdesvuur, Die ons met heil’ge geestkracht wijdt. Gij zevenvuldige bron des heils de vinger van Gods rechterhand, gij, door de Vader steeds beloofd, geef onze kelen klank en woord. Ontsteek het licht in oog en oor. Stort in ons hart de liefde uit En maak het zwakke lichaam sterk, Dat wij gereed zijn tot de daad. Bedwing de vijand, drijf hem uit, Opdat er voortaan vrede zij En wij door Uwe hand geleid Het kwade overal weerstaan.

36

Leer kennen ons de Vadergod En kennen ook de Zoon met Hem. Leer ons geloven steeds in U Gij, die de Geest van Beiden zijt. Daarom zij God de Vader prijs, De Zoon, die uit de dood verrees, De Trooster-Geest , die in ons werkt Van eeuwigheid tot eeuwigheid. Hrabanus Maurus (ca. 780-856) Deze hymne werd bewerkt door Goethe en vertaald door W. Gradenwitz. Hieronder een korte beschrijving van wie deze Hrabanus Maurus was. Hrabanus Maurus was één van de grootste geleerden van de vroege Middeleeuwen. Hij stamde uit een Frankisch adellijk geslacht. Toen hij tien jaar was werd hij in de benedictijner abdij van Fulda ondergebracht. Daar kreeg hij onderwijs in de Angelsaksische traditie van Bonifatius. Later werd hij naar Tours gestuurd om verder te studeren. Na een jaar keerde hij terug naar Fulda waar hij ging lesgeven. Hij telde vele later belangrijke mensen onder zijn leerlingen. Hrabanus schreef gedichten, hymnen, preken en hagiografische geschriften. Ook schreef hij commentaren op bijna alle Bijbelboeken. Zijn bekendste werk is De laudibus sanctae crucis, een bundel figuurgedichten ter ere van het heilige kruis. Ook de bekende pinksterhymne Veni Creator Spiritus wordt aan Hrabanus toegeschreven.

37

WONEN MET VOLPENSION EN THUISZORG IN HUIZE VALCKENBOSCH In de vorige Valckenvlucht meldde ik al dat we plannen hebben voor een nieuwe woon/zorgvorm in Huize Valckenbosch. Inmiddels hebben we ook plannen voor een tweede nieuwe woonzorgvorm. Waarom willen we naast de traditionele verzorgingshuiszorg ook andere woon/zorgvormen in Huize Valckenbosch introduceren? Dit heeft te maken met de mening van de overheid dat de ouderenzorg onbetaalbaar wordt. Daarom moeten mensen met een lichte zorgvraag 'thuis' blijven wonen en geldt, dat voor mensen met een zwaardere zorgvraag, een zogenaamde ZZP-indicatie, de overheid niet altijd de huisvesting meer zal betalen zoals nu in het verzorgingshuis het geval is. Voor onze stichting Antroz betekent dit dat er in een paar jaar tijd voor ca. 35 plaatsen geen overheidsbijdrage meer komt. Hoe gaat Antroz om met deze verandering? Omdat het nieuw te bouwen Leendert Meeshuis kleiner wordt dan eerst de bedoeling was en dus ook kleiner dan het huidige Leendert Meeshuis, komen er op termijn plaatsen beschikbaar die we in Huize Valckenbosch kunnen invullen.

38

Voor Huize Valckenbosch betekent dit wel meer zwaardere zorg. Maar we hebben liever niet alleen bewoners met 'zware' verzorgingshuiszorg. De combinatie van lichtere en zwaardere zorg maakt dat bewoners elkaar nog een handje kunnen helpen en dat maakt Huize Valckenbosch tot een interessante woongemeenschap. Naast bewoners met de zwaardere verzorgingshuiszorg hebben we voor ouderen met een thuiszorgindicatie daarom de mogelijkheid voor wonen met volpension en thuiszorg bedacht. Vanaf 1 juli is het mogelijk om, met alleen een indicatie voor thuiszorg, in Huize Valckenbosch te komen wonen. We noemen dit 'verblijf met volpension' de kosten zijn € 1378,00 per maand. Naast kosten voor het verblijf moet de bewoner, ook nog een inkomensafhankelijke eigenbijdrage betalen aan het CAK. Verblijf met volpension omvat naast het gebruik van het appartement, o.a. de maaltijden, de mogelijkheid van deelname aan activiteiten en 1 uur huishoudelijke hulp per week (40 minuten schoonmaak en ca. 20 minuten voor bed opmaken en -verschonen). De overheid stimuleert het 'scheiden van wonen en zorg'. Dat zouden we ook willen aanbieden in Huize Valckenbosch. We hebben hiervoor toestemming aangevraagd maar deze is op het moment dat ik dit schrijf nog niet binnen. Voor bewoners 39

met een indicatie voor verzorgingshuiszorg, een zogenaamde ZZP3 of hoger, kan 'scheiden van wonen en zorg’ financieel interessant zijn. Als de toestemming binnen is, wordt dit gemeld in het eerst volgende info-uur en de nieuwsbrief. Geïnteresseerden in 'Verblijf met volpension' of in scheiden van wonen en zorg kunnen met vragen terecht bij Hans Altenburg of Agatha Steenbergen.

Sint-Janskruid

40