UITGAVE VAN HUIZE ‘VALCKENBOSCH’
KERSTMIS 2013 15e jaargang nr. 4
COLOFON: REDACTIE:
Jolanda Gevers Leuven Nelly Moens Yvonne van de Staaij
KOPIJDATUM
PAASNUMMER:
15 maart 2014
REDACTIEADRES: Huize ‘Valckenbosch’ Van Tetslaan 2 3707 VD ZEIST e-mailadres:
[email protected] 1
2
VAN DE REDACTIE En dan is het plotseling vierde advent en staat het kerstfeest voor de deur. Alle goede voornemens, om eens in alle rust de vier weken voor Kerstmis door te brengen, zijn weer in rook opgegaan. Maar hoe waardevol waren die drukke weken, waarin niet contemplatief, maar actief naar het feest werd toegeleefd. Veel werd ons geboden om de 'tocht naar de stal' te maken. De vijfster, die ooit de wijzen voorging, moeten wij echter nu in onszelf zoeken.
Deze vijfster werd getekend door meneer Zaagman. Opmerkelijk is dat in deze Valckenvlucht zoveel over Maria geschreven is. Over de manier waarop ze haar kind draagt of bij zich heeft en over haar mantel waarmee zij zichzelf en Jezus bedekt. Het beeld van veiligheid en geborgenheid, die we iedereen toewensen. 3
DE MADONNA VAN STALINGRAD Vlak voor Kerstmis 1942 tekende Kurt Reuber, een Duitse arts en veldprediker bij de 6e pantserdivisie, deze madonna. Reuber was met zijn legeronderdeel tijdens de slag om Stalingrad ingesloten in wat men de 'ketel' van Stalingrad noemde. Het Duitse 'Kessel' betekent een omcirkeld militair gebied. De madonna is een simpele houtskoolschets van 90 x 120 cm. In de rand schreef Reuber: 1942 WEIHNACHTEN IM KESSEL LICHT LEBEN LIEBE Festung Stalingrad. In een brief naar huis vertelt hij: 'Ik heb me lang afgevraagd wat ik zou tekenen. Ten slotte besloot ik tot een Madonna met kind. Er is geen goed materiaal en ik heb de achterkant van een Russische stafkaart als papier gebruikt. Ik wilde dat ik jullie kon vertellen hoe intens ik aan deze madonna gewerkt heb en hoeveel ze voor me betekent. De tekening ziet er zo uit: het hoofd van de moeder en het hoofd van het kind leunen tegen elkaar en de mantel vouwt
4
zich om hen heen. Hij is bedoeld om 'zekerheid' en 'moederliefde' te symboliseren. Ik herinnerde me de woorden van Johannes: licht, leven en liefde. Wat zou ik hier nog aan toe kunnen voegen?
5
Ik wilde deze drie begrippen uitbeelden door het huiselijke en simpele beeld van een moeder met haar kind en de geborgenheid die dit uitstraalt. Ik ging naar alle bunkers en bracht mijn tekening bij de mannen en sprak met hen. Zij zaten daar of ze in hun geliefde huis bij hun moeder op vakantie waren.' Voor de kerstviering hing Rueber de tekening in zijn eigen bunker op en toen op kerstavond de deur openging en zijn kameraden binnenkwamen, waren zij te geroerd om te spreken. De hele plechtigheid vond plaats onder invloed van de tekening en bedachtzaam lazen de mannen de woorden: licht… leven… liefde. De Madonna was voor iedereen, of hij nu commandant was of gewoon soldaat, een onderwerp van overpeinzing. De madonna en brieven aan zijn familie werden door een bataljonscommandant meegenomen naar Duitsland met het laatste transportvliegtuig dat nog kon wegkomen voor de overgave van de 6e pantserdivisie en werden aan Reubers familie gegeven. Kurt Reuber stierf op 20 januari 1944 in een Russisch krijgsgevangenenkamp 1000 km noordoost van Stalingrad. Kopieën van de madonna zijn geschonken aan de kathedralen van Stalingrad (nu Volgograd), Berlijn en Coventry als teken van verzoening. 6
BERICHTEN VANUIT DE DAGELIJKSE LEIDING Natuurlijk zijn er in dit laatste kwartaal allerlei ontwikkelingen geweest rondom de fusie met Warande, die volgend jaar zijn beslag gaat krijgen. Over en weer voeren we gesprekken met diverse functionarissen om een goed beeld te krijgen van elkaar. Volgens de planning zal de fusie begin maart 2014 een feit zijn. Op ons kleine stukje woongrond in Zeist reilt en zeilt het leven echter ook gewoon door, fusie of geen fusie. De prachtige adventsster hangt weer te schitteren in de binnentuin, het Paradijs spel is gespeeld en de transparant van zijdevloei in de grote zaal lokt ons met heel mooie afbeeldingen van de Sinterklaastijd de Kersttijd in. En wij willen wel mee, vier diepblauwe schemerweken in, waarin het landschap rondom de kerststal gestalte krijgt. Waarin eerst de stenen en mineralen, dan de planten, als derde de dieren en ten slotte de mensen de Komende morgen mogen ervaren – het Eeuwig Wordende, het Licht. Graag wensen wij alle bewoners, medewerkers, vrijwilligers en naasten een zalig Kerstfeest. Voor het nieuwe jaar spreken we de wens uit dat we een veilige en fijne woonplaats blijven, waar het goed wonen en 7
leven is. Ons huis heeft stevige muren, een solide dak, een deur die vanzelf naar buiten opengaat en binnen in ons klopt een warm hart! Nu volgen wat wetenswaardigheden: In november verhuisden mevrouw Peper en mevrouw Bruijn beiden naar een kamer op de begane grond. Mevrouw Schilthuis is 26 november overleden en mevrouw van Hemert is naar een verpleeghuis dichter bij haar familie in Brabant verhuisd. Nieuwe bewoners Er is een aantal nieuwe bewoners gekomen, die we graag willen welkom heten en ook aan u voorstellen: Op 3 december verhuisde mw. J. Kok-Gerber vanuit het Leendert Meeshuis naar kamer 48 in Huize Valckenbosch. Op 13 december kwam mw. M. Verheul op kamer 54 wonen. Ten slotte verhuisden op 16 december mw. M.C. Visser- van der Heide naar kamer 77 en mw. E.M. Müller-Lang naar kamer 24. Scholingen De medewerkers van de zorg worden allemaal geschoold om inwrijvingen te kunnen doen, vooral hand- en voetinwrijvingen 8
zijn een eenvoudige manier om iemand iets te schenken: aandacht, een aanraking, een moment van rust. Ook zijn de benodigde vaardigheden voor de voorbehouden handelingen (bijvoorbeeld een katheter inbrengen), weer opgefrist en geoefend. Voor volgend jaar staat in februari een aantal scholingen gepland om vaardiger op de computer te worden. Dit is nodig omdat we ook binnenkort gebruik zullen gaan maken van een elektronisch dossier; dan zal de computer geen geheimen meer voor ons hebben! Receptie De openingstijden van de receptie zijn aangepast. We hebben er een beetje aan kunnen wennen. De telefoon heeft een antwoordapparaat gekregen op de tijden dat er geen receptioniste is. Er zullen nog camera’s komen bij de ingang zodat je op afstand kunt zien wie er buiten staat en via de telefoon de deuren kunt openen. Dit scheelt de zorg in de avonduren ook veel heen en weer geloop. Sigrid Brandligt heeft zich onmisbaar gemaakt met alle handen spandiensten die ze hier in huis doet!
9
Brandveiligheid Alle BHV’ers hebben hun kennis de afgelopen maand weer opgefrist. In een container buiten heeft iedereen geoefend met de brandblussers. Op 10 december hebben ze een heuse oefening in huis gedaan. Het brandalarm ging twee maal onverwachts af. Van de oefening heeft Corry een uitgebreid verslag gemaakt, waar we weer veel van kunnen leren. Begroting 2014 De begroting voor 2014 is klaar. Door de verandering van zorgzwaarte hebben we volgend jaar minder kamers bezet. De lege kamers willen we gaan bezetten door middel van pension-verhuur. Mensen die een indicatie hebben voor extramurale zorg kunnen dan bij ons komen wonen waarbij ze zelf de pensionkosten betalen. Wifi draadloos internet Vanaf 16 december beschikt Huize Valckenbosch over gratis WIFi voor bewoners, bezoekers en medewerkers. U kunt zonder wachtwoord inloggen. U hoeft alleen de gebruiksvoorwaarden te accepteren die u ziet bij opening van het scherm. Martin Mornout Marian Martens Philo van der Speld
10
DE HERDERS
Omdat eenvoudigen verstaan Wat door geen ingewikkeld zoeken Noch lezen in geleerde boeken Begrepen wordt of nagegaan, Zijn herders toen in Uwen stal Geknield en hebben U aanbeden Dit is tweeduizend jaar geleden En nog weet elk het overal. Geen mens heeft ooit hun naam gemeld, De rest van hun onschuldig leven Is door geen wetenschap beschreven, Wordt slechts aan kinderen verteld. Anton van Duinkerken
11
KERSTTIJD, de vijfster ten geleide De madonnareeks van Rafaël, één van de grootste Renaissanceschilders, is voor mij een inspiratie geweest om heel schetsmatig te proberen de werking van het pentagram, dat aan deze schilderijen ten grondslag ligt, na te volgen en in te leven. De gedurende de Kersttijd in de gang geëxposeerde schetsen zijn daar de weergave van. Zij zijn de neerslag van een zoektocht naar de verhouding van de Gulden Snede en de daarmee veronderstelde genezende werking van de madonna's. Wij kennen de beide aspecten van Maria: maagd en moeder. In de loop der eeuwen is daar nog een aspect bijgekomen. Men ging Maria immers ook zien als de middelares, als intermediair tussen de mens en het goddelijke. Vandaaruit kreeg men ook een meer persoonlijke relatie tot Maria. Zij werd: 'Onze Lieve Vrouwe', 'Ma Donna', 'Mijn Vrouwe'. Met behulp van de schilderijen van Rafaël en zijn madonna's kon men weer oog krijgen voor deze spirituele kwaliteit. In het middengebied kon voor de ziel weer ruimte ontstaan om te ademen. De inspiratie ging leven. Daarom alleen al zijn de zo gevoelvolle madonna's van Rafaël gezond makend en zielsverheffend. We kunnen meegaan in die verademing, door de intrinsieke vormentaal, alsmede door de compositie op het 12
doek. Het is door deze vormopbouw, dat de genezende werking van de madonna's kan ontstaan.
Madonna met de granaatappel 13
Ik kon me daar eerst geen voorstelling van maken, maar door ook in euritmische zin de vijfster in de beweging te volgen, leerde ik de vormopbouw te herkennen en daarmee de helende krachten te ervaren. In één van de gedichten van Novalis zag ik bij toeval dat element van de opbouw van krachten door de Madonna heel mooi verwoord: 'Ik zie U steeds in duizend beelden. Maria, lieflijk uitgedrukt, Maar geen van al kan U verbeelden, Zoals mijn ziel U heeft aangeblikt.' Wat de schilderijen uit de Renaissance wel kunnen verbeelden is de opbouw en de daarmee verbonden geometrische vormen. De belangrijke elementen in een schilderij zijn met elkaar verbonden als punten van een driehoek, een vierkant, een kruis of door een cirkel en in het geval van de madonna's is het pentagram mede een wetmatigheid. Wiskundig geschreven als a : b = b: (a + b). Een basis, die in veel verhoudingen in de mensen-, dieren- en plantenwereld terug te vinden is. Ook zijn er andere vormelementen in de schilderijen van de Madonna terug te zien, zoals de hartvormen en de kruisvormen. Als je je een beetje oefent in het goed kijken, ontdek je ze haast vanzelf. Het sterkste element van de compositie is toch wel de vijfhoek. Dat is de hoek die ontstaat als je de hoofdpunten van alle geschilderde personages met elkaar verbindt. De vijfhoek is het beeld van de moedergodin en het oerbeeld van 14
de wijsheid. Je vindt hem in de roos en hij is het symbool van de liefde. Rudolf Steiner heeft bij herhaling gewezen op de genezende werking van de madonnareeks. Als je de beelden en de lijnen van het pentagram in de reeks volgt, kun je werkelijk zien en vooral ervaren hoe het Kind eerst neerdaalt vanuit de hemel (de Sixtijnse Madonna), op de aarde komt en bij de rechtervoet van de Madonna gaat staan. Daarna wordt het Kind richting haar hoofd getild om vandaar uit weer af te dalen naar haar rechtervoet. Als het lukt om dat gebaar, die innerlijke mee-beweging aandachtig te volgen, word je als het ware in de lijnen van de vijfster opgenomen. In de expositie is geprobeerd om het gebaar van het pentagram te volgen en daarmee de vijfster als versterkende leidraad voor onszelf in de Kersttijd te beleven en aan de Madonna's te ervaren. Ik wens U van harte een vijfsterren Kerstfeest toe. Yvonne van de Staaij vrijwilliger
15
WAT IS EEN KERK? Van half augustus tot eind september ben ik samen met Hans (mijn echtgenoot) naar Barcelona gefietst. Voor deze Valckenvlucht vroeg Jolanda Gevers me om een stukje te schrijven over iets wat we tijdens onze fietstocht onderweg gezien hebben: iets over bijvoorbeeld een mooie kerk of een bijzonder kapelletje. Hoe gaat zoiets? Ik pak de foto’s er nog eens bij en zie de zwaarbeladen fietsen met kampeerspullen die ons in 6 weken van Nederland naar Spanje brachten. Ik zie allerlei landschappen. De veelheid aan water en rivieren als we uit Nederland fietsen, het landschap van België, Dinant aan de Maas, de Ardennen, het ongelooflijk gevarieerde landschap van Frankrijk. De ontelbare kleine dorpjes, vaak enigszins in verval, en hoe mooi dat verval eruit kan zien. De totaal overwoekerde oude schuren, oud landbouwmateriaal in een half overdekte schuur, een weggezakt hek, een dorpsstraat met teveel lege huizen, verveloze cafeetjes. We zagen lange scheuten van courgetteplanten, talloze tomatenplanten en moestuinen als een lappendeken door het landschap heen. Zinnia-planten met reusachtige bloemen. We roken in de bossen de geur van het naderende najaar. Bij alle huizen de eettafels met daarbij houten banken, plastic stoelen, oude stoelen, een kruk, een aangenaam ratjetoe van 16
een huiselijke plek. Al die hoekjes bij huizen, waar de familie bij elkaar komt om gezamenlijk te eten en te drinken. De houtvoorraden, grote, grote stapels. Nette stapels, tegen wanden en schuren. Bergen hout, grote stronken en kleine stukken, meters lange voorraden. De winter is in aantocht, we voelen de kou in de avonden en vroege ochtenden. Het gras waarin we kamperen is dik bedauwd als we opstaan. Eenmaal in Spanje verandert de natuur, het wordt droger en warmer. Het binnenland van Noord Spanje is een verrassing, het is er nog heel authentiek. En zo fietsen we richting Middellandse zeekust waarbij we uiteindelijk in Barcelona aankomen. Vlak voor Barcelona kamperen we in een, ’s zomers, zeer toeristisch Blanes, nu een rustig dorpje aan de kust. Het is het einde van het seizoen en we zetten onze tent op een bijna lege camping, direct aan de zee. De vraag voor dit Kerstnummer ging dieper, was er misschien een speciale kerk of kapel, bezochten we een wel heel fraaie kathedraal, passeerden we een Hotel de Dieu waar een mooi verhaal aan vast zit? Het antwoord is ja en nee. Ja, natuurlijk zijn we langs heel veel, en ook mooie kerken gekomen. We bezochten het Hotel de Dieu in Beaune, het eerste concept van een ziekenhuis en daterend uit de Middeleeuwen rond 1450. We hebben Maria onderweg in 17
gebed gezien, of met haar armen in een wijds gebaar een ieder zegenend die langs haar ging.
Maria was in diverse kapellen en ook gewoon zo, als beeld langs de weg. We lazen de prachtige tekst bij een Christusbeeld: je suis la voie, la vérité et la vie. Maar die ene bijzondere kerk of kapel, onderweg op onze reis, die vond ik heel ergens anders. Wat is een kerk? Het is een plek waar je God kunt ontmoeten, een kerk is een huis van God. Nu is het zo, dat ik me niet zo op mijn plek voel met het geloven in een God. Dat wil niet 18
zeggen dat ik ertegen ben, of niet kan begrijpen wat anderen daar wel in kunnen vinden. Voor mij heeft het te maken met een groter geheel waar ik deel van uitmaak, met het ervaren van die grootsheid en tegelijkertijd een verbinding daarmee met mijzelf voelen, teer maar krachtig. Ik kan dat, voor mijzelf, ook God noemen. Ook ken ik belevingen waarin ik meende dat er zoiets was, een ontmoeting met God. Op die manier gezien ben ik onderweg eigenlijk voortdurend in een kerk geweest: het buiten zijn te midden van de natuur, was steeds een plek waar God gemakkelijk ontmoet kon worden. Het los zijn van dagelijkse gewoontes en vaste patronen, maakt je zicht en je gemoedsrust anders. Je wordt niet afgeleid door bijzaken en staat dichterbij de essentie van ‘ het leven’: waar slapen we vanavond, blijven we droog vandaag, hebben we de wind mee of tegen en waar kunnen we eten? Vlak voor het einde van de reis stonden we op de eerder genoemde camping in Blanes, pal aan zee. Ik werd om 6 uur ’s morgens wakker. Behalve het geluid van de golven klonk er geronk en gepruttel. Het waren de plaatselijke vissersboten die uitvoeren op het nog donkere water. Hun lichten trokken een lang lint, een streep licht aan de horizon. Ons koepeltentje van 1.80 meter breed, heeft aan weerszijden van bovenaf naar beneden twee openingen, 19
waardoor je er uit kunt en naar buiten kunt kijken. Ik lag op mijn rug in de tent, had de openingen beiden open gemaakt en keek door de ene opening naar het oosten, naar de zee en de veranderende lucht. Hoe de hemel kleurde van nachtblauw naar paars en purper en hoe uiteindelijk een vuurrode bal, de uit zee opkomende zon, de lucht in vuur en vlam zette. Het was half acht en het was een buitengewoon prachtige zonsopkomst. Ik draaide mijn hoofd naar de andere opening die naar het westen keek en zag daar aan de andere kant van de hemel, de bijna volle maan nog in haar lichtglans tegen de half heldere hemel staan. Als ik terug draaide, kreeg ik de zon weer in mijn ogen. Als mij gevraagd wordt naar een gedenkwaardige kerk of kapel dan is het deze: ons tentje met de twee openingen, het geluid van de zee, de hemel daarboven, de opkomst van de zon en de neergang van de maan. De dag moest nog beginnen maar het mooiste had ik al meegemaakt. Marian Martens hoofd zorg
20
KERSTMIS O strenge God van Israël die mij terugwees naar de aarde maar ook, opdat ik moed aanvaardde, Uw Zoon toedacht als metgezel: daar ligt Hij nu, Uw zwaktebod. Moet ik begrijpen, Vader God, dat in de menselijkste dingen de engelen van Uw ere zingen? Mijn voorbeeld, in een beestenstal – een vader, moeder – het heelal ligt in dit simpel beeld besloten: zie toe, daar is een roos ontsproten. E.M. Berg bewoonster
21
KARMA? Vorig jaar om deze tijd bezocht ik Doorn weer. Daar liggen voetstappen uit mijn jeugd. Daar woonden een oom en tante; mijn zusje en ik logeerden daar vaak. Oom en tante kwamen uit Indië en lieten in Doorn een mooi huis bouwen. Nu woont daar de burgemeester van Heuvelrug met zijn gezin. Toen ik nog fietste, ging ik vanuit Valckenbosch elk jaar een keer naar Doorn, eerst naar de nabije begraafplaats, daarna langs het huis en weer terug naar Valckenbosch. Ik had een speciale band met tante. Toen ze was overleden, leerde ik haar zuster uit Oegstgeest kennen. Zij vroeg: 'Mag ik de vriendschap overnemen?' Dat vond ik een bijzondere vraag en zo zocht ik haar af en toe op vanuit Haarlem. Daar hoorde ik pas dat zij antroposofe was, en wel een van het eerste uur! Door haar toedoen gingen mijn drie zonen naar de Vrije School en later een van hen, Bastiaan Baan, naar Stuttgart naar het priesterseminarie. Toen hij daarmee klaar was zijn wij naar haar toegegaan; niet lang daarna is zij overleden. Daisy Wijnberg bewoonster
22
'HOUD JE VAST AAN DE WIND' Moed en verlangen waren dit jaar de thema’s van het Michaëlfeest. Een korte inleiding, verhalen van bewoners met voorbeelden uit hun leven en de vertelling van een prachtige indiaanse legende door Ruud Spaargaren vormden de hoogtepunten van de viering. De legende Houd je vast aan de wind van de Amerikaanse vlakte-indianen vertelt over de moed en het verlangen van een kleine springmuis. Uit het voorwoord: 'In het verhaal droomt en verlangt een springmuis naar de Heilige Bergen. Het verhaal kan begrepen worden als een verdiepend verhaal over uitzichtloze crisismomenten waar we telkens weer uitkomen. Het wordt een spiegel van herkenning van ons eigen leven.’ Na een moeilijke tocht vol gevaren, maar ook onverwachte hulp, bereikt de springmuis het einde van zijn tocht en vliegt als adelaar naar de Heilige Bergen. Marieken Steinbuch had een aantal prachtige, kleurige tekeningen gemaakt die geprojecteerd werden tijdens de vertelling en Janneke van den Dool omlijstte het verhaal met muziek. Het was een indrukwekkende middag. Natuurlijk werd de inwendige mens niet vergeten en we genoten van de thee en heerlijk warm appelgebak met slagroom. Nelly Moens vrijwilliger
23
2 NOVEMBER 2013 Eerbiedig samenkomen verbonden met hen die ons voorgingen; genoemd bij hun namen de stilten verdiepend euritmie deed zweven zwijgend naar huis… BMR bewoonster
24
HET GEHEIM VAN VERLICHTING Ingebracht door Jip van Stokkum
Lang geleden leefde er een koning die het geheim van verlichting kende. Op een dag verscheen een vermoeide reiziger aan het hof. De man kwam uit een ver land waar de mensen niet meer wisten wat verlichting was en op voet van oorlog met elkaar leefden. 'O wijze koning', sprak de reiziger toen hij voor de koning verscheen, 'vertel me alstublieft uw geheim, opdat ik mijn volk kan helpen weer in vrede te leven.' De koning glimlachte en zei: 'Ik zal je mijn geheim onthullen, maar rust eerst uit van je lange reis. Wandel door de paleistuinen, eet en drink zoveel je wilt en vraag wat je nodig hebt. Vanavond zien we elkaar bij het diner en dan zal ik je mijn geheim vertellen.' De reiziger boog diep en liep de troonzaal uit. Bij de deur werd hij opgewacht door een lakei die een kaars vasthield. 'Meneer', sprak de lakei, 'zou u zo vriendelijk willen zijn deze kaars met u mee te nemen en brandende te houden totdat u de koning vanavond weer ontmoet?' De reiziger nam de kaars aan en dwaalde uren door de prachtige tuinen en rijkversierde zalen. Toen de avond viel, werd hij naar het diner ontboden. 'En', vroeg de koning toen zij tegenover elkaar zaten, 'heb je een mooie dag gehad?' 'Zeker', antwoordde de man, 'ik zag witte pauwen en heb genoten van beelden, fonteinen en wandschilderingen. Maar ik was me steeds bewust van de vlam, die ik brandende moest houden.' 'Aha', zei de koning, 'dan heb je mijn geheim ontdekt.' 25
DE WEEKSPREUK ’s Ochtends had ik naar de vogels in mijn tuin gekeken. Ze waren weer terug, na zich in de ruiperiode verstopt te hebben. Wij hebben een kerstboom in een pot vlakbij het huis staan en tegen de muur daarachter hangt onder een dakje een glas met speciale pindakaas voor de vogels. Zo her en der in de tuin zijn nog meer voederplaatsen met gemengd voer en vetbollen, maar de pindakaas heeft de voorkeur. Het is niet zo dat de vogels zich zomaar op die pindakaas storten. Nee, er wordt eerst een paar maal rondgevlogen voor ze neerstrijken op het stokje voor de pot. Daar kijken ze nog eens goed rond en pikken pas dan snel een paar happen van het heerlijks. Het was een af en aanvliegen van mezen en vinken. Af en toe probeerde een spreeuw onder allerlei acrobatische toeren ook een hapje mee te pikken. Op de grond scharrelde merels en heggemussen en de roodborst liet zich ook af en toe zien. Wat me aan de vogels opviel was dat ze er zo mooi glanzend en gezond uitzagen. Na de lange periode van nesten bouwen en jongen grootbrengen – wat knap vermoeiend is – en daarna de rui, waarin ze zich grieperig schijnen te voelen, waren ze weer als nieuw. 26
Onze kerstboom biedt een prachtige uitkijkpost; vaak zaten wel vier of vijf vogeltjes in de takken. Ik moest denken aan de gekleurde glazen vogeltjes die vroeger onze kerstboom sierden. Door de takken van de boom zag ik een al ontbladerde rozenstruik, waar aan een lange loot nog drie bijna witte rozen bloeiden, hoewel het al ver in november was. Tegen de achtergrond van een donkere conifeer leek het of ze licht gaven. De roos heet New Dawn, zo toepasselijk… er is een roos ontsprongen. Ik verwonderde me over dit 'kersttafereel' dat zoveel levenskracht uitstraalde. Te voelen, hoe het oude, goed beschut als wonder met herrezen eigenzijn in mijn innerlijk tot leven komt: wereldkrachten moet het wekken en laten stromen in mijn dagelijkse werk; zo zal het mij, terwijl het groeit, inbedden in het aardse leven. En weer verwonderde ik me, omdat wat innerlijk moet gebeuren je bij de keukendeur voorgeleefd wordt. JGL vrijwilligster
27
BEVRIJDING DOOR LEVENSVERHALEN
Een biografische wandeling door tijd en ruimte om zicht te krijgen op de rode draad door je leven. Als we in onze laatste levensfase zijn, in de winter van ons aardse leven, is het fijner dan ooit om aandacht te geven aan de levensloop. Hoe is het gegaan? Wat heb ik aan het leven kunnen geven? Wat heeft het leven mij gegeven? Uit ervaring weet ik dat het niet gemakkelijk is om helder zicht op het leven te krijgen, terwijl er wel behoefte aan is. Is er een verhaallijn? Kan een gebaar zichtbaar worden? Door een gesprek kunnen levenskleur, een levensmelodie, zichtbaar worden en kan een eerste ordening in het weefwerk van het leven ontstaan. Zicht op de rode draad geeft vreugde en rust. Er is geen fout en geen goed. Het geeft ruimte om de weg naar de drempel, de overgang naar de geestelijke wereld, in vrijheid te kunnen gaan. Bevrijd van levensemoties, door ordening geplaveid. Opgesloten in de ouderdom, kan het een grote wens zijn samen nog eens terug te kijken; samen naar vergeten gebieden in de ziel kijken, samen thema’s naar boven halen; daar samen aandacht aan geven. Sinds zeven jaar mag ik hele fijne gesprekken met bewoners hebben. Meekijken naar het leven: mooie en minder mooie herinneringen naar boven halen. Hoe was dat toen en toen? Waar kon mijn ziel stralen? En ook: hoe heb ik dat kunnen 28
doorstaan, waar haalde ik de moed vandaan? Anderhalf jaar geleden kreeg ik van Antroz aangeboden om mij door middel van een studie verder te verdiepen in de levensloopkunde. Er is zoveel te ontdekken! Ik ben halverwege het tweede jaar van mijn studie en geniet er met volle teugen van. Het is een studie die mij extra diepgang geeft door vanuit het gedachtengoed van de Antroposofie naar de levensloop (ook wel de biografie) te kijken: het leven als ontwikkelingsweg. Een studie die mij de mogelijkheid geeft nog beter/gerichter ontmoetingsgesprekken met u te hebben. Ik ben Sylvia Kuilman. Ik ben ook huiskamermedewerker in Valckenbosch en activiteitenbegeleider muziek in het Leendert Meeshuis. De levensschetsen die ik van de gesprekken maak zijn bedoeld ter ondersteuning van het MDO: een wekelijks overleg waarbij een bewoner in het licht wordt gezet, zodat de zorg voor u als bewoner zo adequaat mogelijk kan verlopen. Vanaf het nieuwe jaar 2014 zal het ook mogelijk zijn om individueel een gesprek met mij aan te vragen. De gesprekken die ik bied zijn geen therapeutische, of anderszins psychologische gesprekken, maar zuivere ontmoetingsgesprekken van hart tot hart. Soms zal één gesprek voldoende zijn, in andere gevallen is een aantal keren prettiger. Voor de gesprekken die u zelf aanvraagt vraag ik een vergoeding. 29
U kunt mij bereiken op nummer 06.21281139 of via de mail:
[email protected] Ik hoop u als levensloopcoach in opleiding en als ervaringsdeskundige van dienst te kunnen zijn. Sylvia Kuilman Ieder een mooie kersttijd toegewenst.
30
TOKKELLIEDJE Waar ik maar ga ligt een pad voor me open secuur in mijn blik zoals littekens lopen Hoe de dag ook verblauwt of opvlamt om mij ik volg niets dan mijn hartzeer en het naambord ben jij (Nederlandse vertaling van Gerrit Komrij). De poëziemiddag die Jacqueline van Paassen met mevrouw van der Hoorn op 3 december organiseerde trok de ware poëzieliefhebbers onder ons naar de grote zaal, gewapend met eigen gedichten of die van anderen. Poëzie past in dit huis! Mevrouw van der Hoorn heeft in Kaapstad gewoond en kende Ingrid Jonker, de dichteres die bovenstaand gedicht schreef. Samen zaten zij op het strand bij Kaapstad toen zij beiden in verwachting waren. Ingrid, die manisch-depressief was, was heel begaafd; sinds zij zes jaar was schreef zij gedichten. Op het strand las zij vaak deze gedichten voor. Ingrid Jonker heeft een moeilijk leven gehad. Tot haar tiende jaar werd zij door haar moeder en grootmoeder opgevoed. Vooral bij haar grootmoeder had zij zich veilig en geliefd 31
gevoeld en een zorgeloze jeugd gehad. Toen zij echter na hun dood bij haar vader in huis kwam, veranderde dat. Hij accepteerde haar niet: hij stond haar niet toe te gaan studeren en hij zorgde ervoor dat haar gedichten aanvankelijk niet uitgegeven konden worden. Dat laatste was niet zo verwonderlijk. Haar vader was politicus en Ingrid had zich aangesloten bij de kunstenaars die kritisch tegenover de apartheidspolitiek stonden. Pas in 1963, twee jaar voor haar dood, kreeg zij erkenning en werden haar gedichten uitgegeven. Na haar dood werd het echter weer stil. De aandacht voor Ingrid Jonker en haar werk herleefde toen president Nelson Mandela in 1994 haar gedicht Die kind wat doodgeskiet is deur soldate by Nyanga voordroeg bij zijn rede tijdens de eerste zitting van het eerste democratisch gekozen Zuid-Afrikaanse parlement. Mandela noemde haar 'Afrikaner én Afrikaan'. Was het toeval dat op deze middag de Zuid-Afrikaanse poëzie in Valckenbosch in het middelpunt van de belangstelling stond? Twee dagen later overleed Nelson Mandela, die heel bijzondere mens, die ook het gedachtengoed van Ingrid Jonker uit de vergetelheid haalde. De rest van de tijd werd gevuld met gedichten van Nederlandse dichters en eigen gedichten. Met het gedicht van Jaap van der Vliet werd de middag besloten. JGL 32
LOBE DEN HERRN Lobe den Herrn in meiner Not, Ich preise Ihn bis in den Tod. Bei meinem ersten Morgenlicht Sah ich Sein göttlich Angesicht. Nachdem Er mich hat angeschaut Hab’ ich Ihm mein Jawort anvertraut. In einem Kerker einverleibt Weiß ich dass Er mein Tröster bleibt. Wann find’ ich Dich am leeren Grab? Du, der an mir das Leben gab; Kenne ich wieder Dein Angesicht Bei meinem letzten Morgenlicht? Jaap van der Vliet Lof zij de Heer in mijn nood Ik prijs hem tot in de dood Bij mijn eerste morgenlicht Zag ik zijn goddelijk aangezicht Nadat Hij mij heeft aanschouwd Heb ik Hem mijn jawoord toevertrouwd In een kerker ingesloten Weet ik dat Hij mijn vertrooster blijft. Wanneer vind ik U aan het lege graf? Gij, die aan mij het leven gaf. Herken ik weer uw aangezicht Bij mijn laatste morgenlicht?
33
Zuidportaal van de kathedraal van Chartres 34
OPGANG
Op 13 februari zal de Opgang-cyclus over de kathedraal van Chartres, waarvan we de eerste vier lezingen in het najaar hebben gehad, worden voortgezet. Hieronder treft u de data, de namen van de sprekers en hun onderwerp aan.
13 februari
- De voorgeschiedenis van de gotische kathedraal; Harrie Salman
27 februari
- Het Labyrint; Roel Munniks
13 maart
- De portalen: het Westportaal, het Noordportaal en het Zuidportaal; Frans Lutters
27 maart
- Ramen en kleuren: fabricage en uitbeeldingen én de beelden; Loek Dullaart
35
UIT DE BOEKENHOEK De kast met antroposofische boeken in de grote zaal heeft het afgelopen jaar uit erfenissen nogal wat Nederlandstalige boeken gekregen. Heel plezierig voor mensen die het Duits niet machtig zijn. Ook zijn nogal wat kunstboeken naar de activiteitenruimte op de derde etage gegaan. Het is zeker de moeite waard om daar ook eens te gaan snuffelen. Onlangs kregen we het boek Na dit leven van Eben Alexander cadeau. Alexander is een Amerikaanse neurochirurg die een bijna-doodervaring heeft gehad en daar in dit boek uitgebreid verslag van doet. Renée Zeylmans, psychosociaal therapeute op het gebied van stervens- en rouwproblematiek, schonk ons haar twee net uitgekomen boekjes: Kan eenzaamheid zinvol zijn? en Kan lijden zinvol zijn?. Ook het boek De aarde zal weer vruchtbaar zijn van Ellen Winkel is sinds kort in onze bibliotheek te vinden. Dit boek brengt de levensverhalen van enkele gedreven pioniers in beeld. Vanuit de visie dat alles een samenhangend, levend geheel vormt gaan zij op zoek naar een nieuwe landbouw in een nieuwe economie. De schrijfster brengt de geschiedenis van de BD-beweging tot leven. 36
Iedereen, en daar bedoelen we niet alleen bewoners mee, maar ook medewerkers en vrijwilligers, is van harte welkom. Op vrijdagmiddag om 16.15 uur – na de euritmie – kunnen boeken geleend en teruggebracht worden.
37
38
WINTERSTILTE De grond is wit, de nevel wit, de wolken, waar nog sneeuw in zit, Zijn wit, dat zacht vergrijzelt. Het fijngetakt geboomte zit Met witten rijp beijzeld. De wind houdt zich behoedzaam stil, Dat niet het minste takgetril ’t Kristallen kunstwerk breke, De klank zelfs van mijn schreden wil Zich in de sneeuw versteken. De grond is wit, de nevel wit, Wat zwijgend tooverland is dit? Wat hemel loop ik onder? Ik vouw de handen en aanbid Dit grootsche stille wonder. Jacqueline van der Waals
39
WIJ WENSEN U GEZEGENDE KERSTDAGEN EN EEN GEZOND 2014
40
